KORZENIE KULTURY EUROPEJSKIEJ
" BIBLIA  Księga początku i końca, zapis ludzkiego doświadczenia.
" MITOLOGIA  zapis kultury Greków i Rzymian, ich wierzenia.
Mówienie o kulturze i literaturze polskiej i obcej wymaga od nas znajomości jej z
ródeł.
Skąd wytrysnęły z
ródła naszej kultury, zwanej śródziemnomorską czy te\
europejską? Właśnie z epok tak dawnych jak
staro\
ytność. Wtedy te\
powstała kultura judaistyczna, której dokonania zebrane są w Starym Testamencie. Drugim
ogniwem u\
yz
niającym nasze dokonania kulturowe była kultura chrześcijańska  jej dorobek zawarty został w Nowym
Testamencie. Natomiast trzecim korzeniem dla kultury europejskiej jest kultura pogańska, z której pochodzą zapisy
mityczne o wierzeniach ludów. Dalsze etapy kształtowania się naszej kultury opierają się równie\
na dokonaniach
wielkich myślicieli, miłośników mądrości, czyli filozofów staro\
ytnych.
W prezentacji tej poznacie Państwo zdobycze tradycji judaistycznej i chrześcijańskiej. Będziemy bowiem pozostawać w
kręgu wielkiej Księgi   Biblii . Dowiecie się państwo nie tylko o tym, kiedy, jak , przez kogo została napisana  Biblia ,
ale tak\
e czytając i interpretując  Biblię , będziecie mieli okazję obcować ze znakiem, dziełem o charakterze
uniwersalnym, ponadczasowym. W kolejnej części naszego spotkania zajmiemy się odczytywaniem cennych informacji
o człowieku i ludzkości, tkwiących w  Mitologii Greków i Rzymian , spisanej przez Jana Parandowskiego. Mam nadzieję,
\
e nasza dzisiejsza wędrówka  zwiedzanie korzeni kultury europejskiej - będzie dla Państwa wycieczką pełną
czytelniczych atrakcji.
Serdecznie zapraszam!
Biblia  najwa\
niejsze informacje
Powstanie (geneza)  Biblii
Kto napisał  Biblię
Przekłady
Klasyfikacja ksiąg biblijnych, gatunki literackie
Biblia  jako z
ródło kultury, Księga
POWSTANIE BIBLII
NAZWA:
Biblia  nazwa pochodzi od greckiego słowa biblios oznaczającego zwój papirusowy, w liczbie mnogiej słowo
to brzmiało biblia  czyli księgi, lub od greckiego biblion  księga.
- jest to zbiór ksiąg religijnych uwa\
anych przez chrześcijan za święte.
- nazywamy ją te\
Pismem świętym, poniewa\
wg Kościoła katolickiego została napisana pod natchnieniem
Ducha Świętego.
ZAWARTOŚĆ BIBLII:
Biblia składa się z dwóch części  Starego Testamentu i Nowego Testamentu.
Stary Testament jest to nazwa przymierza (od łacińskiego testamentum  przymierze), które Bóg zawarł z
Izraelem, czyli Stare Przymierze.
Nowy Testament to Nowe Przymierze, zawierające obietnice błogosławieństwa Bo\
ego dla wszystkich narodów
ziemi i przypieczętowanie krwią Chrystusa.
Stary Testament obejmuje 46 ksiąg i jest podstawą judaizmu i chrześcijaństwa, a Nowy Testament
zawiera 27 ksiąg i jest podstawą chrześcijaństwa (chrześcijanie uznają Chrystusa za
zapowiedzianego wcześniej Mesjasza, Syna Bo\
ego, a śydzi  za jednego z proroków, podobnie jak
muzułmanie).
Treści religijne, uwa\
ane za Objawienie Bo\
e, były początkowo przekazywane w postaci ustnych opowieści z
pokolenia na pokolenia. Proces spisywania ksiąg ST (Starego Testamentu) trwał ponad tysiąc lat. Najstarsze
jego teksty pochodzą z XIII wieku p.n.e. Najmłodsze datuje się na około 100 lat przed Chrystusem. Księgi ST
pisane były od XIII wieku do I wieku p.n.e. , a księgi NT (Nowego Testamentu) powstały w I w. po narodzeniu
Chrystusa (od 51  96 roku).
KTO NAPISAA
BIBLI
?
Według badaczy i nauk Kościoła katolickiego została ona napisana przez wielu pisarzy i mędrców pod
natchnieniem Duch Świętego. Oddziaływał on na umysł i wolę hagiografów (z greckiego hagios  święty,
grapho  piszę), dlatego księgi  Biblii uwa\
ane są przez chrześcijan za święte.
W ST nie mo\
na wskazać dokładnie autorów ksiąg, jest to trudne, biorąc pod uwagę chocia\
by długi okres
powstawania Biblii. Jednak część z nich przypisywana jest poszczególnym osobom, np. Księgi mądrościowe
przypisuje się Salomonowi, księgi prorockie - Moj\
eszowi, a pieśni i hymny  królowi Dawidowi. Natomiast NT
ma swoich autorów  poszczególne Ewangelie posiadają swych twórców, podobnie jak Listy, Apokalipsa, czy
Dzieje Apostolskie.
2. AUTORSTWO BIBLII
- początkowo Biblia istniała w postaci ustnej tradycji. Izraelici opowiadali synom dzieje narodu sięgające
czasów patriarchalnych: Abrahama, Izaaka, Jakuba, tj. do XVIII w. p.n.e.  przekazywali fakty nieraz sprzed 500
lat, ludzie staro\
ytni nieustannie ćwiczyli swą pamięć i stosowali ró\
ne formy przekazu słu\
ące
zapamiętywaniu  np. rytmikę powtórzeń.
Pierwsze zapiski biblijne sięgają początków piśmiennictwa. Biblia istniała więc w postaci kamiennych tablic ,
zapisów wyrytych na materiale glinianym czy drewnianym, w postaci zwojów z wyprawianych skór
pozszywanych w jedną całość i nawijanych na ozdobne drą\
ki (\
ydowska Tora In. Pięcioksiąg zapisana była na
zwoju długości 5 metrów.
Biblia jest dziełem teandrycznym (bosko-ludzkie)
3.TRZY J
ZYKI
ST  j. hebrajski, a niektóre fragmenty w j. aramejskim i greckim
NT  spisany głównie po grecku z wyjątkiem Ewangelii św. Mateusza, która została napisana prawdopodobnie
w j. aramejskimPRZEKA
ADY  BIBLII
Najdawniejsze tłumaczenie ST  Septuaginta (tłumaczenie siedemdziesięciu) przekład na j. grecki
sporządzony w Aleksandrii dla śydów w III  II w. p.n.e.
 Przekładu całej Biblii na j. łaciński dokonał św. Hieronim w IV w. n.e. (Wulgata). Sobór trydencki w XVI
w. uznał ten przekład za tekst wiarygodny i obowiązujący w całym kościele katolickim. Póz
niejsi tłumacze
katoliccy korzystali właśnie z tego z
ródła, obecnie wraca się do tekstów w j. oryginalnych.
Du\
e zainteresowanie przekładami Biblii było w XV  XVI w. , gdy toczono walki wyznaniowe w całej Europie;
przekładano wtedy Biblię na języki narodowe. Z okresu staropolskiego wymienić mo\
na następujące przekłady:
1. KATOLICKIE
- Biblia królowej Zofii (In. Biblia szaroszpatacka), XV
- Biblia Leopolity (1561)
- Biblia Jakuba Wujka (NT- 1593, całość wydana pośmiertnie  1599)
2. INNOWIERCZE
- Biblia brzeska (kalwińska)  1563
- Biblia nieświeska (Szymona Budnego, ariańsko  sycyniańska  1572)
- Biblia gdańska (luterańska)  1932
Kolejny przekład Biblii ukazał się po 333 latach  Biblia Tysiąclecia (1965)  tłumaczona z języków oryginalnych
4. TA
UMACZENIE
- sens dosłowny (literalny)
- sens duchowy: - moralny  ukazujący normy \
ycia
- eschatologiczny  odnoszący się do zbawienia i \
ycia
pośmiertnego
- typiczny (alegoryczny) ukazujący budowę Pisma św.)
5. GATUNKI BIBLIJNE (na podst. przykładów  podr.)
Biblia jest zbiorem ksiąg niejednolitych gatunkowo (str.28 czarna seria), zawsze istnieje wskazanie na
sacrum (np. postaci biblijne)
STYL BIBLIJNY: (s. 38  39 w podręczniku) proszę spróbować na podstawie fragmentów  Biblii i podręcznika
do ka\
dej cechy stylu znalez
ć przykład.
- paralelizm składniowy
- prostota zdaniowa
- imiesłowowe równowa\
niki zdania z imiesłowami przysłówkowymi na
 łszy, -wszy
- występowanie powtarzalnych spójników  a ,  i  budowa łańcuszkowa
-przydawka wyra\
ona zaimkiem dzier\
awczym (przydawka dzier\
awcza
 mój, twój, jego)
wiele utworów głównie w romantyzmie naśladuje styl biblijny  np.  Anhelli J. Słowackiego
7. J
ZYKOWE ŚLADY BIBLII W POLSZCZYy
NIE  mówimy językiem Biblii. Jest to związane z wielkim
autorytetem Biblii. Przykłady proszę opracować na podstawie podręcznika i fragmentów Biblii
- Związki wyrazowe, które zmieniły znaczenie
- przysłowia o proweniencji biblijnej
- nazwy własne  biblia  gruba księga, Pismo św.
Wyrazy te nazywamy BIBLIZMAMI.
BIBLIA JAKO KSI
GA, MOTYW KSI
GI
Biblia funkcjonuje w kulturze jako dzieło, do którego nieustannie odnoszą się liczni artyści, nie tylko pisarze i poeci.
Korzystają oni z ró\
nych wątków biblijnych, postaci, umieszczają je w swoich dziełach, dzięki czemu w kulturze toczy
się nieustający dialog z Biblią. (zobacz podr.  konteksty Biblii).
Wa\
nym sposobem nawiązywania do Biblii jest stosowanie przez autorów tzw. Motywu Księgi, która zna dzieje
świata, jego początek i koniec, jest księgą świętą, tak jak Biblia. Przykładem takiego utworu są Sklepy cynamonowe
Brunona Schulza, które poznacie Państwo w kolejnych latach nauki. Jednak chętnych zapraszam do przeczytania
choćby fragmentów pt. Księga.
CZYTANIE BIBLII
STARY TESTAMENT
Księga Rodzaju  mit o początku świata
Księga Psalmów
Księga Hioba
Księga Koheleta
Pieśń nad pieśniami
NOWY TESTAMENT
List św. Pawła do Koryntian
Przypowieści
Ewangelie
Apokalipsa wg św. Jana
Biblia to Księga, Pismo Święte, dzieło, którego nie mo\
na zaklasyfikować po prostu jako ksią\
ki o jednej czy dwóch
wa\
nych sprawach. Interpretując Biblię, badacze nadają jej ró\
ne określenia, np. Księga o początku i końcu, mit, o
ludzkim doświadczeniu, o natrze ludzkiej itp. My zatem postaramy się wybrane fragmenty (ukazane na karcie tytułowej)
interpretować właśnie za pomocą  przydomków nadawanych Księdze.
Spróbujmy zatem czytać Biblię jako:
KSI
G
O POCZ
TKU, KSI
G
 MIT (proszę przed czytaniem tego fragmentu przejrzeć opis stworzenia świata w
 Księdze Rodzaju w ST).Tą księgą jest oczywiście fragment ST   Księga Rodzaju zwana inaczej  Księgą Genesis .
Podstawowe informacje o niej znajdziecie Państwo w podr. na str. 45  47. Mówi ona o stworzeniu świata przez Boga, a
tak\
e o stworzeniu człowieka. Proszę zwrócić uwagę na to, i\
opis stworzenia świata jest rozło\
ony na siedem dni, w
których kolejno Bóg tworzy poszczególne rzeczy i zjawiska. Kolejność ta jest logiczna jeśli zwrócicie Państwo uwagę na
prawa przyrody. Bóg bowiem tworzy najpierw świat, jasność, ciemność, niebo, ziemię, wody, a dopiero póz
niej
organizmy \
ywe  rośliny, zwierzęta i człowieka.
Poniewa\
tekst ten nale\
y do religii judaistycznej i chrześcijańskiej wyobra\
enie o stworzeniu świata jest
przedstawione jako praca jednego Boga, bowiem obie te tradycje to religie monoteistyczne, czyli takie, w których
obowiązuje wiara w jednego Boga.
Księga Genesis nazywana jest mitem, czyli opowieścią przekazywaną z pokolenia na pokolenie, przekazującą
zapis wierzeń danej wspólnoty, wyjaśniającą poszczególne zjawiska świata. Taką księga jest właśnie  Księga Genesis
, mówi ona bowiem o początku świata, jego powstaniu, a wizja tam przekazana jest zapisem wierzeń chrześcijan.
KSI
G
O KONDYCJI LUDZKIEJ,O STOSUNKU CZA
OWIEKA DO BOGA
Kolejnym fragmentem jest  Księga Psalmów (przypomnij sobie o jej autorstwie z pierwszej części tej
prezentacji). Nazwa gatunku, jakim jest psalm pochodzi od greckiego słowa psalmos i oznacza śpiew i trącanie strun
instrumentu, jakim jest psalterion. Wśród psalmów wyró\
niamy następujące (podział ze względu na ich tematykę):
-błagalne
-dziękczynne
-pochwalne
-królewskie (związane z uroczystościami dworu)
-patriotyczno  religijne
-mądrościowe.
Przeczytajmy wybrane psalmy:
Psalm 1. Dwie drogi \
yciaBłogosławiony, szczęśliwy jest ten człowiek,
który nie słucha rad ludzi występnych,
nie wstępuje na drogę grzeszników
i nie przebywa w gronie szyderców,
ale ma upodobanie w Prawie Boga (Piśmie świętym)
i nad nim rozwa\
a dniem i nocą.
Jest on jak drzewo, posadzone nad płynącą wodą,
wydające owoc w swoim czasie,
którego liście nie więdną.
Wszystko pomyślnie mu się układa.
Nie tacy są występni, grzesznicy,
są podobni do plewy, którą,
a droga grzeszników zaginie. wiatr rozmiata.
Tote\
występni nie ostoją się na sądzie
ani grzesznicy - w gronie sprawiedliwych,
Bóg uzna i pobłogosławi drogę sprawiedliwych
TEMATYKA PSALMU 1 drogowskaz \
ycia człowieka . wskazanie człowiekowi właściwej drogi w jego
postępowaniu;
- szczęście sprawiedliwych, kroczących prawą drogą, porównanie ich do drzewa rosnącego nad wodą i rodzącego
owoce (wzorzec osobowy); mogą oni liczyć na nagrodę Boga (Pan uznaje drogę sprawiedliwych),- zguba występnych
(grzeszników), porównanie ich do plew rozmiatanych przez wiatr (antywzór); Bóg uka\
e ich na sądzie (droga
występnych zaginie),. psalm dydaktyczny; utwór wyznacza właściwy model \
ycia, oparty na wierze i cnocie oraz
poucza, \
e jedynym drogowskazem \
ycia człowieka powinno być Pismo Święte (Prawo Bo\
e).
Psalm 8.. Pochwała wielkości Stwórcy i godności człowieka
O Bo\
e, Panie nasz,
jak wielka jest Twoja chwała na całej ziemi!
Majestat Twój góruje nad ziemią i niebem.
Sprawiłeś, \
e wszyscy oddają Ci chwałę
na złość Twoim przeciwnikom,
aby poskromić nieprzyjaciela i wroga.
Gdy patrzę na Twoje dzieło stworzenia:
niebo, księ\
yc i gwiazdy,
zastanawiam się, kim jest człowiek, \
e o nim pamiętasz
i kim Chrystus, \
e się nim interesujesz?
Uczyniłeś człowieka niewiele mniejszym od aniołów,
uwieńczyłeś go czcią i chwałą,
obdarzyłeś go władzą nad dziełami rąk Twoich,
zło\
yłeś wszystko pod jego stopy:roślinność, zwierzęta, ptactwo, ryby, całą ziemię.
O Bo\
e, Panie nasz,
jak wielka jest Twoja chwała na całej ziemi!TEMATYKA PSALMU- pochwała Boga i pytanie o istotę człowieka.
refleksja nad potęgą Boga i wyrazy uznania dla dzieła stworzenia świata i człowieka,
. pytanie skierowane do Stwórcy: kim jest człowiek, \
e Bóg o nim pamięta?
. wywy\
szenie człowieka na tle wspaniałego dzieła stworzenia, które on przewy\
sza swoją godnością (uczynienie go
niewiele mniejszym od aniołów) i obdarzenie go władzą nad całym dziełem stworzenia (Obdarzyłeś go władzą nad
dziełami rąk twoich; zło\
yłeś wszystko pod jego stopy), .
. psalm pochwalny i mądrościowy,
. Psalm ten jest komentarzem do tekstu Księgi Rodzaju, dotyczącego opisu stworzenia świata i człowieka.
Informacja o "Księdze Psalmów". Księga Psalmów, określana jako Psałterz Dawidów, to zbiór obejmujący 150
utworów, najwznioślejszych i najpiękniejszych pieśni religijnych, ujętych w poetycką formę modlitw, stąd określenie tej
księgi - Skarbiec modlitw (nazwa psalm pochodzi od grec. psalmos, łac. psalmus - śpiew przy akompaniamencie
instrumentów strunowych, zwanych z grec. psalterion). Obecnie słowo psalm oznacza biblijny utwór poetycki o
charakterze modlitewno - liturugicznym.
. Księga Psalmów zawiera psalmy pochwalne, dziękczynne - hymny, błagalne, pokutne, \
ałobne, patriotyczno-religijne,
królewskie, dydaktyczne, mądrościowe i prorocze. Ze względu na swój modlitewny charakter były one tekstami
modlitewnymi dla narodu wybranego oraz Jezusa i stały się tekstami liturgicznymi chrześcijan. Powstawały na
przestrzeni siedmiu wieków, tj. od XI do IV w. p.n.e. Miały wielu autorów. Autorstwo największej liczby psalmów, bo 73,
przypisuje się królowi Dawidowi, który był poetą, muzykiem i pieśniarzem. Psalmy ulegały wielokrotnym przeróbkom,
opracowaniom, adaptacjom, zwłaszcza do celów liturgicznych.
. Tłumaczenia ich na język polski podjęło się wielu naszych poetów, poniewa\
umiejętność dokonania takiego przekładu
świadczyła o mistrzostwie ich pióra. Przekładał je Rej, Kochanowski, Sęp-Szarzyński, Staff i Miłosz. Najsławniejszym
przekładem polskim jest Psałterz Dawidów Jana Kochanowskiego (1579 r.), a najnowszym Czesława Miłosza - Księga
Psalmów (1981 r.). Pierwsze przekłady to: Psałterz floriański i Psałterz puławski.KSI
G
O BOGU I SZATANIE, O
RELACJI MI
DZY BOGIEM A CZA
OWIEKIEM
Taki przydomek nosi  Księga Hioba . Przeczytajcie Państwo fragmenty z  Biblii (Hi 14, 1- 6; 16, 15  21; 17, 7
 9). Spróbujmy odtworzyć sobie historię Hioba:
Pewnego razu szatan rozmawiał z Bogiem i wyraził swoją wątpliwość w prawość postawy Hioba oraz chęć poddania go
próbie. Bóg, przekonany o prawości i wierności Hioba, pozwolił szatanowi wystawić wiarę Hioba na próbę. Wówczas
przybył do Hioba posłaniec i oznajmił mu o stracie wszystkich jego wołów i pobiciu sług. Drugi posłaniec doniósł mu, \
e
ogień Bo\
y spadł z nieba i spalił jego owce, trzeci - \
e Chaldejczycy zabrali wielbłądy, pobiwszy sługi, a jeszcze inny -
\
e straszny huragan uderzył w jego dom i zginęli jego synowie i córki. Ka\
dy z posłańców do swej relacji dodawał
na końcu słowa: Ja sam uszedłem, aby ci o tym donieść.Hiob padł na ziemię i rzekł:Dał Bóg i zabrał Bóg,
niech będzie imię Boga błogosławione.Póz
niej szatan ponownie rozmawiał z Bogiem o Hiobie i otrzymał zgodę na
poddanie Hioba nowej próbie. Wówczas Hiob został obsypany
trądem. Na złorzeczenia swojej \
ony odpowiedział: .Dobro przyjęliśmy Z ręki Boga.
Czemu zła przyjąć nie mo\
emy?Przybyli do niego trzej przyjaciele (Elifaz, Bildad i Sofar), ale zaniemówili z przera\
enia,
gdy go zobaczyli. Zapłakali, usiedli przy nim na ziemi i tak w milczeniu trwali przez siedem dni i siedem nocy. Następnie
w tekście tym znajduje się Skarga HiobaZ grona milczących Hiob pierwszy otworzył usta, rozpaczał i skar\
ył się, \
e
Bóg zesłał na niego nieszczęścia i cierpienia, przeklinał noc swego poczęcia i dzień, w którym się narodził. Następnie
zadał pytanie, dlaczego nie zmarł przy urodzeniu i na co człowiekowi nieszczęśliwemu potrzebne jest \
ycie?"Księga
Hioba" - problem cierpienia niezawinionego. Księga Hioba to poemat filozoficzny, uznany za odrębne dzieło,
omawiający problem cierpienia niezawinionego. Długie rozwa\
ania nad tym zagadnieniem przez Hioba i jego przyjaciół
zostały ujęte w utworze w trzech oddzielnych rozprawach. Księga Hioba nale\
y do najwybitniejszych arcydzieł literatury
światowej (ze względu na jej wartość artystyczną oraz treść zawierającą dręczące ludzkość pytania o sens cierpienia).
. Hiob, główny bohater poematu, mimo wzorowego \
ycia, został cię\
ko doświadczony przez Boga, który wystawił jego
wiarę na próbę. Hiob stracił majątek, dzieci, a póz
niej został obsypany trądem.
. Męka zesłana na niego była okrutna, \
alił się na swój los, wybuchał skargami pełnymi sprzeczności, ale nie załamał
się i nadal był wiemy Bogu i nie poczuwał się do winy, za którą miałoby go spotkać takie nieszczęście. Był przekonany o
swojej prawości i prosił Boga, aby uznał jego niewinność.
. Przyjaciele Hioba uwa\
ali, \
e cierpienie jego jest karą za grzechy i radzili mu skruchę wobec Boga i pokutę. Hiob nie
mógł zrozumieć, \
e cierpienie nie musi być karą za grzechy i szukał tajemnicy cierpienia niezawinionego, ale nie znalazł
jej wytłumaczenia, gdy\
tym, który go doświadczył, był Bóg sprawiedliwy. .
. Dalsza część poematu ukazuje, \
e straty i cierpienia nie załamały w Hiobie \
ywej wiary. Hiob okazał się wzorem
heroicznej cierpliwości i za wierność Bogu oraz całkowite poddanie się jego woli odzyskał z powrotem w dwójnasób
utracone mienie, doczekał się jeszcze licznego potomstwa i cieszył się szczęściem do póz
nej starości. Odzyskana
przez niego radość \
ycia była tym większa, \
e wzbogacona prze\
ytymi cierpieniami.
. Pouczenia zawarte w Księdze Hioba;- cierpienia nie zawsze są karą za grzechy,
- Bóg tak\
e sprawiedliwych doświadcza cierpieniem,
- ka\
dy człowiek musi doświadczyć w \
yciu nie tylko szczęścia i radości, ale równie\
bólu i cierpienia, a nawet
rozpaczy, gdy\
są one miarą prawdziwego człowieczeństwa,
- cierpienia są próbą dla człowieka oraz środkiem wychowawczym i przyczyniają się do uświęcenia człowieka,
- Bóg ma swoje tajemnicze plany, niezrozumiałe dla człowieka i ten winien przyjąć je z pokorą; zabiegi o ich
wyjaśnienie są
bezcelowe, cierpienia nie mo\
na pojąć ani wytłumaczyć; mo\
na go przyjąć albo odrzucić,
- problem cierpienia jest niezbadany i towarzyszy człowiekowi przez całe \
ycie.
KSI
G
MÓWI
C
O STOSUNKU CZA
OWIEKA DO ŚWIATA
Tu oczywiście nale\
y omówić  Księgę Koheleta i jego postawę wobec świata. Motywem głównym tej księgi jest
nieustannie powracający, jak refren zwrot  marność nad marnościami i wszystko marność , który po łacinie brzmi
 vanitas vanitatum et omnia vanitas . Czy jednak Kohelet to  wielki pesymista ? Dowiecie się tego Państwo po
przeczytaniu informacji o tej księdze w podręczniku na str. 47  48.
KSI
GA O MIA
OŚCI BOGA DO CZA
OWIEKA
Taką wymowę posiada jeden z najpiękniejszych fragmentów  Biblii , czyli Pieśń nad pieśniami Proszę przeczytać
następujące fragmenty z  Biblii :
Pieśń druga (Pnp. 2, 8-14)Oblubienica nadsłuchuje głosu ukochanego, który nadchodzi, skacze po pagórkach. Według
jej opisu jest podobny do gazeli i młodego jelenia, staje u płotu, spogląda w okno i zwiastuje nadejście wiosny, bo
ziemia ju\
w kwiatach, słychać głos ptactwa i owoce czerwienieją na figowych drzewach. On prosi, aby ukochana
ukazała mu swoją twarz i pozwoliła usłyszeć swój głos.Pieśń szósta (Pnp. 8, 6-7)
Miłość jest potę\
na jak śmierć,
a czułość twarda jak piekło.
Jej \
ar to \
ar ognia,
płomieni ogromnej mocy.
Nie zdołają ugasić miłości wielkie wody
i rzeki jej nie zatopią.
Gdyby ktoś oddał za nią cały swój majątek, pogardzą nim tylko, bo nic on przy niej nie znaczy.Informacja o Pieśni nad
pieśniami. Pieśń nad pieśniami (po hebr. znaczy tyle, co pieśń najdoskonalsza, czyli pieśń przewy\
szająca inne) to
jedyna księga w Biblii, która na pozór nie mówi o Bogu ani nie zawiera \
adnej myśli religijnej czy postaci biblijnej.
. Zbudowana na obrazach starotestamentowych (powstała w IV w. przed Chrystusem), jest zbiorem sześciu pieśni
miłosnych, łączących się ściśle ze sobą i stanowiących jednolity poemat. Przyjmując dosłowne i świeckie znaczenie
księgi, określimy ją jako poemat liryczny o tematyce miłosnej, obrazujący miłość wśród pasterek i pasterzy, miłość
dwojga kochanków, od jej nawiązania, poprzez wzrost i dojrzewanie, a\
do triumfu.
Mimo to poemat ten jest zaliczany przez Kościół do zbioru ksiąg kanonicznych, poniewa\
w interpretacji Kościoła ma
wymowę głębszą; zgodnie z głównym nurtem interpretacji chrześcijańskiej jest alegorią miłości Chrystusa do Kościoła.
Badacze  Biblii w osobie Oblubieńca upatrują Chrystusa, a w osobie Oblubienicy - Kościół.
KSI
G
UCZ
C
, POUCZAJ
C
, KSI
G
 NAUCZYCIELA
Teraz zaczynamy mówić o księgach NT, a dokładniej przyjrzymy się Listom Apostolskim. Swe uwagi
formułować będziemy na podstawie fragmentu  Pierwszego listu św. Pawła do Koryntian . Nale\
y on właśnie do ksiąg
dydaktycznych, pouczających. Informacje o autorze znajdziecie Państwo w podr. na str. 52. autor ten w liście swym
zawarł swoisty fragment zatytułowany  Hymn do miłości (1 Kor 13, 1  9, 13):
 Hymn o miłości"- miłość Chrystusa do całego rodzaju ludzkiego Miłość sławiona w tym hymnie to miłość
Chrystusa do całego rodzaju ludzkiego, do ka\
dego człowieka. Człowiek nie obdarzony nią byłby niczym. Brak miłości
przekreśla wszelkie inne wartości. Dlatego człowiek jest, \
e Bóg go kocha. Świadomość, \
e Bóg nas kocha, jest
podstawą naszej wiary.
. Miłość Boga do ludzi jest najdoskonalsza na świecie. To miłość Boga do ludzi jest tak potę\
na, trwała, nieograniczona
i równocześnie tak cierpliwa, ciągle przebaczająca, nie pamiętająca złego i nigdy nie ustająca, doskonała.
Natomiast ka\
da ludzka miłość czy to do Boga, czy do człowieka, jest tylko słabym, małym i niedoskonałym jej
odbiciem.
A jakie mają Państwo refleksje po przeczytaniu tego fragmentu? O czym poucza św. Paweł? Co jest tematem
głównym utworu? Na pewno z łatwością odpowie ka\
dy, \
e fragment ten mówi o miłości. Jakiej? Miłości człowieka do
człowieka, jej ró\
nych obliczach (miłości rodzicielskiej, mał\
eńskiej, itd.), a tak\
e o miłości Boga do człowieka. Autor
poucza swego słuchacza (lub nas czytelników) o tym, jak powinna wyglądać prawdziwa miłość. Wymienia zatem jej
przymioty. Wyra\
a je przymiotnikiem, będącym tu środkiem stylistycznym zwanym epitetem, a tak\
e za pomocą
czasowników. Przykładowe epitety - określenia miłości to: cierpliwa, łaskawa. Natomiast czasowniki: nie zazdrości, nie
szuka poklasku itp. Zwróćcie Państwo uwagę na to, i\
ka\
de z tych określeń odnosi się o jakiejś wartości pozytywnej
bądz
negatywnej. Np. zazdrość to negat. wartość, natomiast cierpliwa wskazuje właśnie na wartość pozytywną.
Spróbujcie Państwo znalez
ć jeszcze kilka określeń i odnieść je do określonych wartości.
Podsumowując nasze spostrze\
enia z nauki św. Pawła zauwa\
yć nale\
y, i\
jego hymn (czyli utwór opiewający
jakąś wartość  tutaj miłość) to tzw. nowotestamentowa  Pieśń nad pieśniami . Zwraca ona uwagę adresata na to, jak
powinna wyglądać miłość ,mówi te\
czym ona jest dla człowieka.
. alegoria miłości Chrystusa do Kościoła; symbol wzajemnej miłości Chrystusa i Kościoła jest symbolem bardzo \
ywym
w Nowym Testamencie. Chrystus płaci wysoką cenę za ludzkość, za jego zbawienie. Bieg historii świata dą\
y
ostatecznie do spotkania ludzkości z Chrystusem i w tym jest cały najgłębszy sens dziejów.PRZYPOWIEŚCI  znowu
dydaktyzm, nauka
O SIEWCY (Mat. 13 1.9)
Jezus opowiedział do zebranego nad jeziorem ludu przypowieść o siewcy:
Siewca wyszedł siać w pole i rozsiewane ziarna padały na ró\
ne pod
ło\
a: jedne na drogę, skąd wydziobały je ptaki, inne na miejsca skaliste, gdzie szybko po wzejściu uschły, a jeszcze
inne między ciernie, które je zagłuszyły.
Dopiero gdy ziarno trafiło na \
yzną glebę, wydało bogaty plon.
Informacja o Ewangelii
. Ewangelia (z grece euangelion - dobra nowina, wiadomość) to dobra nowina o Chrystusie, jego poglądach, nauce,
czynach, śmierci oraz zmartwychwstaniu spisana w I w.n.e. przez czterech ewangelistów: Mateusza, Marka, A
ukasza i
Jana.
Ewangelie te stanowią pierwsze i najwa\
niejsze księgi Nowego Testamentu.. Pierwszym głosicielem ewangelii jest
Chrystus, który, głosząc naukę o Królestwie Bo\
ym, nauczał wyłącznie ustnie i posługiwał się głównie przypowieścią,
czerpiąc do niej materiał z codziennego \
ycia Palestyny, szczególnie wsi. Chcąc być zrozumianym przez prostych ludzi,
musiał operować częściej obrazami ni\
pojęciami abstrakcyjnymi.
słu\
y, nigdy nie otrzymał od niego nagrody, takiej jak brat. Wówczas ojciec wytłumaczył mu, \
e z powrotu jego brata
trzeba się cieszyć, gdy\
zaginął, a odnalazł się.CECHY PRZYPOWIEŚCI EWANGELICZNEJ
Przypowieść, inaczej parabola (grec. parabole - zestawienie obok siebie) to utwór narracyjny z \
ycia codziennego,
zawsze prawdopodobny, którego celem jest wyjaśnienie przy pomocy porównania nadrzędnych prawd moralnych,
filozoficznych czy religijnych.
Przypowieść ma dwa znaczenia: dosłowne (literalne) i domyślne, zwane alegorycznym (alegoria - dzieło literackie, które
poza znaczeniem dosłownym ma jeszcze ukryte, domyślne, zwane alegorycznym).
Przypowieść ewangeliczna to opowiadanie zmyślone, lecz prawdopodobne, mające na celu wyjaśnienie przy pomocy
obrazu (porównania) tajemnicy Królestwa Bo\
ego, jego istoty i wymagań stawianych człowiekowi.
Przypowieść ewangeliczną cechuje:
- oszczędność słów, podkreślających tylko rzeczy istotne, zaczerpnięte z \
ycia codziennego; sytuacje i sylwetki
postaci uchwycone krótko,
- forma i treść prosta, wymowna, obrazowa, a jednocześnie zagadkowa, wymagająca wyjaśnień,
- trafne podanie przy pomocy porównania jakiejś prawdy ogólnej w formie krótkiej maksymy czy przysłowia,
- apelowanie do sumienia i współczucie dla biednych i nieszczęśliwych.
. Przypowieści ewangeliczne wyjaśniają tajemnice Królestwa Bo\
ego, wymagania stawiane człowiekowi i uczą go
godnie \
yć, ukazując prawdy moralne, wzory osobowe, postawy dobra i zła oraz motywy postępowania ludzi. Ponadto
obrazują ludzkie uczucia i obyczaje oraz \
ycie codzienne.
. Aby dobrze zrozumieć sens przypowieści ewangelicznej, nale\
y przejść od znaczenia dosłownego do
alegorycznego.Ewangelie wg św. Marka, Mateusza, A
ukasza i Jana mo\
na nazwać księgami OPOWIADAJ
CYMI O
śYCIU CHRYSTUSA.
KSI
G
OPOWIADAJ
C
O KOC
CU ŚWIATA
Tutaj omawiać będziemy Apokalipsę św. JanaCzterech jez
dz
ców Apokalipsy (Apokal. 6, 7 -_8J
Gdy Baranek złamał pierwszą spośród siedmiu pieczęci, którymi była zapieczętowana księga przeznaczeń Bo\
ych, św.
Jan usłyszał głos pierwszego z czterech symbolicznych zwierząt: Przyjdz
i zobaczył siedzącego na białym koniu
jez
dz
ca z łukiem i wieńcem jako zwycięzcę.
Gdy Baranek złamał drugą pieczęć, św. Jan usłyszał głos drugiego zwierzęcia mówiącego słowo: Przyjdz
i zobaczył
drugiego jez
dz
ca z mieczem w ręku na koniu barwy ognia. Póz
niej w sytuacji św. Jan zobaczył trzeciego jez
dz
ca z
wagą w ręku na czarnym koniu analogicznej i czwartego - na koniu trupio bladym. I dano jez
dz
com władzę nad czwartą
częścią ziemi, by zabijali mieczem, głodem, morem i przez zwierzęta ziemi.Niewiasta i Smok (Apole. 12 ,7 -_5 7;_9)
Na niebie ukazał się wielki znak - Niewiasta obleczona w słońce, z księ\
ycem u stóp, uwieńczona koroną z dwunastu
gwiazd i krzyczała, cierpiąc bóle i męki rodzenia.
Zjawił się te\
Smok - barwy ognia, siedmiogłowy i dziesięcioro\
ny i prześladował ją, chcąc zaraz po porodzie po\
reć jej
dziecko. Niewiasta porodziła Syna, który został uniesiony do Boga. I nastąpiła walka na niebie. Michał i jego aniołowie
walczyli ze Smokiem i jego aniołami. Smok poniósł klęskę i został strącony na ziemię.1. Informacja o Apokalipsie św.
Jana. Apokalipsa (z grec. apokalypsis - odsłonięcie, objawienie) to rodzaj utworu biblijnego, opisującego tajemnice.
dotyczące czasów ostatecznych, czyli końca świata i sensu dziejów oraz wizję nowego świata po Sądzie Ostatecznym,
nowego Jeruzalem.
Apokalipsa św. Jana, ostatnia księga Biblii, prorocka, najbardziej tajemnicza w Nowym Testamencie, stanowiąca
dopełnienie całości Objawienia Bo\
ego, nie jest jedyną apokalipsą biblijną, ale najwa\
niejszą i niezwykłą.
. Ukazuje widzenie św. Jana, który był ostatnim przy \
yciu z grona dwunastu apostołów i otrzymał na wyspie Patmos
(gdzie przebywał do 95 roku) objawienie dotyczące losów Kościoła, a\
do powtórnego przyjścia Chrystusa.
. Głównym tematem Apokalipsy św. Jana są dzieje ludzkości i Kościoła. Księga została napisana przez św. Jana
Ewangelistę w osobliwym rodzaju literackim apokaliptyczno - prorockim.
Apokalipsa jako gatunek literacki pojawiła się w literaturze \
ydowskiej ju\
w V w. przed Chrystusem. Naród \
ydowski,
gnębiony wówczas w niewoli, zaczął tracić nadzieję na przetrwanie i utwory takie niosły mu pociechę, objawiając
wspaniałą przyszłość na końcu wieków. Nie mogły ukazywać pomyślności doczesnej, bo ta wydawałaby się ironią.
. Apokalipsa św. Jana obfitująca w prorocze wizje, obrazy, symbole, liczby i znaki, jest trudna do zrozumienia.
Adresatem jej są chrześcijanie z Azji Mniejszej, których prześladowanie przez cesarstwo rzymskie rozpoczęło się
jeszcze za Nerona (od 64r.), a którym w tych warunkach potrzeba było podtrzymania na duchu. Św. Jan, występując
jawnie w imieniu Boga, przekazuje im otrzymane objawienie, czyniąc to równocześnie wiernym następnych wieków,
pouczając, gro\
ąc i pocieszając ich.
. Minio zapowiedzi głodu, zarazy, wojen, katastrof, ukazanych w wizjach z obrazami, pieczęciami, czaszami i trąbami,
Apokalipsa ma wydz
więk optymistyczny. Pociechę wiernym niesie prawda, \
e Kościół ma zapewniony ostateczny
triumf.
. Ideą przewodnią Apokalipsy św. Jana jest zwycięstwo Chrystusa i triumf wiernych. Ta idea, zarysowana we wstępie
utworu, rozwija się nieprzerwanie i kończy się wizją nowego Jeruzalem, w którym Bóg zamieszka z ludz
mi i śmierci ju\

nie będzie.. Apokalipsa św. Jana zapowiada koniec świata, który obwieści siedem trąb archanielskich i dzień Sądu
Ostatecznego, kiedy to Chrystus pojawi się ponownie jako władca świata. Apokalipsa kończy się tęsknym wezwaniem:
Przyjdz
Panie Jezu.
Widzenie św. Jana
Czterech jez
dz
ców Apokalipsy- symboliczna wymowa wizji. Wizja czterech jez
dz
ców towarzyszy złamaniu
przez Baranka czterech pierwszych pieczęci spośród siedmiu, którymi zapieczętowana była księga przeznaczeń
Bo\
ych (łamaniu trzech pozostałych pieczęci towarzyszy wizja męczenników za wiarę).
. Baranek wziął w swoje ręce księgę \
ywota, by kierować wykonaniem wyroków Bo\
ych. Baranek to symbol Chrystusa,
a księga przeznaczeń zapieczętowana na siedem pieczęci - symbol wyroków Bo\
ych w sprawie losów świata.
. Pierwszy jez
dziec na białym koniu symbolizuje zwycięstwo pochodu Ewangelii, drugi na czerwonym koniu to symbol
wojny, trzeci na czarnym - symbol głodu, a czwarty na koniu trupio bladym oznacza śmierć.Niewiasta i Smok - walka
szatana z Kościołem w ciągu wieków . Niewiasta to symbol Kościoła; wielu egzegetów widzi tu rysy Matki Bo\
ej.
Smok to uosobienie szatana, uto\
samianego z wę\
em
z Księgi Rodzaju.. Ukazanie się Niewiasty z wojującym z nią Smokiem symbolizuje walkę szatana z Kościołem
w ciągu wieków. W walce szatana z ludzkością czeka go klęska (Niewiasta pokonuje Smoka). Właściwym pogromcą
szatana będzie Mesjasz.
TERAZ MOśE ZOBACZMY JAK INNI TWÓRCY WYOBRAśAJ
SOBIE KONIEC ŚWIATA. Porównajmy wymowę i
obrazy końca świata zawarte w  Biblii z wierszem poety współczesnego   Piosenką o końcu świata Czesława
Miłosza. Proszę przeczytać utwór Miłosza, pomyśleć o tym, dlaczego ten utwór mógł pojawić się w kontekście rozmów
o  Apokalipsie ?
Jak wygląda wizja końca świata w wierszu? Jaki nastrój dominuje? Czy jest tu groza?
Dlaczego w tytule jest  piosenka ?
CZESA
AW MIA
OSZ  PIOSENKA O KOC
CU ŚWIATA
W dzień końca świata
Pszczoła krą\
y nad kwiatem nasturcji,
Rybak naprawia błyszczącą sieć.
Skaczą w morzu wesołe delfiny,
Młode wróble czepiają się rynny
I wą\
ma złotą skórę, jak powinien mieć.
W dzień końca świata
Kobiety idą polem pod parasolkami,
Pijak zasypia na brzegu trawnika,
Nawołują na ulicy sprzedawcy warzywa
I łódka z \
ółtym \
aglem do wyspy podpływa,
Dz
więk skrzypiec w powietrzu trwa
I noc gwiaz
dzistą odmyka.
A którzy czekali błyskawic i gromów,
Są zawiedzeni.
A którzy czekali znaków i archanielskich trąb,
Nie wierzą, \
e staje się ju\
.
Dopóki słońce i księ\
yc są w górze,
Dopóki trzmiel nawiedza ró\
ę,
Dopóki dzieci ró\
owe się rodzą,
Nikt nie wierzy, \
e staje się ju\
.
Tylko siwy staruszek, który byłby prorokiem,
Ale nie jest prorokiem, bo ma inne zajęcie,
Powiada przewiązując pomidory:
Innego końca świata nie będzie,
Innego końca świata nie będzie.
Miłosz napisał  Piosenkę &  podczas inwazji radzieckiej na Polskę w czasie II wojny światowej, natomiast św. Jan
napisał  Apokalipsę w czasie prześladowania chrześcijan. Czy odnajdują tu państwo pewne cechy wspólne obu
twórców?
Cel autorów: św. Jan chciał pokazać chrześcijanom, \
e tragiczne wypadki są jedynie punktem wyjścia do przyszłego
zwycięstwa, natomiast Miłosz uwiecznił moment historyczny, nieoczekiwany, który dla niego stał się symbolem końca
świata. Zastanawiało go, \
e ten koniec jest tak nieoczekiwany i przebiega w tak sielskiej atmosferze, nie ma przecie\

\
adnych znaków nadejścia końca świata.
Wydarzenia: u św. Jana jest to opis wydarzeń następujących po sobie, chronologiczny układ wydarzeń, natomiast u
Miłosza wszystko dzieje się jakby teraz, zdarzenia są równoczesne..
Środki stylistyczne: u św. Jana są to symbole, porównania i epitety, które oddają nastrój grozy, natomiast Miłosz
zaprezentował  piosenkę - utwór, który nie kojarzy się z końcem świata i ujął w nim wizję świata sielskiego, spokojnego,
kontrastującego z tragedią  końcem świata.
Autor współczesny podjął zatem dyskusję z wizją św. Jana, pokazał, \
e apokalipsa, koniec świata mo\
e
nadejść nieoczekiwanie, niespodziewanie. Nie ma \
adnych znaków, symboli, które mówiłyby o zbli\
ającej się tragedii.
Nawet prorok ma inne zadanie w wierszu Miłosza  podwiązuje pomidory. Ale tylko on wie i widzi, \
e to koniec świata.
Pomimo sielskiej wizji, koniec świata u Miłosza równie\
przera\
a tym, \
e koniec jest niezauwa\
alny, więc mo\
e jest ju\
,
a ja o tym nie wiem. Jak Państwu się podobał ten utwór? Jakie macie wra\
enia po lekturze tego wiersza?
Mitologia
Pojęcie mitu, mitologia
Podział mitów
Powstanie świata
Bohaterowie, wzorce osobowe
Mitologia grecka a rzymska
Mitologizmy
MITOLOGIA JANA PARANDOWSKIEGO Informacja o mitach. Mity to opowieści dotyczące powstania świata i
człowieka, zjawisk przyrody, obyczajów i wierzeń staro\
ytnych społeczeństw oraz pochodzenia bogów i legendarnych
bohaterów.
. Były przekazywane ustnie z pokolenia na pokolenie od najdawniejszych czasów, póz
niej doczekały się literackich
opracowań
. Stały się podstawą literatury antycznej i wywarły ogromny wpływ na przestrzeni minionych wieków naszej ery na
twórczość artystyczną wielu narodów świata, w tym tak\
e Polski.. Mitologia to zbiór opowieści zwanych
mitami.PODZIAA
MITÓW:
-teogoniczne  mówiące o powstaniu bogów (z gr. teos  bóg)
-kosmogoniczne - o powstaniu świata (gr. kosmos  świat)
-antropogeniczne  o powstaniu człowieka (gr. anthropos  człowiek)
-genealogiczne  o powstaniu i historii rodów (gr. genealogia  historia rodu).
-FUNKCJE MITÓW:
-poznawcza  umo\
liwiały interpretację zjawisk przyrody,
-światopoglądowa  były podstawą wierzeń religijnych
-sakralna  wiązały się z kultem bóstw i rytualnymi obrzędami.
Powstanie świata i człowieka w świetle mitów
Kosmogonia. opis stworzenia świata zawarty w mitach w ujęciu staro\
ytnych Greków (od grec. kosmos - świat,
gignomai - powstaje),
. według mitów świat powstał z Chaosu (otchłani), który ju\
istniał. Wyłoniła się z niego pierwsza para bogów Uranos -
Niebo oraz Gaja - Ziemia. Uranos i Gaja dali początek następnym bogom i ludziom. Bogowie toczyli ze sobą walki o
panowanie nad światem i podzielili się między sobą władzą.
Inne mity głosiły, \
e człowiek został stworzony przez Prometeusza, który ulepił go z gliny pomieszanej ze łzami, a duszę
dał mu z ognia skradzionego bogom z nieba. Zło i nieszczęścia na ziemi spowodowała Pandora.
. powstanie świata z Chaosu (otchłani),
. wyłonienie się z Chaosu najpierw pary bogów, a następnie ziemi; pierwsi bogowie dają początek dalszym bogom oraz
ludziom, stąd politeizm (wielobóstwo),
walka bogów opanowanie nad światem i podzielenie się między sobą władzą,
. uto\
samianie bogów z siłami przyrody; oddawanie czci religijnej słońcu, księ\
ycowi i gwiazdom,
. stworzenie człowieka przez ulepienie go z gliny pomieszanej ze łzami (Prometeusz),
. staro\
ytny obraz widzenia świata - ziemia płaska, nad nią niebo (sklepienie zawieszone nad ziemią).BOGOWIE
OLIMPIJSCY  ich cechy. nieśmiertelni i zawsze młodzi,
. obdarzeni niezwykłą urodą i siłą; więksi, piękniejsi i silniejsi od ludzi,
. posiadali wielką potęgę i wiedzę,
. obdarzeni cudowną właściwością przenoszenia się z miejsca na miejsce z niezwykłą szybkością, lotem błyskawicy
oraz zdolnością zmieniania się w przeró\
ne postacie i kształty, niekiedy niewidzia1ne,
. posiadali ciało, jak ludzie, podlegające ranom i bólowi oraz krew białą, o przedziwnej woni,
. nie byli wszechobecni ani wszechmocni, ani wszechwiedzący, ani wieczni (ka\
dy z nich urodził się kiedyś, od śmierci
bronił ich spo\
ywany przez nich cudowny pokarm zwany ambrozją, zaś od starości nektar),
. podlegali Mojrze (Przeznaczeniu),
. chętni do ingerencji w ludzkie losy.Reprezentanci:Zeus - bóg bogów oraz nieba i ziemi, wraz z Olimpem. Hera -
mał\
onka Zeusa, królowa nieba.
Atena - bogini mądrości i sztuki wojowania. Afrodyta - bogini miłości i piękna.
Apollo - bóg muzyki, poezji i sztuk pięknych.
Ares - bóg wojny.
Artemis - królowa lasów, bogini płodności i śmierci.
Demeter - bogini pól i urodzajów.
Hades - władca podziemi i świata umarłych. Posejdon - bóg mórz.
Hefajstos - bóg ognia i sztuki kowalskiej.
Hermes - bóg złodziei, handlu, kupców.
Hestia - bogini ogniska domowego.Inni bogowie (którzy nie nale\
eli do arystokracji bogów i nie mieszkali na Olimpie,
tylko na ziemi i niebie):
Dionizos - bóg wina i winnej latorośli.
Helios - bóg słońca.
Eol - bóg wiatrów.
Eos - bogini jutrzenki.
Eris - bogini niezgody.
Eros - bóg miłości (Psyche - jego \
ona).
Nike - bogini zwycięstwa.
Nemezis - bogini losu ludzkiego.
Tanatos - bóg śmierci.
Tyche - bogini szczęścia.
Bohaterowie (herosi) . Istoty półboskie, zrodzone z boga i człowieka, dokonujące niezwykłych, nadludzkich czynów
dla dobra ogólnego (podejmowali trudy dla miasta, kraju lub całej ludzkości),
. obdarzeni nadludzkim wzrostem i niespo\
ytą siłą
. Kochali się w wojnach i wyprawach, stanowili wzór do naśladowania, byli opiewani w mitach, podaniach i
legendach.
. Główni przedstawiciele herosów greckich to: Achilles, Herakles, Tezeusz i Tantalos.
Wzorce osobowe wśród postaci mitologicznych, postawy, motywy literackie
. Hefajstos - wytrwałość w pracy i uczynność dla innych.. Herakles - uczynność dla innych, trud w słu\
bie cierpiących,
uwalnianie ludzi od gro\
ących im niebezpieczeństw.. Prometeusz - postawa buntu i poświęcenia się jednostki dla
dobra ogółu, przykład miłości bezinteresownej (cierpi przez miłość do ludzi; dla dobra człowieka naraził się bogom i
poświęcił swoje \
ycie).. Dedal - uczucie tęsknoty za ojczyzną, wolnością oraz swobodą działania i myśli.
. Reja, Niobe - miłość macierzyńska.. Orfeusz - uczucie tęsknoty po stracie bliskiej osoby.. Achilles i Patrokles -
uczucie przyjaz
ni.. Parys i Helena - miłość mę\
czyzny i kobiety.. Kronos, Uranos, Zeus, Polinejkes i Eteokles -
walka o władzę, zdrada i dochodzenie swoich praw.
CECHY LUDZKIE BOGÓW:
waleczność i odwaga - Achilles, Hektor;
. gniew i upór - Achilles;
. zemsta - Zeus,
. podstęp - Odyseusz, Prometeusz, Syzyf;
. pracowitość - Hefajstos;
. podejrzliwość - Tantal;
. pycha i zbytnia wiara w siebie - Ikar;
. zarozumiałość - Niobe;
. plotkarstwo - Syzyf;
. pró\
ność - Hera, Atena, Afrodyta;
. egoizm - Parys.
MITOLOGIA GRECKA A RZYMSKA:
Rzymianie nie byli tak twórczy jak Grecy, skorzystali oni z osiągnięć Greków, a swoim bogom nadali tylko nowe imiona i
czasami nowe funkcje.
MITOLOGIA RZYMSKA  BOGOWIE:
. przejęcie przez Rzymian od Greków głównych bogów i nadanie im tylko własnych nazw, jak np.: Jowisz (Dzeus),
Minerwa (Atena), Wenus (Afrodyta) Mars (Ares), Bachus (Dionizos), Wulkan (Hefajstos).
MITOLOGIZMY WE WSPÓA
CZESNEJ POLSZCZYy
NIE, czyli mówimy dzisiaj językiem mitów:
. Kasandra - zwiastunka katastrofy,
. węzeł gordyjski - zagmatwany problem,
. koń trojański - podstępny, niebezpieczny dar,. koszula Dejaniry - coś, co sprawia wielkie męczarnie; synonim
cierpienia, od którego nie ma ucieczki, .
. męki Tantala - straszne męki,
. nić Ariadny - sposób na wyjście z trudnej sytuacji,
. paniczny strach - przera\
enie,
. pięta Achillesa - słaby, czuły punkt,
. prometeizm - poświęcenie się jednostki dla dobra ogółu,
. puszka Pandory - z
ródło wszelkich nieszczęść i kłopotów, wynikłych z chciwości,
. stajnia Augiasza - miejsce szczególnie zabrudzone,
. syzyfowa praca - bezowocna, nadaremna praca,
. tytaniczna praca - praca bardzo cię\
ka i wyczerpująca,
. tytan pracy - człowiek nadzwyczaj pracowity,
. ikarowe wzloty - śmiałe, odwa\
ne dą\
enia.
Analiza mitów
Prometeusz  dobroczyńca ludzkości
Demeter i Kora
Apollo i Dionizos
Edyp
Tezeusz i motyw labiryntu
Mit o wojnie trojańskiej
UWAGI O MICIE O PROMETEUSZU:
-proszę zapamiętać motyw prometejski lub postać prometejska czyli bohater, który tak jak Prometeusz sprzeciwia
się bogom lub Bogowi i poświęca dla ludzkości,
-Był bogiem, który cierpiał przez miłość do ludzi,
-Mo\
na wskazać podobieństwo Prometeusza do Chrystusa, wspólne jest im poświęcenie dla człowieka
-Mit o Prometeuszu jest tak\
e mitem antropogenicznym  mówiącym o powstaniu człowieka.
DEMETER I KORA:
Demeter to archetyp (= pierwowzór ludzkich postaw i zachowań, pradawne niezmienne wyobra\
enia, które tkwią w
świadomości zbiorowej jednostki) matki opiekuńczej i czułej, bogini \
ycia, jej atrybuty to kłosy związane z symboliką
\
ycia.
Kora  (in. Persefona)  bogini śmierci, jej atrybutami są narcyz i jabłko granatu, a tak\
e mak  jako środek usypiający,
- Mit ten pełni funkcję poznawczą  tłumaczy przemienność pór roku.
APOLLO:
-Bóg wyroczni delfickiej i wró\
b ,
-Opiekun sztuk i nauk
-Opiekun muz (proszę wymienić muzy na podst.  Mitologii i sprawdzić czym się zajmowały). Dzisiaj mamy jeszcze
jedną dziesiątą muzę, którą jest film,
DIONIZOS:
-bóg wina i \
ycia,
-Związane są z nim święta nazywane Dionizjami  z jakiej okazji się odbywały, kiedy, jak? Proszę odszukać informacji
w micie i zapamiętać,
Fryderyk Nietzsche podzielił sztukę na taką, w której dominuje pierwiastek apolliński lub dionizyjski  proszę sprawdzić
jak ten podział funkcjonuje, co kryje się pod pojęciem dionizyjskość lub apollińskość na podst. podręcznika  str. 120 
121.
EDYP: uwagi dotyczące czytania mitu:-Jego imię pochodzi z gr. Ojdopus  z opuchniętymi nogami,
-Proszę sporządzić plan wydarzeń  losów Edypa,
-Kim jest Sfinks?
-W micie tym du\
ą rolę odgrywa FATUM  zły los, którego nie mo\
na uniknąć. Za los, przeznaczenie w Mitologii
odpowiadała Mojra  Przeznaczenie. Mojry  to równie\
boginie śmierci  Kloto  przędąca nić \
ywota, Lachesis 
strze\
e nici \
ywota, a Atropos przecina tę nic w momencie śmierci.
-Proszę spojrzeć na Edypa jako bohatera podejmującego walkę ze swoim losem, czyli człowieka walczącego o swoje
szczęście i \
ycie, człowieka, który pomimo wszystko ponosi klęskę. Poniewa\
klęska ta była nieunikniona, wiadoma z
góry, dlatego Edypa nazywamy bohaterem tragicznym  takim, który cokolwiek by zrobił zawsze poniesie klęskę.
TEZEUSZ I LABIRYNT:
Podczas czytania mitu proszę zwrócić uwagę na motyw labiryntu  symbolizujący trudności, szukanie drogi, kluczenie
po korytarzach  często motyw ten pojawia się w literaturze, aby zobrazować ludzki los, krętą drogę człowieka.
MIT O WOJNIE TROJAC
SKIEJ:
-Proszę zwrócić uwagę na historię Troi opisaną w micie,
-Udział bogów i ludzi w wojnie trojańskiej  dlaczego bogowie mieszają się do ludzkich spraw, ingerują w ludzkie losy?
-Mit ten stał się podło\
em, na którym powstała  Iliada Homera.
ILIADA  epos bohaterski
Powstanie
informacje o autorze
Tematyka, akcja
Bohaterowie i ich cechy
 Iliada jako przykład eposu bohaterskiego
ILIADA Homera
Wiadomości o utworze:Tytuł eposu Iliada - gr. Ilias (pieśń o Ilionie czyli o Troi) pochodzi od nazwy Troi - Ilionu
sugeruje, \
e utwór jest poematem o wojnie Achajów (Greków) z Trojanami (zwanej wojną trojańską), trwającej w latach
1194 - 1184 p.n.e. i zakończonej całkowitą zagładą Troi. Powodem wojny było porwanie przez Parysa, księcia
trojańskiego, pięknej Heleny, \
ony króla Sparty, Menelaosa, brata Agamemnona.Iliada składa się z 24 pieśni (ksiąg),
jest oparta na mitach greckich, głównie na micie o wojnie trojańskiej i ukazuje epizod z końcowych jej wydarzeń,
obrazując pięćdziesiąt dni z dziesiątego roku wojny.;
Treścią Iliady jest epizod z dziesiątego roku wojny trojańskiej przedstawiający przyczyny, przebieg i skutki gniewu
Achillesa obra\
onego na Agamemnona - naczelnego wodza wojsk greckich; autor wprowadza nas na początku utworu
w sam środek wydarzeń.
Gniew Achillesa oraz jego zgubne skutki dla Achajów (o czym mówi sam Homer we wstępie do poematu) są głównym
motywem Iliady (utwór mógłby nosić tytuł Achilliada lub Achilleida. Wokół tego jednego motywu, skupiającego całość
trojańskich wydarzeń i ukazującego obraz ówczesnej Grecji, skoncentrowana jest akcja utworu, który dzięki licznym i
ciekawym epizodom obrazuje całą dziesięcioletnią wojnę trojańską. Śmierć Hektora jest decydującym momentem w
wojnie trojańskiej i chocia\
wojna jeszcze się nie skończyła i Troja jeszcze istnieje, wszystko właściwie ju\
się dokonało.
Akcję Iliady kończy pogrzeb Hektora. Ze śmiercią Hektora i jego pogrzebem wygasł gniew Achillesa, który był tematem
utworu. Wkrótce przyjdzie śmierć Achillesa, upadek i spalenie Troi, zapowiedziane w Iliadzie kilka razy, ale te wypadki
ju\
nie są tematem tego poematu.Główne wydarzenia w  Iliadzie Spór Achillesa z Agamemnonem o brankę
Bryzeidę. Gniew Achillesa i jego wycofanie się z walki. Klęski Greków i śmierć Patroklesa z ręki Hektora. Powrót
Achillesa na pole walki.
Pojedynek Achillesa z Hektorem.
Priam u Achillesa.
Pogrzeb Hektora. Bohaterowie wojny trojańskiej. rycerze, wojownicy, herosi, istoty półboskie (zrodzone z boga i
człowieka),
. gwałtowni, zapalczywi, namiętni, \
ądni zemsty,
. ukazani w działaniu; bohaterowie walczą do końca - tak jak gdyby zwycięstwo mogło zale\
eć od nich samych; los
walki nie od nich zale\
y, został z góry przesądzony w pałacu Zeusa; czasem walczą wbrew postanowieniom bogów, w
celu zachowania swej ludzkiej godności,
. wyidealizowani, wyró\
niający się spośród zwykłych śmiertelników, wyolbrzymieni,
. wyolbrzymienie ich męstwa, waleczności, sprytu, podstępu,. niezwykłej urody ciała, odporności na ciosy,
. nie są etyczni, łamią zasady moralne, chcą zginąć w świetle, . przedstawiciele: Achilles, Agamemnon, Hektor,
Odyseusz, Nestor, Menelaos, Diomedes, Achilles . heros grecki; główny bohater Iliady, najdzielniejszy rycerz spoś-
ród wojowników greckich; szerzy postrach wśród Trojan,
. wielki bohater, dzielny, odwa\
ny, porywczy, dumny, zapalczywy, nieugięty, rycerski, sprawiedliwy, opanowany,
urodziwy, męski,
. kieruje się w \
yciu \
ądzą sławy i nie mającą miary ambicją,
. zapamiętały w gniewie; ura\
ony wycofał się z walki, nie pomogły prośby, nawet serdecznego przyjaciela; zgodził się
jedynie po\
yczyć mu swej zbroi, aby jej widokiem przerazić Trojan i zmylić ich,
. prze\
ywa głęboki wstrząs po śmierci Patroklesa,
. chce się zemścić najpierw na Agamemnonie, a póz
niej na Hektorze (zmienia się kierunek jego gniewu),
. pogodzenie się z Agamemnonem pierwszym objawem opanowania się bohatera; zrozumiał, \
e sam przyczynił się do
śmierci swojego przyjaciela,
. otrzymuje od matki Tetydy, bogini morskiej, nową zbroję, misternie wykutą przez boga Hefajstosa i mści się na zabójcy
Patroklesa, Hektorze, pokonując go triumfalnie w pojedynku,
. w bezlitosny sposób morduje Trojan,
. nieludzko pastwi się nad zwłokami Hektora, wyładowując swoją złość,
. jest okrutny i litościwy zarazem; prze\
ywa wspaniałą scenę pojednania z Priamem, najpiękniejszą sceną w Iliadzie,
będącą ukoronowaniem całego poematu,
. postać tragiczna; doprowadza do śmierci swojego przyjaciela, a mszcząc się na Hektorze, przyspiesza chwilę własnej
śmierci, o czym sam wie, lecz woli \
ycie krótkie, opromienione glorią, ni\
długie bez sławy; sam stwierdza w końcu, \
e i
sława wojenna nie warta jest \
ycia człowieka.Hektor . syn Priama, najdzielniejszy obrońca Troi, mę\
ny, odwa\
ny, wale-
czny, szlachetny, rycerski,
nieugięty obrońca ojczyzny, walczy bez \
adnych wahań,
. nie słucha rad innych, ufa tylko swej sile,
. staje do pojedynku z Achillesem, chocia\
. przeczuwa własną śmierć, która ma przyspieszyć upadek Troi i ginie,
. walczy do końca, aby nie przynieść hańby swemu rodowi,
. rycerz bez skazy.
WZÓR STAROśYTNEGO RYCERZA NA PRZYKA
ADZIE  ILIADY . pochodzenie z wysokiego rodu (gwarancja
przychylności bogów),
. wybitna uroda,
. nadludzka siła i perfekcja w posługiwaniu się bronią,
. dbałość o cześć własną, honor i sławę rycerską,
. walka o swoją własność i łupy,
. zwycięstwo jako główny cel walki, stąd dopuszczalność podstępu, . odczuwanie strachu przed silniejszym
przeciwnikiem,
. wpływ bogów na jego losy,
. całkowite uzale\
nienie od fatum (Mojry),
. kult broni,
. cześć dla zmarłych,
. szczodrość i gościnność,
. wierność i lojalność w przyjaz
ni,
. korzystanie z przyjemności \
ycia (kobiety, uczty).
BOGOWIE W  Iliadzie
A)ICH CECHY BOSKIE:
. nieśmiertelni, wiecznie młodzi, piękniejsi, więksi i silniejsi od ludzi; mogą z ludz
mi robić, co chcą; mogą ich karać i
zawsze mają rację, a ludzie są od nich zale\
ni i muszą ich słuchać,
. obdarzeni cudowną właściwością pojawiania się tam, gdzie zechcą i w jakiej zechcą postaci, ale nie są wszechmocni
ani wszechobecni.
B) CECHY LUDZKIE BOGÓW:
. mają ludzkie wady, jak: pycha,. zazdrość, mściwość, kłótliwość i inne, .
. odnoszą rany i cierpią jak ludzie,
. stosują podstęp wobec innych, uwa\
ając go za właściwą formę postępowania,
. kierują się w działaniu pobudkami, afektami i uczuciami, tak jak ludzie: miłością, nienawiścią, gniewem, pragnieniem
zemsty, zazdrością,
. są bogami amoralnymi i samolubnymi i tacy przewa\
ają w Iliadzie, chocia\
występują w poemacie równie\
i bogowie
etyczni,
. kłócą się między sobą i postępują samowolnie, tote\
trudno człowiekowi oczekiwać od nich sprawiedliwości nagrody
za dobre czyny i kary za złe,
. mo\
na ich przekupić i wpływać na ich decyzje.
WPA
YW BOGÓW NA KOLEJE WOJNY TROJAC
SKIEJ:
. ich czynny udział w wojnie trojańskiej; mają wpływ na przebieg bitew oraz losy bohaterów, pomagają swym
ulubieńcom i podopiecznym i prześladują tych, których nienawidzą, pomagają to jednej to drugiej stronie; ich pomoc jest
pełna okrucieństwa, np. Apollo namawia Hektora, aby zabił Patroklesa, spieszy mu z pomocą (okrywa chmurą),
umo\
liwia mu zwycięstwo, ale skazuje go tym samym na śmierć,
- Zeus (ojciec Heleny) dodaje Patroklesowi odwagi do podjęcia walki, na to, by go zgubił, poniewa\
ju\
wcześniej
postanowił, \
e Patrokles zginie w tej walce,
. Zeus początkowo sprzyja przez pewien czas Trojanom, chcąc spełnić przyrzeczenie dane Tetydzie, póz
niej karze
Troję za bezecny czyn Parysa (jak sugeruje to Menelaos, gro\
ąc Troi zagładą i powołując się na jego gniew),
. dwa stronnictwa wśród bogów walczących o ludzi:
- sprzyjające Achajom: Posejdon, Hera, Atena, Tetyda, Hermes, Hefajstos,
- sprzyjające Trojanom - Apollo, Ares, Afrodyta, Artemida,
. walka bogów o ludzi, chocia\
sami stwierdzają, \
e nie warto jej toczyć z powodu nędznych śmiertelników,. ukazanie
dwóch światów w utworze - ludzkiego i boskiego.
Zeus - dobrotliwy władca, patrzący na świat pogodnie, z humorem i poczuciem wy\
szości traktuje innych bogów, czując
nad nimi przewagę, grozi im, podkpiwa sobie z ich słabostek i naśmiewa się, szczególnie z przera\
onych bogiń,
posługuje się podstępem wobec ludzi (zesłanie zwodniczego snu na Agamemnona), gdy trzeba głośny, grzmiący
mocarz, przed którym dr\
ą bogowie i ludzie, nie ma litości dla Hery i Ateny, odczuwa litość dla Hektora, stojącego w
obliczu śmierci.Atena. dzielna, odwa\
na, rozumna,
. chętnie pomaga dzielnym i odwa\
nym np. Achillesowi,
. ceni rozum i przezorność, dlatego specjalną opieką otacza Odysa oraz Achillesa,
. otrzymuje od Dzeusa, jako jedna z bogiń, przywilej mieszania się w wojenne sprawy,
. posługuje się często podstępem, aby tylko zapewnić sukces swoim ulubieńcom, np. wobec Hektora przed jego
pojedynkiem z Achillesem.Apollo . groz
ny, wywołał zarazę w obozie Achajów, mszcząc się za zniewa\
enie swego
kapłana,
. dodaje wcią\
męstwa Hektorowi,
. prowadzi Trojan do boju,
. podstępnie ogłusza uderzeniem Patroklesa i odciąga Achillesa spod murów Troi,
. pełen boskiej godności, nie chce się wdawać w walkę z innymi bogami.Ares . bóg wojny, nie ma nale\
nego szacunku
ani jako bóg, ani jako waleczny mą\
(Ares ludzi zbójca).
d) Mojry - boginie przeznaczenia
. przesądzenie z góry o losie bohaterów wojny trojańskiej,
. wiara staro\
ytnych ludzi w to, \
e ka\
dy człowiek ma z góry zaprogramowany los, nad którego przebiegiem czuwają
Mojry - boginie przeznaczenia (bóstwa losu, trzy siostry - Lachesis, Kloto i Atropos, córki Zeusa i Temidy);
podporządkowane są im oba światy - ludzki i boski, a nawet sam Zeus,
. czuwanie bogiń przeznaczenia nad przebiegiem zaplanowanego z góry losu, którego nie da się uniknąć,
. działanie Mojry za pośrednictwem bogów wyrazem niezmiennego porządku świata; los Troi (\
e zginie) został
przesądzony na samym początku wyprawy. Homer porównuje los ludzi do liści na drzewach, które strąca jesienny wiatr,
rozrzucając je po ziemi, a wiosna przynosi nowe,
. boginie przeznaczenia obdarowały bogów szczęściem i nieśmiertelnością a ludzi troskami i śmiertelnym \
yciem.
Cechy eposu homeryckiego. inwokacja - bezpośredni zwrot autora we wstępie utworu do muz z prośbą o
natchnienie(Gniew bogini, opiewaj Achilla, syna,Peleusa
Zgubę niosący i klęski nieprzeliczone Achajom),. obiektywizm i zdystansowanie się autora wobec opisywanych
wydarzeń,
. paralelizm; równoległość dwu akcji - w świecie bohaterów i w świecie bogów,
. mitologiczna motywacja zdarzeń; wola bogów główną motywacją działania postaci ziemskich,
. decydowanie o końcowym wyniku akcji przez Przeznaczenie (Mojrę), któremu podlegali zarówno ludzie jak i bogowie,
a nawet Zeus,
. wplatanie szeregu epizodów w główny tok akcji,
. opis scen batalistycznych (pojedynki, bitwy, oblę\
enia),
. realistyczny i szczegółowy opis przedmiotów i sytuacji (np. opis tarczy Achillesa),
. podniosły, patetyczny styl, bogaty w stałe epitety i porównania (tzw. homeryckie),
. miara wierszowa - heksametr, zbudowany na zasadzie rytmicznej.