2. Rozk"ad materia"u
2.1. Struktura planu
Zamieszczony w poradniku plan obejmuje treĘci zawiązane z nauczaniem w za-
kresie podstawowym i rozszerzonym. Przedmiot wiedza o spo"eczełstwie w zakre-
sie podstawowym jest realizowany w wymiarze 65 godzin lekcyjnych (w ciągu
jednego roku w wymiarze 2 godzin tygodniowo lub przez dwa lata po 1 godzi-
nie tygodniowo), a w wypadku rozszerzenia przyjliĘmy, Że obejmuje dodatkowo
50 procent wicej zaj dydaktycznych. Podzia" na jednostki tematyczne jest
zgodny z za"oŻeniami Programu. Proponowany przydzia" lekcji do poszczegól-
nych czĘci nie uwzgldnia lekcji powtórzeniowych i kontrolnych (autorzy zare-
zerwowali jednak czas na przeprowadzenie takich lekcji).
Kolumna pierwsza Lp.
Zawiera propozycj podzia"u materia"u na jednostki lekcyjne bądę tematyczne
z proponowaną liczbą godzin na zrealizowanie danego zagadnienia.
Kolumna druga Temat lekcji/Podrcznik/Materia"y
Zawiera propozycj tematu lekcji, tytu"y czĘci i rozdzia"ów podrcznika, w któ-
rych znajdują si treĘci omawiane podczas lekcji, oraz propozycje materia"ów
uzupe"niających (np. akty prawne), a takŻe ĘcieŻki edukacyjne, które moŻna
realizowa podczas omawiania danego tematu.
Kolumna trzecia Cele w ujciu czynnoĘciowym
W kolumnie tej rozróŻnione zosta"y cele P (związane z treĘciami podstawowymi)
i PP (związane z treĘciami ponadpodstawowymi). Nie uwzgldniliĘmy wielopo-
ziomowego podzia"u treĘci nauczania (konieczna, podstawowa, rozszerzająca,
dope"niająca, wykraczająca) z uwagi na jego dyskusyjną, naszym zdaniem, przy-
datnoĘ w praktyce szkolnej. Nie wszyscy nauczyciele są przekonani do takiej ty-
pologii, tworzenie za jej pomocą narzdzi nauczania i oceniania jest ponadto
zabiegiem czasoch"onnym i skomplikowanym. W naszej propozycji treĘ P jest
wymagana na ocen dostateczną, treĘ PP bardzo dobrą. Oceny poĘrednie (do-
puszczający i dobry) są efektem czĘciowego spe"nienia wymagał na not wyŻszą.
Kolumna czwarta Pojcia i terminy
Zawiera podstawowe pojcia i terminy, wprowadzane lub przypominane w cza-
sie realizowania danej jednostki lekcyjnej lub tematycznej.
Kolumna piąta Uwagi o realizacji
Zamieszczone są w niej propozycje, jak przeprowadzi lekcj.
76
Skróty uŻyte w rozk"adzie materia"u:
W Wstp
WNW Wprowadzenie
BC Badanie/wiczenie
P Prezentacja
WZ Wnioski/zakołczenie
ZD Zadanie domowe
N. Nauczyciel
U. Uczeł, uczniowie
P TreĘ podstawowa
PP TreĘ ponadpodstawowa
pzp Podrcznik do zakresu podstawowego
pzr Podrcznik do zakresu rozszerzonego
2.2. Propozycja rozk"adu materia"u
Temat lekcji/
Lp. Podrcznik / Cele w ujciu czynnoĘciowym
Materia"y
SPOECZEĄSTWO
1 Cz"owiek jako istota Uczniowie:
l
(1) spo"eczna znają róŻne sposoby opisu osobowoĘci cz"owieka [P]
l
rozumieją związki pomidzy kszta"towaniem si jed-
pzp Spo"eczełstwo,
nostki a Życiem spo"ecznym [PP]
rozdz. I. Jednostka
i spo"eczełstwo,
1. Cz"owiek jako istota
spo"eczna
2 Role spo"eczne Uczniowie:
l
(2) rozumieją pojcie roli spo"ecznej i wiedzą, na czym
pzp Spo"eczełstwo,
polega internalizacja roli i konflikt ról [P]
rozdz. I. Jednostka
Uczniowie potrafią:
i spo"eczełstwo,
l
samodzielnie wypracowa i uzasadni opinie na te-
2. Powiązania jednostki ze
mat znaczenia konkretnych postaw dla "adu spo"ecz-
spo"eczełstwem,
nego, problemów i zagroŻeł Życia publicznego [PP]
A. Role spo"eczne jednostki
l
odnosi te opinie do osobistych doĘwiadczeł i zna-
nych sobie przyk"adów faktów spo"ecznych [PP]
3 Uspo"ecznienie jednostki Uczniowie:
l
(3) socjalizacja, wartoĘci, rozumieją, na czym polega proces socjalizacji jed-
aspiracje nostki [P]
l
rozumieją, jakie znaczenie dla Życia spo"ecznego
pzp Spo"eczełstwo,
mają wartoĘci [PP]
rozdz. I. Jednostka
l
dostrzegają związki midzy wartoĘciami a faktami
i spo"eczełstwo,
i problemami Życia spo"ecznego [PP]
2. B. Aspiracje spo"eczne
Uczniowie potrafią:
jednostki,
l
okreĘli, jakie wartoĘci mają dla nich znaczenie w Ży-
3. Proces socjalizacji
ciu i wyborach osobistych [P]
jednostki,
78
Pojcia i terminy Uwagi o realizacji
SPOECZEĄSTWO
spo"eczełstwo, Scenariusz zosta" opisany szczegó"owo w czĘci Scenariusze
fenotyp, genotyp, wybranych lekcji lekcja 1(1), s. 147.
autyzm kulturowy,
psychoanaliza, ego,
superego, id,
rola spo"eczna, W: U. wypisują na kartkach pi przychodzących im do g"owy
internalizacja roli, odpowiedzi na pytanie Kim jestem? , a nastpnie w parach
porównują swoje odpowiedzi. Najczstsze odpowiedzi zapisy-
wane są na tablicy. N. podkreĘla wĘród nich te, które dotyczą
ról spo"ecznych prawdopodobnie bdzie ich duŻo, stąd wnio-
sek: okreĘlamy siebie doĘ czsto poprzez role, jakie pe"nimy
w spo"eczełstwie.
WNW: Wyk"ad na temat ról spo"ecznych (pzp, s. 14 16). MoŻ-
na si odwo"a do koncepcji Życia spo"ecznego jako teatru
(E. Goffman, Cz"owiek w teatrze Życia codziennego, oprac.
J. Szacki, t"um. H. i P. piewakowie, Warszawa 1981).
BC: Praca w parach lub grupach: N. organizuje prac samodziel-
ną U. nad dwoma problemami: a) przyk"ady i konsekwencje
prawid"owej i nieprawid"owej realizacji ról
(w. 3, s. 22), b) konflikty ról (w. 4, s. 22).
P: Prezentacja wyników pracy.
WZ: Dyskusja: Które role są najtrudniejsze? Które najsilniej
przeŻywam? Które są najwaŻniejsze z punktu widzenia spo"ecz-
nego?
ZD: w. 5, s. 22.
socjalizacja, W: Omówienie wniosków wynikających z pracy domowej U.
aksjologia, przedstawiają obecnie pe"nione role. Krótka dyskusja: Jakie
orientacje aksjologiczne, role chcemy pe"ni w Życiu doros"ym? Skąd wiemy, Że w takich
wartoĘci teleologiczne, rolach warto i naleŻy wystpowa?
wartoĘci prakseologiczne, WNW: N. wyjaĘnia, Że nasze wyobraŻenia o Życiu w spo"eczeł-
konformizm, stwie są jednym z efektów socjalizacji. Podzia" klasy na cztery
indywidualizm, grupy: dyskusja problemowa na podstawie przeczytanych
relatywizm, wspólnie fragmentów podrcznika i w"asnych przemyĘleł. 1.
(s. 18 19) Jakie instytucje nas socjalizują? Czyje wp"ywy są naj-
waŻniejsze?; 2. (s. 16) Nasze aspiracje co o nich decyduje?; 3.
(s. 17) WartoĘci teleologiczne i prakseologiczne. Czym si
79
Temat lekcji/
Lp. Podrcznik / Cele w ujciu czynnoĘciowym
Materia"y
SPOECZEĄSTWO
l
CIEKI EDUKACYJNE: samodzielnie wypracowa i uzasadni opinie na te-
Edukacja filozoficzna mat znaczenia poszczególnych wartoĘci dla "adu spo-
"ecznego [PP]
l
przedstawi i dokona samodzielnej oceny róŻnych
typów przystosowania spo"ecznego [PP]
4 Grupy, wizi i stosunki Uczniowie:
l
(4) spo"eczne znają klasyfikacj wizi i stosunków spo"ecznych [P]
l
znają klasyfikacj grup spo"ecznych [P]
pzp Spo"eczełstwo,
Uczniowie potrafią:
rozdz. II. Grupy spo"eczne
l
oceni status i sytuacj róŻnych grup spo"ecznych
[PP]
5 Integracja czy konflikt? Uczniowie:
l
(5) RóŻne sposoby opisu znają róŻne sposoby opisu struktury spo"ecznej [P]
l
struktury spo"ecznej wiedzą, jakie czynniki wp"ywają na pozycj jednostki
w spo"eczełstwie i na jej motywacje [P]
pzp Spo"eczełstwo,
Uczniowie potrafią:
rozdz. III. Struktura
l
formu"owa, uzasadnia i obroni swoje stanowisko
spo"eczna, 1. Pojcie
w debacie publicznej [PP]
struktury spo"ecznej,
l
oceni wady i zalety sposobów rozumienia struktury
2. Funkcjonalne,
spo"ecznej nastawionych na podkreĘlanie sprzeczno-
dychotomiczne i gradacyjne
Ęci interesów lub na ich wspólnot [PP]
ujcie struktury spolecznej,
l
dokona analizy w"asnej postawy wobec problemu
3. Klasy i warstwy
Konflikt czy harmonia spo"eczna? [PP]
spo"eczne
6 ZróŻnicowanie spo"eczne Uczniowie:
l
(6) a idea sprawiedliwoĘci. znają róŻne koncepcje sprawiedliwoĘci spo"ecznej [P]
l
RuchliwoĘ spo"eczna rozumieją, jakie skutki spo"eczne ma ich zastosowa-
nie [PP]
pzp Spo"eczełstwo,
l
znają róŻne rodzaje ruchliwoĘci spo"ecznej [P]
rozdz. III. Struktura
spo"eczna,
80
Pojcia i terminy Uwagi o realizacji
SPOECZEĄSTWO
róŻnią od siebie?; 4) (s. 20 21) Rodzaje przystosowania spo-
"ecznego. Które z nich realizujemy? Omówienie powinno da
prezentacj ca"ego materia"u realizowanego na lekcji.
BC: W podziale na pi grup U. pracują nad w. 7 11,
s. 22 23.
WZ: Dyskusja podsumowująca: Jakie wartoĘci są najwaŻniejsze
w Życiu spo"ecznym? Czy i jak je realizujemy?
grupa spo"eczna, W: Burza mózgów Do jakich grup naleŻymy? N. zbiera pomy-
wię spo"eczna, s"y i wypisuje je na tablicy.
stosunki spo"eczne, WNW: Wyk"ad na podstawie rozdz. II, podrozdz. 1 3
stosunki ekonomiczne, (s. 24 26).
struktura spo"eczna, BC: W podziale na pi grup U. opracowują poszczególne
mikrostruktura, sposoby klasyfikowania grup spo"ecznych na podstawie tekstu
makrostruktura, z podrcznika (s. 27 29) i wymyĘlają jak najwicej przyk"adów
róŻnych grup wg opracowywanego kryterium klasyfikacyjnego.
P: Prezentacja wyników pracy grup.
BC: U. wykonują indywidualnie na kartkach w. 5, s. 30.
N. sprawdzi wyniki ich pracy po lekcji.
WZ: Dyskusja podsumowująca: Które grupy są najwaŻniejsze
w naszym Życiu? W jaki sposób wywierają wp"yw na nasze
Życie?
ZD: Do wyboru w. 2, 3, 4, s. 30.
klasa spo"eczna, W: Pojcie struktury spo"ecznej (s. 32).
warstwa spo"eczna, WNW: Wyk"ad na podstawie materia"u podrcznika: róŻne
sposoby opisu struktury spo"ecznej, klasy i warstwy spo"eczne,
konflikt i "ad spo"eczny (s. 39 41).
BC: U. w grupach szeĘcioosobowych wykonują w. 6 (s. 47).
P/WZ: Dyskusja na podstawie prezentacji wyników wiczenia:
Czy w naszym kraju mamy do czynienia z sytuacją konfliktu
(konfliktów) spo"ecznych, czy teŻ dominuje nastawienie
na wspó"dzia"anie i tworzenie "adu? Jaki opis struktury spo-
"ecznej wydaje si nam najtrafniejszy? Jakie są konsekwencje
przyjcia poszczególnych sposobów opisu dla ĘwiadomoĘci spo-
"ecznej?
ZD: Przygotowa si do nastpnej lekcji na podstawie polece-
nia wstpnego ze s. 48.
awans spo"eczny, W: U. Przedstawiają przygotowane w ramach ZD odpowiedzi
degradacja spo"eczna, na pytanie. Nawiązując do tego, N. wprowadza ich w zagadnie-
spo"eczełstwo zamknite, nie zróŻnicowania spo"ecznego i ruchliwoĘci spo"ecznej.
spo"eczełstwo otwarte, WNW (praca z tekstem): U. zapoznają si samodzielnie
z podanymi w podrczniku koncepcjami sprawiedliwoĘci
spo"ecznej (s. 41 44).
81
Temat lekcji/
Lp. Podrcznik / Cele w ujciu czynnoĘciowym
Materia"y
SPOECZEĄSTWO
l
4. ZróŻnicowanie spo"eczne dostrzegają ich spo"eczne przyczyny oraz związek
a idea sprawiedliwoĘci z sytuacją spo"eczną jednostki [P]
0 Zakres rozszerzony Uczniowie:
l
(7) Historyczne i wspó"czesne znają podstawowe cechy historycznych i wspó"cze-
typy spo"eczełstw snych typów spo"eczełstw [P]
l
rozumieją związki przyczynowo-skutkowe prowadzą-
pzr Spo"eczełstwo,
ce do ich przemian [P]
rozdz. II. Historyczne
l
wiedzą, do jakich zmian moŻe dojĘ w procesie kszta"-
i wspó"czesne typy
towania si spo"eczełstwa postindustrialnego [P]
spo"eczełstw
l
rozumieją sens zmian pozycji spo"ecznej m"odego
pokolenia w spo"eczełstwie postindustrialnym [P]
Uczniowie potrafią:
l
oceni z punktu widzenia spo"eczełstwa i jednostki
zmiany, jakie zachodzą w związku z kszta"towaniem
si spo"eczełstwa postindustrialnego [PP]
l
porówna wybrane cechy spo"eczełstw historycznych
ze zjawiskami wspó"czesnoĘci oraz dokona samo-
dzielnej refleksji nad wykrytymi podobiełstwami
i róŻnicami [PP]
7 8 Spo"eczełstwo polskie Uczniowie:
l
(8 9) w dobie transformacji rozumieją istot procesu transformacji ustrojowej
i spo"eczno-gospodarczej w Polsce [P]
2 pzp Spo"eczełstwo,
l
dostrzegają jej konsekwencje dla sytuacji róŻnych
godz. rozdz. IV. Spo"eczełstwo
grup spo"ecznych i konkretnych jednostek [P]
polskie i jego problemy
l
rozumieją przyczyny i rozmiary zagroŻeł wynikają-
cych z procesów transformacji [PP]
Uczniowie potrafią:
l
wskaza przyk"ady zagroŻeł i zjawisk patologicznych
w sferze Życia spo"ecznego i politycznego [P]
l
dokona ich samodzielnej oceny [PP]
l
formu"owa, uzasadnia i obroni swoje stanowisko
w debacie publicznej [PP]
0 Zakres rozszerzony Uczniowie:
l
(10) Transformacja systemowa rozumieją istot procesu transformacji ustrojowej
a zmiany struktury i spo"eczno-gospodarczej w Polsce [P]
l
spo"eczełstwa polskiego dostrzegają jej konsekwencje dla sytuacji róŻnych
grup spo"ecznych i konkretnych jednostek [P]
pzr Spo"eczełstwo,
rozdz. III. Zmiany
82
Pojcia i terminy Uwagi o realizacji
SPOECZEĄSTWO
BC: W piciu grupach U. wykonują w. 7, s. 47 kaŻda grupa
opracowuje model oparty na innej koncepcji sprawiedliwoĘci.
P/WZ: Prezentacja wyników pracy grupowej. Dyskusja: Która
koncepcja sprawiedliwoĘci wydaje si nam najbardziej reali-
styczna?
ZD: w. 9, s. 47.
spo"eczełstwo W/WNW: Wyk"ad na temat historycznych i wspó"czesnych ty-
niewolnicze, stan pów spo"eczełstw, uczniowie sporządzają z niego notatki me-
spo"eczny, spo"eczełstwo todą mapy myĘlowej do sprawdzenia przez N. po lekcji.
industrialne, BC: W grupach picio-, szeĘcioosobowych U. wykonują odpo-
spo"eczełstwo agrarne, wiednio w. 3 7, s. 28 29.
rewolucja przemys"owa, P/WZ: Prezentacja wniosków poszczególnych grup.
kultura: postfiguratywna,
kofiguratywna, Inne wersje: W grupach picio-, szeĘcioosobowych U. wykonu-
prefiguratywna, ją tylko jedno polecenie wybrane spoĘród w. 3 7.
P: Polega na porównaniu wniosków i dyskusji nad róŻnicami
w poglądach poszczególnych grup.
ZD: Przygotowa si do lekcji Spo"eczełstwo polskie w dobie
transformacji przez przeprowadzenie wywiadów z rodzicami
(patrz instrukcja we wstpie do rozdz. IV pzp, s. 48).
transformacja systemowa, Scenariusz zosta" opisany szczegó"owo w czĘci Scenariusze
marginalizacja, wybranych lekcji lekcja 7 8(8 9), s. 148.
wykluczenie spo"eczne,
W przypadku realizacji zakresu rozszerzonego :
ZD: Przygotowa na podstawie prasy i Internetu oraz wywia-
dów z doros"ymi materia"y na temat zmian w sytuacji poszcze-
gólnych grup spo"ecznych, jakie zachodzą w wyniku
transformacji systemowej.
wykluczenie spo"eczne, W/WNW: N. nawiązuje do treĘci poprzednich dwóch lekcji,
rozwarstwienie przedstawia problematyk zmian struktury spo"eczełstwa pol-
majątkowe, skiego i proponuje zastanowienie si nad dwoma problemami:
1) zmiany sytuacji poszczególnych grup spo"ecznych,
2) refleksja nad aktualnymi perspektywami Życiowymi uczniów.
83
Temat lekcji/
Lp. Podrcznik / Cele w ujciu czynnoĘciowym
Materia"y
SPOECZEĄSTWO
struktury spo"eczełstwa Uczniowie potrafią:
l
polskiego w procesie dokona analizy spo"ecznych skutków transformacji
transformacji ustrojowej;
z uwzgldnieniem zmian sytuacji róŻnych warstw
Materia"y prasowe
spo"ecznych i odnosi je do konkretnych przyk"adów
i internetowe
ze swojego otoczenia [PP]
przygotowane przez U. l
samodzielnie okreĘli swoją aktualną pozycj spo"ecz-
w ramach ZD
ną i realistycznie wyznaczy plany na przysz"oĘ [PP]
CIEKI EDUKACYJNE:
Edukacja czytelnicza
i medialna
9 10 Uczniowie:
Kulturowe i etyczne
l
(11 aspekty Życia spo"ecznego
znają róŻne sposoby rozumienia kultury [P]
l
12) rozumieją niebezpieczełstwa związane ze stereoty-
pzp Spo"eczełstwo,
powym postrzeganiem innych ludzi i z postawą etno-
rozdz. V. Kultura i jej rola
2 centryzmu [P]
w Życiu spo"ecznym
l
godz. rozumieją procesy kszta"towania si "adu etycznego
w spo"eczełstwie i uwarunkowania związane z reali-
CIEKI EDUKACYJNE:
zacją podstawowych wartoĘci prospo"ecznych [PP]
Edukacja filozoficzna
l
rozumieją przyczyny kszta"towania si subkultur
i rozpoznają zagroŻenia związane z ich istnieniem [P]
Uczniowie potrafią:
l
wskaza przyk"ady zagroŻeł i zjawisk patologicznych
w Życiu spo"ecznym oraz dokona ich samodzielnej
oceny [PP]
0 Uczniowie:
Zakres rozszerzony
l
(13) rozumieją procesy kszta"towania si nowoczesnych
Kszta"towanie si
narodów [P]
wspó"czesnych narodów
l
dostrzegają cechy charakterystyczne tych procesów
pzr Spo"eczełstwo,
i róŻnice w nich zachodzące [P]
rozdz. I. Naród i procesy
l
znają czynniki narodotwórcze [P]
narodotwórcze
0 Uczniowie:
Zakres rozszerzony:
l
(14) znają i rozumieją znaczenie poj wymienionych
Patriotyzm, nacjonalizm,
w temacie [P]
szowinizm,
l
rozumieją sens róŻnic midzy patriotyzmem i nacjo-
kosmopolityzm
nalizmem [P]
pzr Spo"eczełstwo,
l
dostrzegają przejawy tych postaw w swoim otoczeniu [P]
rozdz. I. Naród i procesy
84
Pojcia i terminy Uwagi o realizacji
SPOECZEĄSTWO
BC: U. na podstawie treĘci podrcznika oraz przygotowanych
w ramach zadania domowego materia"ów opracowują
w zespo"ach cztero-, picioosobowych prezentacj na temat
zmian sytuacji poszczególnych grup spo"ecznych: robotnicy,
ch"opi, inteligencja, w"aĘciciele duŻych firm, nowoczesna klasa
Ęrednia. Podstawowe pytanie: Jak zmieni"a si sytuacja oma-
wianej grupy i jaka jest nasza ocena tego zjawiska?
P/WZ: Przedstawienie wniosków poszczególnych zespo"ów,
dyskusja nad nimi.
ZD: Rozprawka wg w. 2, s. 32
etyka, etnocentryzm, Scenariusz zosta" opisany szczegó"owo w czĘci Scenariusze
ksenofobia, stereotyp, wybranych lekcji lekcja 9 10(11 12), s. 151.
akulturacja, kontrkultura,
wartoĘci prospo"eczne:
odwaga cywilna,
odpowiedzialnoĘ,
uczciwoĘ,
prawdomównoĘ,
wraŻliwoĘ spo"eczna,
solidarnoĘ, ŻyczliwoĘ,
wspó"czucie,
podkultura (subkultura),
pałstwo narodowe, W/WNW: Wyk"ad definicja narodu i omówienie czynników
naród kulturowy, narodotwórczych.
naród pałstwowy, WNW/BC: Praca w grupach z tekstem: odnaleę i przedstawi
etniczny, grupa etniczna, reszcie klasy informacje na temat: 1) kszta"towania si polskie-
etnizacja polityki, go poczucia narodowego (w. 3, s. 14); 2) pojcia narodu poli-
etnonacjonalizm, tycznego; 3) narodu pałstwowego; 4) mniejszoĘci narodowych
mniejszoĘci narodowe, i grup etnicznych; 5) problemu etnizacji polityki.
czynniki narodotwórcze, P/WZ: Grupy przedstawiają efekty pracy N. kieruje dyskusj
na odnajdywanie przyk"adów ilustrujących poszczególne pro-
blemy.
ZD: Odszuka w s"ownikach i encyklopediach definicje poj:
patriotyzm, nacjonalizm, szowinizm, kosmopolityzm.
patriotyzm, nacjonalizm, Scenariusz zosta" opisany szczegó"owo w czĘci Scenariusze
szowinizm, wybranych lekcji lekcja 0(14), s. 153.
kosmopolityzm,
85
Temat lekcji/
Lp. Podrcznik / Cele w ujciu czynnoĘciowym
Materia"y
SPOECZEĄSTWO
narodotwórcze,
1. Naród w sensie
etnicznym i politycznym,
2. Czynniki narodotwórcze
11 Polityka jako zjawisko Uczniowie:
l
(15) spo"eczne znają róŻne sposoby rozumienia pojcia polityka [P]
l
potrafią wymieni podmioty i podstawowe obszary
pzp Spo"eczełstwo,
Życia politycznego [P]
rozdz. VI. Polityka jako
l
znają typy legitymizacji w"adzy, podają historyczne
zjawisko spo"eczne,
przyk"ady ich zastosowania, rozumieją róŻnice, jakie
1. RóŻne rozumienia
midzy nimi zachodzą [P]
pojcia polityka,
2. PodmiotowoĘ polityczna,
3. Przedmiotowe ujcie
polityki
12 Konflikty spo"eczne Uczniowie:
l
(16) i sposoby ich rozumieją, dlaczego w Życiu spo"ecznym dochodzi
rozwiązywania do konfliktów i doceniają znaczenie konstruktywne-
go ich rozwiązywania dla utrzymania stanu porządku
pzp Spo"eczełstwo,
w pałstwie [P]
rozdz. VI. 4. Konflikty
l
rozumieją pojcie kultury politycznej i jej roli w Życiu
spo"eczne i sposoby ich
pałstwa i spo"eczełstwa [PP]
rozwiązywania, 5. Kultura
l
znają róŻne strategie rozwiązywania konfliktów [P]
polityczna
Uczniowie potrafią:
l
formu"owa, uzasadnia i obroni swoje stanowisko
w debacie publicznej [PP]
l
konstruktywnie funkcjonowa w sytuacji konfliktu
[PP]
86
Pojcia i terminy Uwagi o realizacji
SPOECZEĄSTWO
polityka, podmiotowoĘ W: U. przedstawiają wyniki minisondaŻu zaproponowanego we
polityczna, ostateczne wstpie do rozdz. VI podrcznika (s. 66) albo, jeĘli minisonda-
i bezpoĘrednie podmioty Żu nie przeprowadzili, sami w krótkiej dyskusji odpowiadają
polityki, w"adza, w"adza na zaproponowane tam pytania.
polityczna, w"adza WNW: Wyk"ad N. róŻne definicje polityki, polityka w ujciu
ekonomiczna, podmiotowym i przedmiotowym, w"adza (polityczna i ekono-
legitymizacja w"adzy, miczna).
BC (praca w parach): U. zapoznają si z typami legitymizacji
w"adzy wg Webera i spisują znane im przyk"ady systemów
politycznych opartych na poszczególnych typach legitymizacji.
P/WZ: Prezentacja wyników pracy w parach po"ączona z dysku-
sją na temat: Jaki typ legitymizacji wydaje si nam najskutecz-
niejszy?
koercyjna i konsensualna Scenariusz zosta" opisany szczegó"owo w czĘci Scenariusze
koncepcja polityki, wybranych lekcji lekcja 12(16), s. 155.
kultura polityczna,
tradycyjna i pragmatyczna
kultura polityczna, opinia
publiczna, sondaŻe
socjologiczne,
87
Temat lekcji/
Lp. Podrcznik / Cele w ujciu czynnoĘciowym
Materia"y
DEMOKRACJA
13 Czym jest demokracja? Uczniowie:
l
(17) znają ęród"owe znaczenie terminu demokracja [P]
pzp Polityka, rozdz. I.
l
znają czynniki, które wp"yn"y na ukszta"towanie si
Czym jest demokracja
demokracji w staroŻytnych Atenach i republiki w sta-
roŻytnym Rzymie [PP]
l
wiedzą, które elementy Życia spo"ecznego i ducho-
wego cywilizacji europejskiej leŻą u podstaw wspó"-
czesnej demokracji [P]
l
rozumieją związki zachodzące pomidzy nowoŻytną
demokracją a ideą praw cz"owieka [PP]
Uczniowie potrafią:
l
wyjaĘni, na czym polegają podobiełstwa i róŻnice
w rozumieniu pojcia demokracji w przesz"oĘci
(np. w Atenach) i wspó"czeĘnie [P]
l
dokona samodzielnej analizy tekstów publicystycz-
nych dotyczących rozumienia pojcia demokracji
[PP]
14 Demokracja w naszych Uczniowie:
l
(18) czasach znają i rozumieją zasady tworzenia demokratycznych
instytucji [P]
pzp Polityka, rozdz. II.
l
wiedzą, w jaki sposób w pałstwach demokratycznych
Demokracja w naszych
podejmowane są decyzje polityczne [P]
czasach
l
wiedzą, w odniesieniu do jakich pozapolitycznych
dziedzin Życia uŻywa si terminu demokracja i rozu-
mieją, co o tym decyduje [PP]
l
znają zasady ustrojowe leŻące u podstaw demokra-
tycznego systemu politycznego [P]
Uczniowie potrafią:
l
zają i zaprezentowa stanowisko w debacie dotyczą-
cej pryncypiów demokracji [PP]
88
Pojcia i terminy Uwagi o realizacji
DEMOKRACJA
demokracja, Scenariusz zosta" opisany szczegó"owo w czĘci Scenariusze
demokracja szlachecka, wybranych lekcji lekcja 13(17), s. 156.
suweren, suwerennoĘ,
racjonalizm, republika,
dobro wspólne,
spo"eczełstwo
obywatelskie,
pluralizm spo"eczny,
system przedstawicielski,
indywidualizm,
demokratyczne zasady:
wolnoĘci, równoĘci,
wikszoĘci,
praworządnoĘci,
cenzus, domicyl, W: Wybrani U. prezentują przygotowaną w ramach pracy do-
pałstwo prawa, zasada: mowej pochwa" polskiej demokracji.
suwerennoĘci ludu, WNW:
przedstawicielstwa 1. N. zwraca uwag na powszechne wystpowanie ustroju de-
(reprezentacji), mokratycznego we wspó"czesnym Ęwiecie. Informuje, iŻ
podzia"u w"adzy, g"ównym celem lekcji bdzie ustalenie, jakie cechy/zasady
jednolitoĘci w"adzy, stanowią o przynaleŻnoĘci danego pałstwa do rodziny kra-
pluralizm polityczny, jów demokratycznych.
system monistyczny, 2. Omawia krótko historyczny rozwój demokracji (rozdz. II., 1.,
demokracja: lokalna, s. 86 87).
spo"eczna, przemys"owa, 3. Zadaje U. pytanie, czy Polska jest wspó"czeĘnie zaliczana
ekonomiczna, szkolna, do grona pałstw o stabilnej demokracji. Prosi U., aby zwrócili
elektroniczna, si do swego sąsiada w "awce i wspólnie ustalili list elemen-
tów, które wyjaĘniają, dlaczego moŻemy nasz kraj uzna za de-
mokratyczny. Wybrani U. prezentują wyniki pracy w parach.
BC:
1. W wyniku pracy z tekstem podrozdzia"u podrcznika
2. Zasady wspó"czesnych demokracji (s. 88 90) zapisana
na tablicy wstpna lista zasad/cech/elementów demokracji
jest stopniowo weryfikowana i uzupe"niana.
2. U. czytają podrozdzia" 3. Rodzaje demokracji (s. 91 93)
i dyskutują w parach nad zagadnieniem, co jest najwaŻniej-
sze dla sprawnego funkcjonowania wspó"czesnej demokracji.
3. U. podzieleni na pary podsumowują lekcj w formie krótkiej
notatki pisemnej. Doskonalą w parach swoje prace w ten
sposób, Że jeden z nich czyta je, a drugi sprawdza
89
Temat lekcji/
Lp. Podrcznik / Cele w ujciu czynnoĘciowym
Materia"y
DEMOKRACJA
15 16 Formy uczestnictwa Uczniowie:
l
(19 obywateli w Życiu znają cechy spo"eczełstwa obywatelskiego [P]
l
20) publicznym znają róŻne formy i przejawy obywatelskiego uczest-
nictwa w Życiu publicznym (referendum, inicjatywa
pzp Polityka, rozdz. IV.
ludowa, weto ludowe, samorząd spo"eczny, prawo
Formy uczestnictwa
do zgromadzeł, wybory do cia" przedstawicielskich,
obywateli w Życiu
ruchy spo"eczne, obywatelskie niepos"uszełstwo) [P]
2 publicznym;
l
rozumieją, jaką rol odgrywają stowarzyszenia
godz. Tekst ustawy o
w pałstwie demokratycznym [P]
stowarzyszeniach (1989 r.)
l
znają waŻne organizacje pozarządowe dzia"ające
w RP [PP]
CIEKI EDUKACYJNE:
l
wiedzą, w jaki sposób Konstytucja RP rozstrzyga
Edukacja czytelnicza
kwesti referendów w Polsce [P]
i medialna
l
rozpoznają róŻne rodzaje systemów wyborczych i po-
trafią je scharakteryzowa [PP]
l
znają procedur zak"adania stowarzyszenia [PP]
Uczniowie potrafią:
l
oceni wady i zalety róŻnych form zaangaŻowania
obywatelskiego w konkretnych sytuacjach [PP]
l
oceni, jakie znaczenie ma dla funkcjonowania pał-
stwa demokratycznego aktywnoĘ obywatelska [P]
l
dokona analizy i oceny poziomu zaangaŻowania
obywatelskiego wspó"czesnego spo"eczełstwa pol-
skiego; przedstawi wynikające z tej analizy wnioski
dla teraęniejszoĘci i przysz"oĘci [PP]
l
oceni rol organizacji pozarządowych w systemie
pałstwa demokratycznego [P]
l
dokona obserwacji dzia"alnoĘci wybranej organiza-
cji i przedstawi swoje wnioski [P]
l
sporządzi niektóre dokumenty potrzebne do za"o-
Żenia stowarzyszenia [P]
90
Pojcia i terminy Uwagi o realizacji
DEMOKRACJA
w podrczniku (lub innym ęródle wiedzy), czy nie zosta"a po-
minita jakaĘ waŻna informacja.
P: Wybrani U. odczytują swoje notatki, inni mogą proponowa
uzupe"nienia do nich lub sprostowania.
WZ: N. prosi U. o refleksj nad tym, co by"o dla nich na dzi-
siejszej lekcji najwaŻniejsze. Jej podstawą moŻe by indywidu-
alny namys" lub rozmowa w parach. Ochotnicy mogą podzieli
si swoimi wnioskami z ca"ą klasą.
spo"eczełstwo W/WNW:
obywatelskie, organizacje 1. N. zadaje klasie pytania zawarte we wstpie do rozdzia"u IV.
pozarządowe, NGOS, (s. 97). Informuje, Że g"ównym celem lekcji bdzie wyjaĘnie-
stowarzyszenie, trzeci nie, w jaki sposób obywatele demokratycznego pałstwa mo-
sektor, homo politicus, gą si angaŻowa w dzia"alnoĘ publiczną. T"umaczy pojcie
referendum, inicjatywa spo"eczełstwo obywatelskie.
ludowa, weto ludowe, 2. N. w krótkiej rozmowie nauczającej omawia istot i znacze-
zasady g"osowania, nie spo"eczełstwa obywatelskiego. MoŻna t czĘ podsumo-
wyborczy system kurialny, wa poprzez wspólną analiz tekstu ęród"owego zawartego
proporcjonalny, w w. 9, s. 110 (fragment ksiąŻki Alexisa Tocqueville a Ode-
wikszoĘciowy, mieszany, mokracji w Ameryce).
wikszoĘ wzgldna, BC:
bezwzgldna, zasada 1. U. pracują metodą grup eksperckich (zosta"a ona szerzej omó-
alternatywnoĘci rządów, wiona w scenariuszu lekcji Czym jest demokracja?). KaŻdy
obywatelskie cz"onek grupy zapoznaje si z przydzielonymi mu formami
niepos"uszełstwo, aktywnoĘci obywatelskiej omawianymi w podrczniku (moŻli-
we jest takŻe wykorzystanie innych materia"ów), po czym re-
feruje efekty swojej pracy innym U. ze swojej grupy.
2. KaŻda grupa moŻe nastpnie dokona oceny wad i zalet róŻ-
nych form zaangaŻowania obywatelskiego i przedstawi swo-
je wnioski.
3. U. w tych samych grupach tworzą ogólną wizj i projekt statu-
tu dowolnego stowarzyszenia (patrz w. 8, s. 110). Mogą
w tym celu pomóc sobie wyciągiem z ustawy o stowarzysze-
niach (1989 r.).
P: Plakaty z projektami statutów wymyĘlonych przez grupy stowa-
rzyszeł są wywieszane i po kolei prezentowane na forum klasy.
WZ: U. w parach zastanawiają si nad odpowiedzią na pytanie
2 ze s. 109. Wybrane pary prezentują publicznie swoje wnioski.
ZD: Z tematyką lekcji związane jest d"ugofalowe zadanie pole-
gające na zebraniu, przetworzeniu i zaprezentowaniu informa-
cji o wybranej organizacji pozarządowej (stowarzyszenie,
towarzystwo, fundacja) projekt edukacyjny opisane w czĘci
zawierającej scenariusze wybranych zaj (s. 172).
91
Temat lekcji/
Lp. Podrcznik / Cele w ujciu czynnoĘciowym
Materia"y
DEMOKRACJA
0 Zakres rozszerzony Uczniowie:
l
(21) Istota systemu znają znaczenie terminów system polityczny, system
politycznego oraz partyjny [PP]
l
instytucje w pałstwie rozumieją rol, jaką w pałstwie demokratycznym
demokratycznym odgrywają partie polityczne i grupy interesu [PP]
l
znają róŻne sposoby wybierania g"owy pałstwa i jej
pzr Polityka, rozdz. I.
pozycj [P]
Istota systemu politycznego
l
rozumieją funkcje spe"niane przez parlamenty [P]
oraz instytucje w pałstwie
l
znają procedury wy"aniania rządu stosowane w pał-
demokratycznym
stwach demokratycznych [PP]
0 Zakres rozszerzony Uczniowie:
l
(22) Mechanizmy dzia"ania znają zasady uwzgldniane przy tworzeniu rządu
pałstwa demokratycznego koalicyjnego w pałstwach demokratycznych [PP]
l
znają funkcje opozycji w pałstwach demokratycz-
pzr Polityka, rozdz. II.
nych [PP]
Mechanizmy dzia"ania
Uczniowie potrafią:
pałstwa demokratycznego;
l
oceni rol opozycji w Polsce po 1989 r. [PP]
VIII. ZagroŻenia
l
przedstawi i scharakteryzowa koalicje rządowe,
demokracji
do których dosz"o w Polsce po 1989 r. [PP]
l
oceni czynniki wspó"czeĘnie zagraŻające demokracji
w tym polskiej [PP]
0 Zakres rozszerzony Uczniowie:
l
(23) AktywnoĘ polityczna wiedzą, na czym polega bezpoĘrednie uczestnictwo
obywateli w systemie obywateli w kierowaniu publicznymi sprawami de-
demokratycznym mokratycznego pałstwa [PP]
l
rozumieją, które prawa i wolnoĘci obywatelskie mają
pzp Polityka, rozdz. IV.
kluczowe znaczenie dla aktywnoĘci politycznej oby-
Formy uczestnictwa
wateli [P]
obywateli w Życiu
l
znają formy aktywnoĘci politycznej obywateli [P]
publicznym;
92
Pojcia i terminy Uwagi o realizacji
DEMOKRACJA
system polityczny, W/ WNW: N. wyjaĘnia pojcie system polityczny (podrozdz. I. 1.).
podsystem: BC: U. pracują nad tekstem podrcznika w dwóch grupach:
instytucjonalny, jedna zapoznaje si z podrozdzia"em I. 2. A. Partie polityczne
normatywny, druga I. 2. C. Organy pałstwowe. U. czytają rozdzia", potem
komunikacyjny, robią notatki, by na kołcu spotka si w parach po jednej
funkcjonalny, partia osobie z kaŻdej grupy i przekazują sobie informacje, uzupe"-
polityczna, system niając notatki.
partyjny, grupy interesu, P: Dwie pary spotykają si i przedstawiają oraz porównują
wybory bezpoĘrednie, swoje notatki. Wybrani U. odczytują notatki na forum klasy.
poĘrednie, organy WZ: Rozmowa w parach: Co przemawia za tym, Że obecny pol-
przedstawicielskie, ski system polityczny moŻemy równieŻ zaliczy do grupy demo-
ustawodawstwo kratycznych?
delegowane, ZD: Zadanie przygotowawcze do nastpnej lekcji w. 3,
s. 48 (ochotnicy).
system wyborczy, koalicje, W: N. wyjaĘnia, Że zajcia bdą rozszerza"y wiedz U. na temat
rządy mniejszoĘciowe, wyborów, funkcjonowania rządów oraz opozycji podstawo-
opozycja, wych mechanizmów dzia"ania pałstwa demokratycznego.
WNW: N. omawia pojcia wybory, system wyborczy, koalicje par-
tyjne oraz opozycja. W rozmowie nauczającej sprawdza rozu-
mienie tych terminów przez U. oraz umiejtnoĘ ich
odniesienia do konkretnych wydarzeł/elementów z Życia poli-
tycznego Polski.
N. omawia zagroŻenia demokracji (rozdz. VIII, s. 107 109).
BC: U. w trzyosobowych grupach studiują tekst podrcznika
kaŻda osoba inny podrozdzia" (II. 1, II. 2; II. 3.). Po zapozna-
niu si z tekstem projektują map umys"u w zakresie badanego
zagadnienia, nastpnie tworzą wspólną map ujmująca ca"oĘ
zagadnienia.
P: Wskazane przez N. grupy prezentują wykonane przez siebie
mapy.
WZ: Refleksja indywidualna U. Czy omówione przez N. za-
groŻenia demokracji dotyczą równieŻ Polski? Które z pozna-
nych demokratycznych mechanizmów są w przypadku naszego
kraju szczególnie naruszane/niesprawne?
spo"eczełstwo W: N. nawiązuje do zaj Formy uczestnictwa obywateli w Życiu
obywatelskie, zasada publicznym (patrz wyŻej). Przywo"uje pojcia spo"eczełstwa
pomocniczoĘci pałstwa, obywatelskiego oraz zasad pomocniczoĘci pałstwa.
wolnoĘci i prawa WNW: N. omawia wolnoĘci i prawa obywatelskie umoŻliwiające
obywatelskie, referendum, bezpoĘrednie uczestnictwo w kierowaniu sprawami publicznymi
inicjatywa obywatelska, (pzr podrozdz. III. 1., s. 49 53.). Nawiązując do poprzedniej lek-
s"uŻba publiczna, cji, w rozmowie z U. charakteryzuje rol zgromadzeł, referendów,
wyborów oraz aktywnoĘci we wspólnotach lokalnych, koncentrując
si na tych ujciach i treĘciach, które nie by"y poruszane.
93
Temat lekcji/
Lp. Podrcznik / Cele w ujciu czynnoĘciowym
Materia"y
DEMOKRACJA
pzr Polityka, rozdz. III. Uczniowie potrafią:
l
AktywnoĘ polityczna oceni poziom aktywnoĘci politycznej wspó"czesnych
obywateli w systemie Polaków [PP]
demokratycznym
0 Zakres rozszerzony
Uczniowie potrafią:
Obywatel a organizacje
(24)
l
korzysta z róŻnorodnych ęróde" informacji [P]
pozarządowe
l
porządkowa i wykorzystywa zdobyte wiadomoĘci [P]
l
pzr Polityka, rozdz. III. tworzy w"asne teksty pisane [PP]
l
AktywnoĘ polityczna
pos"ugiwa si komputerem [P]
obywateli w systemie l
przeprowadzi publiczną prezentacj wyników swojej
demokratycznym
pracy [PP]
CIEKI EDUKACYJNE:
Edukacja czytelnicza
i medialna
Uczniowie:
17 18 Obywatel a w"adza
l
znają cechy pałstw totalitarnych i autorytarnych [P]
(25 w systemie
l
wiedzą, na czym polegają róŻnice w organizacji
26) demokratycznym,
i funkcjonowaniu pałstw demokratycznych, autory-
totalitarnym
tarnych i totalitarnych [P]
2 i autorytarnym
l
godz. wiedzą, jaką rol odgrywają konstytucje w tych pał-
pzp Polityka, rozdz. V.
stwach [PP]
Obywatel a w"adza
l
rozumieją, na czym polegają róŻnice w sposobie
w systemie
traktowania praw i wolnoĘci osobistych obywateli
demokratycznym,
przez pałstwo demokratyczne, autorytarne i totali-
totalitarnym i autorytarnym
tarne [P]
Uczniowie potrafią:
CIEKI EDUKACYJNE:
l
charakteryzowa miejsce w"adzy w Życiu obywatela
Edukacja czytelnicza
w systemach demokratycznym, totalitarnym i autory-
i medialna
tarnym [P]
94
Pojcia i terminy Uwagi o realizacji
DEMOKRACJA
BC/P:
1. U. w parach wykonują w. 1 ze s. 56.
2. Nastpnie organizowana jest dyskusja punktowana wokó" py-
tania: Jakie są przyczyny ma"ej aktywnoĘci politycznej wspó"-
czesnych Polaków?
WZ: Rozmowa w parach: Jaki poziom mojego osobistego
uczestnictwa w sprawach publicznych uwaŻam za najodpowied-
niejszy? Które jego formy bd preferowa"/a?
stowarzyszenie, Zajcia przeznaczone na prezentacj projektu edukacyjnego:
organizacje pozarządowe, Prezentacja wybranej polskiej organizacji pozarządowej instruk-
NGOS, cja do niego znajduje si w czĘci Scenariusze wybranych lek-
cji, s. 172.
totalitaryzm, W/WNW: N. prosi U., by przypomnieli, jakie cechy/zasady stoją
u podstaw ustroju demokratycznego.
autorytaryzm,
Nastpnie przedstawia ęród"o (tekst, fotografi, fragment ma-
propaganda,
teria"u filmowego) ilustrujące jakiĘ aspekt Życia pałstwa totali-
indoktrynacja, apartheid,
tarnego (moŻe to by materia" z V rozdz. podrcznika
rasizm, system
Chiłska polityka kontroli urodzin , Pó"nocna Korea lub
korporacyjny, dobra
zdjcie przedstawiające masowe uroczystoĘci w Korei Pó"noc-
socjalne, koncesjonowana
nej, s. 113 114).
liberalizacja, pluralizm,
Prosi U., by dyskutując w parach, spróbowali okreĘli, czy do-
homo sovieticus,
strzegają róŻnice pomidzy przedstawionym stanem rzeczy
a odpowiednim aspektem Życia w pałstwie demokratycznym
(Czy taka sytuacja by"aby moŻliwa np. w Polsce?), na czym one
polegają i z czego mogą wynika.
Nastpnie U. relacjonują efekty swoich rozwaŻał. N. uzupe"-
nia ich wypowiedzi i wyjaĘnia krótko róŻnice pomidzy totali-
taryzmem a autorytaryzmem, pos"ugując si konkretnymi
przyk"adami.
BC:
1. N. poleca, by U. w parach podjli prac nad tekstem pod-
rcznika. Jedna osoba zapoznaje si z podrozdzia"em 2. Sys-
tem totalitarny (s. 112 114), druga 3. System autorytarny
(s. 115 117).
2. Po zakołczeniu pracy indywidualnej partnerzy wymieniają
si informacjami.
3. N. wybiera U. do przedstawienia wyników pracy na forum klasy.
95
Temat lekcji/
Lp. Podrcznik / Cele w ujciu czynnoĘciowym
Materia"y
DEMOKRACJA
19 20 WolnoĘci, prawa Uczniowie:
l
(27 i obowiązki cz"owieka rozumieją pojcia: powszechnoĘ, przyrodzonoĘ, nie-
28) i obywatela naruszalnoĘ i niezbywalnoĘ praw cz"owieka [P]
l
znają przyk"ady praw zaliczanych do kaŻdej z gene-
pzp. Polityka, rozdz. VI.
2 racji praw cz"owieka [P]
WolnoĘci, prawa
l
godz. rozumieją róŻnic pomidzy prawem a wolno-
i obowiązki cz"owieka
Ęcią jednostki [P]
i obywatela;
l
wiedzą, w jaki sposób i dlaczego prawa cz"owieka są
Teksty:
"amane, potrafią zilustrowa swoją wiedz, odwo"u-
Powszechnej Deklaracji
jąc si do znanych sobie przyk"adów [P]
Praw Cz"owieka;
l
znają podstawowe procedury midzynarodowe
Midzynarodowego Paktu
ochrony praw cz"owieka [PP]
Praw Obywatelskich
l
znają podstawowe dokumenty, w których zosta"y
i Politycznych;
skodyfikowane prawa cz"owieka w Europie
Midzynarodowego Paktu
i na Ęwiecie (w szczególnoĘci Powszechną Deklaracj
Praw Gospodarczych,
Praw Cz"owieka, Midzynarodowy Pakt Praw Oby-
Spo"ecznych
watelskich i Politycznych, Midzynarodowy Pakt
i Kulturalnych;
Praw Gospodarczych, Spo"ecznych i Kulturalnych)
Konwencji o Ochronie
[PP]
Praw Cz"owieka
l
znają europejskie systemy ochrony praw cz"owieka
i Podstawowych WolnoĘci;
na podstawie Konwencji o Ochronie Praw Cz"owie-
Konstytucji RP z 1997 r.
ka i Podstawowych WolnoĘci [PP]
l
rozumieją czynniki ograniczające stosowanie praw
CIEKI EDUKACYJNE:
cz"owieka [P]
Edukacja czytelnicza
l
rozumieją relacj zachodzącą pomidzy prawami
i medialna
a obowiązkami obywatelskimi [P]
l
znają katalog praw cz"owieka i obowiązków obywa-
telskich zawarty w Konstytucji RP [PP]
l
wiedzą, w jaki sposób nabywa si obywatelstwo pol-
skie i znają procedur rezygnacji z niego [P]
96
Pojcia i terminy Uwagi o realizacji
DEMOKRACJA
4. U. podzieleni na trzy grupy przygotowują krótkie scenki
ilustrujące wybrany aspekt Życia w pałstwie
l
totalitarnym,
l
autorytarnym,
l
demokratycznym.
Tematem scenek powinny by charakterystyczne sytuacje z Ży-
cia publicznego, np. wybory, zak"adanie organizacji spo"ecznej,
sk"adanie skargi czy zaŻalenia w urzdzie itp.
P: Prezentacja i omówienie scenek
WZ: Dyskusja podsumowująca: Na czym polegają zasadnicze
róŻnice w traktowaniu praw, wolnoĘci i obowiązków przez pał-
stwa demokratyczne, autorytarne i totalitarne?
ZD: Do wyboru w. 6, 9, 10, s. 118.
prawa cz"owieka, W/WNW: Lekcj rozpoczyna zapoznanie si z fragmentami de-
wolnoĘci obywatelskie, klaracji zamieszczonymi w czĘci tytu"owej rozdzia"u VI (s. 119)
polityczne, godnoĘ i krótka dyskusja wokó" zagadnienia godnoĘci cz"owieka
jednostki, prawa Czym jest? Jakie jest jej ęród"o?
naturalne, podstawowe, N. zapoznaje U. z podstawowymi dokumentami dotyczącymi
umowa spo"eczna, praw cz"owieka i instytucji chroniących je (pzp., s. 122).
generacje praw cz"owieka, Omawia krótko histori praw cz"owieka (podrozdz. VI. 1. , s.
derogacja praw, 120 121), wyjaĘnia pojcia powszechnoĘ, przyrodzonoĘ, niena-
ruszalnoĘ, niezbywalnoĘ praw cz"owieka.
JeĘli U. wykonali przed zajciami w. 2, s. 129 (przeprowadzili
w klasie lub szkole ankiet na temat hierarchii waŻnoĘci prawa
cz"owieka), teraz prezentują wnioski.
BC: U. pracują w parach, czytają test podrcznika (podrozdz.
VI. 2. i 3., s. 121 125) i poszukują odpowiedzi na pytania:
Na czym polegają róŻnice pomidzy prawami cz"owieka, pra-
wami obywatela, prawami a wolnoĘciami?
Co to są generacje praw cz"owieka i jakie prawa wchodzą
w sk"ad poszczególnych generacji?
U. w tych samych parach szukają praw i obowiązków zawartych
w konstytucji RP, tworzą wspólnie notatk, zastanawiają si
nad przynaleŻnoĘcią poszczególnych praw do generacji.
P: Wybrani U. prezentują efekty swojej pracy.
WZ: N. rozdaje wszystkim przygotowane egzemplarze dzienni-
ków i czasopism (nie muszą by aktualne, taki zbiór dobrze jest
mie w klasie) i prosi, by, pracując w parach, znaleęli przyk"ady
naruszania praw cz"owieka we wspó"czesnym Ęwiecie oraz
postarali si okreĘli:
Jakie prawo zosta"o w danym przypadku naruszone?
Przez kogo?
Wybrani U. prezentują wyniki pracy.
97
Temat lekcji/
Lp. Podrcznik / Cele w ujciu czynnoĘciowym
Materia"y
DEMOKRACJA
l
znają organizacje pozarządowe dzia"ające na rzecz
ochrony praw cz"owieka i umieją scharakteryzowa
sposoby ich dzia"ania [PP]
Uczniowie potrafią:
l
zaplanowa w"asne dzia"ania mające na celu popula-
ryzacj idei praw cz"owieka oraz ich ochrony w szko-
le i w innych znanych im sytuacjach spo"ecznych [PP]
l
oceni znaczenie idei praw cz"owieka [PP]
0 Zakres rozszerzony Uczniowie:
l
(29) Mechanizmy ochrony znają procedur wnoszenia wniosków do Europej-
praw cz"owieka skiego Trybuna"u Praw Cz"owieka [PP]
l
znają przyczyny naruszeł praw i wolnoĘci cz"owieka,
pzr Polityka, rozdz. IV.
pos"ugując si przyk"adami [PP]
Mechanizmy ochrony praw
l
znają mechanizmy ochrony praw cz"owieka oraz
cz"owieka
instytucje zajmujące si dzia"alnoĘcią w tym
zakresie [PP]
CIEKI EDUKACYJNE:
Uczniowie potrafią:
Edukacja czytelnicza
l
oceni skutecznoĘ mechanizmów ochrony praw
i medialna
cz"owieka [PP]
l
oceni stan przestrzegania praw cz"owieka we wspó"-
czesnym Ęwiecie [PP]
21 22 Wspó"czesne doktryny Uczniowie:
l
polityczne rozumieją relacje zachodzące pomidzy ideologią,
(30
doktryną a programem politycznym [P]
31) pzp Polityka, rozdz. VII.
l
wiedzą, na czym polegają funkcje doktryn politycz-
Wspó"czesne doktryny
nych [P]
2 polityczne
Uczniowie potrafią:
godz.
l
scharakteryzowa wizj jednostki, "adu spo"ecznego,
CIEKI EDUKACYJNE:
ustroju politycznego i gospodarczego związaną z:
Edukacja filozoficzna
konserwatyzmem
liberalizmem
socjalizmem
chrzeĘcijałską demokracją [P]
98
Pojcia i terminy Uwagi o realizacji
DEMOKRACJA
Na koniec N. proponuje refleksj: Czy wspó"czeĘnie prawa
cz"owieka są w Polsce dobrze chronione? Które tak, które nie?
ZD: U. zbierają informacje o pozarządowych organizacjach
zajmujących si ochroną praw cz"owieka (np. Amnesty In-
ternational).
MoŻliwy jest takŻe klasowy projekt popularyzujący ide praw
cz"owieka w szkole i/lub przybliŻający postacie wybitnych
obrołców praw cz"owieka.
prawa cz"owieka, prawo Scenariusz zosta" opisany szczegó"owo w czĘci Scenariusze
humanitarne, wybranych lekcji lekcja 0(29), s. 157.
implementacja,
organizacje pozarządowe,
doktryna polityczna, Scenariusz zosta" opisany szczegó"owo w czĘci Scenariusze
ideologia, wybranych lekcji lekcja 21 22(30 31), s. 161.
program polityczny,
funkcje doktryn:
uprawomocniająca,
programowo-polityczna,
poznawcza, integrująca,
konserwatyzm, liberalizm,
niewidzialna rka
rynku , myĘl
chrzeĘcijałsko-
-demokratyczna,
solidaryzm,
zasada pomocniczoĘci
(subsydiaryzmu),
sprawiedliwoĘci
spo"ecznej, myĘl
socjaldemokratyczna,
nacjonalizm, populizm,
ekologizm, feminizm,
antyglobalizm,
99
Temat lekcji/
Lp. Podrcznik / Cele w ujciu czynnoĘciowym
Materia"y
DEMOKRACJA
0 Zakres rozszerzony Uczniowie:
l
(32 Typologia, etapy rozwoju znają wizje jednostki, "adu spo"ecznego, ustroju poli-
33) i ewolucja doktryn tycznego i gospodarczego związane z ideologią rady-
politycznych kalnej prawicy, libertarianizmem, maoizmem,
2 stalinizmem, reformizmem, posoborowym progra-
pzr Polityka, rozdz. V.
godz. mem politycznym KoĘcio"a katolickiego [PP]
Typologia, etapy rozwoju
l
znają kryteria stosowane do klasyfikowania doktryn
i ewolucja doktryn
politycznych [P]
politycznych
Uczniowie potrafią:
l
dokona analizy i oceny wybranej doktryny z punktu
CIEKI EDUKACYJNE:
widzenia w"asnego systemu wartoĘci [PP]
Edukacja filozoficzna
l
wyjaĘni pojcia lewica i prawica oraz oceni ich
przydatnoĘ do klasyfikowania aktualnych ruchów
i doktryn politycznych [PP]
l
wyjaĘni relacje zachodzące pomidzy fundamentali-
zmem islamskim a islamem jako religią [P]
0 Zakres rozszerzony Uczniowie:
l
(34 Wspó"czesne doktryny znają czynniki decydujące o dokonujących si aktu-
35) i partie polityczne alnie w Polsce podzia"ach politycznych [PP]
Uczniowie potrafią:
pzr Polityka, rozdz. VI.
l
2 okreĘli, w wyniku przeprowadzonej analizy, korze-
Wspó"czesne doktryny
godz. nie ideologiczne wybranych ugrupował z polskiej
i partie polityczne
sceny politycznej [PP]
100
Pojcia i terminy Uwagi o realizacji
DEMOKRACJA
doktryna polityczna, W: N. nawiązuje do zaj o wspó"czesnych doktrynach politycz-
ideologie prawicowe, nych (pzp, podrozdz. VII. 5., s. 137 148). Omawia g"ówny cel
lewicowe, lekcji: scharakteryzowanie tendencji zachodzących wspó"cze-
reakcjonistyczne, Ęnie w obrbie tradycyjnych nurtów ideologicznych oraz zapre-
zachowawcze, zentowanie nowych ruchów spo"ecznych.
rewolucyjne, WNW/BC: N. omawia przystpnie problematyk klasyfikacji
nacjonalistyczne, doktryn politycznych (pzr podrozdz. V. 1., s. 70 72).
internacjonalistyczne, U. pracują podzieleni na grupy kaŻda opracowuje na podsta-
realistyczne, utopijne, wie odpowiedniego fragmentu rozdzia"u V (moŻna m"odzieŻy
liberalizm, konserwatyzm, dostarczy równieŻ dodatkowe materia"y ęród"owe) inną
socjalizm, wspó"czesną doktryn polityczną, przygotowując si do wystą-
socjaldemokracja, pienia na konferencji prasowej.
nacjonalizm, P: Wybrani U. z kaŻdej grupy wcielają si w przedstawicieli
chrzeĘcijałska róŻnych nurtów doktrynalnych, pozostali wystpują w roli
demokracja, komunizm, dziennikarzy zadających pytania na konferencji prasowej (oce-
faszyzm, neotrockizm, niania jest aktywnoĘ i przygotowanie jednych i drugich). Od-
neoanarchizm, maoizm, powiedzi muszą nawiązywa do wiadomoĘci zaczerpnitych ze
ekologizm, feminizm, plan ęróde", gra moŻna tylko emocjami, moŻna teŻ nie ujawnia
Balcerowicza, spo"eczne od razu wszystkich faktów, jeĘli dziennikarz o nie dopyta,
nauczanie KoĘcio"a, na pytania wykraczające poza ęród"a moŻna odpowiada nie
pałstwo opiekułcze, wiem . MoŻna takŻe zaaranŻowa krótką dyskusj pomidzy
pałstwo dobrobytu samymi przedstawicielami róŻnych doktryn i ruchów na wybra-
(welfare state), trzecia ny temat (np. ich stosunek do gospodarki czy roli pałstwa).
droga , WZ: Wykonanie w parach do wyboru w. 2 ze s. 86 lub 10
ze s. 87.
ZD:
1. Na nastpne zajcia U. przygotowują informacje o partiach
politycznych, których przedstawiciele wchodzą obecnie
w sk"ad polskiego parlamentu (w. 4 ze s. 95).
2. MoŻna poprosi U. o za"oŻenie teczek, w których w d"uŻ-
szym czasie (np. 2 miesiące) bdą zbierali i porządkowali
materia"y dotyczące partii i ruchów naleŻących do róŻnych
nurtów ideologicznych (polskich lub europejskich),
a w okreĘlonym czasie dokonają prezentacji swoich zbiorów.
partia polityczna, W: Celem lekcji jest okreĘlenie związków zachodzących pomi-
doktryna polityczna, dzy ideologiami politycznymi a programami partii politycz-
ideologia, system partyjny, nych. N. wyjaĘnia, iŻ w trakcie zaj U. uzyskają informacje
lewica, centrum, prawica, na temat polskiej sceny politycznej, które pozwolą im lepiej
zrozumie istot sporów politycznych i podzia"ów.
WNW/ BC/ P: N. omawia zagadnienie relacji pomidzy progra-
mem partii a ideologiami (podrozdz. VI. 1. , s. 88). U. prezen-
tują przygotowane w domu informacje dotyczące partii
politycznych dzia"ających na obecnej scenie politycznej:
101
Temat lekcji/
Lp. Podrcznik / Cele w ujciu czynnoĘciowym
Materia"y
DEMOKRACJA
0 Zakres rozszerzony Uczniowie potrafią:
l
(36 Modele ustrojowe pałstw scharakteryzowa model systemu:
37) demokratycznych prezydenckiego i parlamentarnego,
unitarnego i federacyjnego,
pzr Polityka, rozdz. VII.
2 pos"ugując si wybranym przyk"adem [PP]
Modele ustrojowe pałstw
godz.
demokratycznych;
Schematy i opisy
systemów politycznych
wybranych pałstw
demokratycznych
102
Pojcia i terminy Uwagi o realizacji
DEMOKRACJA
Jakie są ich g"ówne has"a programowe?
Do której rodziny partii moglibyĘmy je zaliczy (tabela na s. 92,
tekst podrozdz. VI. 3., 91 94).
Na zakołczenie N. wyjaĘnia sytuacj w polskim uk"adzie par-
tyjnym (podrozdz. VI. 2., s. 88 90).
WZ: U. wykonują indywidualnie w. 1 ze s. 94, po czym weryfi-
kują odpowiedzi w trakcie krótkiej rozmowy w parach.
monarchia, republika, W/ WNW: N. przedstawia typologi demokratycznych syste-
system prezydialny, mów politycznych oraz stosowane do jej dokonywania kryteria
parlamentarny, (podrozdz. VII. 1. , s. 96 101), wyjaĘnia, pos"ugując si przy-
parlamentarno- k"adami, poszczególne pojcia związane z zagadnieniem.
-gabinetowy, gabinetowo- BC: Informacje z tej oraz poprzedniej lekcji U. wykorzystują
-parlamentarny, do analizy systemów politycznych konkretnych pałstw demo-
prezydencki, mieszany, kratycznych (np. W"och, USA, Wlk. Brytanii, Francji). Opisy są
parlamentarno- zaczerpnite z podrcznika, materia"y dodatkowe dostarcza N.
-komitetowy, podwójna albo przygotowują je U.-ochotnicy, którzy zg"osili si na po-
egzekutywa, pałstwo przedniej lekcji (mogą to by równieŻ schematy).
z"oŻone, unitarne, Analizy dokonują czteroosobowe grupy (kaŻda inny przyk"ad).
scentralizowane, P: Wybrane osoby z kaŻdej grupy prezentują efekty analizy.
zdecentralizowane, WZ: U. Zapoznają si w parach z tabelą na s. 104, sprawdzają
autonomia, junta zrozumienie zawartych tam informacji, wyjaĘniają wątpliwoĘci.
wojskowa, Pytania, na które nie znajdują odpowiedzi, mogą postawi
na forum klasy.
103
Temat lekcji/
Lp. Podrcznik / Cele w ujciu czynnoĘciowym
Materia"y
USTRÓJ POLITYCZNY RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
23 Konstytucje w Polsce Uczniowie:
l
(38) pzp Polityka, rozdz. VIII. znają polskie konstytucje [P]
l
Konstytucje w Polsce; rozumieją okolicznoĘci historyczne, w których dosz"o
Teksty polskich konstytucji, do uchwalenia poszczególnych polskich konstytucji
w szczególnoĘci: [PP]
l
Konstytucji 3 maja, rozumieją historyczne okolicznoĘci uchwalenia Kon-
marcowej, kwietniowej, stytucji RP z 1997 r. i umieją okreĘli ich wp"yw
PRL z 1952 r., RP z 1997 r. na zawarty w niej model ustrojowy pałstwa [P]
Uczniowie potrafią:
l
porówna wizje pałstwa zawarte w konstytucjach
II Rzeczypospolitej jako przyk"ady systemów parla-
mentarnego i prezydenckiego [P]
24 Konstytucyjne zasady Uczniowie:
l
(39) ustroju pałstwowego RP wiedzą, jak naleŻy rozumie pojcie Narodu, przywo-
"ane w Konstytucji [P]
pzp Polityka, rozdz. IX.
Uczniowie potrafią:
Konstytucyjne zasady
l
scharakteryzowa, pos"ugując si tekstem Konstytu-
ustroju pałstwowego RP;
cji, podstawowe zasady prawne i ustrojowe RP [P]
Tekst Konstytucji RP
z 1997 r.
104
Pojcia i terminy Uwagi o realizacji
USTRÓJ POLITYCZNY RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
konstytucja, W/WNW: N. wyjaĘnia g"ówny cel cyklu lekcji: poznanie pod-
Konstytucja 3 maja, staw ustroju politycznego Polski. N. pyta U., gdzie zwarte są
konstytucja marcowa, kluczowe informacje dotyczące fundamentów ustrojowych. Wy-
nowela sierpniowa, jaĘnia znaczenie s"owa konstytucja, krótko omawia elementy,
konstytucja kwietniowa, z jakich konstytucje są zazwyczaj z"oŻone. U. przedstawiają
konstytucja PRL, okolicznoĘci uchwalenia wybranych polskich konstytucji (praca
ma"a konstytucja, domowa dla ochotników patrz scenariusz lekcji Wspó"czesne
Konstytucja RP z 1997 r., doktryny polityczne, zamieszczony w czĘci Scenariusze wybra-
nych lekcji, s. 161).
BC: Praca w piciu grupach z tekstem podrcznika (wskazane
są równieŻ dodatkowe materia"y, charakteryzujące badane
konstytucje). Grupy analizują informacje o:
1. Konstytucji 3 maja,
2. Konstytucji marcowej,
3. Konstytucji kwietniowej,
4. Konstytucji PRL,
5. Konstytucji RP z 1997 r.,
poszukując odpowiedzi na pyt. 1, s. 156.
(MoŻliwe jest takŻe oparcie lekcji na w. 2, s. 156 naleŻa"oby
jednak przeznaczy na nią 2 godziny lekcyjne oraz dostarczy
U. materia"y ęród"owe i opracowania poszerzające wiedz
o konstytucjach).
P: Wyniki pracy grupowej przedstawiają wybrani U. Pozostali
tworzą notatki na podstawie ich relacji, ewentualnie uzupe"nio-
ne/sprostowane przez N.
WZ: Dyskusja nad listą polskich konstytucji ze s. 154 na pod-
stawie zamieszczonego pod nią pytania.
konstytucja, Naród, W/ WNW: N. prosi U., by w trakcie krótkiej burzy mózgów wpa-
pałstwo prawa, zasady: rach spróbowali okreĘli, w jaki sposób konstytucja obowiązująca
prymatu i bezpoĘredniego w Polsce moŻe wp"ywa na ich osobiste Życie. Efekty burzy
stosowania konstytucji, mózgów stają si podstawą do krótkiej dyskusji, po której N.
legalizmu, nawiązuje do zaj poprzednich, przypominając okolicznoĘci,
zwierzchnictwa narodu, w jakich dosz"o do uchwalenia Konstytucji RP z 1997 r. Informuje
przedstawicielstwa, o celu g"ównym lekcji jest nim zapoznanie si z zasadami praw-
podzia"u w"adzy, no-ustrojowymi, na których oparta jest ta uchwa"a zasadnicza.
pluralizmu politycznego, U. zapoznają si z tekstem preambu" do Konstytucji 3 maja
samorządnoĘci, (zamieszczonym w czĘci tytu"owej rozdz. VIII, s. 150) oraz
Konstytucji RP z 1997 r. (zamieszczonym w czĘci tytu"owej
do rozdz. IX, s. 157). W wyniku analizy okreĘlają cele i warto-
Ęci zawarte w obu ęród"ach, porównują je ze sobą, dyskutują
nad ich aktualnoĘcią, oceniają ich waŻnoĘ z osobistego
punktu widzenia.
N. podejmuje z klasą krótką dyskusj, w celu wyjaĘnienia
105
Temat lekcji/
Lp. Podrcznik / Cele w ujciu czynnoĘciowym
Materia"y
USTRÓJ POLITYCZNY RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
25 Partie polityczne Uczniowie:
l
(40) wspó"czesnej Polski wiedzą, jak zdefiniowa parti polityczną [P]
l
znają procedur zak"adania partii obowiązującą
pzp Polityka, rozdz. X.
w Polsce [P]
Partie polityczne
Uczniowie potrafią:
wspó"czesnej Polski;
l
scharakteryzowa aktualną polską scen polityczną
Tekst Konstytucji RP
[PP]
z 1997 r.
106
Pojcia i terminy Uwagi o realizacji
USTRÓJ POLITYCZNY RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
znaczenia terminu Naród Polski, zawartego w preambule
do aktualnie obowiązującej Konstytucji.
BC: U. pracują indywidualnie, zapoznają si z tekstem rozdzia-
"u, wykonując zadanie 1 i 5 ze s. 161. Nastpnie w parach wery-
fikują swoje odpowiedzi.
P: Wybrani U. przedstawiają efekty swojej pracy.
WZ: U., pracując w parach, wypisują z pamici naprzemiennie
zasady poznane na lekcji w ca"kowitej ciszy i ĘciĘle okreĘlo-
nym czasie: pierwszy U. zaczyna od napisania zasady, drugi do-
pisuje nastpną i tak dalej aŻ do chwili, kiedy procedura
zostanie przez jednego z nich przerwana.
ZD: W ramach przygotowania do nastpnych zaj, poĘwico-
nych partiom politycznym, moŻna zada w. 4, s. 166 (do wyko-
nania indywidualnie lub grupowo).
partia polityczna, W/WNW: N. poleca, by U. w parach wypisali wszystkie pomys"y
system partyjny, na funkcje, jakie partie polityczne spe"niają wspó"czeĘnie
system dwublokowy, w Polsce (i w innych pałstwach demokratycznych). Odpowie-
partie postpeerelowskie, dzi zostają skomentowane, przedyskutowane i/lub porównane
partie ze schematem na s. 163.
postsolidarnoĘciowe, N. w krótkim wprowadzeniu przedstawia definicj partii poli-
tycznej oraz rozstrzygnicia prawne, dotyczące sposobu zak"ada-
nia partii politycznych w Polsce (podrozdz. X. 1., s. 162 163).
Informuje, Że g"ównym celem dzisiejszej lekcji bdzie udzielenie
odpowiedzi na pytanie: Z jakich powodów partie polityczne od-
grywają kluczową rol w politycznym systemie naszego kraju?
BC: U., pracując w parach, zapoznają si z podrozdz. X. 2. i 3. ze
s. 164 165 kaŻdy z innym fragmentem tekstu, po czym wymie-
niają si informacjami, odpowiadając na pytania 2 i 3 na s. 166.
(JeĘli N. zdecydowa" si na ZD proponowane w poprzednim sce-
nariuszu, moŻe równieŻ przeprowadzi dyskusj na podstawie in-
strukcji 4 ze s. 166, ale bdzie to wymaga"o dodatkowego czasu).
U. spotykają si w cztero-, picioosobowych grupach i szukają
odpowiedzi na pytanie postawione na początku lekcji (Z jakich
powodów partie polityczne odgrywają kluczową rol w poli-
tycznym systemie naszego kraju?) przy zachowaniu nastpujące-
go warunku: kaŻdy cz"onek grupy musi wnieĘ swój indywidualny
wk"ad w prac, a wszyscy w grupie powinni umie wyjaĘni,
na czym konkretnie ów wk"ad polega".
(Grupa moŻe teŻ pracowa jako ca"oĘ, ale wówczas kaŻdy U.
powinien umie wyjaĘni, jak przebiega" proces rozwiązywania
problemu).
P: Grupy prezentują efekty swojej pracy.
107
Temat lekcji/
Lp. Podrcznik / Cele w ujciu czynnoĘciowym
Materia"y
USTRÓJ POLITYCZNY RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
26 W"adza ustawodawcza Uczniowie:
l
(41) pzp Polityka, rozdz. XI. znają tryb i zasady wy"aniania Sejmu i Senatu [P]
l
System organów wiedzą, jak przebiega proces ustawodawczy w RP [P]
l
pałstwowych, 1. W"adza znają sposób uchwalania ustawy budŻetowej [PP]
l
ustawodawcza Sejm, rozumieją, na czym polegają funkcje ustrojodawcze,
Senat, Zgromadzenie ustawodawcze i kreacyjno-kontrolne Sejmu [P]
l
Narodowe; rozumieją rol koalicji parlamentarnej i opozycji
Tekst Konstytucji RP w polskim parlamencie [PP]
z 1997 r. Uczniowie potrafią:
l
poda przyk"ady wp"ywu decyzji parlamentu na Życie
obywateli [PP]
l
oceni z punktu widzenia w"asnego systemu wartoĘci
zasadnoĘ istnienia immunitetu poselskiego i sena-
torskiego [P]
l
porówna uprawnienia Sejmu i Senatu RP [P]
27 W"adza wykonawcza Uczniowie:
l
(42) Prezydent RP, Rada znają zasady wybierania Prezydenta RP [P]
l
Ministrów znają kompetencje Prezydenta RP [P]
l
znają polskich prezydentów XX i XXI w. [P]
pzp Polityka, rozdz. XI.
l
znają tryb powo"ywania i odwo"ywania Rady Mini-
System organów
strów [PP]
pałstwowych,
l
znają kompetencje Rady Ministrów [P]
l
rozumieją, jaką rol odgrywa administracja publiczna
108
Pojcia i terminy Uwagi o realizacji
USTRÓJ POLITYCZNY RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
WZ:
1. N. prosi U., aby, stosując odpowiednią argumentacj, w pa-
rach powiedzieli sobie nawzajem, jakie trzy zagadnienia spo-
Ęród omawianych podczas lekcji uznaliby za najwaŻniejsze.
2. Wybiera losowo U., którzy prezentują wyniki dyskusji, uza-
sadniając dokonane wybory.
w"adza ustawodawcza, W: Rozpoczynając lekcj, N. prosi o udzielenie odpowiedzi na py-
Naród, parlament, tania 1 i 2 zamieszczone w czĘci tytu"owej rozdzia"u (s. 167).
izba polityczna, Odpowiedzi U. mogą przemyĘle indywidualnie lub przedyskuto-
Sejm, Senat, wa w parach.
Zgromadzenie Narodowe, Prosi o przypomnienie, na czym polegają zasady podzia"u
czynne i bierne prawo i równowagi w"adz. Prosi o wyjaĘnienie, czym zajmuje si w"a-
wyborcze, zasada dza ustawodawcza na podstawie konkretnych przyk"adów.
wikszoĘci wzgldnej, WNW: N. w krótkim wyk"adzie przedstawia tradycje parlamen-
immunitet poselski, taryzmu polskiego oraz podstawowe informacje o jego wspó"-
komisje sejmowe, czesnym kszta"cie i roli (to drugie zagadnienie omawia np.
permanencja, na podstawie początkowej czĘci podrozdz. XI. 1., s. 167).
weto ustawodawcze, BC: U. pracują w podziale na czteroosobowe zespo"y metodą
ratyfikacja umowy, grup eksperckich:
interpelacja, 1) sposób wybierania parlamentu,
2) status, kadencja i sposób organizowania pracy pos"ów
i senatorów,
3) tryb ustawodawczy,
4) pozosta"e funkcje sejmu i senatu.
Po wykonaniu pracy grupowej wspólnie szukają odpowiedzi
na pyt. 1 ze s. 178.
P: Wybrani przedstawiciele grup udzielają odpowiedzi na fo-
rum klasy, pozostali uzupe"niają je.
WZ: W trakcie krótkiej rozmowy w parach U. okreĘlają, w jaki
sposób decyzje podejmowane przez parlament mogą wp"ywa
na Życie kaŻdego obywatela. Najbardziej interesujące pomys"y
zaczerpnite z rozmów mogą stanowi podstaw krótkiej dys-
kusji kołczącej zajcia.
ZD: Do wyboru w. 2, 5 9 ze s. 178.
w"adza wykonawcza, Scenariusz zosta" opisany szczegó"owo w czĘci Scenariusze
kontrasygnata, wybranych lekcji lekcja 27(42), s. 166.
Rada Gabinetowa,
uprawnienia
nominacyjne,
uprawnienia normatywne,
odpowiedzialnoĘ
polityczna,
109
Temat lekcji/
Lp. Podrcznik / Cele w ujciu czynnoĘciowym
Materia"y
USTRÓJ POLITYCZNY RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
2. W"adza wykonawcza w Polsce oraz jakimi zasadami powinni si kierowa
Prezydent RP, urzdnicy [P]
l
Rada Ministrów; znają organy i kompetencje administracji rządowej
Tekst Konstytucji RP [PP]
z 1997 r. Uczniowie potrafią:
l
porówna prezydencki i parlamentarny model spra-
wowania w"adzy [PP]
28 W"adza sądownicza. Uczniowie:
l
(43) Organy ochrony prawnej rozumieją rol Sądu NajwyŻszego [P]
l
i kontroli znają organizacj wymiaru sprawiedliwoĘci w Polsce
[PP]
pzp Polityka, rozdz. XI.
l
wiedzą, na czym polegają i jaką rol pe"nią zasady:
System organów
niezawis"oĘci sdziowskiej, instancyjnoĘci, kolegial-
pałstwowych, 3. W"adza
noĘci oraz jawnoĘci [P]
sądownicza. Organy
l
rozumieją rol Trybuna"u Konstytucyjnego, Trybuna-
ochrony prawnej i kontroli;
"u Stanu, Rzecznika Praw Obywatelskich, Rzecznika
Tekst Konstytucji RP
Praw Dziecka, NIK, KRRiT [P]
z 1997 r.
l
wiedzą, na czym polega rola sądów administracyj-
nych [PP]
29 W"adze terenowe. Podzia" Uczniowie:
l
(44) terytorialny kraju wiedzą, na czym polega zasada pomocniczoĘci pał-
stwa [P]
pzp Polityka, rozdz. XI.
l
znają sposób powo"ywania samorządu terytorialne-
System organów
go [P]
pałstwowych, 4. W"adze
l
znają kompetencje i zadania w"adz samorządu gmin-
terenowe. Podzia"
nego, powiatowego i wojewódzkiego [PP]
terytorialny kraju;
l
rozumieją relacje rząd w"adze samorządowe [P]
Tekst Konstytucji RP
Uczniowie potrafią:
z 1997 r.
l
oceni moŻliwoĘci wp"ywania obywateli na decyzje
podejmowane przez w"adze samorządowe [P]
l
oceni, jakie znaczenie ma samorządnoĘ w pałstwie
demokratycznym [P]
110
Pojcia i terminy Uwagi o realizacji
USTRÓJ POLITYCZNY RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
S"uŻba Cywilna,
wotum nieufnoĘci,
odpowiedzialnoĘ
konstytucyjna,
w"adza sądownicza, W: N. przywo"uje ponownie zasad podzia"u w"adz. Informuje,
organy orzekające, Że celem lekcji jest okreĘlenie funkcji pe"nionej przez sądowni-
sądy powszechne, organy czą ga"ąę w"adzy pałstwowej.
kolegialne, "awnik, WNW: N. na podstawie schematów z podrcznika (s. 190, 194)
zasada niezawis"oĘci omawia w krótkim wyk"adzie organy ochrony prawnej i kontro-
sdziowskiej, li, rodzaje sądów i trybuna"ów, organy kontroli przestrzegania
instancyjnoĘci, prawa, zwięle charakteryzując kaŻdy z nich (mogą to teŻ robi
prawdy obiektywnej, U. ochotnicy przygotowani w ramach pracy domowej do kilku-
kasacja, minutowych wystąpieł).
dwuinstancyjnoĘ, BC: U. zapoznają si indywidualnie z opisem zasad wymiaru
organy kontroli sprawiedliwoĘci: niezawis"oĘci sdziowskiej, instancyjnoĘci, kole-
przestrzegania prawa, gialnoĘci oraz jawnoĘci (s. 191 193.). Po zakołczeniu pracy N.
prosi U., aby zwrócili si do swego sąsiada w "awce i spytali go
o coĘ, co dotyczy badanego zagadnienia, a czego nie rozumieją.
P: Wybrani U. relacjonują wyniki pracy, zwracając uwag na to,
jakie znaczenie dla zwyk"ych obywateli ma przestrzeganie zasad
(w miar moŻliwoĘci operują konkretnymi przyk"adami).
WZ: w. 4, s. 197. MoŻna je zrealizowa metodą pro kontra,
dzieląc klas na dwie czĘci.
samorząd terytorialny, W/WNW: N. przypomina, na czym polega zasada pomocniczo-
zasada pomocniczoĘci, Ęci. PodkreĘla, Że jest ona fundamentem podzia"u zadał po-
administracja zespolona midzy samorządami róŻnego szczebla a administracją
i niezespolona, rządową. Podaje jakiĘ przyk"ad ilustrujący t zasad.
Omawia podzia" terytorialny kraju, wyjaĘniając racje stojące
za jego trójstopniowoĘcią.
BC: U. pracują z tekstem podrcznika podrozdz. XI. 4. A., B.
(s. 200 204) w podziale na czteroosobowe zespo"y metodą
grup eksperckich poszukujących i porządkujących informacje
dotyczące sposobu powo"ywania, organizacji i zadał:
1) administracji rządowej w województwie i powiecie,
2) samorządu wojewódzkiego,
3) samorządu powiatowego,
4) samorządu gminnego.
P: W ramach prezentacji wybrani U. mogą podją prób odpo-
wiedzi na w. 3, s. 204.
WZ: W krótkiej rozmowie w parach U. zastanawiają si, jak
111
Temat lekcji/
Lp. Podrcznik / Cele w ujciu czynnoĘciowym
Materia"y
USTRÓJ POLITYCZNY RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
30 Związki zawodowe Uczniowie:
l
(45) i organizacje pracodawców znają funkcje, jaką pe"nią w demokracji związki za-
wodowe [P]
pzp Polityka, rozdz. XII.
l
znają najwaŻniejsze organizacje związkowe w RP [P]
Związki zawodowe
l
znają zadania Komisji Trójstronnej do spraw Spo-
i organizacje pracodawców;
"eczno-Gospodarczych i rozumieją rol, jaką ona od-
Tekst Konstytucji RP
grywa [PP]
z 1997 r.
Uczniowie potrafią:
l
dokona analizy uprawnieł wybranej organizacji
związkowej na podstawie dokumentów [PP]
112
Pojcia i terminy Uwagi o realizacji
USTRÓJ POLITYCZNY RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
wygląda"by ich dzieł dzisiejszy, gdyby samorządy terytorialne
wszystkich szczebli przesta"y dzia"a. N. moŻe poprosi wybra-
nych U. o przedstawienie wyników ich refleksji.
ZD: Wykonanie zadania związanego z nastpną lekcją, doty-
czącą związków zawodowych (instrukcja umieszczona w czĘci
tytu"owej rozdz. XII, s. 205).
związki zawodowe, W: N. informuje o g"ównym celu lekcji, jakim jest zapoznanie
federacje, konfederacje si z rolą i funkcjami związków zawodowych w Życiu spo"ecz-
związków zawodowych, no-politycznym Polski.
organizacje pracodawców, Zbiera informacje z zadał wykonanych w ramach pracy domo-
Komisja Trójstronna do wej przez U. (Zadanie opisane w czĘci tytu"owej: przejawy
spraw Spo"eczno- dzia"alnoĘci związków zawodowych). Dane pochodzące od U.
-Gospodarczych, zapisuje w formie schematu/mapy umys"u na tablicy, uzupe"nia
i komentuje.
WNW: Omawia w krótkim wyk"adzie treĘ rozdzia"u.
BC: U. otrzymują wyciąg z ustawy z dnia 23 maja 1991 r.
o związkach zawodowych (w szczególnoĘci rozdz. 1 i 2
w/w ustawy) i na podstawie jego analizy wykonują w. 2, s. 207
(praca indywidualna, w parach lub ma"ych grupach). Wnioski
mogą przyją form ekspertyzy prawnej, formu"ującej konkluzje,
z odwo"aniem do konkretnych artyku"ów ustawy.
P: U. prezentują ekspertyzy/wnioski z analizy.
WZ: U. odpowiadają na pytania:
Z jakich powodów niektórzy pracodawcy prywatni usi"ują nie
dopuĘci do dzia"ania związków zawodowych na terenie swo-
ich przedsibiorstw?
Czy w dobie duŻego bezrobocia i trudnoĘci gospodarczych
w Polsce dzia"alnoĘ związków zawodowych traci, czy zyskuje
na znaczeniu?
Uwaga: JeĘli N. dysponuje tekstem publicystycznym dotyczą-
cym zjawiska utrudniania dzia"alnoĘci związków zawodowych,
moŻe go wykorzysta na wstpie czĘci BC, odczytując frag-
menty lub dając U. do samodzielnej lektury i analizy.
113
Temat lekcji/
Lp. Podrcznik / Cele w ujciu czynnoĘciowym
Materia"y
KULTURA I ETYKA YCIA PUBLICZNEGO
31 Polityka i kultura. Uczniowie:
l
(46) Kultura polityczna znają podstawowe normy sk"adające si na kultur
polityczną, umieją dokona ich oceny w odniesieniu
pzp Spo"eczełstwo,
do w"asnego systemu wartoĘci i wartoĘci uniwersal-
rozdz. VI. Polityka jako
nych [PP]
zjawisko spo"eczne,
Uczniowie potrafią:
5. Kultura polityczna
l
oceni, w jaki sposób kultura polityczna oraz prakty-
kowanie dobrych obyczajów w Życiu publicznym
CIEKI EDUKACYJNE:
wp"ywają na w"aĘciwe funkcjonowanie pałstwa
Edukacja filozoficzna
i spo"eczełstwa obywatelskiego [P]
l
dokona analizy i oceny poziomu kultury politycznej
wspó"czesnego spo"eczełstwa polskiego [P]
l
dokona analizy i oceny treĘci materia"ów publicy-
stycznych dotyczących omawianej tematyki [PP]
114
Pojcia i terminy Uwagi o realizacji
KULTURA I ETYKA YCIA PUBLICZNEGO
kultura, W: N. prosi o przypomnienie znaczenia pojcia kultura, inicjuje
kultura polityczna, krótką dyskusj wokó" znaczeł terminów związanych z nim, np.
kultura dnia codziennego, kultura s"owa. Informuje, Że celem za-
j bdzie refleksja nad kulturą polityczną wyjaĘnienie pojcia
oraz rozwaŻania nad poziomem kultury politycznej Polaków.
WNW: Prezentuje swoje wyjaĘnienie pojcia, podaje modele
i typy kultury politycznej oraz pokazuje, jaką rol odgrywa kul-
tura polityczna w spo"eczełstwie (pzp, s. 72).
BC: U. w parach wykonują polecenie, zawarte pod tekstem
Czy wiesz, Że& (s. 73) dotyczącym typów kultur politycznych.
N. inicjuje krótką dyskusj.
Praca metodą kuli Ęniegowej nad zestawem poŻądanych
z punktu widzenia wysokiej kultury politycznej cech i zacho-
wał uczestników Życia publicznego w Polsce:
a) odpowiedzialnych obywateli,
b) zawodowych polityków.
1 krok: praca poszczególnych U. nad uk"adaniem list okreĘl
po pi cech/zachował, które powinny przejawia osoby wcho-
dzące w sk"ad grup a) i b).
N., chodząc po klasie, kontroluje prac, moŻe takŻe sprawdzi
powsta"e listy po ich ukołczeniu.
2 krok: U. dobierają si w pary. Zadaniem kaŻdej z nich jest
wynegocjowanie wspólnej listy na podstawie list stworzonych
uprzednio przez kaŻdego z cz"onków zespo"u.
NaleŻy zadba o to, by dyskusja mia"a charakter merytoryczny.
3 krok: U. dobierają si w czwórki. Zadaniem kaŻdej z nich
jest wynegocjowanie wspólnej listy na podstawie list
sporządzonych uprzednio przez kaŻdego z cz"onków zespo"u.
W liczniejszych klasach moŻna powtórzy krok, tworząc ósemki.
4 krok: Listy zostają zapisane i zaprezentowane na plenum.
Zainaugurowana w klasie dyskusja powinna doprowadzi
do stworzenia wspólnej klasowej listy.
P: Prezentacja listy, dyskusja nad nią.
WZ: Refleksja w parach nad relacją pomidzy cechami/zacho-
waniami znajdującymi si na opracowanej liĘcia a rzeczywisto-
Ęcią. Próba opracowania odpowiedzi na pytanie: Co moŻemy
zrobi, by zbliŻy si do poŻądanego stanu?
ZD: U. zbierają informacje na temat debat publicznych toczą-
cych si aktualnie (lub w niedalekiej przesz"oĘci) w naszym
kraju (polecenia 1, 2 w czĘci tytu"owej rozdz. III. Demokracja
i wolnoĘci. Konflikty wartoĘci w Życiu publicznym, s. 94)
115
Temat lekcji/
Lp. Podrcznik / Cele w ujciu czynnoĘciowym
Materia"y
KULTURA I ETYKA YCIA PUBLICZNEGO
32 Demokracja i wolnoĘci. Uczniowie:
l
(47) Konflikty wartoĘci w Życiu wiedzą, jaką rol odgrywają w demokracji debaty pu-
publicznym bliczne [P]
l
rozumieją mechanizmy powstawania konfliktów war-
pzp Polityka, rozdz. III.
toĘci w demokracji [P]
Demokracja i wolnoĘci.
l
znają przyk"ady takich konfliktów [P]
Konflikty wartoĘci w Życiu
Uczniowie potrafią:
publicznym
l
wymieni sposoby rozwiązywania konfliktów warto-
Ęci w demokracji i oceni ich przydatnoĘ, pos"ugu-
CIEKI EDUKACYJNE:
jąc si przyk"adami [P]
Edukacja filozoficzna
116
Pojcia i terminy Uwagi o realizacji
KULTURA I ETYKA YCIA PUBLICZNEGO
konflikt, wartoĘ, debata W: N. przypomina znaczenie s"owa konflikt, odwo"uje si
publiczna, aborcja, do wiedzy U. na temat konstruktywnych sposobów rozstrzyga-
eutanazja, eksperymenty nia konfliktów (negocjacje, mediacje, arbitraŻ).
genetyczne, WNW: WyjaĘnia, jakie jest miejsce konfliktów w demokratycz-
nym pałstwie. Omawia rol, jaką w tej kwestii odgrywają deba-
ty publiczne, wymienia inne formy demokratycznej wymiany
poglądów. Przedstawia sfery konfliktów wartoĘci w demokracji
(pzp, s. 95), podając przyk"ady.
BC: U. spotykają si w cztero-, picioosobowych grupach, rela-
cjonują sobie efekty wykonanej pracy domowej i próbują usta-
li, jakie sprzecznoĘci i w jakiej sferze ujawni"y si
w poszczególnych debatach publicznych.
P: Efekty pracy grupowej są prezentowane na forum klasy, ko-
mentowane i uzupe"niane.
WZ: U. w parach zastanawiają si, jak rozstrzygane są spory
wartoĘci w pałstwach totalitarnych i autorytarnych, rozwaŻają,
jakie to moŻe mie konsekwencje dla mieszkających w nich
zwyk"ych obywateli .
Uwaga: Prawid"owe przeprowadzenie czĘci BC wymaga wyko-
nania przez U. zadania domowego. JeĘli N. nie ma pewnoĘci,
czy moŻe na to liczy, powinien przygotowa materia"y (publi-
cystyka, podsumowania) dotyczące toczących si w Polsce
debat publicznych i rozda je grupom do analizy.
117
Temat lekcji/
Lp. Podrcznik / Cele w ujciu czynnoĘciowym
Materia"y
PRAWO
33 Prawo i norma prawna Uczniowie:
l
(48) rozumieją związki pomidzy normami a wartoĘciami [P]
pzp Prawo, rozdz. I. Co
l
rozumieją i potrafią wskaza na przyk"adzie róŻnic
to jest prawo?
midzy prawem a uprawnieniem [P]
l
rozumieją i potrafią wyjaĘni na przyk"adach zasady
sprawiedliwoĘci prawnej i praworządnoĘci [P]
Uczniowie potrafią:
l
wskaza przyk"ady sprawiedliwoĘci w funkcjonowa-
niu pałstwa, instytucji i grup spo"ecznych [P]
l
samodzielnie oceni ludzkie zachowania w katego-
riach sprawiedliwoĘci [P]
34 Normy w naszym Życiu, Uczniowie:
l
(49) sposoby rozumienia znają róŻne rodzaje norm i ich przyk"ady; rozumieją
prawa zachodzące midzy nimi róŻnice [P]
l
okreĘlają, jaki rodzaj norm moŻe mie zastosowanie
pzp Prawo, rozdz. II.
w odniesieniu do konkretnego zachowania [P]
Potrzeba istnienia norm
l
rozumieją róŻnice zachodzące pomidzy róŻnymi
sposobami rozumienia prawa [P]
Uczniowie potrafią:
l
uzasadni i obroni swoje stanowisko w debacie
publicznej [P]
0 Zakres rozszerzony Uczniowie:
l
(50) System prawny RP znają czynniki kszta"tujące polski system prawny [P]
l
wiedzą, na czym polega idea otwartego spo"eczeł-
pzr Prawo, rozdz. I.
stwa obywatelskiego i jakie jest jej znaczenie w de-
System prawny
mokratycznym systemie prawnym [P]
Rzeczyposplitej Polskiej,
l
znają wartoĘci chronione w polskim systemie praw-
1. Czynniki wp"ywające
nym i rozumieją ich znaczenie [P]
na polski system prawny,
Uczniowie potrafią:
2. WartoĘci szczególnie
l
odnaleę w aktach prawnych potrzebne im zapisy [P]
chronione przez system
prawny RP
118
Pojcia i terminy Uwagi o realizacji
PRAWO
norma postpowania, W: Dyskusja zaproponowana we wprowadzeniu do rozdzia"u
wartoĘci, aksjologia, (s. 208).
absolutyzm, relatywizm, WNW: Wyk"ad na temat prawa, normy postpowania, przypo-
nihilizm, pluralizm, mnienie wiedzy o aksjologii, wartoĘciach, róŻnych rodzajach
tolerancja, prawo, prawo norm (por. Spo"eczełstwo, s.17, 61 62).
przedmiotowe, prawo BC: W podziale na szeĘ grup uczniowie wykonują w. 1, 2, 3,
podmiotowe, ze s. 212 oraz grupa 4. poszukuje w Konstytucji RP zapisów
sprawiedliwoĘ, Ęwiadczących o ochronie istotnych wartoĘci; grupa 5. poszukuje
praworządnoĘ tamŻe zapisów gwarantujących uprawnienia, grupa 6. wymyĘla
materialna, przyk"ady pogwa"cenia zasad praworządnoĘci i sprawiedliwoĘci
praworządnoĘ formalna, prawnej.
P/WZ: Prezentacja wyników pracy. Koncentracja na wynikach
pracy grupy 4. jakich waŻnych wartoĘci zabrak"o? (moŻna za-
da do domu bardziej wnikliwe przejrzenie Konstytucji) i dys-
kusja nad przyk"adami grupy 6.
ZD: Rozprawka: Podaj przyk"ady niesprawiedliwych twoim zda-
niem rozstrzygni w funkcjonowaniu pałstwa i dokonaj ich sa-
modzielnej oceny (do sprawdzenia i omówienia w ramach lekcji
powtórzeniowej).
normy obyczajowe, W: Wstp do rozdz. II (s. 213) dyskusja wg polecenia.
zwyczajowe, moralne, WNW: Krótkie wprowadzenie N. dotyczące róŻnych rodzajów
techniczne, aksjologiczne, norm.
normy gospodarcze, BC/P: U., pracując indywidualnie, znajdują przyk"ady norm wg
prawo boskie, prawo polecenia 2 ze s. 217, a nastpnie w parach porównują i oceniają
pozytywne, prawa swoje pomys"y. Dyskusja pro kontra (patrz scenariusz, s. 153):
cz"owieka, Czy cudzo"óstwo powinno by karane przez prawo?
WZ: Wnioski z dyskusji: Dlaczego normy prawne, moralne,
obyczajowe i religijne nie pokrywają si ca"kowicie. N. kołczy
krótkim wyk"adem na temat róŻnych sposobów rozumienia
prawa.
transformacja ustrojowa, W/WNW: Wyk"ad dotyczący czynników kszta"tujących polski
paradoks transformacyjny, system prawny, a zw"aszcza wp"ywu transformacji systemowej
wykluczenie informacyjne, na jego zmiany
polityczna koncepcja BC: Praca w piciu grupach w. 3 7, s. 119.
narodu, dobro P/WZ: Omówienie wyników pracy grupy i wniosków.
wspólne, otwarte
spo"eczełstwo
obywatelskie, godnoĘ,
wolnoĘ, w"asnoĘ,
119
Temat lekcji/
Lp. Podrcznik / Cele w ujciu czynnoĘciowym
Materia"y
PRAWO
35 Funkcje prawa Uczniowie:
l
36 znają funkcje prawa [P]
pzp Prawo, rozdz. III.
l
(51 rozpoznają, jaką funkcj spe"nia prawo w konkret-
Funkcje prawa
52) nych przypadkach [PP]
Uczniowie potrafią:
l
2 samodzielnie oceni skutecznoĘ realizowania po-
godz. szczególnych funkcji prawa w naszym kraju [PP]
l
uzasadni i obroni swoje stanowisko w dyskusji gru-
powej [PP]
37 Rodzaje prawa Uczniowie:
l
(53) znają rodzaje prawa oraz ich zakres przedmiotowy [P]
pzp Prawo, rozdz. IV.
Uczniowie potrafią:
Rodzaje prawa
l
okreĘli, w zakres jakiego rodzaju prawa wchodzą
konkretne przypadki [PP]
0 Zakres rozszerzony Uczniowie:
l
(54) Ga"zie polskiego systemu znają podstawowe ga"zie prawa w polskim systemie
prawa prawnym i ich zakres przedmiotowy [P]
Uczniowie potrafią:
pzr Prawo, rozdz. I.
l
przyporządkowa sytuacj prawną do w"aĘciwej ga"-
System prawny
zi prawa [PP]
Rzeczypospolitej Polskiej,
3. Ga"zie polskiego
systemu prawa
38 Łród"a prawa Uczniowie:
l
(55) znają formy udzia"u obywateli w tworzeniu prawa [P]
pzp Prawo, rozdz. V.
l
rozumieją znaczenie Konstytucji w procesie tworze-
Łród"a prawa tworzonego
nia prawa [P]
w Polsce;
l
znają rodzaje aktów normatywnych tworzonych
w Polsce i ich hierarchi [P]
l
znają organy tworzące prawo i zakres ich kompeten-
cji prawotwórczych [P]
120
Pojcia i terminy Uwagi o realizacji
PRAWO
funkcje prawa, Godz. 1
funkcje stabilizacyjne: W: Wstp do rozdz. III (s. 218) dyskusja wg polecenia. Wpro-
ochronna, wadzenie N. na temat róŻnych funkcji prawa. Dyskusja: Jakie
kontrolna, funkcje spe"nia"o prawo w opisanej we wstpie historyjce?
prewencyjna, WNW/BC: Praca w grupach na podstawie klasyfikacji funkcji
rozstrzygania konfliktów, prawa (pzp, s. 219) oraz przygotowanych przez N. przepisów
represyjna, U. w grupach okreĘlają, jakie zadania spe"niają konkretne
resocjalizacyjna, przepisy, a nastpnie prezentują wyniki klasie.
funkcje dynamizacyjne: Godz. 2
komunikacyjna, W: Przygotowanie w szeĘciu grupach do udzia"u w debacie
rynkowa, pro kontra na temat skutecznoĘci pe"nienia przez prawo funk-
organizacyjna, cji: ochronnej, represyjnej i resocjalizacyjnej (uczniowie bazują
na w"asnej wiedzy i doĘwiadczeniu).
BC: Trzy debaty po 6 minut oraz ich omówienie.
WZ: Krótka dyskusja na temat podstawowych refleksji, które
wynik"y z debaty.
ZD: Zadanie 6 (s. 221).
prawo prywatne, W: Wstp do rozdz. IV (s. 222) dyskusja wg polecenia. N.
prawo publiczne, pomaga uczniom udzieli odpowiedzi na zawarte tam pytanie.
prawo materialne WNW: Praca w piciu grupach z tekstem (pzp, s. 222 224) U.
prawo formalne, opracowują podzia"y prawa wg poszczególnych kryteriów klasy-
prawo anglosaskie, fikacyjnych, wyniki swojej pracy przedstawiają na plakatach.
prawo kontynentalne, P: Prezentacja plakatów. MoŻna zorganizowa konkurs na naj-
lepszy plakat.
WZ: Dyskusja: Jakie rodzaje prawa uwaŻasz za najwaŻniejsze
z punktu widzenia obywatela?
ga"ąę prawa, W: N. przypomina definicj ga"zi prawa i organizuje prac
prawo konstytucyjne, w grupach.
nazwy ga"zi prawa, WNW/BC: U. w grupach dwu-, trzyosobowych zapoznają si
nazwy kodeksów z rodzajami ga"zi prawa (pzr, s. 116 117) i na tej podstawie
prawa, wykonują w. 9 ze s. 119.
P/WZ: Prezentacja wyników pracy grupowej, poprawienie b"-
dów.
ęród"a prawa, W: Wstp do rozdz. V (s. 226), N. moŻe sam przygotowa kilka
akt normatywny, ustawa, przyk"adów z"ych rozstrzygni prawnych. Przypomnienie wia-
rozporządzenie, domoĘci na temat wp"ywu obywateli na tworzenie prawa lek-
rozporządzenie cja 15 16(19 20) i trybu ustawodawczego lekcja 26(41).
wykonawcze, akty prawa WNW: N. przedstawia krótki wyk"ad dotyczący ęróde" prawa. Na-
miejscowego, akty stpnie praca w piciu grupach z tekstem podrcznika U. opra-
normatywne wewntrznie cowują plakaty na temat poszczególnych aktów normatywnych
obowiązujące, (pzp, s. 227 229), wyniki swojej pracy przedstawiają na plakatach.
121
Temat lekcji/
Lp. Podrcznik / Cele w ujciu czynnoĘciowym
Materia"y
PRAWO
nawiązania do: Uczniowie potrafią:
l
pzp Polityka, rozdz. IV, znaleę w"aĘciwe dla danego przepisu ęród"o [P]
l
XI wyszukiwa przepisy prawne w rozmaitych ęró-
d"ach [P]
l
uzasadni i obroni swoje stanowisko w dyskusji gru-
powej [PP]
Wyszukiwanie przepisów
39
Uczniowie:
prawa w wydawnictwach l
(56) znają sposoby publikacji aktów prawnych [P]
drukowanych l
znają oficjalne i nieoficjalne ęród"a drukowane in-
formacji o przepisach prawa [P]
pzp Prawo, rozdz. VI.
Uczniowie potrafią:
Wyszukiwanie aktów
l
znaleę w"aĘciwe dla danego przepisu ęród"o infor-
prawnych;
macji [P]
Kserokopie przyk"adowych
l
wyszukiwa przepisy prawne w rozmaitych ęró-
Dzienników Ustaw,
d"ach [P]
wojewódzkich dzienników
urzdowych, Monitora
Polskiego , KPA z komen-
tarzem i orzecznictwem
Informacja elektroniczna
Uczniowie:
40
o przepisach prawa
l
znają sposoby publikacji aktów prawnych w elektro-
(57)
pzp Prawo, rozdz. VI. nicznych ęród"ach informacji o przepisach prawa [P]
Wyszukiwanie aktów Uczniowie potrafią:
l
prawnych; znaleę w"aĘciwe dla danego przepisu ęród"o infor-
Pracownia komputerowa macji [P]
l
z dostpem do Internetu, wyszukiwa przepisy prawne w rozmaitych ęród"ach [P]
bazy danych o prawie na
p"ytach CD;
Internet:
www.prawo.lex.pl
CIEKI EDUKACYJNE:
Edukacja czytelnicza
i medialna
Budowa normy prawnej Uczniowie:
41
l
znają struktur normy prawnej [P]
(58)
pzp Prawo, rozdz. VII.
Uczniowie potrafią:
Rozumienie przepisu
l
dokona rozbioru przyk"adowej normy prawnej
prawnego;
na czĘci sk"adowe [P]
122
Pojcia i terminy Uwagi o realizacji
PRAWO
P: Prezentacja plakatów. MoŻna zorganizowa konkurs na naj-
lepszy plakat, np. rewanŻ za poprzedni konkurs, wówczas gru-
py musia"yby mie sk"ad jak na poprzedniej lekcji.
Inna wersja:
W: Jw.
WNW: N. krótko wprowadza uczniów w zagadnienia pierw-
szełstwa umów midzynarodowych przed ustawami.
BC: Dyskusja punktowana (patrz przyk"ady metod aktywnych,
s. 146) na temat: Co sądzisz o zasadzie, Że postanowienia pra-
wa midzynarodowego mają w naszym kraju pierwszełstwo
przed uregulowaniami krajowymi?
Natomiast materia" na temat aktów normatywnych jako ZD.
W/WNW: N. przedstawia sposoby publikacji aktów prawnych
Dziennik Ustaw RP,
Dziennik Urzdowy RP i moŻliwoĘci ich uzyskiwania
Monitor Polski , BC: U. w podzespo"ach trzy-, czteroosobowych poszukują za-
danych aktów prawnych i konkretnych przepisów w rozdanych
dzienniki urzdowe,
przez N. wydawnictwach.
orzecznictwo,
WZ: Omówienie co sprawia najwiksze trudnoĘci, na co war-
to zwraca uwag?
ZD: w. 1, s. 237.
W/WNW: N. przedstawia sposoby publikacji aktów prawnych
akty prawa pierwotnego,
w zasobach elektronicznych i moŻliwoĘci ich uzyskiwania.
akty prawa wtórnego,
bazy komercyjne, BC: U. w podzespo"ach trzy-, czteroosobowych poszukują za-
CELEX, LEXIS, danych aktów prawnych i konkretnych przepisów w Internecie
i w przygotowanych przez N. wydawnictwach na CD.
WZ: Omówienie, co sprawia najwiksze trudnoĘci, na co warto
zwraca uwag.
ZD: w. 2, s. 237 do samodzielnego wykonania.
W/WNW: N. przedstawia definicj przepisu prawnego i struk-
przepis prawny,
tur normy prawnej.
hipoteza, dyspozycja,
BC: U. w podzespo"ach trzy-, czteroosobowych dokonują roz-
sankcja,
bioru przygotowanych norm prawnych na czĘci sk"adowe.
P/WZ: Prezentacja wyników pracy w podzespo"ach, wyjaĘnianie
123
Temat lekcji/
Lp. Podrcznik / Cele w ujciu czynnoĘciowym
Materia"y
PRAWO
Przyk"ady prostych norm
prawnych
42 Rozumienie przepisów Uczniowie:
l
(59) prawnych rozumieją przyczyny trudnoĘci w interpretowaniu
przepisów prawnych [P]
pzp Prawo, rozdz. VII.
Uczniowie potrafią:
Rozumienie przepisu
l
samodzielnie wskaza, który przepis jest rozstrzyga-
prawnego;
jący w przypadku kolizji przepisów [P]
Przyk"ady prostych
przepisów prawnych
kolidujących
ze sobą
0 Zakres rozszerzony Uczniowie:
l
(60) Prawo cywilne. orientują si w podstawowych przepisach dotyczących:
Ochrona prawna rodziny prawa w"asnoĘci,
umów cywilnych,
pzr Prawo, rozdz. II.
uprawnieł i obowiązków cz"onków rodziny [P]
Wybrane zagadnienia
Uczniowie potrafią:
z kodeksów prawa
l
interpretowa przyk"adowe przepisy prawa [PP]
polskiego
l
ocenia ich skutecznoĘ i odnosi ich znaczenie
1. Kodeks cywilny,
do znanych sobie przyk"adów dnia codziennego [PP]
3. Kodeks rodzinny
l
formu"owa samodzielnie opinie i konstruktywnie
i opiekułczy
broni swego stanowiska w dyskusji na temat wybra-
nych problemów prawnych [PP]
0 Zakres rozszerzony: Uczniowie:
l
(61) Prawo karne i prawo znają kary i Ęrodki karne stosowane w polskim pra-
pracy wie [P]
l
rozumieją sens poszczególnych funkcji kar i poglądy
pzr Prawo, rozdz. II.
na temat ich uŻytecznoĘci [PP]
Wybrane zagadnienia
l
orientują si w podstawowych przepisach dotyczą-
z kodeksów prawa polskiego,
cych uprawnieł i obowiązków pracodawców i pra-
2. Kodeks karny,
cowników [P]
4. Kodeks pracy
Uczniowie potrafią:
l
interpretowa przyk"adowe przepisy prawa [PP]
l
ocenia ich skutecznoĘ i odnosi ich znaczenie
do znanych sobie przyk"adów dnia codziennego [PP]
l
formu"owa samodzielnie opinie i konstruktywnie
broni swego stanowiska w dyskusji na temat wybra-
nych problemów prawnych [PP]
124
Pojcia i terminy Uwagi o realizacji
PRAWO
trudnych przypadków, poprawianie b"dów, zastanawianie si,
z czego mogą one wynika.
ZD: Zastanowi si nad sytuacją opisaną we wstpie do rozdz.
VII podrcznika (s. 238). Z czego wynikają trudnoĘci w inter-
pretacji normy prawnej w opisanej sytuacji?
wyk"adnie prawa: W: Dyskusja dotycząca k"opotów w interpretacji prawa
jzykowo-logiczna, na przyk"adzie ZD z poprzedniej lekcji.
porównawcza, WNW: Wyk"ad na temat rodzajów przepisów prawa i hierarchii
funkcjonalna, systemowa, norm prawnych.
autentyczna, wyk"adnia BC: Uczniowie w grupach trzy-, czteroosobowych wiczą umie-
organów stosujących jtnoĘ rozpoznawania, który przepis jest rozstrzygający
prawo, wyk"adnia w przypadku przepisów kolidujących ze sobą na podstawie
operatywna, wyk"adnia przepisów przygotowanych przez N.
doktrynalna, P/WZ: Prezentacja i omówienie na co zwraca uwag, co mo-
Że powodowa trudnoĘci.
w"asnoĘ, posiadanie, W: Krótka burza mózgów na temat zagadnieł, które są roz-
darowizna, zasiedzenie, strzygane w ramach prawa cywilnego.
posiadanie samoistne, WNW: Praca metodą grup eksperckich nad nastpującymi
posiadanie zaleŻne, zagadnieniami: 1) w"asnoĘ w prawie cywilnym (s. 120 121);
posiadanie w dobrej 2) nabycie, utrata w"asnoĘci (s. 122); 3) czyny niedozwolone
wierze, umowy, szkoda, i zasada winy (s. 123 124); 4) ma"Żełstwo; 5) stosunki midzy
zasada winy, rodzicami i dziemi (s. 128 129).
P: Grupa 5. przedstawia swoją parti materia"u ca"ej klasie.
WZ: krótka dyskusja: Które przyk"ady stosowania w"adzy
rodzicielskiej uwaŻamy za naduŻycie?
kara, Ęrodek karny, W: Krótka burza mózgów dotycząca zagadnieł, które są roz-
kara ograniczenia strzygane w ramach prawa cywilnego.
wolnoĘci, kara WNW: Wyk"ad na temat podstawowych zasad prawa karnego
pozbawienia wolnoĘci, i prawa pracy.
pozbawienie praw BC: U. w czterech grupach przygotowują si do dyskusji pane-
publicznych, nawiązka, lowej na temat: Jakie funkcje powinna spe"nia kara pozbawie-
funkcje kar: represyjna, nia wolnoĘci? Reprezentant kaŻdej z grup ma zosta w toku
kompensacyjna, dyskusji przygotowany do odegrania okreĘlonej roli i udowod-
prewencyjna, nienia swoich racji. Role:
resocjalizacyjna, a. Jeden z przywódców Prawa i SprawiedliwoĘci najwaŻniej-
stosunek pracy, sza jest funkcja represyjna.
pracodawca, b. Prezes Stowarzyszenia Obrony Ofiar Przestpstw najwaŻ-
pracownik, niejsza jest funkcja kompensacyjna.
125
Temat lekcji/
Lp. Podrcznik / Cele w ujciu czynnoĘciowym
Materia"y
PRAWO
0 Zakres rozszerzony Uczniowie:
l
(62) Obywatel w sądzie znają zasady i procedury, jakimi kierują si organy
sprawiedliwoĘci podczas rozpatrywania spraw [P]
l
pzr Prawo, rozdz. III. wiedzą, jakim sądom podlegają konkretne
Obywatel w sądzie sprawy [P]
Uczniowie potrafią:
l
sporządzi pismo procesowe [P]
0 Zakres rozszerzony Uczniowie:
l
(63) Egzekucja prawa znają rodzaje postpowania egzekucyjnego [P]
l
znają zasady i procedury, jakimi kierują si organy
pzr Prawo, rozdz. IV.
sprawiedliwoĘci w egzekwowaniu prawa [P]
Wykonywanie prawa
Uczniowie potrafią:
(egzekucja praw)
l
formu"owa samodzielnie opinie i konstruktywnie
broni swego stanowiska w dyskusji na temat wybra-
nych problemów prawnych [PP]
43 Prawo przeciw korupcji Uczniowie:
l
44 znają przepisy prawne s"uŻące walce z korupcją i po-
pzp Prawo, rozdz. VIII.
(64 glądy na temat ich skutecznoĘci [P]
Normy prawne
l
65) wiedzą, jakie moŻliwoĘci walki z korupcją ma kaŻdy
przeciwdzia"ające korupcji;
obywatel [P]
Przyk"ady przepisów
2 Uczniowie potrafią:
prawnych mających na
l
godz. pos"ugując si konkretnymi przyk"adami, samodziel-
celu walk z korupcją
nie wymieni przyczyny korupcji i opisa zagroŻenia,
CIEKI EDUKACYJNE: jakie si z nią wiąŻą [PP]
l
Edukacja filozoficzna rozpoznawa zagroŻenia korupcją w swoim Życiu co-
dziennym i konstruktywnie na nie reagowa [PP]
126
Pojcia i terminy Uwagi o realizacji
PRAWO
c. Minister SprawiedliwoĘci najwaŻniejsza jest funkcja pre-
wencyjna.
d.Szef wiziennictwa najwaŻniejsza jest funkcja resocjaliza-
cyjna.
Uczestnicy dyskusji przedstawiają swoje tezy sala moŻe ich
atakowa i zadawa im pytania.
WZ: Przypomnienie najwaŻniejszych twierdzeł, jakie pojawią
si w dyskusji.
zdolnoĘ prawna, W: Krótkie wprowadzenie na temat wagi znajomoĘci procedur
zdolnoĘ do czynnoĘci sądowych.
prawnych, proces cywilny, WNW: Zapoznanie si z materia"em podrcznikowym w po-
powództwo, zdolnoĘ dziale na grupy zadanie jak najwikszej liczby pytał
sądowa, zdolnoĘ dotyczących tekstu i udzielenie na nie odpowiedzi.
procesowa, pozew, WZ: NajwaŻniejsze wnioski grupy przedstawiają klasie.
apelacja, kasacja,
Ęledztwo, dochodzenie, Inna wersja: Spotkanie z praktykiem (sdzią, adwokatem, pro-
tymczasowe aresztowanie, kuratorem). Uczniowie przygotowują wczeĘniej pytania 100
umorzenie, akt pytał na temat procedur sądowych .
oskarŻenia,
ZD: Sporządzenie pozwu sądowego w dowolnej sprawie
na podstawie wzoru ze s. 145.
egzekucja cywilna, W: Krótkie wprowadzenie dotyczące wagi znajomoĘci procedur
administracyjna, egzekucyjnych.
skarbowa, karna WNW/BC: U. na podstawie materia"u podrcznikowego opra-
zobowiązany, cowują na plakatach krótki poradnik dla obywatela Ęciganego
wierzyciel, przez prawo.
N. zachca, aby w poradniku znalaz"y si wszelkie niezbdne
informacje oraz aby forma informacji nie zniechca"a czytelni-
ka powinny by podane zrozumia"ym jzykiem.
P/WZ: Prezentacja poradników, ocena treĘci i formy.
korupcja, Scenariusz zosta" opisany szczegó"owo w czĘci Scenariusze
"apówkarstwo, p"atna wybranych lekcji lekcja 43 44 (64 65), s. 168.
protekcja,
handel wp"ywami,
lobbing,
funkcjonariusz publiczny,
127
Temat lekcji/
Lp. Podrcznik / Cele w ujciu czynnoĘciowym
Materia"y
PRAWO
0 Zakres rozszerzony: Uczniowie:
l
(66) Zasady Życia publicznego znają dzia"ania i akty prawne mające przeciwdzia"a
korupcji w Polsce i na Ęwiecie [P]
pzr Prawo, rozdz. V.
l
znają zmiany wprowadzone do prawa RP dla zwik-
Prawne formy walki
szenia skutecznoĘci walki z korupcją [P]
z korupcją Polska i Ęwiat
Uczniowie potrafią:
l
dokona samodzielnej oceny ich skutecznoĘci [PP]
45 Kodeksy etyczne grup Uczniowie:
l
46 zawodowych wiedzą, jakie grupy zawodowe powinny kierowa si
(67 szczególnymi zasadami etyki [P]
pzp Prawo, rozdz. IX.
68) Uczniowie potrafią:
Kodeksy etyczne róŻnych
l
dokona samodzielnej oceny problemów etycznych
grup zawodowych;
2 róŻnych grup zawodowych [PP]
Przyk"ady kodeksów etyki
l
godz. dokona krytycznej analizy i oceny treĘci kodeksów
zawodowej, najlepiej:
etycznych róŻnych grup zawodowych [PP]
Zasady etyki poselskiej
(Internet:
www.sejm.gov.pl/prawo/
zep.htm),
Zasady etyczne sdziego
(Internet:
ssep.w.interia.pl/
sedziowie.htm),
Zasady etyki adwokackiej
(Internet:
www.adwokatura.org.pl/
przepisy etyka(2).htm),
Kodeks Etyki Lekarskiej
(Internet:
www.nil.org.pl),
Kodeks etyczno-
-zawodowy psychologa
(Internet:
www.ptp.psychologia.pl/
kodeks.htm),
CIEKI EDUKACYJNE:
Edukacja filozoficzna
128
Pojcia i terminy Uwagi o realizacji
PRAWO
sprzedajnoĘ W: Wyk"ad o potrzebie zmian w polskim prawie karnym
("apownictwo bierne), koniecznych do zwalczania korupcji.
przekupstwo wyborcze, WNW: U. zapoznają si na podstawie podrcznika ze szczegó-
sprzedajnoĘ wyborcza, "ami tych zmian i przegotowują si do dyskusji na temat ich
Transparency znaczenia i skutecznoĘci.
International, BC: Dyskusja punktowana midzy oĘmioma osobami na wyŻej
Komisja Lorda Nolana, wymieniony temat lub nad zasadami Komisji Lorda Nolana
(w. 4, s. 153).
ZD: Rozprawka na temat: Jakie konsekwencje dla Życia spo-
"ecznego moŻe mie nieprzestrzeganie zasad opracowanych
przez Komisj Lorda Nolana?
kodeks etyczny, W/WNW: Dyskusja nad fragmentem kodeksu dziennikarzy
we wstpie do rozdz. IX (s. 249) Jakim zjawiskom ma prze-
ciwdzia"a ten przepis, dlaczego zwalczanie tych zjawisk jest
waŻne w zawodzie dziennikarza?
N. przedstawia pojcie kodeksu etyki zawodowej. Burza
mózgów Jakie zawody powinny mie swoje kodeksy? Dlacze-
go? Jakie są wspólne cechy zawodów, wykonywanie których
jest naszym zdaniem szczególnie zobowiązujące do przestrze-
gania specyficznych zasad etycznych?
BC: U. w grupach picio-, szeĘcioosobowych pracują nad w"a-
snymi propozycjami zasad etyki zawodowej dla grup, które po-
jawi"y si w efekcie burzy mózgów. Najlepiej: pos"a, sdziego,
adwokata, lekarza, psychologa.
WNW/P: U w tych samych grupach porównują swoje propozy-
cje zasad etyki zawodowej z treĘcią kodeksów etycznych do-
starczonych przez N. wnioski przedstawiają klasie.
WZ: Dyskusja na temat praktycznej uŻytecznoĘci kodeksów
etycznych róŻnych grup zawodowych.
Inna wersja:
Poprzedni scenariusz skrócony:
ZD: wyznaczeni U. przygotują si do odegrania roli rzeczników
odpowiedzialnoĘci zawodowej lekarzy i sdziów przez dok"ad-
ne zapoznanie si z treĘcią odpowiednich kodeksów etycznych.
Reszta U. ma za zadanie przygotowa do nich pytania i zebra
materia"y prasowe pokazujące przyk"ady "amania zasad etyki
zawodowej.
BC: Konferencja prasowa: rzecznicy odpowiedzialnoĘci zawo-
dowej odpowiadają na pytania dziennikarzy , czyli reszty klasy.
WZ: Omówienie wniosków z przebiegu konferencji. Ocena
uczestników.
129
Temat lekcji/
Lp. Podrcznik / Cele w ujciu czynnoĘciowym
Materia"y
PRAWO
130
Pojcia i terminy Uwagi o realizacji
PRAWO
Uwaga: Warto mocno podkreĘla rozróŻnienie midzy zasada-
mi prawa (chronionymi przez prawo powszechne i przez odpo-
wiednie organa pałstwa) a zasadami etyki zawodowej
(zapisanymi w kodeksach i chronionymi przez odpowiednie or-
gany samorządnoĘci zawodowej). Etyka zawodowa nie moŻe
by Ęrodowisku narzucona z zewnątrz. Dlatego brak kodeksu
etycznego nauczycieli gdyŻ nie posiadają oni powszechnie
uznanego samorządu zawodowego (związki zawodowe, chro-
niąc ich interesy wobec pracodawcy, nie mogą jednoczeĘnie
efektywnie dba o profesjonalnoĘ Ęrodowiska).
131
Temat lekcji/
Lp. Podrcznik / Cele w ujciu czynnoĘciowym
Materia"y
POLSKA EUROPA WIAT
47 Wspó"czesne stosunki Uczniowie:
l
48 midzynarodowe znają czynniki decydujące o wzroĘcie znaczenia sto-
sunków midzynarodowych we wspó"czesnym Ęwie-
(69
pzp Polska, Europa,
cie [P]
70)
Ęwiat, rozdz. I.
l
znają uczestników stosunków midzynarodowych [P]
Wspó"czesne stosunki
l
znają g"ówne organy ONZ i ich kompetencje [P]
2
midzynarodowe
l
wiedzą, jakie są kompetencje Rady Europy [P]
godz.
Uczniowie potrafią:
l
oceni, w jakim stopniu ONZ realizuje wspó"czeĘnie
swoje cele [PP]
49 Integracja europejska Uczniowie:
l
50
znają historyczne formy integracji europejskiej [P]
pzp Polska, Europa,
l
(71
rozumieją uwarunkowania integracji europejskiej
Ęwiat, rozdz. II.
72)
po II wojnie Ęwiatowej [P]
Integracja europejska
l
znają katalog praw obywatelskich w UE [P]
2
Uczniowie potrafią:
CIEKI EDUKACYJNE:
l
godz.
oceni, jakie czynniki przyspieszają, a jakie spowal-
Edukacja europejska
niają proces integracji europejskiej [PP]
l
porówna federalistyczną, konfederalistyczną, funk-
cjonalistyczną koncepcj integracji europejskiej [PP]
0
Zakres rozszerzony Uczniowie:
l
(73) znają elementy wspó"czesnej toŻsamoĘci europejskiej
Unia Europejska
wielop"aszczyznowa wywiedzione z tradycji antycznych Grecji i Rzymu
wspólnota Europejczyków oraz chrzeĘcijałstwa [P]
l
znają sposoby wywierania wp"ywu przez obywateli
pzr Polska, Europa,
UE na system polityczny Wspólnoty [PP]
Ęwiat, rozdz. I. Unia
l
rozumieją relacje prawne zachodzące pomidzy
Europejska
Wspólnotami Europejskimi a pałstwami cz"onkow-
wielop"aszczyznowa
skimi [PP]
wspólnota Europejczyków
CIEKI EDUKACYJNE:
Edukacja europejska
132
Pojcia i terminy Uwagi o realizacji
POLSKA EUROPA WIAT
globalizacja, W: N. wyjaĘnia cele lekcji.
instytucjonalizacja, WNW: Miniwyk"ad N. dotyczy kwestii zawartych w podrozdzia-
internacjonalizacja, "ach I. 1. Istota stosunków midzynarodowych (s. 252 255)
internalizacja, i wstpnej czĘci rozdzia"u I. 2. Uczestnicy stosunków midzyna-
"ad midzynarodowy, rodowych (s. 255 256).
konwencja, BC: U. pracują w parach: jedna osoba opracowuje informacje do-
instytucje transnarodowe, tyczące ONZ (podrozdz. I. 2. A., s. 257 259), druga Rady Euro-
py (podrozdz. I. 2. B., s. 259 260). Nastpnie partnerzy wymieniają
si w parach informacjami na temat przeczytanego tekstu.
P: Wybrani U. relacjonują tekst przeczytany przez partnera.
WZ: U. udzielają odpowiedzi na pytanie: Czy aktywne uczest-
niczenie w midzynarodowej wymianie jest korzystne dla pał-
stwa i jego obywateli? Poszukajcie przyk"adów.
ZD: w. 1 s. 262.
integracja europejska, W: N. odwo"uje si do zasady pomocniczoĘci, wyjaĘniając, Że
ekonomiczna, polityczna, leŻy ona u podstaw UE. Burza mózgów: Na czym polegają wi-
koncepcje integracji: doczne przejawy jednoczenia si pałstw wchodzących do UE?
federalistyczna, WNW: N. krótko omawia obszary integracji europejskiej, histo-
konfederalistyczna, ryczne jej formy oraz etapy tworzenia si i rozszerzania Wspól-
funkcjonalistyczna, not Europejskich i UE.
wspólnoty europejskie, BC/P: ZaaranŻowana dyskusja punktowana pomidzy zwolen-
obywatelstwo europejskie, nikami koncepcji federalistycznej, konfederalistycznej, funkcjo-
Europa ojczyzn, nalistycznej.
Europa regionów, U., podzieleni na trzy grupy, przygotowują informacje w ra-
Ojczyzna Europejska, mach pracy domowej (informacje z podrcznika, innych ęró-
de", Internetu, wypowiedzi mŻów stanu bdących
zwolennikami kaŻdej z koncepcji). Przed dyskusją cz"onkowie
poszczególnych grup spotykają si i wymieniają informacjami.
Po dwóch wybranych U. uczestniczy w rundzie dyskusji, pozo-
stali oceniają ich wystąpienie zgodnie z kryteriami.
WZ: Krótka rozmowa w parach dotycząca dyskusji: Która z za-
prezentowanych wizji jest mi osobiĘcie najbliŻsza?
Unia Europejska, W/WNW: N. prezentuje g"ówny cel lekcji, jakim jest przybliŻe-
podmiotowoĘ
nie istoty integracji europejskiej, zachodzącej na róŻnorodnych
prawnomidzy-
p"aszczyznach.
narodowa wspólnot,
BC: U. pracują z tekstem podrcznika metodą grup eksperckich,
podzieleni na picioosobowe zespo"y wg nastpującego klucza:
jedynki analizują podrozdz. I. 1. Unia Europejska jako
wspólnota kulturowa,
dwójki analizują podrozdz. I. 2. Unia Europejska jako
wspólnota spo"eczna,
trójki analizują podrozdz. I. 3. Unia Europejska jako wspól-
nota ekonomiczna,
133
Temat lekcji/
Lp. Podrcznik / Cele w ujciu czynnoĘciowym
Materia"y
POLSKA EUROPA WIAT
0 Zakres rozszerzony Uczniowie:
l
(74) Unia Europejska znają proces decyzyjny w UE [PP]
instytucje, procedury, Uczniowie potrafią:
l
wyzwania oceni perspektywy i wyzwania, które stoją przez UE
[PP]
pzr Polska, Europa,
Ęwiat, rozdz. II. Unia
Europejska instytucje,
procedury, wyzwania
CIEKI EDUKACYJNE:
Edukacja europejska
134
Pojcia i terminy Uwagi o realizacji
POLSKA EUROPA WIAT
czwórki analizują podrozdz. I. 4. Unia Europejska jako
wspólnota prawna,
piątki analizują podrozdz. I. 5. Unia Europejska jako
wspólnota polityczna.
Po powrocie do grup macierzystych U. prezentują najwaŻniej-
sze informacje i wnioski z poszczególnych podrozdzia"ów. Na-
stpnie sprawdzają, czy są w stanie udzieli odpowiedzi
na pytania 1 6, s. 162, wyjaĘniają ewentualne wątpliwoĘci, pro-
szą N. o dodatkowe informacje.
P: U. wybrani przez N. udzielają odpowiedzi na poszczególne
pytania.
WZ: U. w parach oceniają:
a. Która z p"aszczyzn integracji europejskiej jest, ich zdaniem,
w obecnych czasach kluczowa?
b. Do której z p"aszczyzn Polska moŻe wnieĘ szczególnie istot-
ny wk"ad? Na czym moŻe on polega?
ZD: N. dzieli klas na osiem grup. KaŻdej z nich poleca opra-
cowanie informacji o jednej z instytucji UE, którymi U. bdą
si zajmowali na nastpnych zajciach (lista tych instytucji
znajduje si w scenariuszu poniŻej).
Rada Europejska, W/WNW: N. wyjaĘnia schemat Architektura Unii Europejskiej
Rada Unii Europejskiej, (s. 163). Nastpnie omawia kszta"t procesu decyzyjnego w UE
Komisja Europejska, (podrozdz. II. 2., s. 178 181).
Parlament Europejski, BC: Klasa organizuje teraz gie"d informacji o instytucjach
Europejski Trybuna" unijnych. KaŻda z grup, które w ramach pracy domowej przy-
SprawiedliwoĘci, Komitet gotowa"y informacje o jednej z nich, organizuje przy osobnym
Ekonomiczno-Spo"eczny, stoliku swoje stanowisko informacyjne :
Komitet Regionów, Stoliki:
konsensus, superpałstwo 1. Rada Europejska,
2. Rada Unii Europejskiej,
europejskie, integracyjny
3. Komisja Europejska,
model funkcjonalny,
4. Parlament Europejski,
5. Europejski Trybuna" SprawiedliwoĘci,
6. Europejski Trybuna" Rewidentów,
7. Komitet Ekonomiczno-Spo"eczny,
8. Komitet Regionów.
Przy kaŻdym stoliku zasiadają U.-informatorzy (zmieniają si
co jakiĘ czas, aby umoŻliwi wszystkim wzicie udzia"u w gie"-
dzie) wyjaĘniający swoje zagadnienie na podstawie materia"ów
plakatów, schematów itd. U. swobodnie krąŻą po sali zbie-
rają w okreĘlonym czasie informacje o poszczególnych instytu-
cjach i tworzą notatki w zeszycie. N. ocenia organizacj pracy
poszczególnych stolików (w ocenie mogą bra udzia" równieŻ
U., przydzielając punkty za jakoĘ obs"ugi ).
135
Temat lekcji/
Lp. Podrcznik / Cele w ujciu czynnoĘciowym
Materia"y
POLSKA EUROPA WIAT
51 System prawa Unii Uczniowie:
l
52 Europejskiej znają system prawa tworzonego przez UE i Wspól-
(75 noty Europejskie [PP]
pzp Polska, Europa,
l
76) wiedzą, kto tworzy unijne prawo pierwotne i wtórne
Ęwiat, rozdz. III.
[P]
System prawa Unii
2
Europejskiej
godz.
CIEKI EDUKACYJNE:
Edukacja europejska
53 Uczniowie:
Polska na drodze
l
(77) wiedzą, jakie czynniki zewntrzne i wewntrzne
do Unii Europejskiej
umoŻliwi"y przyjcie Polski do UE [P]
pzp Polska, Europa,
Uczniowie potrafią:
Ęwiat, IV. Polska na drodze
l
omówi i oceni proces wstpowania Polski do UE
do Unii Europejskiej
[PP]
CIEKI EDUKACYJNE:
Edukacja europejska
0 Zakres rozszerzony Uczniowie:
l
(78) Polska w Unii znają korzyĘci i zagroŻenia wynikające z przynaleŻ-
Europejskiej noĘci Polski do UE w wymiarze:
politycznym
pzr Polska, Europa,
spo"ecznym
wiat, rozdz. III. Polska
ekonomicznym [PP]
w Unii Europejskiej
CIEKI EDUKACYJNE:
Edukacja europejska
136
Pojcia i terminy Uwagi o realizacji
POLSKA EUROPA WIAT
P: N. moŻe przygotowa kilka pytał lub krótki test dotyczący
instytucji unijnych, a U. w ramach prezentacji biorą udzia"
w jego rozwiązywaniu.
WZ: U. zapoznają si z podrozdz. II. 3. Perspektywy rozwoju
Unii Europejskiej, s. 181 182, a nastpnie udzielają odpowiedzi
na pytanie 1, ze s. 183.
pierwotne ęród"a prawa W: Wstp do rozdz. III. (s. 279).
UE, prawo wtórne, WNW: Krótkie wprowadzenie N. oparte na tekĘcie
zamieszczonym w rozdz. III.
BC: U. wykonują w. 1 i 2 ze s. 282.
N. rozdaje U. przyk"ady t"umaczonych na jzyk polski
dokumentów prawnych UE (dyrektywy, fragmenty traktatów,
zalecenia), prosząc o ich analiz (jaki to typ aktu prawnego,
dokumentu, czy zaliczylibyĘmy go do grupy pierwotnych, czy
wtórnych? itp.).
P/WZ: Prezentacja wyników pracy.
transformacja systemowa, W: Wstp do rozdzia"u, polecenie pod tekstem ęród"owym na
G-7 +1, s. 283. JeĘli N. dysponuje materia"em filmowym i/lub
negocjacje akcesyjne, prasowym ilustrującym podpisanie traktatu akcesyjnego
traktaty akcesyjne, (16 kwietnia 2003 r.) lub wejĘcie do UE (1 maja 2004 r.), moŻe
go zaprezentowa i zainicjowa krótką dyskusj.
WNW: N. omawia krótko proces wstpowania Polski do UE.
BC/P: w. 1, s. 287. MoŻna je rozwiną do debaty pro contra,
dzieląc klas na grupy zwolenników i przeciwników
cz"onkostwa Polski w UE (patrz przyk"ady metod aktywnych,
s. 146), wtedy prezentacją bdzie sama debata.
WZ: Refleksja w parach: Jakie jest moje osobiste stanowisko
wobec integracji Polski z UE?
akces, W/WNW: N. nawiązuje do poprzedniej lekcji. Cel niniejszych
zaj przedstawia jako doprecyzowanie szans i zagroŻeł
związanych z uczestnictwem Polski w strukturach UE.
BC/P:
1. U. podzieleni na trzyosobowe grupy zapoznają si z tekstem
podrozdz. III.1. III. 3. (s. 184 188) kaŻdy cz"onek grupy
analizuje inny podrozdzia", sporządza notatki, po czym referuje
jego treĘ pozosta"ym U. Grupa poddaje dyskusji szanse
i zagroŻenia p"ynące z uczestnictwa Polski w strukturach UE.
2. KaŻdy U. dokonuje osobistej oceny relacji szans do
zagroŻeł, wyraŻając ją w 20-stopniowej skali (20 szanse
zdecydowanie przewaŻają nad zagroŻeniami, 10 szanse
i zagroŻenia są na podobnym poziomie, 1 zagroŻenia
zdecydowanie przewaŻają nad szansami).
137
Temat lekcji/
Lp. Podrcznik / Cele w ujciu czynnoĘciowym
Materia"y
POLSKA EUROPA WIAT
0 Zakres rozszerzony Uczniowie:
l
(79) Polityka zagraniczna znają Ęrodki, jakimi dysponuje pałstwo w dziedzinie
Polski polityki zagranicznej; umieją ceni Ęrodki, jakimi
dysponuje obecnie Polska [PP]
pzr Polska, Europa,
l
wiedzą, na czym polega aktualnie polska racja stanu
Ęwiat, rozdz. IV. Polityka
w dziedzinie polityki zagranicznej [PP]
zagraniczna Polski
l
rozumieją zmiany, jakie zasz"y po 1989 r. w midzy-
narodowym po"oŻeniu naszego kraju [PP]
Uczniowie potrafią:
l
omówi priorytety polskiej polityki zagranicznej
oraz oceni aktualny stan ich realizacji [PP]
138
Pojcia i terminy Uwagi o realizacji
POLSKA EUROPA WIAT
3. U. podają swoje oceny, wyraŻone w cyfrach, po czym zgodnie
z ich gradacją ustawiają si w szeregu.
4. U. stają naprzeciwko siebie w parach w celu odbycia krótkiej
rozmowy, zaginając skrzyd"a szeregu w ten sposób,
Że pierwszą par tworzą osoby o skrajnie przeciwstawnych
poglądach.
20 17 13 10 8 4 4 1
20 17 13 10
1 4 4 8
5. W kilkuminutowej rozmowie partnerzy przedstawiają
po kolei swoje stanowiska i przemawiające za nimi
argumenty, krótko dyskutują.
WZ: Refleksja w parach: Czy zajcia te utwierdzi"y moje
dotychczasowe stanowisko wobec integracji Polski z UE,
czy teŻ je zmodyfikowa"y?
ZD: U. zbierają informacje o stosunkach Polski z pałstwami
sąsiadującymi (po 1989 r.) w podziale na grupy (liczba grup
równa si liczbie pałstw) lub na ochotnika.
polityka zagraniczna, racja W: N. wyjaĘnia, Że przedmiotem rozwaŻał na lekcji bdzie
stanu, wspó"czesny kszta"t polskiej polityki zagranicznej.
Uk"ad Warszawski, WNW: N. wyjaĘnia pojcie racji stanu i wspólnie z U.
RWPG, NATO, zastanawia si nad realizacją wspó"czesnej polskiej racji stanu
Trójkąt Weimarski, w dziedzinie polityki zagranicznej.
CEFTA, BC/P: U. zapoznają si z treĘcią podrozdz. 2. Instrumenty
realizacji polityki zagranicznej (s. 190 191) i w toku krótkiej
dyskusji oceniają, jakiej jakoĘci instrumentami kaŻdej kategorii
dysponuje polska dyplomacja. Nastpnie U. kolejno odnoszą si
w podobny sposób do treĘci podrozdz. 3. A., 3. B, s. 193 195.
1. Stosunki Polski z sąsiadami (podrozdz. 3. C, s. 195 197) oma-
wiane są na podstawie relacji U.-ochotników (patrz ZD z lekcji
poprzedniej) jeĘli N. zdecydowa" si zleci to zadanie jako
139
Temat lekcji/
Lp. Podrcznik / Cele w ujciu czynnoĘciowym
Materia"y
POLSKA EUROPA WIAT
54 ad midzynarodowy Uczniowie:
l
55 znają czynniki kszta"tujące "ad midzynarodowy [P]
pzp Polska, Europa,
l
(80 znają przyczyny konfliktów midzynarodowych [P]
Ęwiat, rozdz. V.
l
81) znają sposoby rozwiązywania sporów midzynarodo-
ad midzynarodowy
wych [P]
l
2 znają systemy bezpieczełstwa midzynarodowego
CIEKI EDUKACYJNE:
godz. (ONZ, NATO, UZE, OBWE) [P]
Edukacja czytelnicza
l
znają systemy bezpieczełstwa, do których naleŻy
i medialna
obecnie Polska [P]
Uczniowie potrafią:
l
oceni wp"yw globalizacji na formowanie si nowego
"adu midzynarodowego na Ęwiecie [PP]
l
scharakteryzowa kluczowe ogniska zapalne
we wspó"czesnym Ęwiecie, oceni perspektywy ich
wygaszenia [P]
140
Pojcia i terminy Uwagi o realizacji
POLSKA EUROPA WIAT
obligatoryjną prac domową, teraz U. w grupach wymieniają
si zgromadzonymi informacjami. Wybrani U. prezentują
efekty pracy.
2. N. krótko prezentuje treĘci rozdz. 3. D. AktywnoĘ na forum
midzynarodowym (s. 197 198), proponując dyskusj
pro kontra nad jednym zagadnieniem, najlepiej
kontrowersyjnym, np. udzia"em polskich Żo"nierzy w misji
wojskowej w Iraku.
WZ: Refleksja nad ca"oĘcią zagadnieł związanych z polską
polityką zagraniczną: Czy jej obecny kszta"t sprzyja
realizowaniu polskiej racji stanu? Wnioski przedstawiane są
w formie krótkich wypowiedzi na forum klasy.
ZD: w. 3, s. 199.
"ad midzynarodowy, W: N. przestawia g"ówne cele lekcji. Nastpnie U.-ochotnik
prawo midzynarodowe, charakteryzuje tzw. "ad ja"tałski.
"ad ja"tałski, WNW: N. wyjaĘnia krótko pojcie "adu midzynarodowego
globalizacja, i jego podstawy oraz charakteryzuje czynniki stanowiące
westernizacja, o wspó"czesnym "adzie midzynarodowym.
ekstremizmy, konflikt Cz. 1. lekcji Konflikty midzynarodowe
midzynarodowy, konflikt BC:
narodowowyzwolełczy, 1. U. pracują w picioosobowych grupach 1) spory o ziemi,
etniczny, negocjacje, 2) konflikty etniczne, 3) konflikty o w"adz, 4) konflikty
mediacje, dobre us"ugi, lokalne, 5) walka z terroryzmem pos"ugując si:
koncyliacja, arbitraŻ a) odpowiednim fragmentem tekstu podrcznika rozdz. V. 3.
midzynarodowy, A. E. (s. 292 298)
b) innymi informacjami dostarczającymi przyk"adu konfliktu,
którego przes"anką jest kaŻdy z opisanych tam typów ęróde"
(jeĘli istnieje taka moŻliwoĘ, ten fragment lekcji moŻna
przeprowadzi w pracowni internetowej).
Przed przystąpieniem do poszukiwał informacji na dany temat
U. spotykają si w celu skompletowania listy ęróde", z których
bdą korzysta.
Nastpnie kaŻdy U. spisuje opracowaną list i przystpuje
samodzielnie do wykonywania zadania.
P: Grupy prezentują wyniki swojej pracy.
2 godzina
WNW: N. charakteryzuje sposoby rozwiązywania konfliktów
midzynarodowych.
BC: U. ponownie spotykają si w grupach, ustalając, który
z podanych sposobów by" zastosowany w przypadku
analizowanych przez nich konfliktów.
P: U. prezentują na forum efekty poszukiwał.
Systemy bezpieczełstwa midzynarodowego
141
Temat lekcji/
Lp. Podrcznik / Cele w ujciu czynnoĘciowym
Materia"y
POLSKA EUROPA WIAT
56 Problemy wspó"czesnego
Uczniowie:
l
57 rozumieją procesy integracji i dezintegracji wystpu-
Ęwiata
(82 jące we wspó"czesnym Ęwiecie [PP]
pzp Polska, Europa,
l
83) znają kategorie problemów spo"eczno-ekonomicz-
Ęwiat, rozdz. VI.
nych wspó"czesnego Ęwiata [P]
Problemy wspó"czesnego
2 Uczniowie potrafią:
Ęwiata
l
godz. oceni zagroŻenia ze strony midzynarodowego ter-
roryzmu [P]
CIEKI EDUKACYJNE:
Edukacja ekologiczna
0 Uczniowie:
Zakres rozszerzony
l
(84) wiedzą, w jaki sposób przynaleŻnoĘ do róŻnych grup
NierównoĘci ekonomiczne
spo"ecznych wiąŻe si z wystpowaniem nierównoĘci
i spo"eczne
materialnych [P]
we wspó"czesnym Ęwiecie
l
znają czynniki materialnego zróŻnicowania spo"ecz-
nego [PP]
pzr Polska, Europa,
Uczniowie potrafią:
Ęwiat, rozdz. V.
l
dokona analizy nierównoĘci wystpujących aktual-
NierównoĘci ekonomiczne i
nie w Polsce [PP]
spo"eczne we wspó"czesnym
l
pos"ugując si wybranymi przyk"adami, scharaktery-
Ęwiecie
zowa ich przyczyny i okreĘli zasig [PP]
142
Pojcia i terminy Uwagi o realizacji
POLSKA EUROPA WIAT
WNW/P: N. krótko omawia pojcie system bezpieczełstwa
midzynarodowego.
BC: U. podzieleni na czteroosobowe grupy opracowują
metodą grup eksperckich cztery systemy opisane w podrozdz.
V. 5. (ONZ, NATO, UZE, OBWE).
WZ: Wykonanie w parach w. 7 i/lub 8, s. 310.
problemy globalne, W/WNW: N. wyjaĘnia pojcie globalizacji. W tym kontekĘcie
Klub Rzymski, charakteryzuje zjawisko problemów, konfliktów globalnych.
Trzeci wiat, BC/P: Dyskusja punktowana.
Klub Paryski, I. Wstp do dyskusji.
terroryzm Metodą czteroosobowych grup eksperckich U. zapoznają si
midzynarodowy, z charakterystyką kategorii problemów wspó"czesnego Ęwiata
fundamentalizm, (pzp, rozdz. VI. 1. 4., s. 311 327):
1. Problemy polityczne.
2. Problemy spo"eczno-ekonomiczne.
3. Problemy cywilizacyjno-kulturowe.
4. Problemy związane z terroryzmem.
Po przekazaniu sobie informacji o istocie poszczególnych
kategorii problemów grupa, w krótkiej dyskusji, podejmuje
decyzj o tym, które z nich są najpowaŻniejszym zagroŻe-
niem/wyzwaniem dla wspó"czesnego Ęwiata.
II. Dyskusja punktowana.
Po jednym przedstawicielu z kaŻdej grupy bierze udzia"
w zaaranŻowanej na forum klasy dyskusji.
WZ: w. 2, s. 328.
nierównoĘci Scenariusz zosta" opisany szczegó"owo w czĘci Scenariusze
ekonomiczne, wybranych lekcji lekcja 0(84), s. 170.
dochód narodowy
per capita, prestiŻ,
pałstwo opiekułcze
(welfare state),
143
Temat lekcji/
Lp. Podrcznik / Cele w ujciu czynnoĘciowym
Materia"y
POLSKA EUROPA WIAT
0 Zakres rozszerzony Uczniowie:
l
(85) Globalizacja wiedzą, na czym polega proces globalizacji [P]
l
rozumieją procesy i p"aszczyzny procesu globalizacji
pzr Polska, Europa, [PP]
Ęwiat, rozdz. VI. Uczniowie potrafią:
l
Globalizacja oceni szanse i zagroŻenia wynikające z globalizacji
[PP]
l
wskaza na przejawy globalizacji w swoim otoczeniu
[P]
144
Pojcia i terminy Uwagi o realizacji
POLSKA EUROPA WIAT
globalizacja, W: N. odnosi si do pojcia globalizacji, które pojawi"o si na
uniformizacja, wczeĘniejszych zajciach (np. pzp, V. ad midzynarodowy).
westernizacja, WNW: N. inicjuje dyskusj nad róŻnymi podejĘciami do
efekt cieplarniany, definiowania globalizacji (praca z podrcznikiem tekst
antyglobaliĘci, Mcwiat, podrozdz. VI. 1., 205 207). Nastpnie krótko prezentuje
Ęwiat DŻihadu. p"aszczyzny globalizacji.
BC: U. w parach czytają po kolei fragmenty A. E. podrozdz.
VI. 2. (207 214) jeden U. skupia si na pozytywnych
aspektach globalizacji w danym obszarze, drugi na
negatywnych. Nastpnie przeprowadzają krótką dyskusj
wokó" zagadnienia.
P: N. prosi wybrane przez siebie pary o przedstawienie efektów
dyskusji.
WZ: w. 6 ze s. 218 wykonane indywidualnie, omówione
w parach, a refleksje przedstawione na forum klasy.
ZD: Zbierz informacje o antyglobalistach (cele, sposoby
dzia"ania).
145
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
04 Klasyfikowanie materiałów budowlanych i gruntów742[01] o1 04 u magazynowanie materiałów i wyrobów04 Stosowanie materiałów pomocniczych w przemyślewroclaw metody oddz psychologicznych wiedza spoleczna reprezwięcej podobnych podstron