Miasto i Gmina
OLESNO
2008
Spis treści
Plan gminy ................................................................................................................................................. 4
Słowo wstępne burmistrza ................................................................................................................... 5
Urząd Miejski ............................................................................................................................................ 6
Geografia ................................................................................................................................................... 10
Sołectwa gminy ....................................................................................................................................... 12
Zarys historii Olesna ............................................................................................................................... 22
Zasłużeni Ludzie tej ziemi ..................................................................................................................... 27
Zabytki Olesna ......................................................................................................................................... 31
Turystyka .................................................................................................................................................... 38
Coroczne imprezy ................................................................................................................................... 47
Instytucje ................................................................................................................................................... 48
Wypoczynek ............................................................................................................................................. 54
Ciekawostki i legendy ............................................................................................................................ 57
5
Słowo
wstępne
burmistrza
Pamięć o przeszłości
oznacza zaangażowanie w przyszłość
(Jan Paweł II)
Olesno  róża wśród lasów to miasto Obchodzona w tym roku rocznica 800-le-
z 800-letnią historią, malowniczo położone w kra- cia założenia miasta, stała się okazją do zapre-
inie dolin, otoczone pierścieniem gęsto rosnących zentowania w niniejszej publikacji walorów
lasów w rozlewiskach Stobrawy, gdzie można od- i piękna Ziemi Oleskiej z perspektywy VIII wie-
nalez
ć unikatowe gatunki flory i fauny. ków, a także jej współczesnego potencjału roz-
W 1208 roku książę Henryk I Brodaty polecił wojowego.
wznieść zamek myśliwski w rejonie obecnego ko- Naszym celem było przekazanie informacji
ścioła św. Michała. Niewątpliwie stał on się po- dotyczących ważniejszych dziedzin życia pu-
czątkiem tworzenia osady, w której w 1226 roku blicznego, gospodarczego i kulturalno-oświa-
erygowano kościół i ustanowiono nowe przepisy towego.
celne, co zostało potwierdzone w pierwszym za- Zapraszamy do zwiedzania i wędrówki po na-
chowanym oleskim dokumencie. Równie zna- szej pięknej Ziemi Oleskiej.
mienitym kościołem, którym może się szczy-
cić Olesno jest zabytek klasy zerowej, pątniczy, Sylwester Lewicki
drewniany kościół Św. Anny określany jako  Ole- Burmistrz Olesna
ska róża zaklęta w drewno.
6
Urząd Miejski
7
Struktura
Urzędu
Miejskiego
8
Rada Miejska
Rada Miejska w Oleśnie  kadencja 2006 2010
Skład Rady  Piotr Antkowiak (przewodniczący Rady Miejskiej)  Henryk Kucharczyk (przewodniczący Komisji
Miejskiej  Kazimierz Konieczko (wiceprzewodniczący Rady Miejskiej) Gospodarki, Infrastruktury i Ochrony Środowiska i Rolnictwa)
 Janusz Proszewski (wiceprzewodniczący Rady Miejskiej)  Marek Leśniak (przewodniczący Komisji Polityki
 Krzysztof Baron Społecznej)
 Jan Bonk  Klaudiusz Małek
 Jolanta Flak  Henryk Nowak
 Bożena Grus  Grzegorz Polak (przewodniczący Komisji Rewizyjnej)
 Maria Kaniuka (przewodnicząca  Marta Wróbel
Komisji Finansów i Budżetu)  Henryk Zaporowski
9
III. Komisja Gospodarcza, Infrastruktury, Komisje
Ochrony Środowiska i Rolnictwa
1. Kucharczyk Henryk  Przewodniczący Komisji
2. Bonk Jan  Członek Komisji
3. Małek Klaudiusz  Członek Komisji
4. Wróbel Marta  Członek Komisji
5. Zaporowski Henryk  Członek Komisji
IV. Komisja Polityki Społecznej
1. Leśniak Marek  Przewodniczący Komisji
2. Baron Krzysztof  Członek Komisji
3. Proszewski Janusz  Członek Komisji
4. Konieczko Kazimierz  Członek Komisji
Witraż w sali obrad Rady Miejskiej w Oleśnie
I. Komisja Rewizyjna
1. Polak Grzegorz  Przewodniczący Komisji
2. Flak Jolanta- Członek Komisji
3. Grus Bożena  Członek Komisji
II. Komisja Finansów i Budżetu
1. Kaniuka Maria- Przewodniczący Komisji
2. Antkowiak Piotr  Członek Komisji
3. Nowak Henryk  Członek Komisji
Sala obrad Rady Miejskiej w Oleśnie
10
Geografia
Panorama Olesna siedzibą gminy; 18 sołectw (Bodzanowice, Borki
Gmina Olesno położona jest w północno- Małe, Borki Wielkie, Boroszów, Broniec, Grodzi-
-wschodniej części województwa opolskiego. sko, Kolonia A
omnicka, Kucoby, Leśna, A
omnica,
Graniczy z gminami miejskimi: Kluczbork, Go- A
owoszów, Sowczyce, Stare Olesno, Świercze, Wa-
rzów Śl. i Dobrodzień oraz gminami wiejskimi: chów, Wachowice, Wojciechów, Wysoka).
Lasowice Wielkie, Radłów, Zębowice, Przystajń Miasto zamieszkuje 9.759 mieszkańców, co
i Ciasna. Powierzchnia gminy Olesno wynosi 241 stanowi 53,3 % ogółu mieszkańców gminy (stan
km�, co lokuje ją na 4 miejscu w województwie. na 31.12.2007).
Gmina liczy 18.478 mieszkańców. Pod względem Gmina Olesno ma charakter rolniczo-przemy-
liczby mieszkańców jest 14. gminą w wojewódz- słowo-usługowy.
twie (stan na 31.12.2007). Jest gminą miejsko-wiej-
ską, a w jej skład wchodzą: miasto Olesno, będące
11
żyny Woz
nicko -Wieluńskiej. Sieć wodną tworzą
trzy rzeki: Stobrawa, Prosna i Liswarta. Zbiorniki
wodne w Kucobach i Starym Oleśnie udostępnio-
ne są turystom. Cechą charakterystyczną oleskie-
go krajobrazu są lasy, głównie sosnowe i świer-
kowe. Elementem wyróżniającym gminę wśród
gmin opolskich jest wysoki udział lasów (42,0%),
przewyższający znacznie wskaz
niki lesistości wo-
Oleskie lasy
jewództwa (26,2%) i kraju (27,6%). Lasy gminy Ole-
sno należą do kompleksu lasów Stobrawsko-Tu-
Przemysł, skoncentrowany głównie w mieście rawskich podlegających ochronie.
Olesno, wymaga nowych bodz
ców rozwojowych, Pod względem potencjału gospodarczego
nakładów kapitałowych i nowych technologii. gmina Olesno należy do średnich w wojewódz-
Obok sektora usługowego i przemysłowego, twie opolskim. Aktualnie zarejestrowanych jest
szanse rozwojowe w Gminie ma sektor tury- 1116 przedsiębiorców.
Oleskie lasy
styczny i wypoczynkowy, oparty na walorach Olesno jest ważnym węzłem komunikacyj-
przyrodniczo-kulturowych. nym, przez który przebiega droga krajowa nr 11
Rolnictwo, dominujące na obszarach wiej- Bytom Lubliniec Olesno Kluczbork Poznań
skich oparte jest na średniej jakości gleb, dla któ- oraz drogi wojewódzkie nr 494 Częstochowa
rych wskaz
nik bonitacji wynosi 0,70 (przy śred- Olesno Opole, nr 487 Olesno Praszka Byczyna
nim dla województwa 0,87). i nr 901 Olesno Dobrodzień Gliwice.
Pod względem fizyczno-geograficznym gmi- Powiązania te wspomaga linia kolejowa Lu-
Dąb Papieski 
na leży na pograniczu Równiny Opolskiej i Wy- bliniec Olesno Kluczbork Poznań.
Siedem y
ródeł
12
dobywano rudę żelaza i wapń, dlatego w 1850 r.
Sołectwa
postawiono we wsi dwa wielkie piece.
gminy
Borki Wielkie [938]  to najstarsza miejsco-
wość w okolicy. Po raz pierwszy wzmiankowano
o niej w 1193 r. w liście papieża Celestyna III do
opata klasztoru NMP na Piasku we Wrocławiu. We
wsi znajduje się cmentarny, drewniany kościół pw.
św. Bartłomieja i św. Marcina o konstrukcji zrę-
bowej z 1697 r., z dobudowaną w 1789 r. wieżą.
Panorama Bodzanowic
Staraniem budowniczego parafialnego kościoła
pw. Bożego Ciała w Oleśnie  ks. Brunona Ale-
Bodzanowice [1025]*  pierwsza wzmianka xandra w 1905 r. zostali tu sprowadzeni OO. Fran-
z
ródłowa o tej wsi pochodzi z 1447 roku. Bodza-
nowice kiedyś stanowiły dobra hrabiowskiego
rodu von Reichenbach. Pozostałością po właści-
cielach jest dworek , w którym obecnie mieści się
poczta. Przez miejscowość w czasie III powsta-
nia śląskiego, przebiegała tzw. Linia Korfantego.
Po powstaniach śląskich do 1945 r. znajdowało
się tam polsko-niemieckie przejście graniczne.
W 1933 r. wzniesiono kościół parafialny pw. Naro-
dzenia NMP. Kościół powstał na miejscu poprzed-
niego, drewnianego, który został przeniesiony do
* liczba mieszkańców
w poszczególnych wsiach Kościół i klasztor Franciszkanów w Borkach Wielkich
miejscowości Ciasna. W rejonie Bodzanowic wy-
13
wiedzić gospodarstwo agroturystyczne z ośrod-
kiem jazdy konnej  U Bayera .
Borki Małe [482]  we wsi znajduje się filialny
kościół pw. Wniebowzięcia NMP i św. Grzego-
rza. Pierwotny, drewniany o konstrukcji zrębo-
wej pw. św. Grzegorza powstał przed 1750 r. Po
II wojnie światowej kościół rozbudowano, nie-
stety spalił się w 1952 r. Na jego miejscu stoi dziś
kapliczka, a nowa świątynia powstała niedaleko
Najpiękniejsza w okolicy szopka z kościoła św. Franciszka
z Asyżu w Borkach Wielkich
pierwotnego kościoła. We wsi znajduje się: re-
stauracja, hotel i ośrodek jazdy konnej  Na Kamie-
ciszkanie, którzy w latach 1906 1907 wybudo- niu oraz zajazd restauracyjno-noclegowy  Royal
wali klasztor. W 1911 r. postawili nowy kościół
Bar z kręgielnią i bilard-barem.
pw. św. Franciszka z Asyżu. Kościół jest murowany
w stylu neogotyckim. Znajduje się w nim tryptyk
z XV w. oraz scena zaśnięcia NMP. W okresie Bo-
żego Narodzenia w kościele stawiana jest mo-
numentalna szopka. Parafia została erygowana
w 1942 r. Wcześniej posługę duszpasterską spra-
wowali duchowni z Olesna. Gdy w XVIII w. w Bor-
kach Wielkich zaczęto wypalać węgiel drzewny
i wytapiać żelazo z rud darniowych, w 1783 r.
hrabia Gotlieb von Jordan postawił we wsi piec
i dwie świeżarki. W Borkach Wielkich warto od- Panorama wsi Borki Małe
14
Broniec [199]  nazwa wioski wywodzi się od
słów  bronić się , bowiem z miejscowością zwią-
zane są opowiadania o szwedzkich żołnierzach,
przed którymi bronili się w XVII w. jej mieszkańcy.
Upamiętnia to krzyż stojący na miejscu grobów
z czasów najazdów tatarskich w XIII w. i szwedz-
kich w XVII w. Groby Szwedów rozsiane są także
po lesie. Od 1942 roku Broniec podlega parafii
w Borkach Wielkich. We wsi znajdują się kapliczki:
św. Alojzego oraz Matki Boskiej.
Kościół pw. św. Marii Magdaleny w Boroszowie
Grodzisko [264]  wieś, której nazwa wska-
zuje na istnienie kiedyś na jej miejscu pradaw-
Boroszów [264]  wieś obfituje w osobliwości
nego grodu. Była to prawdopodobnie warow-
przyrodnicze nadające się na malarskie pejzaże:
nia plemienia Opolan wzniesiona na wzgórzu,
wiekowe dęby-pomniki przyrody, staw, lasy, łąki,
na którym stoi obecnie kościół epidemiczny
pola i bagna. Znajdują się tam pozostałości po
św. Rocha, opisany w rozdziale o zabytkach
dawnym zespole dworskim. Drewniany kościół
Olesna. W 1482 r. Olesno zakupiło Grodzisko.
filialny pw. św. Marii Magdaleny o wystroju roko-
W 1774 r. założona została kolonia Walspeck, li-
kowo-klasycystycznym, orientowany, zrębowy,
cząca 10 zagród, a w 1775 r. z 12 zagród utwo-
z gontowym dachem został zbudowany w 1679 r.,
rzono kolonię Rosenheim. Do 1871 r. nale-
następnie w 1789 r. przebudowany. W Boroszo-
żały one do Olesna. W 1738 r. na Grodzisku
wie wydobywa się glinę dla potrzeb miejscowej,
miało miejsce jedno z ostatnich spaleń żyw-
prywatnej cegielni.
15
cem na stosie. Znajdowało się tam także mau-
zoleum Tatara, zwanego Turkiem, zniszczone
w XIX w.
Kolonia A
omnicka [260]  osada założona
w XVIII w. przez ród Gesslerów, w miejscu śmierci
Tella  ulubionego psa marszałka Fryderyka Le-
opolda Gesslera. W latach 1958 1963 zbudowano
kościół pw. Matki Boskiej Fatimskiej, słynący z na-
bożeństw fatimskich.
Kucoby [169]  osada położona ok. 15 km od
Kompleks starodrzewu w Leśnej
Olesna jest świetnym miejscem na biwak. Znaj-
duje się tam zalew na rzece Liswarcie i Ośrodek
Wypoczynkowy ZHP. Organizowane są tam spor-
towe wyścigi psich zaprzęgów  Śladami psich Leśna [231]  miejscowość na szlaku im. Jó-
łap . Po 1922 r. w rejonie Kucob przebiegała gra- zefa Jeziorowskiego, który urodził się w tej wsi.
nica polsko-niemiecka. Miejscowość o malowni- Znajdują się tam z
ródła dwóch rzek: Dobrej i Sto-
czym krajobrazie, terenie zróżnicowanym pod brówki, a osobliwości natury w postaci unikal-
względem siedlisk  lasy sosnowe, łąki, pola, mu- nego kompleksu starodrzewu można podziwiać
rawy, zespoły roślinności wodnej. Znajduje się przy rozlewiskach Pieklisko i Wilcza Woda, gdzie
tam dużo cieków wodnych, gęsta sieć hydrogra- rosną wiekowe modrzewie (3 pomniki przyrody)
ficzna, rzeka Prąd. oraz buki i jawory.
16
we wsi mieściło się prywatne Muzeum Pożarnic-
twa p. Józefa Trajdosa. Na terenie A
omnicy znaj-
duje się pomnik przyrody  głaz narzutowy. Na
cmentarzu jest zbiorowa mogiła powstańców.
Przez wieś płynie rzeka A
omniczanka. W miej-
scowej szkole nauczał Józef Lompa.
A
owoszów (527)  z inicjatywy proboszcza
Zbigniewa Donarskiego zbudowano w A
owoszo-
wie nowy kościół filialny pod wezwaniem NMP
Wspomożenia Wiernych, konsekrowany w 1987 r.
przez księdza biskupa Alfonsa Nossola.
Panorama wsi A
omnica
A
omnica [496]  we wsi znajduje się kościół pa-
rafialny pw. św. Katarzyny Aleksandryjskiej, zbu-
dowany w latach 1916 1917 w miejscu poprzed-
niego, drewnianego, przeniesionego do Sowczyc.
Kościół jest murowany, neobarokowy, z płytą na-
grobną Jerzego Adolfa Marschalla (1753), z her-
bem i portretem zmarłego malowanym na blasze.
W kościele znajduje się cenny obraz Matki Boskiej
z pocz. XVI w. ze szkoły włoskiej Rafaela, przywie-
Kościół w A
omnicy Panorama wsi A
owoszów  w tle kościół filialny
ziony z Czech przez marszałka Gesslera. Niegdyś
17
wzniesiony w 1586 r., który w 1917 r. został prze-
niesiony z A
omnicy. W kościele znajduje się ba-
rokowa ambona oraz barokowy ołtarz. Po wy-
budowaniu w Sowczycach nowego kościoła, od
1962 r. pełni on rolę kościoła cmentarnego. We
wsi znajduje się także pałac z końca XIX w. z par-
kiem, należący niegdyś do Gesslerów. Obec-
nie mieści się tam Państwowy Dom Dziecka. Na
cmentarzu znajduje się mogiła powstańców ślą-
skich z lat 1919 1921.
Panorama wsi Sowczyce
Stare Olesno [538]  we wsi znajduje się ko-
Sowczyce (707)  we wsi znajduje się drew-
ściół pw. św. Marii Magdaleny sprzed 1679 r.,
niany, cmentarny kościół św. Antoniego z Padwy
drewniany, zrębowy, z wieżą. Na uwagę zasłu-
guje obraz Matki Boskiej z XVII w. Od 1913 r. Stare
Olesno zostało samodzielną parafią , a jej pierw-
szy proboszcz, ks. Franciszek Marx, wybudował
obecną plebanię. Wieś należała do wielu arysto-
kratycznych rodów: Kosickich, Paczyńskich, Fran-
kenbergów, Maltitzów, von Lieres und Wilkau. Po
właścicielach pozostał zespół pałacowo-parkowo-
folwarczny. Znajduje się tam obecnie  Hodowla
Ziemniaka Zamarte . Nad zalewem wodnym znaj-
duje się ośrodek wypoczynkowy  Anpol . W oko-
Panorama wsi Sowczyce
licy jest także ośrodek  Horn z dwoma stawami
18
Ośrodek wypoczynkowy  Anpol w Starym Oleśnie Panorama wsi Świercze
hodowlanymi oraz zwierzętami, np.: strusiami, Moltke z Krzyżowej, znanym niemieckim anty-
białym kucykiem, sarnami, a także placem zabaw faszystą. W parku pozostały groby Felixa II i jego
dla dzieci. Miłośnikom wędkarstwa oferuje się po- żony Heleny.
łowy takich ryb jak: karp, pstrąg czy lin, a smako-
szom  dania z ryb. Wachowice [309]  miejscowość na trasie
szlaku Józefa Jeziorowskiego.
Świercze [621]  w miejscowości znajdują się
pozostałości po parku i pałacu arystokratycz- Wachów [234]*  jest jedną z najstarszych wsi
nej rodziny von Studnitz. Ostatni właściciel ma- poświadczonych z
ródłowo w akcie z 1244 r. Jej
jątku, Hans von Studnitz, gościł w nim m.in. asa nazwa wywodzi się od pierwszych właścicieli 
niemieckiego lotnictwa, barona Manfreda von państwa Wachowskich. We wsi znajduje się kla-
Richthoffena, zwanego  czerwonym baronem , sycystyczny dwór z I poł. XIX w. oraz drewniany
a także przyjaz
nił się z Helmutem Jamesem von kościół św. Wawrzyńca z 1706 r., zrębowy z wieżą,
19
Kościół św. Wawrzyńca w Wachowie
Panorama wsi Wojciechów
szalowany, z podcieniami-sobotami o dachu gon-
towym. Wewnątrz znajduje się cenny gotycki kru-
cyfiks z pocz. XV w. Podczas remontu kościoła
znaleziono dokumenty opisujące niedolę miej-
scowych chłopów.
Wojciechów [868]  we wsi stoi pomnik św.
Wojciecha z 1997 r postawiony w milenium jego
męczeńskiej śmierci. Wg legendy święty prze-
chodząc przez nasze ziemie, głosząc Słowo Boże
zatrzymał się w miejscowości nazwanej na jego
cześć Wojciechowem. (Albrechtsdorf od Adal-
Pomnik Lotników Polskich na Pomnik św. Wojciecha
cmentarzu komunalnym w Oleśnie w Wojciechowie
bert lub Albrecht  pod taki mi imionami był
20
Wojciech czczony w Europie zachodniej). Wio-
ska należała do właścicieli Olesna, hrabiowskiego
rodu Gaschinów, potem Bethusy-Huc. W czasie
II wojny światowej w 1939 r. zestrzelono nad Woj-
ciechowem samolot bombowy  Karaś z trzema
polskimi lotnikami. Wydarzenie to upamiętnia
Pomnik Lotników Polskich na cmentarzu komu-
nalnym w Oleśnie. W Wojciechowie po II wojnie
światowej utworzono jedyny w powiecie oleskim
obóz dla osób narodowości niemieckiej i podej-
rzanych o przynależność do NSDAP.
Wysoka [439]  wg legendy spisanej w kronice
Panorama wsi Wysoka
parafii wieś Wysoką mieli założyć po 1429 r. zbiegli
przed husytami mieszkańcy Osiny. Dokumenty ar-
chiwalne wymieniają jednak wioskę jeszcze przed snu. Parafia jest bardzo stara  istniała już w 1339 r.
rokiem 1339 i 1369. Pierwsza właścicielka wioski, W tym samym roku wzmiankowany był Kościół
pani Wysocka, poleciła wśród lasów założyć wioskę pw. św. Mikołaja i Małgorzaty. Poprzedni, drew-
i wybudować kościół. Osada była wolną wsią, a jej niany, wg tradycji z 1418 r. został rozebrany w cza-
mieszkańcy posiadali spisane prawo upoważnia- sie budowy obecnego z 1907 r. murowanego,
jące ich do korzystania z okolicznych lasów. Prawa neoromańskiego. Z dawnego kościoła zacho-
te mieli wykraść olescy rajcy, upiwszy gorzałką wano fragmenty barokowego ołtarza głównego
sołtysa z Wysokiej zaproszonego do oleskiego oraz rzez
by śś. Jakuba, Elżbiety, Marka.
Pomnik
magistratu ze wspomnianym wyżej dokumentem. Pomnik ofiar faszyzmu upamiętnia publicznie
Ofiar Faszyzmu
w Wysokiej W 1518 r. Bernard Wysocki sprzedał Wysoką Ole- powieszenie w 1944 r. dziesięciu młodych więz
-
21
niów  Polaków  w odwecie za przypadkową Walce to położone na
śmierć niemieckiego żandarma H. Spiessa z rąk obrzeżach Olesna miejsce
polskich partyzantów. Na cmentarzu przykościel- wykopalisk archeologicz-
nym znajduje się grób ks. Pawła Kuczki, znanego nych z okresu kultury łu-
działacza polskiego w czasie plebiscytu, a także życkiej i kultury przewor-
grób ks. biskupa Juliusza Bieńka (1895 1978), skiej. Miejsce o ciekawej
który otrzymał miano  biskupa niezłomnego , budowie geologicznej.
ponieważ nie złamał go reżim komunistyczny. Znajdują się tam głębokie
Na jego pogrzebie był metropolita krakowski Ka- wąwozy i starodrzew bu-
rol Wojtyła. kowy.
Eksponaty archeologiczne z wykopalisk m.in.
Pomnik Ofiar Faszyzmu w Wysokiej na Walcach w Oleskim Muzeum Regionalnym
22
Zarys historii
Olesna
Panorama Olesna z pocz.XX w.
Okolice Olesna zostały zasiedlone już w neo- i Wachowa. Cmentarzyska i osady z epoki brązu
licie (5200 1900 p.n.e.), o czym świadczą znalezi- znaleziono w Oleśnie-Walcach, w Kościeliskach,
ska archeologiczne z tego okresu z Jam, Kozłowic, groby z okresu kultury łużyckiej, m.in. w Bodza-
Ligoty Sternalickiej, Radłowa, Skrońska i Sterna- nowicach i Karmonkach Starych.
lic, a także pozostałości ceramiki kultur neoli- Niewątpliwym atutem osiedleńczym były bo-
tycznych z Bodzanowic, Jastrzygowic, Kościelisk gactwa natury: lasy i doliny rzek. Sprzyjało temu
23
także położenie na skrzyżowaniu ważnych eu- Niemiecka nazwa  Rosenberg  Różana Góra,
ropejskich szlaków handlowych: starożytnego wywodzi się od rzekomo rosnących w mieście
szlaku  bursztynowego , wiodącego z Moraw nad krzewów dzikiej róży, a także od rozwijającego się
Bałtyk i  królewskiego , prowadzącego z Wro- w wiekach średnich kultu NMP Róży Duchownej
cławia do Krakowa i dalej nad Morze Czarne. Za-  Rosa Mystika. y
ródłosłów nazwy  Rosenberg
pewne jedną z tych dróg pod koniec X w. piel- tłumaczony jest w kolejnym legendarnym prze-
grzymował św. Wojciech, głosząc Słowo Boże kazie z końca XVIII w. o pierwszych mieszkańcach
w pobliżu Olesna  w wiosce nazwanej na jego miasta, pięknej Roży i rycerzu Woko z rodu Ber-
cześć Wojciechowem. gów, z połączenia których imion powstała nazwa
Wspominany przez dawniejszych jak i współ- Rosenberg. Przenikanie się tych dwóch tradycji
czesnych badaczy wysoki stan zalesienia, poło-
żonej wśród pradawnych borów osady, niewąt-
pliwie wpłynął na nadanie jej nazwy, mającej
jakiś związek z lasami. Polska nazwa  Olesno
wywodzić się więc miała od zalesionej okolicy
lub gęsto rosnących olch na bagnistych rozle-
wiskach Stobrawy. Od najdawniejszych bowiem
czasów leżało ono w pierścieniu lasów, które
sięgały prawie do murów miejskich. Etymolo-
giczne znaczenie określenia  olesno próbuje
nam wyjaśnić w legendzie oleski dziejopis Jó-
zef Lompa podając:  Polska nazwa Olesno ma
mieć z
ródło w tym, że książęta przy założeniu
miasta, dziwiąc się nad leśnymi okolicami, mówili
 O leśno .
24
uwidocznione jest w herbie Olesna, w którym na Olesno zostało wymienione po raz pierwszy
błękitnym polu widnieje połowa piastowskiego w dokumencie erekcyjnym kościoła grodowego,
złotego orła, a na białym (srebrnym) tle połowa wystawionym w 1226 r. przez biskupa wrocław-
czerwonej róży. skiego Wawrzyńca na polecenie opolskiego księ-
Założenie miasta przypisuje się księciu cia Kazimierza I. Z dokumentu dowiadujemy się
wrocławskiemu Henrykowi Brodatemu, który o istnieniu w Oleśnie komory celnej, należącej do
w 1208 r. polecił wybudować w nim zamek my- wyżej wymienionego biskupa, który ustanowił
śliwski. dla niej nową taryfę opłat celnych. W XIII w. stało
się kasztelanią, z mennicą książęcą. Od 1404 r.
było otoczone murami obronnymi.
Lokacji miasta dokonał w 1275 r. książę opol-
ski Władysław I, jednakże dokument lokacyjny
został strawiony przez pożar, dlatego ówczesny
pan miasta, książę niemodlińsko-strzelecki Ber-
nard, nadał 10.06.1450 r. Olesnu nowe prawa miej-
skie, potwierdzając wcześniej już nabyte ustale-
nia prawa magdeburskiego.
W XIV w., gdy Śląsk definitywnie odpadł od
Polski, Olesno przeszło pod zwierzchnictwo cze-
skie. Po śmierci ostatniego Piasta opolskiego, księ-
cia Jana Dobrego, w 1532 r. ziemia oleska znala-
zła się pod panowaniem Habsburgów. W latach
1645 1666 Olesno podlegało królom Polski 
Władysławowi IV Wazie (1645 1648), Janowi Ka-
zimierzowi Wazie i królowej Ludwice Marii Gon-
Jedyny zachowany fragment murów obronnych miasta
25
zaga (1648 1666). Wśród prywatnych właścicieli sie Wiosny Ludów w 1848 r. wychodził w Oleśnie
miasta byli m.in.: Izabela Zapolya, królowa Wę- pierwszy lokalny tygodnik polski  Telegraf Gór-
gier, córka króla polskiego Zygmunta I Starego nośląski .
i Bony, baron Jan von Beess, a ponad 200 lat Ole- W tym samym stuleciu powstała w mieście
sno należało do hrabiowskiego rodu Gaschinów parafia ewangelicka, a także zorganizowana
(Gaszynów). gmina żydowska z własnym cmentarzem i boż-
W czasie wojny trzydziestoletniej (1618 1648) nicą. W okresie I wojny światowej Olesno stało się
miasto ucierpiało w wyniku licznych przemar- miastem lazaretowym dla rannych żołnierzy róż-
szów wojsk walczących stron, pociągających nych narodowości z frontu wschodniego.
za sobą grabieże, kontrybucje, gwałty i pożary. Ziemia oleska była rejonem walk powstań-
W 1708 r. rozprzestrzeniła się w Oleśnie dżuma, czych, podczas tzw. powstania oleskiego w nocy
w wyniku której omal nie wymarło miasto. Epi- 7/8 czerwca 1919 r., a także w czasie III powstania
demia pochłonęła niemal 90% jego mieszkań- śląskiego w maju 1921 r. Po podziale Górnego Ślą-
ców. Z 1003 mieszkańców przy życiu pozostało ska miasto pozostało w Niemczech.
ok. 100 osób (90, 95, 96). Olesno było pierwszym górnośląskim mia-
W I poł. XVIII w. w wyniku wojen śląskich zie- stem, zajętym przez Armię Czerwoną w nocy
mia oleska znalazła się w granicach Królestwa Pru- 20/21 stycznia 1945 r. W marcu 1945 r. nastąpiło
skiego. W okresie wojen napoleońskich w 1806 r. przejęcie władzy w mieście przez administrację
miasto zajęły wojska francuskie Hieronima Bo- polską. Po wojnie Olesno weszło w skład woje-
napartego. wództwa śląsko-dąbrowskiego (1945 1950), od
Od 1816 r. Olesno stało się siedzibą powiatu 1950 r. znalazło się w nowo utworzonym woje-
w rejencji opolskiej. W XIX w. miasto było pręż- wództwie opolskim, od 1975 r. w częstochow-
nym ośrodkiem drukarskim, od 1801 r. działała skim, by znów w 1999 r. powrócić do Opolszczy-
w nim pierwsza na Górnym Śląsku drukarnia za- zny. W 1960 r. odbyły się pierwsze  Dni Olesna .
łożona przez proboszcza Jana Gałeczkę. W okre- Olesno wielokrotnie zdobyło tytuł  Mistrza Go-
26
Pomnik Powstańców Śląskich (cmentarz komunalny w Oleśnie)
spodarności , a w 1977 r. wygrało z Pleszewem Arnsberg. Od 1992 r. organizowane są w ramach
telewizyjny konkurs  Bank 440 . W 1992 r. pod- Dni Olesna Spotkania Oleśnian, na które tłumnie
pisało umowę partnerską z niemieckim miastem przybywają goście zza granicy.
27
Józef Lompa  ur. w 1797 r. w Oleśnie, zm. lorysta pionier etnografii na Śląsku, tłumacz
Zasłużeni
w 1863 r. w Woz
nikach  nauczyciel z zawodu, wielu niemieckich utworów literackich i popu-
Ludzie
organista, autor licznych opracowań historycz- larnonaukowych, poeta. Prekursor procesu od-
tej ziemi
nych dziejów miast śląskich, podręczników, folk- rodzenia narodowego na Górnym Śląsku. Autor
 Historycznych przedstawień najosobliwszych
zdarzeń w królewskim mieście powiatowym
w Oleśnie .
Felix Rendschmidt  ur. w 1786 r. w Oleśnie,
zm. w 1853 r. w Mieroszowie  wybitny pedagog,
uczeń Pestalozziego, wyższy nauczyciel semina-
rium i rektor szkoły ćwiczeń Katolickiego Semina-
rium Nauczycielskiego we Wrocławiu, przyrodnik,
entomolog, geolog, kolekcjoner minerałów, au-
tor podręczników szkolnych, w tym dwujęzycz-
nych, i publicysta. Odkrył nowy gatunek chrząsz-
cza, nazwanego na jego cześć  abbax schueppeli
rendschmidtii .
Jan Nikodem Jaroń  ur. w 1881 r. pod Ole-
snem w Jastrzygowicach, zm. w Lublińcu w 1922 r.
 najwybitniejszy wieszcz górnośląski, utalento-
wany liryk i dramaturg, uczestnik III powstania
śląskiego. Autor utworów:  Wojsko św. Jadwigi ,
 Konrad Kędzierzawy oraz  Wywłaszczenie .
28
Józef Jeziorowski  ur. w 1767 r. w Leśnej Hrabina Valeska von Bethusy-Huc  ur.
w powiecie oleskim, zm. w Kartuzach w 1856 r.  w 1849 r. w Kiełbasinie niedaleko podoleskiej Wę-
wybitny pedagog, uczeń Pestalozziego, propago- drynii, zm. w 1926 r. we Włoszech  wybitna pi-
wał reformy Komisji Edukacji Narodowej. sarka, reprezentantka prozy kobiecej na przeło-
mie XIX i XX w., wprowadziła tematykę Górnego
Emanuel Kania  ur. w Uszycach w 1827 r., Śląska do literatury.
zm. w 1887 r. w Warszawie  kompozytor, nauczy-
ciel gry na fortepianie, pianista, krytyk i recen- Marcin Gorzołka  chłop z Borek Wielkich,
zent muzyczny, najwybitniejszy chopinista na w latach 1848 1853 trzykrotnie wybrany posłem
Śląsku. do parlamentu pruskiego w Berlinie.
Leopold Ignacy Labor  ur. w 1703 r. Ole- Krystian Minkus  chłop ze wsi Oś, w okre-
śnie, zm. w 1755 r. w Oleśnie  augustianin, sie Wiosny Ludów był jedynym przedstawicie-
w 1752 r. wyniesiony przez papieża Benedykta lem włościan w Zgromadzeniu Narodowym we
XIV do godności infułata. Tytuł ten był odpo- Frankfurcie nad Menem.
wiednikiem godności biskupa w zgromadzeniu
zakonnym. Ks. Paweł Kuczka  ur. w 1877 r. w Chrzeli-
cach, zm. w 1948 r. w Kamieniu, proboszcz w Wy-
Josef Stein  ur. w Oleśnie w 1845 r., zm. sokiej, znany działacz propolski w okresie plebi-
w Oleśnie w 1915 r.  kompozytor muzyki kościel- scytu na Górnym Śląsku. Był współtwórcą Banku
nej, profesor i dyrektor wydziału muzycznego Ludowego w Oleśnie.
Królewskiego Seminarium Nauczycielskiego
w Oleśnie. W jego ślady poszedł syn Bruno Ma- Ks. Franciszek Marx  (1880 1921)  nie-
ria Josef Stein (1873 1915)  kompozytor ponad miecki proboszcz nowo utworzonej parafii w Sta-
75 dzieł muzycznych. rym Oleśnie, broniący praw ludności śląskiej do
29
j. polskiego, brutalnie zamordowany przez na- szpital wojskowy. Troskliwy duszpasterz rannych
cjonalistów niemieckich podczas III powstania żołnierzy.
śląskiego.
Jakub Albert Pielok  ur. w 1882 r. w Koście-
Ks. Bruno Alexander  ur. w 1869 r. w Ryb- liskach, zm. w obozie w Buchenwaldzie w 1944 r.,
niku, zm. w 1916 r. w Oleśnie, oleski proboszcz, uczestnik III powstania śląskiego, pisarz, publiko-
budowniczy monumentalnego kościoła parafial- wał m.in. na łamach  Gońca Śląskiego i  Nowin
nego Bożego Ciała, pochowany obok swojego Codziennych .
wielkiego dzieła życia.
Eugen Kasperowski  w latach 1891 1927
Pastor Leopold Polko  (1815 1891), pierw- pełnił urząd burmistrza (przez 36 lat). Zasłużony
szy duszpasterz gminy ewangelickiej w mieście gospodarz miasta. Zelektryfikował Olesno, zmo-
w latach 1847 1883. Dzięki jego determinacji dernizował szpital miejski, zbudował salę gim-
i wielorakim działaniom (m.in. drukowanie ulo- nastyczną przy Seminarium Nauczycielskim, Ka-
tek  Flugblatt z prośbą o jeden grosz   Ich bitte tolicką Szkołę Powszechną (obecnie PG Nr 1),
um einen Pfennig!  rozesłanych do wszyst- budynek Urzędu Skarbowego przy ul. Dworco-
kich ewangelickich duchownych w Prusach) wej, siedzibę Ochotniczej Straży Pożarnej z gara-
zdołał zebrać 3.000.000 fenigów i wybudować żami, wybrukował rynek i główne ulice, zorgani-
kościół pod wezwaniem  Krzyża Chrystuso- zował Dom Opieki Społecznej (obecnie budynek
wego , nazywany kościołem groszowym  fe- szkoły muzycznej), zakupił dla miasta 10 ha grun-
nigowym. tów za budynkiem dzisiejszego MDK. Popierał
zbudowanie w Oleśnie największego wzdłuż pra-
Pastor Maksymilian Sękowski  (1864 1944), wobrzeżnej Odry młynu parowego Junga i Rie-
budowniczy ewangelickiego domu parafialnego, mana. Pochowany na cmentarzu komunalnym
w którym mieścił się w czasie I wojny światowej w 1934 r.
30
Ks. Hugo Jendrzejczyk  (1912 1979), ole- Ks. biskup Juliusz Bieniek  (1895 1978), po-
ski wikary w latach 1943 1946, świadek wkro- chodził z okolic Olesna, z Sowczyc. Jako  biskup
czenia Armii Czerwonej do Olesna. Zwoził ciała niezłomny nie uległ komunistycznemu reżimowi
pomordowanych i grzebał je w zbiorowych mo- i twardo odmawiał jakiejkolwiek współpracy z UB
giłach. Jego spisane wspomnienia są cennym i SB. Na pogrzeb bp. Bieńka w Katowicach przy-
z
ródłem wiedzy o tych tragicznych dla Olesna był ówczesny metropolita krakowski Karol Woj-
dniach. tyła, póz
niejszy Papież Jan Paweł II. Bp. J. Bieniek
spoczywa na cmentarzu w Wysokiej.
Ks. Gustaw A
ysik  (1913 1979), był cenionym
proboszczem w Oleśnie. Wyświęcony w 1938 r. Prof. dr hab. Franciszek Kokot  ur. w 1929 r.
pełnił m.in. posługę wikarego w A
omnicy. Od w Oleśnie. Kierownik katedry i kliniki nefrologii
1957 r. jako proboszcz w Oleśnie pracował w trud- Śląskiej Akademii Medycznej w Katowicach, autor
nych dla polskiego Kościoła czasach szykan i la- wielu prac i publikacji w zakresie nefrologii u cho-
icyzacji szkolnictwa. Był skromnym człowiekiem, rych z przeszczepem nerki, z nadciśnieniem tęt-
stroniącym od zbytków, którego parafianie za- niczym, z aktywną kamicą nerkową. Wielokrot-
pamiętali jako niestrudzonego restauratora ole- nie wyróżniany i odznaczany. W 1993 r., uchwałą
skich świątyń. Pochowany został na cmentarzu Rady Miejskiej w Oleśnie, otrzymał Honorowe
przy kościele św. Anny. Obywatelstwo Miasta Olesna. Dzięki staraniom
prof. F. Kokota uruchomiono w 1997 r. w szpitalu
miejskim stację dializ.
31
z pocz. XVI w., przypisywanym mistrzowi Jaku-
Zabytki
bowi ze szkoły słynnego Wita Stwosza (obecnie
Olesna
replika ołtarza, skradzionego w 1994 r.).
Drewniana rzez
ba św. Anny Samotrzeciej
z przełomu XV/XVI w. otaczana jest wielkim kul-
tem w Oleśnie i okolicy. W latach 1669 1670
mistrz ciesielski Marcin Snopek (Sempek) dobu-
dował do istniejącego sanktuarium pięć kaplic
o wystroju barokowym. Całość przypomina pię-
ciopłatkową różę widniejącą w herbie miasta, sta-
nowiąc unikatową perłę drewnianej architektury
sakralnej nie tylko na Śląsku, ale i w kraju.
Oleskie sanktuarium w XVII w. gościło w dzień
 Oleska róża zaklęta w drewno  pątniczy, drewniany
odpustu ponad 10 tys. pielgrzymów  rywalizując
kościół św. Anny
ze znanymi kościołami pątniczymi. Mieszkał przy
 Oleska róża zaklęta w drewno to zabytek nim miejscowy pustelnik Wawrzyniec Chyłek.
klasy zero, drewniany, o konstrukcji zrębowej, pąt-
niczy kościół świętej Anny, malowniczo usytu- Wotywne sanktuarium św. Rocha z 1710 r. 
owany w lesie, w odległości ok. 1,5 km na północ maleńki, drewniany kościółek odpustowy, pięk-
od miasta. W 1444 r. powstała niewielka kaplica nie wtopiony w krajobraz pól, w otoczeniu wie-
otaczająca pień cudownej sosny, upamiętniający kowych drzew. Postawiony na wzgórzu przez ole-
uratowanie za przyczyną św. Anny mieszczki ole- śnian, jako wotum wdzięczności za uratowanie
skiej napadniętej przez zbójców. W 1518 r. po- miasta od straszliwej dżumy w 1708 r., w wyniku
większono kościół i wzbogacono go póz
nogotyc- której nieomal nie wyginęli wszyscy jego miesz-
kim, drewnianym i polichromowanym ołtarzem kańcy. Kościół o barokowym wystroju, w ołtarzu
32
Sanktuarium św. Rocha
głównym z pocz. XVIII w. obraz patrona św. Ro-
Kościół św. Michała w Oleśnie
cha z najstarszą panoramą Olesna w tle. W pod-
ziemiach zostały pochowane ofiary dżumy.
wy, drewniany, kolejny konsekrowany w 1226 r.
Matka oleskich kościołów to stojąca w ser- (wzmianka w najstarszym dokumencie o Oleśnie).
cu miasta najstarsza świątynia, pod wezwa- W 1374 r. murowany z fundacji opolskiego księ-
niem św. Michała. Pierwotnie kościół grodo- cia Władysława II Opolczyka. Ponad 400 lat pa-
33
w których złożono ciała augustianów i dobrodzie-
jów świątyni. Od 1935 r. przestał pełnić funkcję
kościoła parafialnego. We współczesnym logo
miasta znalazła się stylizowana wieża tego wła-
śnie kościoła.
Kościół parafialny Bożego Ciała z 1913 r.
został wzniesiony na miejscu drewnianego ko-
ściółka Ciała Chrystusowego, zbudowanego po
Podziemia z trumnami augustianów w kościele św. Michała
w Oleśnie
tronat nad świątynią i parafią sprawowali kano-
nicy regularni laterańscy reguły św. Augustyna,
zwani augustianami.
Kościół wielokrotnie płonął w latach: 1578,
1624, 1642, 1722, 1745, a następnie był odbudo-
wywany. Wnętrze barokowe z XVII i XVIII w. Na
uwagę zasługują: ołtarz główny z XVII w. z ob-
razem patrona św. Michała, dwa boczne ołtarze
z XVIII w.: Trójcy Świętej i Matki Bożej Szkaplerznej
zwanej Matką Boską Oleską, z herbem augustia-
nów, a także barokowa ambona i chrzcielnica.
 Anielski kościół (jest w nim ponad 50 wy-
obrażeń aniołów) posiada w podziemiach krypty,
Kościół Bożego Ciała w Oleśnie
34
1450 r. a przed 1478 r. z fundacji mieszczańskiej,
jako protest mieszczan przeciwko niemoralnemu
trybowi życia oleskich augustianów. Kościółek
przeniesiono do Gronowic, gdzie w 1995 r. spło-
nął. W neobarokowej, monumentalnej świą-
tyni znajdują się piękne plafony sufitowe, ołtarz
główny z obrazem  Komunii Apostołów , ołta-
rze boczne NMP i św. Józefa i bogato zdobiona
ambona.
 Kościół fenigowy usytuowany na skraju
Rynek Oleski z kolumną maryjną z 1697 r.
i pomnikiem św. Jana Nepomucena z 1753 r.
parku miejskiego to Kościół Ewangelicki Św.
Krzyża z 1853 r. Został wybudowany za cenę
3 milionów fenigów-groszy, zebranych przez
pierwszego pastora oleskiej gminy ewangelic-
kiej Leopolda Polko. Prośby o datki w wierszowa-
nej formie tego charyzmatycznego duchownego
znane były w całych ówczesnych Prusach.
Prostokątny rynek, z którego narożników wy-
chodzą ulice biegnące niegdyś do murów miej-
skich, świadczy o średniowiecznym rodowodzie
miasta. W jego centralnej części, na miejscu daw-
nego ratusza stoi kolumna maryjna z 1697 r.,
postawiona przez mieszczan oleskich nękanych
35
przez wojny, żywioły, kataklizmy i choroby. Nie- cystyczny z sześciokolumnowym portykiem, nie-
opodal jej znajduje się posąg św. Jana Nepo- gdyś zwieńczony wieżą z zegarem. Częściowo
mucena, ufundowany w 1753 r. przez Leopolda spalony w styczniu 1945 r., po wojnie został od-
Ignacego Labora, jako wotum wdzięczności za budowany, ale już bez wieży. Dawna siedziba Mu-
uzyskaną przez niego godność infułata dla ole- zeum im. Jana Nikodema Jaronia.
skiego konwentu zakonników.
Fragment murów obronnych przy ul. Lompy
Ratusz postawiony w latach 1820 1821 na to jedyne pozostałości średniowiecznych fortyfi-
miejscu spalonego w 1722 r. Budynek neoklasy- kacji miasta (XIV XVw.).
Tajemnicza kolumna na Wielkim Przedmie-
Dawny neoklasycystyczny ratusz Olesna (1820 1821)
z sześciokolumnowym portykiem
ściu to dawny słup drogowy usytuowany przy
ówczesnej bramie miejskiej. Jej zwieńczenie
z XVII w., o renesansowych cechach architekto-
nicznych, przypomina kapliczkę, przy której po-
dróżni odprawiali modły. Nazywa się ją także
kolumną morową. Ten unikatowy obiekt nie ma
odpowiednika nie tylko w regionie, ale i w kraju,
a może nawet i w Europie...
Cmentarz żydowski  kirkut, przy ulicy
Młyńskiej z zachowanymi XIX- i XX-wiecznymi
macewami, to jedyny świadek istniejącej nie-
gdyś w Oleśnie zorganizowanej gminy żydow-
Tajemnicza kolumna
skiej. Synagoga zbudowana w latach 1887 1889
na Wielkim Przedmieściu
36
Siedziba Oleskiego Muzeum Regionalnego
Cmentarz oleskich Żydów
w barokowej kamienicy z XVIII w.
(po przebudowie)
została spalona podczas kryształowej nocy
w 1938 r.
W Oleśnie znajdują się także pomniki i mo-
Oleskie Muzeum Regionalne od 2004 r. ma giły:
swoją nową siedzibę w odrestaurowanej i przy-  pomnik Józefa Lompy,
stosowanej do jego potrzeb barokowej kamie-  pomnik Powrotu do Macierzy,
nicy z XVIII w. przy ul. Jaronia. Mieszczą się w nim  pomnik Powstańców Śląskich,
stała ekspozycja  Dzieje miasta Olesna , Izba le-  pomnik Lotników Polskich na cmentarzu ko-
śno-łowiecka i wystawy zmienne. munalnym,
37
 mogiła dwóch francuskich żołnierzy z wojny  grób proboszcza Antoniego Kalei przy kościele
francusko-pruskiej na cmentarzu komunal- św. Anny,
nym,  grób pastora Maximiliana Sękowskiego na
 mogiły żołnierzy I wojny światowej na cmen- cmentarzu komunalnym,
tarzu komunalnym,  płyta poświecona pastorowi Leopoldowi
 mogiła niemieckich żołnierzy II wojny świato- Polko na cmentarzu komunalnym,
wej na cmentarzu komunalnym,  grób powstańca Feliksa Stróżyka na cmenta-
 pomnik poległych żołnierzy II wojny świato- rzu komunalnym,
wej ze Świercza i Wojciechowa przy kościele  grób autorki Rodła  graficznego znaku Związku
św. Anny, Polaków w Niemczech  Janiny Kłopockiej, na
 pomnik poległych żołnierzy II wojny światowej cmentarzu komunalnym,
z Grodziska przy kościele św. Rocha,  kamień upamiętniający 170 lat straży pożar-
 grób ks. Brunona Aleksandra przy kościele pa- nych w Oleśnie przed budynkiem Straży Po-
rafialnym, żarnej w Oleśnie,
 grób proboszcza Pawła Foika na cmentarzu ko-  kamień upamiętniający wstąpienie Polski i Ole-
munalnym, sna do Unii Europejskiej na oleskim rynku.
 grób proboszcza Gustaw A
ysika przy kościele
św. Anny,
38
Walory przyrodnicze Gminy Olesno są waż-
Turystyka
nym elementem rozwoju takich form turystyki
jak: wędrówki piesze i rowerowe, jez
dziectwo czy
fotografia plenerowa. Ziemię oleską odwiedzają
też chętnie myśliwi i wędkarze.
Pod względem fizyczno-geograficznym
gmina leży na pograniczu Równiny Opolskiej
i Wyżyny Woz
nicko-Wieluńskiej. Sieć wodną two-
rzą trzy rzeki: Stobrawa, Prosna, Liswarta. Zbior-
Schemat szlaków turystycznych (część płn.-zach.)
niki wodne Kucoby i Stare Olesno udostępnione
są turystom.
czanki, wąwóz Stobrawy (Walce), obszar zbiegu
Dla celów wędkarskich wykorzystywane są
doliny Prądu i A
omnicy, obszar widłowy dolin Sto-
liczne stawy rybne, w szczególności Żurawiniec
brawy, Wilczej Wody i Bzinicy.
w Boroszowie, stawy hodowlane w Borkach Wielkich,
Dla celów penetracyjnych kapitalne znacze-
Kucobach, Starym Oleśnie, Leśnej i Wysokiej.
nie posiadają przebiegające przez teren gminy
Znakomite warunki przyrodnicze, z dużym
szlaki turystyczne:
udziałem łąk i pastwisk, zmienność krajobrazu
i otwartość przestrzenna głównych jednostek
I. Turystyczny szlak drewnianego
krajobrazowo-morfologicznych, sprzyjają roz- budownictwa sakralnego
wojowi jez
dziectwa.
Rozwój agroturystyki posiada potencjalnie
Trasa:
najlepsze możliwości w rejonie miejscowości Borki
Opole Czarnowąsy Dobrzeń Wielki Kolo-
Wielkie, Boroszów, Broniec, Kucoby i Leśna.
nowski Laskowice Olesno Wędrynia Bierdza-
Istniejące walory gminy kwalifikują dla tych
ny Lasowice Wielkie Lasowice Małe Chociano-
celów obszar górnego biegu doliny Budkowi- wice Stare Olesno
39
Szlak drewnianego budownictwa sakralnego jest Wędrówkę szlakiem można rozpocząć od
położony na trasie od Opola do Olesna. Oznakowany zwiedzenia Oleskiego Muzeum Regionalnego
stosownie do potrzeb turysty pieszego, rowerowe- a dalej ruszyć w kierunku Gorzowa, odwiedza-
go jak również poruszającego się samochodem. Pro- jąc po drodze drewniany kościół odpustowy
wadzi w dużej części lasami, umożliwiając zwiedze- pod wezwaniem św. Anny. Następnie, kierując
nie 12 zabytkowych kościołów drewnianych. się drogą leśną, docieramy do miejscowości Stare
Olesno, gdzie można podziwiać kolejną drew-
II. Turystyczny szlak Jeziorowskiego nianą świątynię. W następnej miejscowości, Bą-
kowie, w kościele parafialnym znajduje się tryp-
Trasa: tyk gotycki z XIV wieku. Ligota Górna to zbiór
Szumirad Kamieniec Radawie Prusków Le- epitafiów drewnianych i chłopskie zabudowania
śna Wachów Wachowice Olesno. gospodarskie.
Szlak wiedzie przez miejscowości o tradycjach IV. Turystyczny szlak Józefa Lompy
hutniczych (Szumirad, Kamieniec). Na trasie wiele
interesujących pomników przyrody (Leśna, Rada- Trasa:
wie) oraz rezerwat krajobrazowy Smolnik (nie- Woz
niki Lubsza Boronów Hadra Lisów
opodal Szumiradu), a także zabytki budownic- Zborowskie Olesno.
twa drewnianego.
Szlak wiedzie przez miejscowości związane
III. Turystyczny szlak budownictwa z życiem i twórczością Józefa Lompy, bogate
w pamiątki po pisarzu.
drewnianego
Trasa: Na szlakach, jak również poza nimi, w gmi-
Olesno Stare Olesno Bąków Ligota Górna. nie Olesno możemy obejrzeć ponadto:
40
Lp. Miejscowość Gmina Obiekt Adres Wiek/rok Materiał Nr rejestru
Ks. V 1466/
1374 XVII
1. Olesno Olesno Kościół fil. pw. św. Michała przy Rynku Murowany R260/49/34/49
i XVIII
(159/78)
Plebania-wikarówka kościoła koło Kościoła św. 1809/66/
2. Olesno Olesno 1810 Murowana
pw. św. Michała Michała /161/78
wokół plebani 
3. Olesno Olesno Brama i ogrodzenie wikarówki 1743 Murowane 159/78
wikarówki
Ks. V 1467/
przy drodze do 1444
4. Olesno Olesno Kościół odpustowy pw. św. Anny Drewniany R261/49/33/49
Gorzowa Śl. 1669 1670
(158/78)
Kościół Ewangelicki pw. Krzyża 436/58
5. Olesno Olesno przy parku miejskim 1853 Murowany
Chrystusa 162/78
434/58
6. Olesno Olesno Pozostałości obwarowań miejskich ul. J. P. Lompy XV Murowane
(160/78)
1733/66
7. Olesno Olesno Ratusz Rynek 1820 1821 Murowany
(163/78)
446/58
8. Olesno Olesno Muzeum Regionalne ul. Jaronia XVIII Murowane
(164/78)
Kościół cmentarny 75/54
9. Borki Wielkie Olesno  1697 Murowany
świętych Marcina i Bartłomieja (136/78)
152/54
10. Boroszów Olesno Kościół fil. pw. św. Marii Magdaleny  1679 Drewniany
137/78
41
Lp. Miejscowość Gmina Obiekt Adres Wiek/rok Materiał Nr rejestru
KSV/1468/
11. Grodzisko Olesno Kościół fil. pw. św. Rocha  1710 Drewniany R262/49/32/49
149/78
1738/66
12. Świercze Olesno Oficyna dworska  XIX Murowana
(180/78)
89/54
13. Sowczyce Olesno Kościół fil.pw. św. Antoniego  1586 Drewniany
(174/78)
Kościół parafialny
14. Stare Olesno Olesno  XVII Drewniany 175/78
pw. św. Marii Magdaleny
15. Olesno Olesno Cmentarz żydowski ul. Młyńska 1814  427/88
16. Olesno Olesno Kościół Parafialny pw. Bożego Ciała ul. Pieloka 1913 Murowany 
17. Olesno Olesno Budynek dworca kolejowego ul. Kolejowa 1923 Murowany 
ul. Lompy  dom nr 23  obecnie
18. Olesno Olesno  1910 Murowany 
poczta
19. Olesno Olesno ul. Lompy  dom nr 27  1909 Murowany 
20. Olesno Olesno ul. Pieloka  dom obok ZOZ-u  p. XX Murowany 
21. Olesno Olesno ul. Rynek  dom nr 22  XIX/XX Murowany 
42
Lp. Miejscowość Gmina Obiekt Adres Wiek/rok Materiał Nr rejestru
22. Bodzanowice Olesno Kapliczka przydrożna  XIX Drewniana 
23. Bodzanowice Olesno ul. Powstańców Śląskich  dwór  p. XIX Murowany 
24. Bodzanowice Olesno Gorzelnia  XIX/XX Murowana 
ul. Leśna  budynek podwójny
25. Bodzanowice Olesno  XX Murowany 
(czworak)
26. Bodzanowice Olesno Budynek Straży Granicznej  p. XX Murowany 
lata
27. Bodzanowice Olesno Młyn  dwudzieste Murowany 
XX
28. Bodzanowice Olesno Dom  zajazd  XIX Murowany 
29. Bodzanowice Olesno Obora przy domu nr 7  1913 Drewniana 
30. Borki Wielkie Olesno Kaplica z figurą Jezusa  Koniec XIX Murowana 
31. Borki Wielkie Olesno Kościół pw. św. Franciszka  1911 Murowany 
32. Borki Wielkie Olesno Klasztor  1907 Murowany 
43
Lp. Miejscowość Gmina Obiekt Adres Wiek/rok Materiał Nr rejestru
33. Borki Wielkie Olesno Szkoła Polska  obok sklepu  1900 Murowana 
34. Borki Wielkie Olesno Restauracja  Pod Czarnym Orłem ul. Ojca Alarda 1914 Murowana 
35. Boroszów Olesno Park przy kościele    
36. Boroszów Olesno Podjazd pałacowy   Murowany 
37. Boroszów Olesno Spichlerz  1912 Murowany 
38. Boroszów Olesno Zajazd  dom nr 24  p. XX Murowany 
39. Boroszów Olesno Zabytki dworskie  stodoły  p. XX Drewniane 
40. Boroszów Olesno Czworaki dworskie  1909 Murowane 
41. A
omnica Olesno Kościół parafialny pw. św. Katarzyny  1916 1917 Murowany 
42. A
omnica Olesno Szkoła  obok sklepu  1890 Murowana 
43. A
omnica Olesno Kuz
nia  naprzeciwko domu nr 21  1906 Murowana 
44. A
omnica Olesno Karczma  dom nr 69  1896 Murowana 
44
Lp. Miejscowość Gmina Obiekt Adres Wiek/rok Materiał Nr rejestru
45. A
omnica Olesno Dom obok przedszkola  1901 Murowany 
46. Świercze Olesno Spichlerz dworski  p. XIX Murowany 182/78
Szopy i mieszkania  dworska
47. Świercze Olesno  XIX Murowana 181/78
wozownia
48. Świercze Olesno Świniarnia  k. XIX Murowana 
49. Świercze Olesno Czworak z zespołu dworskiego  p. XIX Murowany 
50. Sowczyce Olesno Pałac ul. Długa 37 k. XIX Murowany 
51. Sowczyce Olesno Park  p. XIX  
52. Sowczyce Olesno Dawna Gorzelnia  1906 Murowana 
Budynek Gospodarczy  magazyn
53. Sowczyce Olesno  1916 Drewniany 
zbożowy
54. Sowczyce Olesno Obory  1918 Drewniane 
Pałac  zarząd instytutu hodowli
55. Stare Olesno Olesno  1904 Murowany 
ziemniaka
56. Stare Olesno Olesno Park Krajobrazowy  -  
45
Lp. Miejscowość Gmina Obiekt Adres Wiek/rok Materiał Nr rejestru
Stajnie  pozostałość po
57. Stare Olesno Olesno  XVII Drewniane 
zabytkowym klasztorze
58. Stare Olesno Olesno Obory  XVII Drewniane 
59. Stare Olesno Olesno Spichlerz Zbożowy  XIX Drewniany 
60. Stare Olesno Olesno Kuz
nia  XIX Murowana 
61. Wachów Olesno Kościół Filialny pw. św. Wawrzyńca  1706 Drewniany 
62. Wachów Olesno Dwór  obok szkoły podstawowej  p. XIX Murowany 
Kościół Parafialny pw. św. Mikołaja
63. Wysoka Olesno  1907 Murowany 186/78
i Małgorzaty
64. Wysoka Olesno Kaplica obok kościoła  p. XIX Murowana 
65. Wysoka Olesno Dom nr 50  zajazd  p. XIX Murowany 
66. Wygoda Olesno Dom rządcy majątku  p. XX Murowany 
Drewniano-
67. Wygoda Olesno Stajnia  1922 
-murowana
68. Wygoda Olesno Spichlerz  p. XX Murowany 
46
Oprócz szlaków turystycznych w Gminie nii A
omnickiej. Prowadzi drogą asfaltową obok
Olesno istnieje szeroko rozwinięta baza tras kościoła w Wysokiej oraz drewnianego kościoła
rowerowych i pieszych: w Grodzisku. Dalej ulicami Olesna (ul. Lubli-
niecką, Grottgera, Matejki, Konopnickiej i Dwor-
Trasa pierwsza jest fragmentem trasy Szlaku cową) do stacji PKP i ulicą Gorzowską do ko-
Drewnianych Kościołów Województwa Opol- ścioła św. Anny. Dalej w kierunku Boroszowa
skiego. przechodzi obok stawu Żurawiniec i mijając
Na terenie gminy Olesno rozpoczyna się ona drewniany kościół wchodzi w granice gminy
w lesie od strony gminy Kluczbork pomiędzy Radłów.
Brzezinką a Starą Chudobą. Prowadzi drogami
leśnymi obok ośrodka wypoczynkowego w Sta- Trasa trzecia stanowi połączenie gmin Ole-
rym Oleśnie i wywierzyska Siedem y
ródeł do ko- sno i Zębowice.
ścioła św. Anny. Kończy się przy stacji kolejowej
Trasa ta rozpoczyna się przy stacji PKP w Ole-
w Oleśnie. śnie i prowadzi przez Rynek, częściowo chod-
nikami zamienionymi w ciągi pieszo-rowerowe,
Trasa druga stanowi fragment trasy Szlakiem a częściowo jezdniami ulic. Dalej biegnie drogą
Sanktuariów. gruntową do drewnianego kościoła w Wacho-
W granice gminy Olesno wchodzi w lesie wie, drogą asfaltową do Leśnej, po czym leśną
od strony gminy Dobrodzień w okolicach Kolo- do Osiecka w gminie Zębowice.
47
1. Międzynarodowe Mistrzostwa w Gimnastyce
Coroczne
Artystycznej  luty.
imprezy
2. Międzynarodowe Uliczne Biegi Pokoju  maj.
3. Regionalny Konkurs Recytatorski dla Mło-
dzieży  czerwiec.
4. Dni Olesna  Spotkania Oleśnian  lipiec.
5. Plener Rzez
biarsko-Malarski Artystów Niepro-
fesjonalnych  sierpień.
W Oleśnie, co roku odbywają się imprezy cy-
kliczne, które skupiają dużą liczbę mieszkańców
miasta, jak również wielu gości spoza gminy. Do
tych największych i najbardziej identyfikowanych
z naszą gminą możemy zaliczyć:
6. Ogólnopolski Przegląd Piosenki poetyckiej 
sierpień.
7. Regionalny Festiwal Piosenki Przedszkolnej 
wrzesień.
8. Krajowy Turniej Tańca Towarzyskiego  listopad.
9. Międzywojewódzki Przegląd Teatrów Dzie-
cięcych  grudzień.
48
Urząd Miejski w Oleśnie Komenda Powiatowa Policji
Instytucje
ul. Pieloka 21, 46-300 Olesno ul. Dworcowa 1, 46-300 Olesno
tel. [phone] do 44 tel. [phone]
fax [phone] fax [phone]
Komenda Powiatowa Straży Pożarnej
Agencja Nieruchomości Rolnych Solny Rynek 1, 46-300 Olesno
Odział Terenowy w Opolu tel. [phone]
Administracja Mienia Niezagospodarowanego fax [phone]
w Oleśnie http://www.psp.olesno.pl
ul. Rynek 20, 46-300 Olesno
tel. [phone] Miejski Dom Kultury
fax [phone] ul. Wielkie Przedmieście 31, 46-300 Olesno
tel. [phone]
Jednostka Ratowniczo-Gaśnicza nr 9 http://www.mdkolesno.prv.pl
Państwowej Straży Pożarnej
Solny Rynek 1, 46-300 Olesno Miejsko-Gminny
tel. [phone] Ośrodek Pomocy Społecznej
fax [phone] ul. Jaronia 2, 46-300 Olesno
tel. [phone], fax [phone]
Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego
Placówka Terenowa w Oleśnie Oddział Nowej Trybuny Opolskiej
ul. Brunona Aleksandra 2, 46-300 Olesno ul. Wolności 8, 46-300 Olesno
tel. [phone] tel. [phone]
fax [phone] http://www.nto.pl
49
Oleska Biblioteka Publiczna Powiatowe Centrum Informacji Europejskiej
ul. ks. B. Aleksandra 5, 46-300 Olesno ul. Wielkie Przedmieście 41, 46-300 Olesno
tel. [phone], tel. [phone] tel. [phone]
http://www.bibliosfera.olesno.pl e-mail: [e-mail]
Oleskie Muzeum Regionalne Powiatowy Urząd Pracy
ul. Jaronia 7, 46-300 Olesno ul. Dworcowa 4, 46-300 Olesno
tel. [phone], tel. [phone]
e-mail: [e-mail] fax [phone]
Oleski Telegraf Powszechny Zakład Ubezpieczeń
ul. Wachowska 3, 46-300 Olesno ul. Reymonta 6, 46-300 Olesno
tel. [phone] tel. [phone]
fax [phone]
PKP, stacja Olesno Śląskie
ul. Sądowa 21, 46-300 Olesno Powszechny Zakład
tel. [phone] Ubezpieczeń Społecznych S.A.
Inspektorat w Oleśnie
PKS, dworzec autobusowy ul. Słowackiego 2, 46-300 Olesno
ul. Sądowa 8,, 46-300 Olesno tel. [phone], fax [phone]
tel. [phone]
Prokuratura Rejonowa
Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze ul. Dworcowa 4, 46-300 Olesno
Odział w Oleśnie, ul. Pieloka 1, 46-300 Olesno tel. [phone]
tel. [phone] 358 26 56
50
Przedsiębiorstwo Usług Geodezyjnych http://www.szpitalolesno.republika.pl/
ul. Powstańców Śl. 6, 46-300 Olesno e-mail: [e-mail]
tel. [phone], fax [phone]
Urząd Pocztowy
Sąd Rejonowy ul. Lompy 23, 46-300 Olesno
ul. Sądowa 3, 46-300 Olesno tel. [phone]
tel. [phone], fax [phone]
Urząd Skarbowy
Starostwo Powiatowe ul. Pieloka 21, 46-300 Olesno
ul. Pieloka 21, 46-300 Olesno tel. [phone]
tel. [phone] 37 fax [phone]
fax [phone] http://www.izba-skarbowa.opole.pl/us/olesno/
http://www.powiatoleski.pl
Urząd Stanu Cywilnego
Straż Miejska ul. Jaronia 2, 46-300 Olesno
ul. Pieloka 21, 46-300 Olesno tel. [phone]
tel. [phone] 44, wew. 408, komendant 211
Zespół Wizytatorów w Opolu
Szpital Delegatura
ul. Klonowa 1, 46-300 Olesno ul. Dębowa 3, 46-300 Olesno
tel. [phone], fax [phone] tel. [phone]
Publiczne Przedszkole nr 3
Żłobek
Placówki
ul. Sądowa 5, 46-300 Olesno
ul. Kościuszki 7, 46-300 Olesno
oświatowe
tel. [phone]
tel. [phone]
51
Publiczne Przedszkole nr 4 Publiczne Przedszkole w Wachowie
ul. Krasickiego 3, 46-300 Olesno ul. Polna 15, Wachów, 46-300 Olesno
tel. [phone] tel. [phone]
Publiczne Przedszkole w Bodzanowicach Publiczne Przedszkole w Wojciechowie
ul. Szkolna 1, 46-312 Bodzanowice ul. Okrzei 1, Wojciechów, 46-300 Olesno,
tel. [phone] tel. [phone]
Publiczne Przedszkole Publiczne Przedszkole w Wysokiej
w Borkach Małych ul. Szkolna 53, Wysoka, 46-300 Olesno
ul. Szkolna 1, Borki Małe, 46-300 Olesno tel. [phone]
tel. [phone]
Publiczna Szkoła Podstawowa nr 3
Publiczne Przedszkole im. Powstańców Śląskich
w Borkach Wielkich ul. Krasickiego 25, 46-300 Olesno
ul. Ojca Alarada 27, 46-345 Borki Wielkie tel. [phone]
tel. [phone]
Publiczna Szkoła Podstawowa w Bodzanowicach
Publiczne Przedszkole w A
owoszowie ul. Szkolna 1, 46-312 Bodzanowice
ul. Opolska 64, 46-300 Olesno, tel. [phone]
tel. [phone]
Publiczna Szkoła Podstawowa
Publiczne Przedszkole w Sowczycach w Borkach Wielkich
ul. Długa 10, Sowczyce, 46-300 Olesno ul. Młyńska 8, 46-345 Borki Wielkie
tel. [phone] tel. [phone]
52
Publiczna Szkoła Podstawowa Zespół Szkół w Oleśnie
w Sowczycach ul. Sądowa 2, 46-300 Olesno,
ul. Długa 8, Sowczyce, 46-300 Olesno tel. [phone]
tel. [phone] http://liceum.mojeolesno.pl
e-mail: [e-mail]
Publiczna Szkoła Podstawowa w Wachowie Zespół Szkół Ekonomicznych
ul. Polna 17, Wachów, 46-300 Olesno i Ogólnokształcących
tel. [phone] im. Mikołaja Kopernika w Oleśnie
ul. Powstańców Śl. 4, 46-300 Olesno
Publiczna Szkoła Podstawowa tel. [phone]
w Wojciechowie http://www.wodip.opole.pl/~zse_olesno/
ul. Kluczborska 37, Wojciechów, 46-300 Olesno e-mail: [e-mail]
tel. [phone]
Zespół Szkół Zawodowych w Oleśnie
Publiczne Gimnazjum nr 1 ul. Wlk. Przedmieście 41, 46-300 Olesno
ul. Pieloka 12, 46-300 Olesno tel. [phone]
tel. [phone] http://www.zszolesno.prv.pl/
http://www.gim1olesno.w.interia.pl e-mail: [e-mail]
e-mail: [e-mail] Państwowa Szkoła Muzyczna I Stopnia
ul. Wielkie Przedmieście 33, 46-300 Olesno
Zespół Szkół Dwujęzycznych tel. [phone]
ul. Wielkie Przedmieście 51, e-mail: [e-mail]
46-300 Olesno OSP Bodzanowice, ul. Piaski 45
tel. [phone] Bodzanowice
53
" OSP Borki Małe, ul. Szkolna 12, 46-300 Olesno " OSP A
owoszów, ul. Opolska 25, 46-300 Olesno Ochotnicza
Straż Pożarna
" OSP Borki Wielkie, ul. Ojca Alarda 26, " OSP Olesno, ul. Solny Rynek 1, 46-300 Olesno
46-300 Olesno
" OSP Sowczyce, ul. Lubliniecka 8,
" OSP Boroszów, 44, 46-300 Olesno 46-300 Olesno
" OSP Broniec, 26, 46-300 Olesno " OSP Stare Olesno, ul. Starowiejska,
46-300 Olesno
" OSP Kolonia A
omnicka, 20A, 46-300 Olesno
" OSP Wachowice, Szkolna 30, 46-300 Olesno
" OSP Kucoby, 5A, 46-312 Bodzanowice
" OSP Wachów, ul. Polna 13, 46-300 Olesno
" OSP Leśna, 9A, 46-300 Olesno
Kamień upamiętniający
" OSP Wysoka, 41, 46-300 Olesno 170 lat Straży Pożarnej
w Oleśnie
" OSP A
omnica, ul. Strażacka 3, 46-300 Olesno
Bank Zachodni WBK SA ING Bank Śląski SA Banki
1 Oddział w Oleśnie Oddział w Oleśnie bankomaty
46-300 Olesno, ul. Kościuszki 10, 46-300 Olesno 46-300 Olesno, ul. Reymonta 3
numer oddziału: 10902170 numer oddziału: 10501171
telefon: [phone] telefon: [phone]
fax [phone] fax [phone]
godz. otw.: 8.30 16.30 godz. otw.: 8.00 17.00
infolinia: 0 800 240 240 infolinia: 0 800 65 66 66
internet: http://www.bzwbk.pl internet: http://www.ing.pl
54
Powszechna Kasa Oszczędności Bank Polski SA Bank Spółdzielczy w Zawadzkiem
Oddział Olesno Oddział Olesno
46-300 Olesno, Rynek 21 46-300 Olesno, ul. Mickiewicza 16
numer oddziału: 10201693 telefon: [phone]
telefon: [phone] fax [phone]
fax [phone] godz. otw.: 7.00 17.00
infolinia: 0 800 120 139 internet: http://www.zawadzkie.bs.net.pl
internet: http://www.pkobp.pl/
Ośrodek Wypoczynkowy  Anpol Ośrodek Wypoczynkowy  Horn
Wypoczynek
ul. Kolejowa 2 ul. Kluczborska 10B
46-300 Stare Olesno 46-300 Stare Olesno
tel. [phone] tel. [phone]
tel./fax [phone] www.horn.olesno.pl
www.anpol.net.pl [e-mail]
Akwen wodny o pow. 2.5 ha, 3 plaże, pole namiotowe na Kąpielisko z dużą zjeżdżalnią, dwa stawy hodowlane
50 namiotów, pole na przyczepy campingowe  50 miejsc, z możliwością wędkowania, 70 miejsc w domkach campin-
kajaki, rowery wodne, mini golf, plac zabaw dla dzieci, bo- gowych 4- i 6-osobowych (każdy z węzłem sanitarnym oraz
isko do piłki plażowej, miejsce na ognisko i do grillowania, aneksem kuchennym), restauracja, możliwość organizacji
parking na 500 samochodów, możliwość wypożyczenia sta- przyjęć okolicznościowych.
rych amerykańskich  krążowników szos .
Restauracja czynna cały rok z możliwością urządzania
przyjęć okolicznościowych.
55
 Restauracja  Alexandra , ul. Wielkie Przedmie-  Kawiarenka Osiedlowa, ul. Kilińskiego 35,
Restauracje
ście 35, 46-300 Olesno 46-300 Olesno
i bary
 Restauracja  Ratuszowa , ul. Armii Krajowej 1,  PIZZERIA, ul. Armii Krajowej 9, 46-300 Olesno
46-300 Olesno  Bar MON, Borki Wielkie, ul. Młyńska 13, 46-300
 PUB Chata, ul. Piastów 4, 46-300 Olesno Olesno
 GROTA, ul. Kluczborska 9A, 46-300 Olesno  Bar  A
omniczanka , A
omnica, ul. Strażacka 3 a,
 Zajazd  Eliza Borki Małe, ul. Oleska 1 c, 46-300 46-300 Olesno
Olesno  Karczma  U Sylwii , Kucoby 17, 46-312 Bodza-
 Bar PARKOWA, ul. Lompy 20, 46-300 Olesno nowice
 Bar  Elroy , ul. Małe Przedmieście 17/8, 46-300  Bar  Pod Pianką , Borki Małe, ul. Oleska 25,
Olesno 46-300 Olesno
 Bar  Hubert , ul. Kluczborska 44, 46-300  Bar  POD KA
OSEM , Wysoka 51, 46-300
Olesno Olesno
 Bar Cichy Kącik, ul. Małe Przedmieście 46 A,  Bar  Jodełka , Borki Małe, ul. Oleska 15, 46-300
46-300 Olesno Olesno
 Minibar  Od A do Z , ul. Drzymały 17, 46-300  Restauracja A
.A., Sowczyce, ul. Lubliniecka 11,
Olesno 46-300 Olesno
 Bar Smakosz, ul. Pieloka 8a, 46-300 Olesno  Zajazd  Zbójnik , Boroszów 24, 46-300 Olesno
 Bar Smok, ul. Wolności 8, 46-300 Olesno  Restauracja WESOA
A, Wojciechów, ul. Klucz-
 Tost-Bar, ul. Mickiewicza 12/1, 46-300 Olesno borska 41, 46-300 Olesno
 Cafe-Bar, ul. Częstochowska 7, 46-300 Olesno   Bar pod lasem , Wachów, Leśna 9, 46-300
 PAB NIRVANA, ul. Kościuszki 14/1, 46-300 Olesno
Olesno  Bar  Ada , Bodzanowice, ul. Powstańców Śl. 1,
 Bar Amfiteatr, ul. Solny Rynek 2, 46-300 46-300 Olesno
Olesno  Bar  U Gosi , Sądowa 8, 46-300 Olesno
56
Hotel  Olesno Hotel i Stadnina  Na kamieniu
Hotele
ul. Krzywa 1, ul. Oleska 1a, Borki Małe, 46-300 Olesno
46-300 Olesno tel. [phone]
tel. [phone] www.alexandra-hotel.net
www.hotelolesno.pl e-mail: [e-mail]
e-mail:[e-mail]
Hotel dysponuje 21 pokojami jedno-, dwu, i trzyosobo-
Hotel Olesno oferuje 16 pokoi: wymi z pełnym węzłem sanitarnym i TV Sat. W pokojach jest
" dwa pokoje jednoosobowe, możliwość zrobienia dostawek.
" osiem pokoi dwuosobowych,
" jeden pokój dla inwalidy,
Pensjonat  As
" dwa apartamenty rodzinne (2 x pokój dwuosobowy z
jedną wspólną łazienką),
ul. Kościuszki 17, 46-300 Olesno
" pokój dla managera.
tel. [phone]
Każdy pokój wyposażony jest w Mini Bar, TV-Sat, ła-
www.pensjonatas.pl
zienkę, telefon.
e-mail: [e-mail]
Pokoje są klimatyzowane. Istnieje możliwość podłącze-
nia komputera do sieci internet w każdym z pokojów.
Pensjonat dysponuje:
" 28 miejscami noclegowymi w pokojach 1-, 2-, 3-, 4-oso-
bowych
Hotel  Alexandra
" całodzienne wyżywienie
ul. Wielkie Przedmieście 35
" zaplecze sportowo-rekreacyjne
46-300 Olesno
W okresie letnim:
" kompleks basenów kąpielowych, kort, kompleks bo-
tel. [phone]
isk rekreacyjnych
www.alexandra-hotel.net
" możliwość wynajmu hali sportowej i boiska sporto-
wego
e-mail: [e-mail]
" możliwość organizacji wycieczek krajobrazowych
Hotel Alexandra oferuje 32 miejsca noclegowe w poko-
Pensjonat nasz przyjmuje osoby prywatne oraz grupy
jach jedno i dwuosobowych z pełnym węzłem sanitarnym,
zorganizowane tj. turnusy treningowo-rekreacyjne, wy-
TV Sat, telefon, internet.
cieczki, zimowiska.
57
Opracowanych zostało około 30 legend zwią-
Ciekawostki
zanych z Olesnem lub jego najbliższą okolicą. Są
i legendy
one echem historii lokalnej, prawdziwym skarbem
rodzimej kultury, bowiem pozwalają nam sięgnąć
poza horyzont wyobraz
ni... Oto niektóre z nich.
Legendy
O pochodzeniu polskiej nazwy  Olesno
Hen, hen przed wiekami lubujący się w polo-
waniach książę Henryk Brodaty goniąc zwierzynę
łowną tak daleko zapuścił się w gęstą knieję, aż
trafił w przepiękne miejsce. Pod wpływem jego
uroku, nakazał sługom zbudować tam zamek my-
śliwski, z okien którego mógł ubijać sarny i je-
lenie. Gościł tam, zaproszonych na łowy, wielu
książąt piastowskich, którzy zobaczywszy ową
szczelnie otuloną lasem krainę zawołać mieli
w zachwycie:  O, jak tu leśno!
O pochodzeniu niemieckiej nazwy
 Rosenberg
Szlachetny książę Henryk, lubujący się w polo-  Polowanie książąt  O, jak tu leśno , Art-Dekor Olga Cegielska
waniach, zapuścił się w gęstą knieję docierając do
przepięknego miejsca, które nazwał Górą Róży.
warowni książę zabierał często ze sobą małżonkę
Miejsce owo tak się księciu spodobało, że naka- swoją, księżnę Jadwigę. Świątobliwa niewiasta
zał tam wznieść zamek myśliwski. Do powstałej
często oddawała się modlitwie i pokucie, dlatego
58
wkrótce nieopodal zamku wzniesiono drewnianą
kapliczkę poświęconą św. Walentemu.
Wśród dworzan wspomnianego księcia Hen-
ryka znalazł się dzielny rycerz Woko z rodu Ber-
gów oraz piękna Róża (Rosa), przybyła z dalekich
północnych stron. Zawitała wraz ze swoim scho-
rowanym ojcem w strony księcia Henryka, poszu-
kując cudownych z
ródeł leczniczych. Tam spo-
tkała rycerza Woko z rodu Bergów, który zakochał
się z wzajemnością w ślicznej Róży. W końcu Róża
wraz z ojcem, siostrą Woka Jolantą i jej ukocha-
nym rycerzem Zawiszą dotarła do poszukiwa-
nych z
ródeł, przy których w dzień św. Michała, 29
września, jej ojciec doznał cudownego uzdrowie-
nia. Wkrótce na zamku księcia Henryka odbyły się
dwa wesela: Jolanty i Zawiszy oraz Róży i Woka.
Młodzi zamieszkali nieopodal książęcego dworu
i osobliwie ozdobili swoje domy. Róża pomalo-
wała swój dom na zielono, zgodnie z kolorem
swoich oczu, a jego ściany ozdobiła czerwonymi
różami, podobnie uczyniła Jolanta, malując swój
dom na czarno i także przyozdabiając go w róże.
Po kilku latach już cała osada wyróżniała się ma-
lowidłami królowej kwiatów. Na miejscu kapliczki
św. Walentego postawiono też kościół ku czci św.  Róża i Berg , Art-Dekor Olga Cegielska
59
Michała, uzdrowiciela ojca Róży. Po śmierci na- O powstaniu siedmiu z
ródeł
szych bohaterów mieszkańcy osady postanowili Podczas rozbudowy sanktuarium św. Anny
ją nazwać Różaną Górą, na cześć pięknej Róży w XVII w. przy kościele pojawiał się bagnisty
i dzielnego Woko z rodu Bergów. Z połączenia grunt, wokół którego gromadziły się żaby. Pew-
ich imion (Rosa + Berg) wywodzić się miała nie- nego dnia budowniczowie zauważyli, że woda
miecka nazwa miasta  Rosenberg . na szczęście wyschła, a żaby powędrowały w kie-
runku Wojciechowa. Siedmiu cieśli udało się do
O powstaniu sanktuarium św. Anny lasu po drewno świerkowe, potrzebne do bu-
Nieopodal Olesna, w gęstym lesie, na starej so- dowy kaplic. Szli duktem wytyczonym przez
śnie wisiał wizerunek Świętej Anny, umieszczony żaby i gdzieś w połowie drogi zauważyli coś nie-
tam przez księżną Jadwigę, wspomnianą już wcze- samowitego. Otóż, spod nóg każdego z owych
śniej świątobliwą małżonkę Henryka Brodatego. siedmiu cieśli zaczęły się podnosić kępy mchu,
Do tego właśnie drzewa ostatkiem sił dobiegła a spod nich nagle wytrysnęła woda. I tak naro-
pewna młoda mieszczka oleska o imieniu Anna, dziło się  Siedem y
ródeł . Po ścięciu potrzebnych
ścigana przez zbójców. Upadła na kolana, kur- pni świerkowych, ukazała się przestronna polana,
czowo obejmując pień sosny i ze łzami w oczach a przy tryskających z
ródłach żaby znalazły swoje
wołała o ratunek do swojej patronki. I cud się wy- miejsce.
darzył, napastnicy przeszli tuż obok, ale dziew-
czyny nie dostrzegli, bo stała się dla nich niewi- O smoku oleskim
doczna. Porażeni ślepotą zaniechali dziewczyny, Wydaje się, że pierwsi mieszkańcy nowego
ledwo znajdując wyjście z lasu. Ocalona, powró- miasta byli jeszcze poganami, bo żyli zgodnie
ciwszy do swoich rodziców, opowiedziała z przeję- z zabobonnymi zwyczajami swoich pradziadów.
ciem o przedziwnym zdarzeniu. Wdzięczni rodzice Według jednej z legend mieli oni zwyczaj swoje
uratowanej polecili wyrzez
bić figurę Świętej Anny pierworodne dziecko dostarczać jako żywą ofiarę
Samotrzeciej i zawiesić ją na cudownej sośnie. smokowi, który przebywał na wzgórzu obecnie
60
zwanym św. Rocha. Kiedy kolej przyszła na ów- Według innej tradycji dżuma dostała się do
czesnego burmistrza, kazał dziecko swoje przez miasta przez rosyjską skórę juchtową. Podróżu-
mamkę przekazać smokowi. Dobrotliwej mamce jący kupiec przywiózł do miasta wóz skóry. Siostra
było żal wychowanka. Kiedy znalazła się poza mia- ówczesnego proboszcza przy św. Michale o na-
stem, podszedł do niej sędziwy starzec i zapytał, zwisku Kosik wydana była za biednego szewca
gdzie zamierza się udać. Kiedy przedstawiła mu w Oleśnie. Oboje mieszkali w domu przy stawie
swoje zadanie, starzec wziął dziecko i ochrzcił je przed folwarkiem klasztornym, zwanym pral-
w przepływającej opodal rzece na wzór chrześci- nią. Szewc prosił swego duchownego szwagra,
jański, potem nakazał jej pójść wskazaną drogą, by mu kupił tę furę skóry. Proboszcz uczynił to
zapewniając, że smok dziecka nie ruszy. Uczy- chętnie. Kiedy szewc zaczął skórę kroić, zrobiło
niła tak, jak jej starzec nakazał. Smok uciekł przed mu się niedobrze i zmarł. Wkrótce żona poszła
dzieckiem i więcej się nie pokazał. Kiedy wspo- za nim do grobu. Dom natychmiast zabito gwoz
-
mniana dziewka wróciła z radością do miasta, szu- dziami. W jednym oknie wisiały korale zmarłej.
kano bezskutecznie smoka. Burmistrz wraz z całą Pasterze, którzy w pobliżu domu paśli bydło za-
rodziną dał się ochrzcić, a pozostali mieszkańcy uważyli korale. By je wziąć w posiadanie, wybili
poszli w jego ślady. To zdarzenie miało miejsce szybę i wkrótce potem zmarli. Paniczny strach
ok. 1229 r., co wobec miast sąsiednich, np. Opola, ogarnął mieszkańców. Postanowiono dom spa-
byłoby nieco spóz
nionym. lić. To się stało bezzwłocznie, jednak zadżumiony
dym owiał miasto i stąd straszna choroba.
O oleskiej dżumie
W niedziele palmową, 19 marca, szedł pewien O budowie kościoła św. Rocha
Polak do miasta na targ. Kiedy już był blisko mia- Kościół miał powstać w innym miejscu niż
sta, upadł na ziemię i nagle zmarł. Grabarz, który obecnie. Przy drodze z Grodziska do Wysokiej-
go pochował, wziął jego odzież i nosił ją na wła- -Zacisze stała osobliwa, sucha, bez jednej igiełki,
snym ciele, czym zaraził całe miasto. z maleńką kapliczką sosna, przy której składo-
61
wano materiał do budowy świątyni. Następ- rafii, a złodzieja oddano pod sąd. Okazał się nim
nego dnia robotnicy zauważyli, że materiał został miejscowy niejaki Benski z Benskiego, któremu
przeniesiony w inne miejsce, na odległe o jakieś udowodniono jeszcze więcej takich występków
500 m wzgórze. Przeniesione drewno nazajutrz i skazano w majestacie prawa na śmierć przez
znowu zmieniło swoje położenie, a rosnąca obok ogień.
sosna wygięła się dwukrotnie w kierunku obec-
nego kościoła św. Rocha. Odczytując to za objaw Grób Turka
woli Bożej, postawiono kościółek na wzgórzu. Turek, pod Górą św. Rocha pochowany, miał
być kupiec bogaty, który ze stadami wołów na jar-
Ostatnie spalenie na stosie w Europie marku w Brzegu był, a tu umarł. Na utrzymanie
W zimową noc, na przełomie lat 1737/1738, mauzoleum jego był fundusz złożony, który atoli
pewien człowiek przybył konno do Wysokiej. Przy nie wiedzieć jakowym sposobem zginął. Każde
kościele przywiązał wierzchowca do ogrodze- dziecko, które przy pogrzebie przytomne było,
nia i nie niepokojony przez nikogo wdarł się do dostało półzłotówkę, oprócz tego osoby magi-
świątyni. Z tabernakulum, bez większych pro- stratne były hojnie winem częstowane.
blemów, wykradł cyborium (puszkę do przecho- W roku 1752 u podnóża pagórka św. Rocha
wywania hostii). Z łupem ukrytym w pęku lnu wzniesiono tu zmarłemu dystyngowanemu Tur-
udał się do Olesna, aby Żydowi sprzedać. Żyd kowi mauzoleum, które przez złą wolę pasterzy
nie w ciemię bity, pomiarkował się od razu, że zostało zniszczone.
taki towar w ręku prostego chłopa jest na pewno
trefny i udając zainteresowanego kupnem zdą- Oleska legenda adwentowa
żył donieść o wszystkim odpowiednim organom. Gdy śnieg cicho pada, wieje wiatr i miasteczko
Złoczyńca wraz z łupem dostał się więc w ręce Olesno zatopione jest jeszcze we śnie, a niewi-
policji. Cyborium zostało oddane księdzu Grze- doczne dzwony dzwonią nad bożymi polami wo-
gorzowi Ptakowi, proboszczowi okradzionej pa- kół kościoła św. Anny, św. Michała i Ciała Chry-
62
stusowego, uroczyście powstaje z grobu zmarły siedzą liczne ptaki zaglądając w głąb nawy głów-
proboszcz obudzony przez sikorkę, stukającą nej i kaplic. Rozlega się pobożny śpiew, w po-
dzióbkiem w kamienną płytę jego mogiły. Za dmuchach wiatru brzmią niezwykle owe pieśni
nim powstają również inni zmarli pochowani roratnie:  Spuście nam na ziemskie niwy i inne
na cmentarzach wokół oleskich kościołów. Zja- hymny. Cicho, jak to w ich zwyczaju, również zwie-
wiają się wszyscy na mszy porannej u św. Anny. rzęta wyrażają swoją cześć dla Stwórcy. W chwili,
Otoczenie i wnętrze kościółka są rozświetlone gdy kończy się ta cudowna Msza Św., kiedy roz-
czarodziejskim blaskiem, a złote światło płynie brzmiewa  Ecce Dominus , ksiądz i wierni kładą
z otwartych drzwi kaplic daleko, daleko w ciem- się z powrotem do swoich wiecznych miejsc
ność kończącej się nocy. Z półmroku wyłaniają się spoczynku, a rozbrzmiewające wtedy dzwony
jelenie, sarny, zające i inne leśne zwierzęta zbite Olesna i Wysokiej zwołują wiernych na adwen-
w gęstą gromadkę. Na rozetach okien kościoła towe roraty.
Ciekawostki  W 1605 r. chłopi w Kadłubie Wolnym uzyskali
wolność od pańszczyzny. Wolna wieś w ziemi
oleskiej była ewenementem na skalę kraju.
 W pobliżu kościoła św. Rocha postawiono
w 1762 r. mauzoleum wg muzułmańskich ka-
nonów zmarłemu w Oleśnie, podczas pełnie-
nia poselstwa, Tatarowi (Turkowi). Po tureckim
grobie nie ma już śladu.
 Spośród 10 milionów ofiar I wojny światowej
pierwszym poległym okazał się szeregowy żoł-
nierz Paul Grun zabity w 1914 r. przez kozaków
Siedem y
ródeł
na  Amcie we wsi Bodzanowice.
63
 W czasie III powstania śląskiego, w maju 1921 r.,
powstańcy wysadzili mosty, centralę telefo-
niczną i dworzec kolejowy.
Budynek Sądu Rejonowego w Oleśnie
 W 1995 r. powstała pierwsza w Polsce szkoła
dwujęzyczna  obecnie Zespół Szkół Dwuję-
Wejście do kościoła św. Michała
zycznych.
64
 Z Olesna pochodzili światowej
sławy artyści  lilipucie rodzeństwo
Glauerów: Henryk, Bruno i Paweł.
Założyli oni słynny zespół  Glauer
Liliputaner-Trupe występujący
wraz z cyrkiem, variete i własną
orkiestrą niemal na całym świecie,
m.in. w: Niemczech, Austrii, Fran-
cji, Anglii, Rosji {przed carem Mi-
kołajem II}, Skandynawii, Holandii,
USA, Włoszech, Turcji i Egipcie oraz
wielu innych państwach.
 W północno-zachodniej pierzei
.............................??
oleskiego rynku znajduje się dom
ze sklepem należącym do rodziny
Weigert  dziadka twórcy nowo-
czesnej chemioterapii, laureata
nogrody Nobla w dziedzinie me-
dycyny (1908 r.) Paula Ehrlicha, któ-
rego podobizna znajdowała się na
200-markowym banknocie.
............................??? Najstarszy plan miasta Olesna