POLITYKA FISKALNA I PIENI
ŻNA W
GOSPODARCE ZAMKNI
TEJ
POLITYKA FISKALNA I PIENI
ŻNA
W GOSPODARCE ZAMKNI
TEJ
MODEL IS  LM
- podział odział gospodarki nie na sektory, lecz odmienne rynki;
- podkreślanie regulowania poziomu produkcji przez popyt (rola
państwa)  J.M. Keynes
- próba ukazania jednoczesnej równowagi na rynku dóbr i
pieniÄ…dza  co je Å‚Ä…czy?
2
POLITYKA FISKALNA I PIENI
ŻNA
W GOSPODARCE ZAMKNI
TEJ
Założenia podstawowe Keynesa:
1. Gospodarka podlega szokom zewnętrznym i wewnętrznym
niestabilność.
2. Model krótkookresowej równowagi makroekonomicznej: stałe ceny i
płace.
3. Dostosowania w gospodarce polegajÄ… na zmianie poziomu
zatrudnienia i produkcji.
4. Popyt globalny decyduje o wielkości produkcji.
5. Rząd może przyspieszyć proces powrotu gospodarki rynkowej do
równowagi.
3
POLITYKA FISKALNA I PIENI
ŻNA
W GOSPODARCE ZAMKNI
TEJ
Założenia  idealizujące modelu:
1. Rezerwy niewykorzystanych czynników produkcji (w tym pracy)
dzięki nim produkcja może elastycznie podążać za
zapotrzebowaniem.
2. Krótki okres: przy danym aparacie produkcyjnym i danych zasobach
siły roboczej, inwestycje przynoszą tylko efekt popytowy, lecz nie są
w stanie przynieść efektu podażowego (rozbudowy zdolności
produkcyjnych).
3. Ceny sÄ… stabilne.
4. Gospodarka jest zamknięta.
4
POLITYKA FISKALNA I PIENI
ŻNA
W GOSPODARCE ZAMKNI
TEJ
Punkt wyjścia:
mechanizm ustalania równowagi na rynku dóbr (krzyż keynesowski:
Y=AD)
mechanizm ustalania równowagi na rynku pieniądza (Ms=Md)
na czym polega mechanizm transmisyjny polityki pieniężnej  tj.
kanały, za pośrednictwem których polityka pieniężna wpływa na
poziom produkcji i zatrudnienia?
5
POLITYKA FISKALNA I PIENI
ŻNA
W GOSPODARCE ZAMKNI
TEJ
Stopa procentowa to swoisty pas transmisyjny między rynkiem
pieniądza a rynkiem dóbr  polityka pieniężna, poprzez oddziaływanie
na wysokość realnej stopy procentowej, wpływa na popyt
konsumpcyjny i inwestycyjny.
6
POLITYKA FISKALNA I PIENI
ŻNA
W GOSPODARCE ZAMKNI
TEJ
Stopa procentowa a popyt konsumpcyjny:
Dotychczas posługiwaliśmy się prostą postacią funkcji konsumpcji,
gdzie poziom wydatków konsumpcyjnych gospodarstw domowych
uzależniony był od poziomu Ca, Y, KSK oraz t.
C = 8 + 0.7 Y
7
0
Y
POLITYKA FISKALNA I PIENI
ŻNA
W GOSPODARCE ZAMKNI
TEJ
Uzupełnienie funkcji konsumpcji:
1. Znaczenie wielkości majątku gospodarstw domowych: wzrost
majątku gospodarstw domowych powoduje zwiększenie wydatków
konsumpcyjnych przy każdym poziomie dochodu rozporządzalnego
(czyli  równoległe przesuniecie funkcji C w górę)  część
dodatkowego majÄ…tku zostaje po prostu wydana na zakup
dodatkowych dóbr i usług.
EFEKT MAJ
TKOWY (BOGACTWA)  zmiana poziomu konsumpcji
pod wpływem zmian wartości majątku gospodarstw domowych.
8
POLITYKA FISKALNA I PIENI
ŻNA
W GOSPODARCE ZAMKNI
TEJ
Uzupełnienie funkcji konsumpcji:
2. Na wielkość majątku gospodarstw domowych wpływa m.in. pieniądz i
stopa procentowa:
a) pieniÄ…dz to jedna z form, w jakich gospodarstwa domowe
utrzymują swój majątek (vide  motyw portfelowy!)  wzrost realnej
podaży pieniądza powiększa zatem ich majątek;
b)na wartość majątku gospodarstw domowych wpływa również
poziom stóp procentowych: jak się to dzieje?
Rozważmy przykład&
spójrzmy na wartość majątku ulokowanego np. w obligacjach: cena
rynkowa długoterminowych obligacji to wartość zaktualizowana
9
odsetek z obligacji!
POLITYKA FISKALNA I PIENI
ŻNA
W GOSPODARCE ZAMKNI
TEJ
Przykład:
Obligacje zerokuponowe - żadne odsetki nie przysługują ich
posiadaczowi przed okresem wykupu. Po upływie tego terminu
posiadacz obligacji otrzymuje kwotę równą wartości nominalnej obligacji.
Oprocentowanie tych obligacji wynika ze sposobu ich sprzedaży z
dyskontem, czyli po cenie niższej od wartości nominalnej. Wzór na
wycenę przyjmuje postać:
FV - wartość nominalna obligacji
n - liczba lat do terminu wykupu
10
POLITYKA FISKALNA I PIENI
ŻNA
W GOSPODARCE ZAMKNI
TEJ
Inwestor rozpatruje zakup obligacji zerokuponowej z terminem wykupu 2
lata, o wartości nominalnej 100. Jeżeli wymagana stopa dochodu
inwestora wynosi 5%, jaka jest maksymalna cena zakupu obligacji?
Spadek stopy procentowej z 5 do 3%:
FV 100
P =ð =ð =ð 94,25
(1+ð r)n (1+ð 0,03)2
11
POLITYKA FISKALNA I PIENI
ŻNA
W GOSPODARCE ZAMKNI
TEJ
" kiedy stopa procentowa spada, przyszłe dochody są dyskontowane za
pomocą niższej stopy procentowej  czyli ich dzisiejsza wartość wzrasta
 obniżka stóp procentowych powoduje więc wzrost cen obligacji i
sprawia, że gospodarstwa domowe stają się zamożniejsze.
" mówiąc inaczej: bankowa stopa procentowa a cena papierów
wartościowych: koszt alternatywny
" wzrost bankowej stopy procentowej powoduje natomiast, ceteris
paribus, obniżenie efektywności lokat w papiery wartościowe - wzrost
bankowej stopy procentowej powoduje więc SPADEK ceny obligacji
12
POLITYKA FISKALNA I PIENI
ŻNA
W GOSPODARCE ZAMKNI
TEJ
2. Na wielkość majątku gospodarstw domowych wpływa m.in. pieniądz i
stopa procentowa:
c) ponadto, kiedy ludzie wydają więcej, niż wynosi wartość ich
bieżącego dochodu rozporządzalnego, zmniejszają stan swojego
majątku: sprzedają część aktywów, zmniejszają oszczędności  lub
zaciÄ…gajÄ… kredyt:
- wyższa stopa procentowa to wyższe koszty obsługi kredytu  zatem
popyt konsumpcyjny ulega ograniczeniu przy wzroście stóp
procentowych i rośnie przy ich spadku.
13
POLITYKA FISKALNA I PIENI
ŻNA
W GOSPODARCE ZAMKNI
TEJ
ReasumujÄ…c:
Zmiany stóp procentowych wpływają na poziom konsumpcji (wzrost
stóp procentowych prowadzi, ceteris paribus, do obniżenia
konsumpcji, a ich spadek  do wzrostu konsumpcji), a co za tym idzie
 zmian AD oraz zmian Y w punkcie równowagi.
14
POLITYKA FISKALNA I PIENI
ŻNA
W GOSPODARCE ZAMKNI
TEJ
Można również spojrzeć na funkcję konsumpcji przez pryzmat
dwóch teorii konsumpcji:
1) TeoriÄ™ dochodu permanentnego.
2) Teorię cyklu życia.
15
POLITYKA FISKALNA I PIENI
ŻNA
W GOSPODARCE ZAMKNI
TEJ
1) Teoria dochodu permanentnego (M. Friedman, 1957): dochody
ludzi sÄ… zmienne w czasie, lecz ludzie starajÄ… siÄ™ pomimo tego
minimalizować wahania konsumpcji w różnych okresach swojego
życia, ograniczając tym samym wpływ wahań bieżącego dochodu
rozporzÄ…dzalnego na poziom konsumpcji.
- dochód permanentny  to przeciętny dochód gospodarstw domowych
w długim okresie;
-zdaniem M. Friedmana, bieżący poziom konsumpcji nie zależy od
bieżącego dochodu rozporządzalnego, lecz od wysokości dochodu
permanentnego;
- kiedy w danym okresie dochody bieżące rosną powyżej dochodu
permanentnego  dokonujemy oszczędności
- kiedy natomiast dochód bieżący spada poniżej dochodu
permanentnego, zmniejszamy oszczędności 16
Pola A  całkowity spadek oszczędności
Pole B  całkowite oszczędności dokonane w okresie, kiedy dochód
faktyczny był wyższy od dochodu permanentnego
óð przy braku miÄ™dzypokoleniowych transferów majÄ…tku, B musi być równe sumie pól A
(oszczędności muszą być na tyle duże, aby umożliwić spłatę wcześniej zaciągniętych
kredytów wraz z odsetkami, oraz zakumulowanie wystarczających oszczędności, aby
uzupełnić bieżący dochód w okresie po przejściu na emeryturę.
17
POLITYKA FISKALNA I PIENI
ŻNA
W GOSPODARCE ZAMKNI
TEJ
2) Teoria cyklu życia  Franco Modigliani, Richard Blomberg, Albert
Ando  ludzie planują poziom konsumpcji na cały poziom życia , a
z
ródłem jej finansowania są przewidywane dochody i ewentualne
spadki. W poszczególnych okresach życia mogą występować
znaczne różnice w poziomie konsumpcji, jednak mają one tendencję
do znoszenia siÄ™.
- podobnie jak w przypadku teorii permanentnego dochodu przyjmuje
się, że o wielkości popytu konsumpcyjnego decyduje głównie
przeciętny dochód uzyskiwany w długim okresie.
18
POLITYKA FISKALNA I PIENI
ŻNA
W GOSPODARCE ZAMKNI
TEJ
Jaka jest rola efektu majątkowego oraz poziomu stóp
procentowych w przypadku tych dwóch teorii konsumpcji?
- wzrost majątku gospodarstw domowych pozwala na przesunięcie linii
dochodu permanentnego w górę: pole B (oszczędności z bieżącego
dochodu) okaże się mniejsze, ale braki bieżących oszczędności można
uzupełnić właśnie dzięki rosnącemu zasobowi majątku.
- zwiększenie oczekiwanych przyszłych dochodów powoduje efekt
majątkowy  obrazowany przesunięciem krzywej konsumpcji w górę.
19
POLITYKA FISKALNA I PIENI
ŻNA
W GOSPODARCE ZAMKNI
TEJ
Jaka jest rola efektu majątkowego oraz poziomu stóp
procentowych w przypadku tych dwóch teorii konsumpcji?
-wzrost oprocentowania kredytu przesuwa liniÄ™ permanentnego dochodu
w dół  na spłatę kredytu zaciągniętego w polu A musimy przeznaczyć
więcej pieniędzy w okresie B&
-Podsumujmy:
-Wzrost stopy procentowej oznacza, ceteris paribus, spadek konsumpcji,
popytu globalnego i produkcji w punkcie równowagi, natomiast spadek
stopy procentowej powoduje, ceteris paribus, wzrost konsumpcji,
popytu globalnego i produkcji w punkcie równowagi.
20
POLITYKA FISKALNA I PIENI
ŻNA
W GOSPODARCE ZAMKNI
TEJ
Stopa procentowa a popyt inwestycyjny
óð inwestycje uznaliÅ›my za autonomiczny (niezależny od bieżącego
dochodu) składnik popytu globalnego AD
óð jednym z czynników determinujÄ…cych wysokość popytu
inwestycyjnego jest poziom stóp procentowych
óð caÅ‚kowite inwestycje obejmujÄ… sumÄ™ nakÅ‚adów na kapitaÅ‚ trwaÅ‚y i
obrotowy
21
POLITYKA FISKALNA I PIENI
ŻNA
W GOSPODARCE ZAMKNI
TEJ
Stopa procentowa a popyt inwestycyjny
óð decydujÄ…c o poziomie inwestycji, przedsiÄ™biorstwo porównuje wartość
dodatkowych przyszłych zysków z inwestycji do bieżnych kosztów tej
inwestycji  np. czy inwestycja przyniesie wystarczajÄ…ce zyski, aby
można było wraz z odsetkami spłacić kredyt zaciągnięty na
sfinansowanie inwestycji + czy nie byłoby lepiej wykorzystać
posiadanego kapitału inaczej (np. po prostu zakładając lokatę
bankowÄ…)
óð im wyższa jest stopa procentowa, tym wyższa musi być stopa zwrotu
z nowych inwestycji  wzrost stopy procentowej powoduje więc
spadek popytu inwestycyjnego (przedsiębiorstwa rezygnują z
realizacji części mniej rentownych projektów inwestycyjnych)
22
POLITYKA FISKALNA I PIENI
ŻNA
W GOSPODARCE ZAMKNI
TEJ
Inwestycje w kapitał obrotowy (zapasy) dokonywane są z trzech
powodów:
1) Motyw spekulacyjny  oczekiwanie na wzrost cen wyrobów.
2) Rozłożenie procesów produkcyjnych w czasie  niektóre zapasy są
po prostu wsadem materiałowym w proces produkcji.
3) Zmniejszenie kosztów dostosowania produkcji do zmieniających się
uwarunkowań na rynku (nagłe skoki popytu a konieczność np.
wypłaty wyższych wynagrodzeń za pracę w nadgodzinach czy na
trzeciÄ… zmianÄ™).
23
POLITYKA FISKALNA I PIENI
ŻNA
W GOSPODARCE ZAMKNI
TEJ
Poziom stopy procentowej a poziom zapasów:
óð koszt utrzymywania zapasów stanowi natomiast zamrożenie części
kapitału  tj. utracone odsetki oraz ewentualne koszty związane ze
składowaniem zapasów;
óð ceteris paribus, wzrost stopy procentowej podnosi koszt kraÅ„cowy
utrzymywania zapasów w stosunku do krańcowych korzyści z ich
utrzymywania: czyli: wzrost stopy procentowej powoduje spadek
zapasów.
24
POLITYKA FISKALNA I PIENI
ŻNA
W GOSPODARCE ZAMKNI
TEJ
STOPA PROCENTOWA JAKO MECHANIZM TRANSMISYJNY 
PRZYKA
AD 1:
Efekt tłumienia:
ð zwiÄ™kszenie podaży pieniÄ…dza powoduje spadek stopy procentowej,
zwiÄ™kszenie popytu globalnego (AD0 ðð AD1) oraz wzrost dochodu i
produkcji (Y0 ðð Y1);
ð w miarÄ™ wzrostu dochodu zwiÄ™ksza siÄ™ popyt na pieniÄ…dz, co
powoduje wzrost stopy procentowej, przesunięcie nieco w dół krzywej
popytu globalnego (AD1 ðð AD2) oraz spadek dochodu i produkcji (Y1
ðð Y2).
25
POLITYKA FISKALNA I PIENI
ŻNA
W GOSPODARCE ZAMKNI
TEJ
STOPA PROCENTOWA JAKO MECHANIZM TRANSMISYJNY 
PRZYKA
AD 1:
Efekt tłumienia:
1. Wzrost realnej podaży pieniÄ…dza (MS áð)
2. Spadek stopy procentowej (rn âð)
3. Wzrost konsumpcji i inwestycji (C áð + I áð)
4. Wzrost popytu globalnego (AD áð)
5. Wzrost dochodu i produkcji (Y áð)
6. Wzrost popytu na pieniÄ…dz (MD áð)
7. Wzrost stopy procentowej (rn áð)
8. Spadek konsumpcji i inwestycji (C âð + I âðI)
9. Zmniejszenie popytu globalnego (AD âð)
10. Spadek dochodu i produkcji (Y âð)
26
POLITYKA FISKALNA I PIENI
ŻNA
W GOSPODARCE ZAMKNI
TEJ
AD
Linia 45°ð
AD1
AD2
E1
EFEKT OSTATECZNY:
AD0
E2
AD0 Ä…ð AD2
E0
Y0 Ä…ð Y2
Y0 Y2 Y1
Dochód (Y)
27
POLITYKA FISKALNA I PIENI
ŻNA
W GOSPODARCE ZAMKNI
TEJ
AD
Linia 45°ð
AD1
AD2
E1
AD0
E2
E0
Y0 Y2 Y1
Dochód (Y)
Dlaczego  efekt tłumienia ?
28
POLITYKA FISKALNA I PIENI
ŻNA
W GOSPODARCE ZAMKNI
TEJ
STOPA PROCENTOWA JAKO MECHANIZM TRANSMISYJNY 
PRZYKA
AD 1:
Efekt wypierania:
wypieranie polega na ograniczeniu wielkości popytu konsumpcyjnego i
inwestycyjnego sektora prywatnego pod wpływem wzrostu wydatków
państwa.
29
POLITYKA FISKALNA I PIENI
ŻNA
W GOSPODARCE ZAMKNI
TEJ
Efekt wypierania:
1.Wzrost wydatków paÅ„stwa (G áð)
2.Wzrost popytu globalnego (AD áð)
3.Wzrost dochodu i produkcji (Y áð)
4.Wzrost popytu na pieniÄ…dz (MD áð)
5.Wzrost stopy procentowej (rn áð)
6.Spadek konsumpcji i inwestycji (C âð + I âð)
7.Zmniejszenie popytu globalnego (AD âð)
8.Spadek dochodu i produkcji (Y âð)
30
POLITYKA FISKALNA I PIENI
ŻNA
W GOSPODARCE ZAMKNI
TEJ
AD
Linia 45°ð
AD1
AD2
E1
AD0
E2
E0
Y0 Y2 Y1
Dochód (Y)
Dlaczego  efekt wypierania ?
31
POLITYKA FISKALNA I PIENI
ŻNA
W GOSPODARCE ZAMKNI
TEJ
W jaki sposób pokazać jednoczesną równowagę
na rynku dóbr i pieniądza?
óð Krzywa IS jest zbiorem różnych kombinacji dochodu i stopy
procentowej, przy których rynek dóbr znajduje się w równowadze.
óð Krzywa LM jest zbiorem różnych kombinacji dochodu i stopy
procentowej, przy których rynek pieniądza znajduje się w równowadze.
32
POLITYKA FISKALNA I PIENI
ŻNA
W GOSPODARCE ZAMKNI
TEJ
Krzywa IS:
óð rynek dóbr znajduje siÄ™ w równowadze wówczas, gdy popyt globalny i
faktyczny dochód są równe.
óð jak wyznaczyć poziom popytu globalnego odpowiadajÄ…cy różnym
poziomom stopy procentowej?
Ciekawostka (albo pytanie na skojarzeniaJð:
Dlaczego krzywa obrazujÄ…ca kombinacje stopy procentowej i dochodu
zapewniające równowagę na rynku dóbr nazywa się  IS ?
33
Wyprowadzenie krzywej IS:
AD 1. Stopa procentowa wynosi np. r0.
Linia 45°ð
2. Określamy wielkość I oraz Ca dla stopy
AD1
procentowej r0 i wyznaczamy położenie funkcji
E1
popytu globalnego (AD0).
AD0
3. Przy stopie procentowej r0 dochód zapewniający
równowagę na rynku dóbr wynosi zatem Y0.
4. Na rysunku ukazującym zależność Y od poziomu r,
E0
zaznaczamy punkt E0, któremu odpowiada stopa
procentowa r0 oraz dochód Y0  czyli równowaga
na rynku dóbr.
5. Załóżmy, że stopa procentowa spada do r1.
6. Rośnie Ca oraz I - spadek r powoduje wzrost AD
Y0 Y1
Dochód (Y)
do położenia AD1, dochód w punkcie równowagi
rn wynosi terazY1.
7. Na rysunku ukazującym zależność Y od poziomu r,
zaznaczamy punkt E1, któremu odpowiada stopa
E0
r0
procentowa r1 i nowy dochód w punkcie równowagi
- Y1.
8. Wyznaczając AD oraz Y dla wszystkich poziomów
stóp procentowych i łącząc ze sobą punkty
E1
r1
odpowiadajÄ…ce kombinacjom r oraz Y
zapewniającym równowagę na rynku dóbr
otrzymujemy krzywÄ… IS!
IS
34
Y0 Y1
Dochód (Y)
POLITYKA FISKALNA I PIENI
ŻNA
W GOSPODARCE ZAMKNI
TEJ
Nachylenie krzywej IS:
óð ujemne  przecież w stanie równowagi na rynku dóbr wyższej stopie
procentowej musi towarzyszyć niższy dochód, a spadek stopy
procentowej powoduje wzrost dochodu zapewniającego równowagę
na rynku dóbr;
óð Jak stroma jest krzywa?  zależnie od wrażliwoÅ›ci popytu globalnego
na zmiany stopy procentowej:
ð relatywnie pÅ‚aska krzywa IS: niewielkiej zmianie r towarzyszy duża zmiana Y w
punkcie równowagi;
ð Relatywnie stroma krzywa IS: nawet duże zmiany r powodujÄ… niewielkie
zmiany Y w punkcie równowagi.
35
POLITYKA FISKALNA I PIENI
ŻNA
W GOSPODARCE ZAMKNI
TEJ
Nachylenie krzywej IS:
óð Jak stroma jest krzywa?  zależnie od wrażliwoÅ›ci popytu globalnego
na zmiany stopy procentowej:
ð relatywnie pÅ‚aska krzywa IS: niewielkiej zmianie r towarzyszy duża zmiana Y w
punkcie równowagi;
ð relatywnie stroma krzywa IS: nawet duże zmiany r powodujÄ… niewielkie zmiany
Y w punkcie równowagi.
i
i
i1
i2
36
Y1 Y2
Y Y1 Y2 Y
POLITYKA FISKALNA I PIENI
ŻNA
W GOSPODARCE ZAMKNI
TEJ
Ruch po krzywej IS:
óð Informuje o zmianach dochodu zapewniajÄ…cego równowagÄ™,
spowodowanych przesunięciami AD, będącymi wyłącznie
konsekwencjÄ… zmiany stopy procentowej (ceteris paribus).
Równoległe przesunięcia krzywej IS:
óð Wszystkie poza stopÄ… procentowÄ… czynniki, które powodowaÅ‚y
przesunięcie wykresu funkcji popytu globalnego (wzrost optymizmu
przedsiębiorstw czy gospodarstw domowych, zwiększenie wydatków
państwa) powodują rówmnoległe przesunięcia krzywej IS;
37
POLITYKA FISKALNA I PIENI
ŻNA
W GOSPODARCE ZAMKNI
TEJ
Zmiana kÄ…ta nachylenia krzywej IS:
óð czynniki, które determinowaÅ‚y kÄ…t nachylenia AD (KSK, t  czyli wysokość
mnożnika), decydują również o kącie nachylenia krzywej IS;
óð przy wyższej KSK wzrasta mnożnik - okreÅ›lona zmiana r powoduje
większą zmianę AD i Y, a tym samym - bardziej płaski przebieg krzywej
IS;
óð na wartość mnożnika, oprócz KSK, ma też wpÅ‚yw wysokość t - im
wyższa t, tym niższy mnożnik i - tym samym - bardziej stromo nachylona
krzywa IS.
óð PodsumowujÄ…c: im wyższy mnożnik, tym bardziej pÅ‚asko
38
położona krzywa IS i odwrotnie.
POLITYKA FISKALNA I PIENI
ŻNA
W GOSPODARCE ZAMKNI
TEJ
Do zapamiÄ™taniaJð
óð przy wyprowadzaniu krzywej IS, to poziom stopy procentowej
determinuje poziom dochodu zapewniający równowagę na rynku dóbr
(Y=AD)  przecież konsumpcja i inwestycje są składnikami popytu
globalnego wrażliwymi na zmiany stopy procentowej!
39
POLITYKA FISKALNA I PIENI
ŻNA
W GOSPODARCE ZAMKNI
TEJ
Jak teraz opisać równowagę na rynku pieniądza przy różnych
poziomach dochodu i stopy procentowej?
Przypomnijmy:
Krzywa LM jest zbiorem różnych kombinacji dochodu i stopy procentowej,
przy których rynek pieniądza znajduje się w równowadze.
Równowaga na rynku pieniądza: Rynek pieniądza znajduje się w
równowadze, gdy popyt na realne zasoby pieniądza jest równy realnej
podaży pieniądza.
MD= MS
MD - liquidity preference (L) L=M krzywa LM Jð 40
POLITYKA FISKALNA I PIENI
ŻNA
W GOSPODARCE ZAMKNI
TEJ
MS
in in
LM
i1
i1
E1
E1
i0
i0
E0
E0
MD1
MD0
M* Y0 Y1
Realne zasoby pieniądza Dochód (Y)
1. Załóżmy, że dochód wynosi Y0  odpowiada mu popyt na pieniądz MD0. Stopa procentowa
zapewniająca równowagę na rynku pieniądza wynosi zatem i0.
2. Na prawym rysunku zaznaczamy punkt E0, któremu odpowiada stopa procentowa i0 i
dochód Y0, a co za tym idzie  równowaga na rynku pieniądza.
3. Dochód rośnie do poziomu Y1.
4. Wzrost dochodu powoduje wzrost popytu na pieniÄ…dz. Krzywa popytu na pieniÄ…dz
przesunie się w górę do położenia MD1 , co odpowiada nowemu poziomowi dochodu. Stopa
procentowa zapewniająca równowagę na rynku pieniądza rośnie do poziomu r1.
5. Na prawym rysunku zaznaczamy punkt E1, któremu odpowiada stopa procentowa i1
i dochód Y1, a co za tym idzie  równowaga na rynku pieniądza. 41
6. Wyznaczając w ten sposób równowagę na rynku pieniądza dla różnych poziomów dochodu
otrzymamy szereg punktów takich jak E0 lub E1, które po połączeniu utworzą krzywą LM.
POLITYKA FISKALNA I PIENI
ŻNA
W GOSPODARCE ZAMKNI
TEJ
Nachylenie krzywej LM
óð krzywa LM ma nachylenie dodatnie: w stanie równowagi na rynku pieniÄ…dza
wyższemu dochodowi musi towarzyszyć wyższa stopa procentowa.
óð kÄ…t nachylenia krzywej LM zależy od wrażliwoÅ›ci popytu na pieniÄ…dz na zmiany
dochodu oraz stopy procentowej.
óð gdy zmiany dochodu wywoÅ‚ujÄ… niewielkie przesuniÄ™cia krzywej popytu na
pieniądz, wówczas stopa procentowa odpowiadająca warunkom równowagi
zmieni się nieznacznie i krzywa LM będzie dosyć płaska.
óð Im bardziej stroma jest krzywa popytu na pieniÄ…dz, tym krzywa LM ma wiÄ™ksze
nachylenie.
42
POLITYKA FISKALNA I PIENI
ŻNA
W GOSPODARCE ZAMKNI
TEJ
Przesunięcia krzywej LM
óð krzywa LM jest wyprowadzana dla staÅ‚ej podaży pieniÄ…dza;
óð czynniki, które zmieniajÄ… wielkość realnej podaży pieniÄ…dza, przesuwajÄ… także
krzywÄ… LM.
óð czynniki zwiÄ™kszajÄ…ce realnÄ… podaż pieniÄ…dza (przesuwajÄ…ce krzywÄ… podaży
pieniądza w prawo) powodują przesunięcie krzywej LM w prawo.
óð czynniki zmniejszajÄ…ce realnÄ… podaż pieniÄ…dza (przesuwajÄ…ce krzywÄ… podaży
pieniądza w lewo) powodują przesunięcie krzywej LM w lewo.
43
POLITYKA FISKALNA I PIENI
ŻNA
W GOSPODARCE ZAMKNI
TEJ
Do zapamiÄ™taniaJð
óð przy wyprowadzaniu krzywej LM, to dochód realny determinuje poziom stopy
procentowej zapewniającej równowagę na rynku pieniądza!
44
POLITYKA FISKALNA I PIENI
ŻNA
W GOSPODARCE ZAMKNI
TEJ
Równowaga w modelu IS-LM:
Równowaga na rynkach dóbr i pieniądza wystąpi w punkcie przecięcia się
krzywych IS oraz LM: wyznaczymy w ten sposób poziom dochodu i stopy
procentowej, przy których zarówno rynek pieniądza, jak i rynek dóbr znajda się w
równowadze.
Stopa
LM
procentowa
(in)
E0
i0
IS
Y0
Dochód (Y)
45
POLITYKA FISKALNA I PIENI
ŻNA
W GOSPODARCE ZAMKNI
TEJ
Polityka gospodarcza w modelu IS-LM:
polityka fiskalna i zmiany położenia krzywej IS
in
LM
Ekspansywna polityka fiskalna
E1
i1
E0
- zwiększenie wydatków państwowych
i0
E2
i/lub zmniejszenie podatków
i2
IS1
- krzywa IS przesuwa się do góry
IS0
(IS0 ðð IS1);
IS2
Y2 Y0 Y1
- dochód oraz stopa procentowa rosną
Y
(Y0 ðð Y1, i0 ðð i1).
46
POLITYKA FISKALNA I PIENI
ŻNA
W GOSPODARCE ZAMKNI
TEJ
Polityka gospodarcza w modelu IS-LM:
polityka fiskalna i zmiany położenia krzywej IS
in
Restrykcyjna polityka fiskalna
LM
E1
i1
- zmniejszenie wydatków państwowych
E0
i0
i/lub zwiększenie podatków;
E2
i2
-krzywa IS przesuwa się w dół
IS1
(IS0 ðð IS2);
IS0
IS2
- dochód oraz stopa procentowa maleją
Y2 Y0 Y1
Y
(Y0 ðð Y2, i0 ðð i2)
47
POLITYKA FISKALNA I PIENI
ŻNA
W GOSPODARCE ZAMKNI
TEJ
Polityka gospodarcza w modelu IS-LM:
polityka pieniężna i zmiany położenia krzywej LM
LM2
i
LM0
Ekspansywna polityka pieniężna:
LM1
E2
i2 - zwiększenie realnej podaży
E0
pieniądza, np. poprzez obniżenie
i0
E1
stopy rezerw gotówkowych banków,
i1
obniżenie stopy dyskontowej czy
zwiększenie bazy monetarnej M0;
IS
- krzywa LM przesuwa się w dół
(LM0 ðð LM1).
Y2 Y0 Y1
Dochód (Y)
- dochód roÅ›nie (Y0 ðð Y1), stopa
procentowa maleje (i0 ðð i1).
48
POLITYKA FISKALNA I PIENI
ŻNA
W GOSPODARCE ZAMKNI
TEJ
Polityka gospodarcza w modelu IS-LM:
polityka pieniężna i zmiany położenia krzywej LM
LM2
i
LM0
Restrykcyjna polityka pieniężna:
LM1
E2
i2 - zmniejszenie realnej podaży
E0
pieniądza, np. poprzez zwiększenie
i0
E1
stopy rezerw gotówkowych banków,
i1
zwiększenie stopy dyskontowej czy
zmniejszenie bazy monetarnej M0;
IS
- krzywa LM przesuwa się do góry
(LM0 ðð LM2).
Y2 Y0 Y1
Dochód (Y)
- dochód spada (Y0 ðð Y2), stopa
procentowa roÅ›nie (i0 ðð i2).
49
POLITYKA FISKALNA I PIENI
ŻNA
W GOSPODARCE ZAMKNI
TEJ
Efekt wypierania w modelu IS-LM:
- G zwiększają się - krzywa IS przesuwa
się z położenia IS0 do IS1. Efekt przy
braku oddziaływania rynku pieniądza
LM
i
(pełny efekt mnożnikowy):
E1
Dochód rośnie z Y0 do Y2.
i1
Stopa procentowa nie zmienia siÄ™.
E0
E2
i0
- Efekt uwzględniający rynek pieniądza:
IS1
Dochód rośnie z Y0 do Y1.
IS0
Stopa procentowa rośnie z i0 do i1.
Y0
Y1 Y2 Efekt wypierania spowodował zmniejszenie
Y
inwestycji i konsumpcji sektora prywatnego o:
Y2  Y1.
50
Jest to tzw. niepełne wypieranie
w modelu keynesowskim.
POLITYKA FISKALNA I PIENI
ŻNA
W GOSPODARCE ZAMKNI
TEJ
Efekt wypierania w modelu IS-LM:
Stopa
LM
procentowa
Pełny efekt mnożnikowy:
(i)
Y0 ððY2
E1
i1
Efekt wypierania:
E0
E2
i0
Y2 ððY1
Efekt ostateczny:
IS1
Y0 ððY1
IS0
Y0
Y1 Y2
Dochód (Y)
51
POLITYKA FISKALNA I PIENI
ŻNA
W GOSPODARCE ZAMKNI
TEJ
Policy mix w modelu IS-LM:
LM0
i
LM0 - restrykcyjna polityka pieniężna
LM1 - ekspansywna polityka pieniężna
LM1
E1
i1
IS0 - restrykcyjna polityka fiskalna
E0
E2
i0
IS1 - ekspansywna polityka fiskalna
E3
IS1
i2
IS0
Y0
Y1 Y2
Dochód (Y)
52
POLITYKA FISKALNA I PIENI
ŻNA
W GOSPODARCE ZAMKNI
TEJ
Policy mix w modelu IS-LM:
Punkt E1: kombinacja ekspan-
sywnej polityki fiskalnej (IS1) i
Stopa
restrykcyjnej polityki pieniężnej
LM0
(LM0).
procentow
a
LM1 -równowaga przy dochodzie Y1
(i)
E1
i1
i wysokiej stopie procentowej i1;
E0
E2
i0
- G stanowią stosunkowo dużą
część dochodu narodowego
i2
IS1 (AD),
E3
zaś wydatki prywatne  małą;
IS0
Y0
Y1 Y2
Y
- występuje długookresowe
zagrożenie w postaci obniżonej
efektywności alokacji zasobów 53
(wydatki państwa),
POLITYKA FISKALNA I PIENI
ŻNA
W GOSPODARCE ZAMKNI
TEJ
Policy mix w modelu IS-LM:
Punkt E3: kombinacja
restrykcyjnej polityki fiskalnej (IS0)
Stopa
i ekspansywnej polityki pieniężnej
LM0
(LM1).
procentow
a
LM1 -równowaga przy dochodzie Y1
(i)
E1
i1
i niskiej stopie procentowej i2;
E0
E2
i0
- G stanowią stosunkowo małą
część dochodu narodowego
i2
IS1 (AD),
E3
zaś wydatki prywatne  dużą;
IS0
Y0
Y1 Y2
Y
- poprawa efektywności alokacji
zasobów (sektor prywatny
54
działa bardziej efektywnie, niż
publiczny).
POLITYKA FISKALNA I PIENI
ŻNA
W GOSPODARCE ZAMKNI
TEJ
Policy mix w modelu IS-LM:
Punkt E0: kombinacja
restrykcyjnej polityki fiskalnej (IS0)
Stopa
i restrykcyjnej polityki pieniężnej
LM0
(LM0).
procentow
a
LM1 -równowaga przy niskim
(i)
E1
i1
(niższym od produkcji
E0
potencjalnej) dochodzie Y0
E2
i0
i stopie procentowej i0;
i2
IS1 - niepełne wykorzystanie
E3
czynników produkcji + bezrobocie
IS0
przymusowe.
Y0
Y1 Y2
Y
55
POLITYKA FISKALNA I PIENI
ŻNA
W GOSPODARCE ZAMKNI
TEJ
Policy mix w modelu IS-LM:
Punkt E2: kombinacja
ekspansywnej polityki fiskalnej
Stopa
(IS1) i ekspansywnej polityki
LM0
pieniężnej (LM1).
procentow
a
LM1 -równowaga przy wysokim
(i)
E1
i1
(wyższym od produkcji
E0
potencjalnej) dochodzie Y2
E2
i0
i stopie procentowej i0;
i2
IS1 - dodatnia luka PKB  ryzyko
E3
inflacji.
IS0
Y0
Y1 Y2
Y
56