Międzynarodowe stosunki
ekonomiczne
Jan J. Michałek
Cele wykładu
Wykład z Międzynarodowych Stosunków
Gospodarczych (MSG) ma na celu ukazanie i
wyjaśnienie jak funkcjonuje gospodarka
otwarta, powiązana ze światem więzami
handlowymi i finansowymi. Wykład ma
wyjaśnić również jakie są podstawowe zasady
funkcjonowania głównych międzynarodowych
instytucji handlowych i finansowych.
Pierwsza część wykładu
Wykład z MSG tradycyjnie składa się z dwóch
głównych części.
Pierwsza, oparta o podstawy mikro, obejmuje
zagadnienia związane z teorią handlu
międzynarodowego i polityką handlową.
W tej części zajęć zostanie zaprezentowana:
- neoklasyczna jak i tzw. nowa teoria handlu.
- skutki funkcjonowania poszczególnych
instrumentów polityki handlowej w warunkach
doskonałej i niedoskonałej konkurencji.
Druga część wykładu
Natomiast część druga, oparta o podstawy
makroekonomiczne,
prezentuje zagadnienia związane z kursami walutowymi,
polityką kursową oraz równowagą bilansu płatniczego.
Kursy walutowe będą analizowane głównie w ujęciu
monetarnym.
Podstawą do analizy skuteczności polityki
makroekonomicznej (w tym i kursowej) w gospodarce
otwartej będzie stanowił model IS-LM-BP. W części
drugiej zagadnienia związane z finansami są
potraktowane bardziej syntetycznie ponieważ duża część
studentów uczęszcza na oddzielny wykład z finansów
międzynarodowych.
Plan szczegółowy zajęć:
Handel międzynarodowy
1. Gospodarka światowa i międzynarodowy podział pracy
Pojęcie i powstawanie gospodarki światowej; tradycyjny międzynarodowy podział pracy,
przemiany w gospodarce światowej w XX wieku, instytucjonalizacja gospodarki po II wojnie: rola
systemu MFW-GATT, struktura współczesnego handlu towarami i usługami
Lit.: Caves i inni, rozdz. 1.
Model Ricardo
Założenia modelu, prezentacja geometryczna, zapis algebraiczny z dwoma dobrami (wersja
Krugmana), poziom terms of trade, przewaga względna i bezwzględna model z wieloma dobrami,
rola względnych płac.
Lit.: Podręcznik: roz. 2:,
Ambitni: Fisher, Dornbusch, Samuelson: Comparative advantage, Trade and Payments,...: tekst
w powielarni - podobnie jak inne dodatkowe teksty).
Model Heckschera-Ohlina (H-O) z niemobilnymi czynnikami produkcji
Factor specific model (trzy czynniki), założenia, zapis algebraiczny, produktywność czynników i
ich wynagrodzenia, twierdzenie Haberlera, handel a korzyści z wymiany.
Lit.: Podręcznik: rozdz. 3
Plan szczegółowy zajęć
4. Klasyczny model H-O (2x2x2)
2 czynniki i stałe współczynniki substytucji; założenia, zmiany zasobów czynników (twierdzenie
Rybczynskiego), Tw. Stolper-Samuelsona, zapis Jones a modelu H-O, z dowodami
Rybczynskiego, Stolpera-Samuelsona oraz twierdzenie o wyrównywaniu cen czynników
produkcji,
Lit: Podręcznik: roz. 4 i 5
Ambitni: R. Jones:  The Structure of Simple General Equilibrium Model
Testowanie modelu H-O i wczesne alternatywne wyjaśnienia paradoksu Leontiefa
Paradoks Leontiefa i póz
niejsze testy, teoria nakładających się popytów (Linder), teorie neo-
czynnikowe, teorie neo-technologiczne, teoria luki technologicznej,
Lit: A. Głębocka-Zielińska: roz. 3.2. A. Cieślik, rozdz. 3, str. 74-90. J. Misala, rozdz. 3.1-3.2
Ambitni: E. Helpman: Explaining the Structure of Foreign Trade: Where do we Stand?
Handel wewnątrz-gałęziowy: modele niedoskonałej konkurencji: zróżnicowanie produktów
lub wzajemny dumping
Prace Grubela-Lloyda, badania empiryczne handlu wewnątrz-gałęziowego, funkcja popytu Dixit-
Stiglitza (love for variety), model Brandera-Krugman: wzajemny dumping jako z
ródło handlu
wewnątrz-gałęziowego.
Lit.: E. Czarny: rozdz. 2.3.
J. Michałek, rozdz. 8.2., Ch. Marrevijk, rozdz. 9 i 10.3, + materiały powielone (Dixit-Stiglitz)
Plan szczegółowy zajęć
" 7. Handel wewnątrz-gałęziowy a korzyści skali i niedoskonała konkurencja
" Model Krugmana (podręcznikowy i intra), znaczenie korzyści skali i zróżnicowania
produktów. Model Falveya-Kierzkowskiego (horyzontalne zróżnicowanie produktów)
" Lit.: Podręcznik roz. 6
" Cieślik s. 37-54.
" E. Czarny: rozdz. 2.3 i 3.1-3.2.
" Badania empiryczne struktury handlu między-gałęziowego i wewnątrz-gałęziowego.
" Badania empiryczne handlu międzygałęziowego opartego o klasyfikację Nevena, handlu
wewnątrz-gałęziowego horyzontalnego i wertykalnego, badania dotyczące handlu Polski
" Lit. Od liberalizacji do integracji Polski z Unią, rozdz. 1-3.
" J. Misala, E. Pluciński, rozdz. 4.
" Ambitni; D. Berenhofen: Intra-industry Trade and strategic interaction: Theory and evidence.
" Polityka handlowa w ramach wolnej konkurencji: cła
" Cło w kraju dużym i małym, analiza w ramach równowagi cząstkowej i ogólnej, wpływ ceł na
terms of trade, efektywna protekcja celna, optymalna taryfa celna (ilustracja graficzna i
dowód), paradoks Metzlera, polityka handlowa przy występowaniu niedoskonałości
rynkowych.
" Lit.: Podręcznik: Rozdz. 8.
" J. Michałek., rozdz. 1
Plan szczegółowy zajęć
10. Polityka handlowa: bariery pozataryfowe (ograniczenia ilościowe, VER-y,)
ograniczenia ilościowe, ekwiwalentność ograniczeń ilościowych i ceł, ograniczenia ilościowe w
warunkach monopolizacji rynku, wpływ sposobu dystrybucji licencji na poziom dobrobytu,
 dobrowolne ograniczenia ilościowe (VER), przepisy domieszkowe.
Lit.: Podręcznik: rozdz. 8
J. Michałek: rozdz. 7 i 10
Polityka handlowa: bariery pozataryfowe (subsydia i dumping,)
mechanizm subwencji, cła a subwencje produkcyjne, subwencje eksportowe, strategiczna
polityka eksportowa, Specyfika subwencji stosowanych w handlu rolnym, cła wyrównawcze,
dumping przy monopolizacji rynku krajowego, cła anty-dumpingowe, minimalne wymogi
eksportowe
Lit.: Podręcznik: Rozdz. 8
J. Michałek: rozdz. 8-9.
12. Strategiczna polityka handlowa (w warunkach niedoskonałej konkurencji)
Polityka przemysłowa w krajach przemysłowych: Protekcjonizm jako forma strategicznej
(proeksportowej) polityki handlowej służącej przechwytywaniu zysków i uzyskaniu korzyści sali
produkcji (rola badań i rozwoju), analiza ogólna polityki w warunkach oligopolu (analiza
Grossmana),
Lit.: Podręcznik: rozdz. 11
J. Michałek, rozdz. 2. Ch. Marrevijk, rozdz. 11 + materiały powielone (model Brandera-Spencer i
Eatona-Grossmana)
Plan szczegółowy zajęć
13. Ekonomia polityczna polityki handlowej.
Analiza sektora dystrybucji dóbr przy ograniczeniach importu, zjawisko rent-seeking, odmienne podejścia
do modelowania ekonomii politycznej: model Findlay'a-Wellisza, podejście średniego wyborcy, kontrybucje
polityczne.
Lit.: Podręcznik: rozdz. 9,
Caves i inni, rozdz. 12. J. Michałek, rozdz. 11.
14. Elementy teorii integracji handlowej
Statyczne efekty integracji handlowej: efekt kreacji i przesunięcia handlu, efekty dynamiczne integracji
związane z korzyściami skali, podniesieniem poziomu konkurencji i efektywnością menedżerską.
Lit.: W. Molle, rozdz. 5, lub
J. Michałek, rozdz. 3, Czarczyńska, rozdz. 3.
Ambitni: F. McDonald, S. Dearden (eds.), rozdz. 2.

15. Skutki liberalizacji handlu i zasady międzynarodowej polityki handlowej
Proste metody liczenia skutków protekcjonizmu przy doskonałej konkurencji, Model Armingtona (produkty
zróżnicowane ze względu na miejsce pochodzenia), Szacowanie skutków liberalizacji przy użyciu modelu
Armingtona.
Podstawowe zasady systemu GATT/WTO, rola KNU i wielostronności negocjacji, zalety systemu
wielostronnego, koszty wdrażania przyjętych zasad, klauzule bezpieczeństwa, protekcjonizm
uwarunkowany (anty-dumping, cła wyrównawcze, klauzule ochronne).
Lit.: J. Michałek, rozdz. 4-5 lub E. Kawecka-Wyrzykowska, J. Kaczurba : Polska w WTO, Warszawa 2000,
rozdz. 2-3
Ambitni: Francois, Reinert, Applied Methods for Trade Policy Analysis, rozdz. 5
Plan szczegółowy zajęć: Finanse
międzynarodowe
Rachunki bilansu płatniczego
Podwójne księgowanie, główne pozycje rachunku obrotów bieżących, rachunek obrotów
kapitałowych, saldo błędów i opuszczeń, transakcje rezerwami oficjalnymi, pojęcia deficytu
bilansu płatniczego, Analiza bilansu płatniczego Polski w latach 90.
Lit. Podręcznik, rozdz. 15, roczniki statystyczne IFS.
Caves i inni, rozdz. 16.
Rachunkowość dochodu narodowego
Gospodarka zamknięta i otwarta, tożsamość dochodu w gospodarce otwartej, rachunek
obrotów bieżących i zadłużenie zagraniczne, obroty bieżące a oszczędności (prywatne i
publiczne), czynniki oddziaływujące na stan bilansu obrotów bieżących w prostym modelu
keynesowskim jednego kraju, mnożnik handlu zagranicznego
Lit. Podręcznik, rozdz. 15
Caves i inni, rozdz. 18.
Kursy walutowe i rynek dewizowy
Kurs walutowy: definicje rodzaje (kasowe i terminowe) i możliwe zmiany, ogólna
charakterystyka rynku walutowego, arbitraż, hedging, spekulacja, główne czynniki
oddziaływujące na poziom kursu (stopy procentowe, ceny, zmiany dochodu), warunki
skuteczności dewaluacji (podejście elastycznościowe, warunek Marshalla-Lernera).
Lit.: Podręcznik, rozdz. 13.
E. Chraboszczewska, K. Kalicki, rozdz. 1.2.
Ambitni. C. Hallwod, R. MacDonald, rozdz. 2 i 3.1.
Plan szczegółowy zajęć
Kursy walutowe a stopy procentowe;
Dochody z aktywów, kursy terminowe a parytet stóp procentowych, ryzyko a płynność,
nieubezpieczony i ubezpieczony parytet stóp procentowych, kurs równowagi (wpływ
oczekiwań i stóp procentowych).
Lit.: Podręcznik, rozdz. 13
Ambitni: C. Hallwod, R. MacDonald, rozdz. 3.2-3.5
Pieniądz a kursy walutowe
Rola pieniądza, popyt na pieniądz, podaż pieniądza i równowaga na rynku pieniężnym,
związek pomiędzy pieniądzem stopą procentową i kursem walutowym w krótkim i długim
okresie, model monetarny kursu walutowego.
Lit.: Podręcznik, rozdz. 14
Ambitni: C. Hallwod, R. MacDonald, rozdz. 9.
Kursy walutowe a poziom cen w długim okresie
Prawo jednej ceny, teoria parytetu siły nabywczej (PPP), problemy związane z weryfikacją
PPP, towary nie będące przedmiotem wymiany międzynarodowej, nominalny i realny kurs
walutowy, podejście monetarystyczne w długim okresie do równowagi kursowej.
Lit.: podręcznik rozdz. 15
Ambitni: C. Hallwood, R. MacDonalds, rozdz. 7
Plan szczegółowy zajęć
22. Model IS-LM-BP (Model Mundella-Fleminga) oraz AA-DD.
Przypomnienie modelu IS-LM-BP. (Krzywa BP: połozenie i zmiany), Równowaga w modelu IS-
LM-BP. Model AA-DD z podręcznika: równowaga na rynku towarów i aktywów: skutki zmian w
polityce makroekonomicznej,
Lit.: Yarbrough, Yarbrough, rozdz. 15, Podręcznik, rozdz. 16.
Ambitni: C. Hallowood, R. MacDonald, rozdz. 5
Skuteczność polityki makroekonomicznej w systemie kursów stałych i płynnych
Analiza przy użyciu modelu IS-LM-BP dla jednego kraju. Konieczność interwencji dewizowych w
systemie kursów stałych, sterylizacja, skuteczność polityki fiskalnej i pieniężnej w systemie
kursów stałych przy niedoskonałej mobilności kapitału; system kursów płynnych: niewielka
skuteczność polityki fiskalnej i duża skuteczność polityki pieniężnej. Porównanie modelu IS-LM z
modelem AA-DD.
Lit.: Yarbrough, Yarbrough, rozdz. 16-17. Podręcznik, aneks 1 do rozdz. 16.
Ambitni: C. Hallowood, R. MacDonald, rozdz. 6.
Międzynarodowy system walutowy w latach 1870-1973
System waluty złotej, stabilność kursowa i  automatyczne przywracanie równowagi bilansu
płatniczego, alternatywne systemy w okresie międzywojennym (sztabowo-złoty i dewizowo-złoty),
założenia systemu dolarowo-złotego z Bretton-Woods, Diagram Swana, paradoks Triffina,
przyczyny trudności utrzymania kursów stałych (uproszczony model Krugmana z 1979),
dezintegracja systemu z BW.
Lit.: Podręcznik, rozdz. 18. P. De Grauwe, rozdz. 4.3.
Ambitni: C. Hallwood, R. MacDonald, rozdz. 16
Plan szczegółowy zajęć
Międzynarodowy system walutowy po 1973
Argumenty na rzecz kursów zmiennych: autonomia polityki
pieniężnej, symetria, automatyczny stabilizator, Argumenty
przeciwko płynności kursów:  brudny floating , odmienne
rozwiązania instytucjonalne, elementy teorii i praktyki stref
walutowych (target zones)
Lit. Podręcznik: rozdz. 19, . P. De Grauwe, rozdz. 4.5.
Ambitni: C. Halwood, R. MacDonald, rozdz. 15 i 17 lub Handbook,
rozdz. 36.
26. Wspólny rynek kapitałowy: doświadczenia Unii Europejskiej
Korzyści z liberalizacji przepływu kapitałów: analiza neoklasyczna,
teorie przepływu inwestycji bezpośrednich, Liberalizacja rynku
kapitałowego w Unii Europejskiej: rozwiązania instytucjonalne i
skutki ekonomiczne liberalizacji kapitałowej.
Lit. Podręcznik, rozdz. 7, W. Molle, rozdz. 8
Halwood, R. MacDonald, rozdz. 19.
Plan szczegółowy zajęć
27. Unia walutowa w Europie
Podstawy teoretyczne unii walutowej (MU): korzyści i straty wynikające z MU,
doświadczenie Europejskie: Europejski System Walutowy, Europejska Unia
Monetarna (EMU), Traktat z Maastricht: podstawy traktatowe: kryteria
konwergencji i ich realizacja w Europie, znaczenie EMU dla Polski, pierwsze
doświadczenia z funkcjonowania euro.
Lit.: Podręcznik rozdz. 20, P. De Grauwe, rozdz. 1, W. Molle, rozdz. 17,
Czarczyńska, rozdz. 6.
C. Halwood, R. MacDonald, rozdz. 18.
28. Kryzys zadłużeniowy i ryzyko kryzysu walutowego
Zadłużenie krajów rozwijających się i w procesie transformacji, analiza stanu
zadłużenia i niewypłacalności, Ogólne przyczyny kryzysów walutowych,
programy stabilizacji makroekonomicznej a ryzyko kryzysu walutowego.
Lit.: podręcznik, rozdz. 22, H. Siebert, World Economy, rozdz. 9-10.
Sławiński, Małecki i inni, rozdz. 1., M. Gruszczyński: Kryzysy walutowe &
Ambitni: P. De Grauwe, International Money, rozdz. 4, C. Halwood, R.
MacDonald, rozdz. 20-22.
Literatura podstawowa
P. Krugman, M. Obstfeld: Międzynarodowe Stosunki
Gospodarcze, PWN, Warszawa 1997, t. 1 i 2,
wykorzystywana wersja angielska wyd. II-V (podane
numery rozdziałów dotyczą tego znacznie lepszego i
pełniejszego oryginalnego wydania podręcznika P.
Krugman, M. Obstfeld: International Economics, Theory
and Policy, Addison-Wesley, 2003);
W. Molle, Ekonomika Integracji Europejskiej: Teoria,
praktyka, polityka, FG Solidarność, Gdańsk 2000
(wybrane rozdziały)
R. Caves, J. Frankel, R. Jones: Handel i Finanse
Międzynarodowe, PWE , 1998 (Caves i inni) (wybrane
rozdziały)
Literatura uzupełniająca polska
A. Cieślik, Nowa teoria handlu zagranicznego w świetle badań empirycznych, PWN
2000
A. Czarczyńska, K. Śledziewska, Teoria integracji europejskiej, Wydawnictwo, C.H.
Beck, Warszawa 2003 (dalej Czarczyńska)
E. Czarny, Teoria i praktyka handlu wewnątrz-gałęziowego, Oficyna wydawnicza
SGH, Warszawa 2002
Od liberalizacji do integracji Polski z Unią Europejską (red. J. Michałek, W. Siwiński,
M. Socha), PWN, Warszawa 2003.
P. De Grauwe, Unia walutowa, PWE, Warszawa 2003.
J. Michałek, Polityka handlowa, Mechanizmy ekonomiczne i regulacje
międzynarodowe, PWN 2002.
J. Misala, Teorie międzynarodowej wymiany gospodarczej, PWN 1990.
J. Kaczurba, E. Kawecka-Wyrzykowska (red.) Polska w WTO, 2002, IKCHZ.
K. Kalicki, Pieniądz a bilans płatniczy, PWE 1998.
E. Chrabonszczewska, K. Kalicki: Teoria i polityka kursu walutowego, SGH,
Warszawa 1996.
W. Małecki, A. Sławiński i inni, Kryzysy walutowe, PWN, 2001.
M. Gruszczyński, Kryzysy walutowe a liberalizacja obrotów kapitałowych, PWN
2002.
Ćwiczenia, egzamin
Główne materiały do ćwiczeń:
L. Goldberg, M Klein, Międzynarodowe
Stosunki Gospodarcze, ćwiczenia, PWN, 1997;
S. Schuller, D. Ottens, Study Guide for
International Trade and the World Economy,
Oxford University Press, 2002,
Egzamin: pisemny testowy (ok. 70 pytań za 1
punkt) i 2-3 pytania wolne za więcej punktów.
Oceny za ćwiczenia powyżej 4 oznaczają
dodatkowe punkty na egzaminie końcowym
(maksymalnie do 10% całości punktów)