z praktyki
Edukacja szeĘciolatków
Od "uczywa
do lasera
 Czemu p"aczesz? 
noc pyta"a Ęwieczk´.
 Ze szcz´Ä˜cia, bo choç si´ spalam,
rozjaĘniam ci´ troszeczk´.
K. I. Ga"czył
ski
HELENA PRUS-WIÂNIEWSKA

naszej sali sta"a jeszcze w kÄ…ciku
lalek ma"a, ustrojona choinka.
WMin´"y juÅ» fascynacje zwiÄ…zane
z niespodziankami i tradycjami gwiazdkowy-
mi. Ale pewnego dnia przynios"am kilka
dawnych Ęwieczek choinkowych umieszczo- To zapatrzenie i to zafascynowanie bla-
nych w metalowych lichtarzykach, które skiem Ęwieczek pomog"o nam przenieĘç si´
przeleŻa"y na strychu dobrych kilkadziesiąt w dawne czasy, kiedy nie by"o jeszcze Ęwiat"a
lat, i przypi´"am je do choinkowych ga"Ä…zek. elektrycznego, i poznaç rozwój genialnej my-
 Tak w przesz"oĘci, gdy dziadkowie wasi, Ęli ludzkiej w dziedzinie oĘwietlenia. Nazwa-
a moÅ»e i pradziadkowie byli mali, oĘwietla"o "am nasz cykl zaj´ç  Od "uczywa do neonu ,
si´ choinki. Zapali"am Ęwieczki. Dzieci sie- ale dzi´ki zaangaÅ»owaniu rodziców tytu"
dzia"y oczarowane, wpatrzone w chwiejÄ…ce uleg" zmianie...
si´ p"omyki. ZaĘpiewa"am zapomnianÄ… juÅ» Przewodnikiem po epokach by"a nam para
piosenk´: W jasnych Ęwieczek migotaniach wspania"ych twórców dla dzieci  pióro i piór-
pod choinkÄ… stoi Ania... ko, cudowne s"owo i cudowna kreska, czyli
Rozmowy o tym, jak dawniej bywa"o, juÅ» Hanna Januszewska i Jan Marcin Szancer
1
snuliĘmy w tej grupie, np. z okazji rodzin- i ich ksiÄ…Å»ka Âwiat"a . NiezaleÅ»nie od wieku 
nych spotkał
w okresie zaduszkowym. Oglą- m"odszy czy starszy  kaŻdy ulega urokowi tej
daliĘmy zdj´cia przodków, rysowaliĘmy ksiÄ…Å»ki. J´zyk autorki wymaga oczywiĘcie
drzewa genealogiczne. Rozumiemy wi´c w niektórych miejscach uproszczeÅ‚
.
znaczenie s"ów: przesz"oĘç, teraÄ™niejszoĘç,
przysz"oĘç. Rozproszyç ciemnoĘç
Cofamy si´ wi´c do czasów, gdy cz"owiek
1
H. Januszewska, Âwiat"a, Warszawa 1962, Biuro
rozprasza" ciemnoĘci za pomocą "uczywa.
Wydawnicze  Ruch .
JuŻ na początkowych stronach ksiąŻki "uczy-
32 96 wychowanie w przedszkolu
z praktyki
wa rozjaĘniajÄ… wn´trze karczmy przydroÅ»nej, o róŻnych kszta"tach, niektóre tkwiÄ…
do której przenosimy si´ wraz z bohaterkÄ…  w ozdobnych Ęwiecznikach. Suchy trzask za-
pannÄ… AnnÄ…. Tutaj spotykamy ludzi, którzy pa"ki i pojawia si´ p"omyk. RozjaĘnia si´ po-
podróŻując w zimową, mroęną noc, pragną chmurny dzieł
w celowo s"abo oĘwietlonej
si´ ogrzaç. Do prezentacji "uczywa w naszych sali. Opowiadam dzieciom histori´ tego
przedszkolnych zaj´ciach pos"uÅ»y"y szczapki wspania"ego wynalazku: najpierw "ojowe,
sosnowego drewna. WyjaĘniam, Że przed za- najprostsze, kopcące, ale jakŻe u"atwiające
palaniem, odpowiednio je nasÄ…czano. Nasze ludziom Å»ycie. Tu czerpi´ przyk"ady z Doliny
szczapki jeszcze pachną Żywicą, bo niedawno Issy Czes"awa Mi"osza. Poeta wspomina
opuĘci"y podwarszawski tartak. Dzieci przy- z dziecił
stwa  ... przyrządzanie Ęwiec. Do te-
wo"ujÄ… z pami´ci oglÄ…dane czasem na fil- go s"uÅ»y"y obci´te butelki, które nape"nia si´
mach pochodnie. Opowiadam im o Górskim "ojem, a poĘrodku wsadzano knot . Dalszy
Ochotniczym Pogotowiu Ratunkowym, któ- ciÄ…g cytatu tylko dla doros"ych:  ObciÄ…ç bu-
re z pochodniami podobnymi do "uczywa telk´ moÅ»na sznurkiem umaczanym w naf-
przez wiele lat wyrusza"o na poszukiwanie cie: jeÅ»eli jÄ… owinÄ…ç i podpaliç sznurek, szk"o
zaginionych turystów. Rozmawiamy teÅ» p´knie naoko"o dok"adnie w tym miejscu .
o Eskimosach wykorzystujÄ…cych nasÄ…czone
t"uszczem p"etwy foki do oĘwietlania wn´trza
igloo podczas wypraw na po"owy.
Przed podj´ciem tematu zaj´ç przygoto-
wa"am zeszyciki z kilku zszytych kartek i za-
tytu"owa"am je  Jak zmienia"o si´ Ęwiat"o .
Teraz na pierwszej stronie rysujemy "uczywo,
jako najdawniejsze oĘwietlenie.
Nasz kolega Iwo, który wróci" w"aĘnie
z rodzicami z Florencji, przyniós" na zaj´cia
dawnÄ…, zabytkowÄ… lampk´ oliwnÄ…. PokazujÄ…c
jÄ…, "atwiej opowiedzieç dzieciom o kagan-
kach i lampkach tak popularnych, zarówno
w krajach po"udniowych, gdzie rosnÄ… gaje
oliwne, jak i na Pó"nocy, gdzie jest obfitoĘç
t"uszczu zwierz´cego.
Zwyk"o si´ mówiç:  NieĘç kaganek oĘwia-
ty  szerzyç wiedz´, oĘwiat´. Mamy okazj´
obejrzeç firmowy znak PaÅ‚
stwowego Wy-
dawnictwa Naukowego w"aĘnie z kagankiem
oĘwiaty, na tytu"owej stronie przedszkolnego
S"ownika ortograficznego. Po okresie pierwszych prymitywnych
Wycinamy z kolorowego papieru oliwne Ęwiec, które umieszczane w Ęwiecznikach wi-
lampki, kaganki i wklejamy na drugÄ… stron´ szÄ…cych lub bocznych doĘç mocno kopci"y,
zeszycików, przyklejając pod spodem napis brudzi"y sufit i Ęciany, mia" miejsce wspania-
do globalnego czytania:  lampka lub  kaga- "y wynalazek w koł
cu lat dwudziestych dzie-
nek . Bawimy si´ w rytmiczne wypowiadanie wi´tnastego stulecia  wynaleziono uszla-
tych nazw z podzia"em na sylaby, w róŻny chetnionÄ…, oczyszczonÄ… Ęwiec´ stearynowÄ…,
sposób wystukujÄ…c i wyklaskujÄ…c rytm. której zaletami zachwyca" si´ np. Tomasz ¸u-
Nast´pny dzieÅ‚
wprowadza nas w epok´ bieÅ‚
ski w liĘcie do swojego ojca, cytowanym
Ęwiec. Na stoliczku przed dzieçmi ustawione przez Mariana Brandysa w ksiÄ…Å»ce Koniec
sÄ… róŻnego rodzaju Ęwiece przyniesione z do- Ęwiata szwoleÅ»erów. Âwieca ta  nie kopci, nie
mów: są Ęwiece stearynowe, są woskowe smoli, nie wydziela niemi"ego zapachu .
2/2004 97 33
z praktyki
Wprawdzie blask Ęwiec fascynuje dzieci,
zów, które nie dzielÄ… si´ na sylaby (jednosy-
ale trudno im uwierzyç, Å»e wszystkie codzien- labowych).
ne czynnoĘci wykonywa"o si´ w tamtych cza- Zainteresowanie dzieci Ęwiecami zaowo-
sach tylko w blasku Ęwiecy. Ilustruj´ moje s"o- cowa"o dalszym przynoszeniem ich przez na-
wa pi´knymi, nastrojowymi obrazkami J. M.
st´pne dni: jedne z Kamiannej, gdzie znajdu-
Szancera w ksiąŻkach: O Janku, co psom szy"
je si´ s"ynny oĘrodek pszczelarstwa, inne
2
buty Juliusza S"owackiego (obrazek dawnego
w oryginalnych kszta"tach kupione w Mu-
3
warsztatu szewskiego), Szko"a pod chmurami
zeum Etnograficznym, jeszcze inne  p"ywa-
Marii Kownackiej (o Życiu dzieci w wysoko
jÄ…ce i wydzielajÄ…ce kwiatowy zapach.
po"oÅ»onych góralskich chatach) i Pami´tnik
Uczymy si´ na pami´ç cytowanego na
4
kota rybo"ówcy Zofii Szancerowej . Tu ilustra- wst´pie czterowiersza  prawdziwej pere"ki
cja ukazuje Fryderyka Chopina w ParyŻu, gra- wĘród poezji K. I. Ga"czył
skiego.
jącego przy Ęwiecy ustawionej na fortepianie.
Podczas zabawy ruchowej bawimy si´
w zdmuchiwanie Ęwieczek, wykonujÄ…c çwi-
Wokó" Ęwiecy
czenia oddechowe.
Wszystkie ilustracje wywo"ują ciekawe dysku- Na stolikach juŻ czekają roz"oŻone mate-
sje mi´dzy dzieçmi. KaÅ»dy z uczestników zaj´- ria"y do prac plastycznych w dwóch techni-
cia chce spróbowaç przejĘç kilka kroków z za- kach: paski ciemnego brystolu, gruba bia"a
palonÄ… ĘwieczkÄ… w starym mosi´Å»nym
koronka, z"ota folia samoprzylepna na p"o-
lichtarzyku, s"uŻącym do przenoszenia  Ęwia- myki, kolorowy papier, klej, noŻyczki oraz
t"a z pokoju do pokoju. P"omyk migoce, nie- plastelina i cienki sznurek. W zaleŻnoĘci od
mal zanika od ruchu powietrza, moÅ»e zgasnÄ…ç
wyboru dzieci naklejajÄ… Ęwieczk´ z koronki
 trzeba byç bardzo uwaÅ»nym. Wszyscy chcÄ…
lub modelujÄ… z plasteliny.
zobaczyç, czy "atwo by"o dzieciom uczyç si´
Póęniej dojdzie do zeszycików strona ze
czytaç i pisaç przy takim Ęwietle.   Prosz´ pa- ĘwieczkÄ…  wyci´ta z kolorowej tektury falistej.
ni, ale to by"o trudno, bo to Ęwiat"o si´ rusza!
Tego dnia podwieczorek jemy przy Ęwie-
  I mog"y si´ dzieciom myliç litery!   Led- cach. A na zakoÅ‚
czenie opowiedzia"am dzie-
wie tu widaç, co jest napisane!
ciom treĘç obrazu Piotra Stachiewicza, jak
Teraz dopiero moÅ»emy doceniç wartoĘç
to Matka Boska sz"a przez lasy i pola z grom-
osiÄ…gni´ç technicznych u"atwiajÄ…cych Å»ycie.
nicÄ… i odp´dza"a tym Ęwiat"em wilki. Wspo-
JuŻ po zgaszeniu i odstawieniu Ęwieczek
mnia"am takŻe, Że gromnice, które towarzy-
nie omieszkuj´ przytoczyç i wyjaĘniç powie- szÄ… do dziĘ cz"owiekowi w róŻnych waÅ»nych
dzenia o kimĘ, kto przyszed" gdzieĘ bardzo
momentach Życia, wystawiano dawniej zapa-
spóęniony, gdy wszystko, co by"o najwaŻniej- lone w czasie burzy w oknach dla odŻeg-
sze, juÅ» ma si´ ku koÅ‚
cowi:  O, przyszed" na
nania niebezpieczeł
stwa.
zgaszenie Ęwiec .
Na nast´pnym spotkaniu opowiadam
Dokonujemy analizy i syntezy g"oskowej
dzieciom dalej:  Âwieca nie wystarcza"a jed-
prostych wyrazów wiąŻących si´ tematycznie
nak do rozjaĘniania zmierzchu, d"ugich wie-
z przedmiotem naszych zainteresował
: za- czorów w domu i mroków nocy. Pewien
pa"ka, p"omyk, blask, mrok, wosk, knot. Taki
polski aptekarz, Ignacy ¸ukasiewicz w wyni-
dobór s"ów pozwala wzbogaciç zestaw wyra- ku chemicznych doĘwiadczeÅ‚
wynalaz" nowe
paliwo  otrzymywanÄ… z ropy naftowej pi´k-
nie palÄ…cÄ… si´ naft´. Dawa"a ona jasny blask
2
J. S"owacki, O Janku, co psom szy" buty, Warsza- w skonstruowanej przez ¸ukasiewicza lam-
wa 1964, Nasza Ksi´garnia.
pie naftowej.
3
M. Kownacka, Szko"a pod chmurami, Warszawa
Tu pokazuj´ dzieciom przypi´te do tabli-
1972, Nasza Ksi´garnia.
cy pocztówki z zabytkowymi, kolorowymi
4
Z. Szancerowa, Pami´tnik kota rybo"ówcy, War-
i o róŻnych kszta"tach lampami naftowymi
szawa 1964, Biuro Wydawnicze  Ruch .
z muzeum w KroĘnie.
34 98 wychowanie w przedszkolu
z praktyki
Nasza Basia wróci"a z krótkiego zimowego
odpoczynku w Ropiance, w Bieszczadach. Po-
niewaÅ» rodzice jej wiedzieli z informacji
w  Kąciku dla rodziców o naszych planach
na ca"y miesiÄ…c, Basia przywioz"a jako pamiÄ…t-
k´ buteleczk´ intensywnie pachnÄ…cej nafty ze
 ęród"a , bowiem w tych okolicach znajdują
si´ szyby naftowe, których eksploatacj´ rozpo-
czÄ…" w"aĘnie ¸ukasiewicz. Dumni z polskiego
wynalazku o tak wielkim znaczeniu, odnajdu-
jemy te miejsca na mapie i przyklejamy kar-
teczki z napisami:  Krosno ,  Jas"o .
Niespodzianka
Wystawa prac dzieci
A teraz moja niespodzianka zapiera dzie-
ciom dech w piersi. Ods"aniam stojÄ…ce na A tymczasem malujemy na kartkach bry-
stoliczku i do tej pory przykryte trzy lampy stolu wymyĘlonÄ… przez siebie lamp´ naftowÄ….
naftowe  dwie bardzo stare i jednÄ… wspó"- Po wyschni´ciu wycinamy je i naklejamy na
czesną: pokojową, stajenną i kolejarską. wspólny, duŻy karton, tworząc w ten sposób
Przydaje si´ nafta od Basi. Nape"niam niÄ… nasze przedszkolne muzeum lamp naftowych.
zbiorniczki, zapalam knoty, a dzieci wpatrzo- W efekcie zaj´ç dwoje dzieci przynios"o
ne Ęledzą uwaŻnie wszystkie czynnoĘci. Ba- do obejrzenia i wypróbowania lampy wspó"-
dawczo wciÄ…gajÄ… nosem powietrze i dzielÄ… si´ czesne, ale wykonane w dawnym stylu, i by"y
uwagami:   Tak jakoĘ dziwnie pachnie . bardzo dumne, Że wiedzą, jakie czynnoĘci
Stwierdzamy wspólnie, Å»e to Ęwiat"o jest lep- trzeba wykonaç, aby pojawi" si´ p"omieÅ‚
.
sze, bo si´ nie chwieje p"omyk, jak w Ęwiecy, W zeszytach ilustrujÄ…cych zmieniajÄ…ce si´
i moŻna p"omieł
regulowaç. DziĘ teÅ» jeste- z czasem oĘwietlenia rysujemy kolorowymi
Ęmy bardzo ostroÅ»ni podczas zaj´ç. pisakami lamp´, a pod niÄ… przyklejamy napis
Z ogniem i naftÄ… trzeba uwaÅ»aç. Kilkoro utworzony z rozsypanki literowej:  lampa
dzieci próbuje przykr´caç i odkr´caç knoty, naftowa .
a kaÅ»de z nich chce spróbowaç, jak gospo- Panna Anna, nasza znajoma z opowieĘci
darz chodzi" wieczorem z lampÄ… do obrzÄ…d- H. Januszewskiej, przechadza si´ juÅ» tymcza-
ku do stajni czy obory; jak kolejarz dawa" sem w Ęwietle lampy gazowej. Powracamy
znak maszyniĘcie, Å»e moÅ»na ruszaç. Wymie- pami´ciÄ… do wrzeĘniowego spaceru po war-
niajÄ…c sposoby wykorzystywania lampy szawskiej Starówce, gdzie zwraca"am uwag´
stajennej, przypominamy sobie, jak po po- dzieci na zachowane dawne style latarł
ulicz-
wrocie z wakacji omawialiĘmy zasady poru- nych w"aĘnie z okresu lamp gazowych. Opo-
szania si´ wieczorem po wiejskich drogach i wiadam o latarniku, do którego naleÅ»a" obo-
szosach. KiedyĘ wozy i furmanki taką w"a- wiązek zapalania ich.
Ęnie lamp´ naftowÄ… musia"y mieç zamonto-
wanÄ…, aby ustrzec siebie i innych od wypad- Tajemnica Edisona
ku. Nie by"o jeszcze przecieŻ Ęwiate" Ale teraz interesuje nas przede wszystkim
odblaskowych. To samo dotyczy"o doroŻek oĘwietlenie pomieszczeł
, wi´c podÄ…Å»amy za
w miastach. bohaterką ksiąŻki, która nagle przeŻywa
Z podobnych lamp korzystali równieÅ» olĘnienie  wchodzi do poczekalni dla zzi´b-
przed laty górnicy pod ziemiÄ…. ni´tych podróŻnych rozĘwietlonej lampami
Po podwieczorku, o szarej godzinie spró- elektrycznymi:
bujemy przy lampie naftowej czytaç i nawle- Ach, jaka to wygoda!
kaç ig"´. Jaka jasna gospoda!
2/2004 99 35
z praktyki
No: tak. Znikn´"y cienie. w którym ch"opiec traktuje dos"ownie okre-
Jasne tu oĘwietlenie. Ęlenie  korek i przynosi panu dozorcy korek
I tak doszliĘmy do rewolucyjnego odkry- od butelki. Utwór ten niezmiennie od lat wy-
cia amerykał
skiego wynalazcy Thomasa wo"uje wĘród dzieci salwy Ęmiechu, a cóŻ do-
Edisona. W bardzo uproszczonej formie piero mówiąc po obejrzeniu prawdziwej
opowiadam dzieciom, jak zbudowana jest skrzynki  elektrycznej .
Å»arówka, pokazujÄ…c Å»arówk´ tradycyjnÄ… Zabawa ruchowa, symboliczna  Jasno 
w kszta"cie gruszki, mlecznÄ…, o kszta"cie p"o- ciemno wymaga"a przedstawienia ruchem,
mienia Ęwiecy, oraz energooszcz´dnÄ…. Wyja- co robimy, gdy jest jasno, np. biegamy, skacze-
Ęniam, Że drucik w szklanej bał
ce wtedy si´ my na skakance, gramy w pi"k´, czytamy, rysu-
Żarzy, kiedy dop"ynie do niego prąd dopro- jemy, a co robimy, gdy jest ciemno, np. Ępimy,
wadzany przewodami elektrycznymi, po na-
ciĘni´ciu prze"Ä…cznika.
Czytam dzieciom wiersz Juliana Tuwima
5
Pstryk , po czym w doskona"ych humorach
idziemy na przechadzk´ po ca"ym przedszko-
lu, aby przekonaç si´, Å»e od piwnicy po strych
wsz´dzie jest jasno, mimo zakamarków bez
okien, poniewaŻ mamy Ęwiat"o elektryczne.
Nie omijamy teÅ» skrzynki z bezpiecznikami,
tzw. korkami. Ta ostatnia nazwa b´dzie nam
potrzebna przy s"uchaniu innego wiersza.
Obserwacje poczynione na tej krótkiej
wycieczce przekonują dzieci o tym, Że Ęwia-
t"o elektryczne ogromnie u"atwi"o ludziom
Życie i po prostu wyd"uŻy"o dzieł
 czas ak-
tywnego dzia"ania. Jest bezpieczniejszym chodzimy po omacku, zapalamy Ęwiat"o itp.
ęród"em Ęwiat"a niŻ poznane wczeĘniej; rów-
nieÅ» nie zanieczyszcza powietrza - nie kopci Co by by"o?
i nie brudzi. Dzieci nie bardzo mogÄ… sobie wyobraziç, co
Lampy, choç w przedszkolu jarzeniowe, by by"o, gdyby nagle w ca"ym mieĘcie zgas"o
zbliÅ»one sÄ… do siebie, mogÄ… byç przecieÅ» róŻ- na d"ugo Ęwiat"o, gdyby zabrak"o elektrycz-
nego kszta"tu. Mamy poza sobÄ… pi´knÄ…, po- noĘci. Pomaga im to zrozumieç ksiÄ…Å»ka Frie-
uczajÄ…cÄ… wycieczk´ do Belwederu, gdzie za- dricha Kohlsaata, Katrin Arnold Gdy zgaĘnie
7
chwycaliĘmy si´ wspania"ymi kryszta"owymi Ęwiat"o . W mieĘcie po prostu zamiera Å»ycie 
Żyrandolami. Opowiadam dzieciom, jak po jest ciemno, zimno, stoją windy i tramwaje.
wynalezieniu Ęwiat"a elektrycznego przera- Dzieci otrzymują kartki papieru podzie-
biano lampy naftowe i Żyrandole na elek- lone na pó" i malują akwarelą  Miasto bez
tryczne, bo kaÅ»dy chcia" korzystaç z tego do- elektrycznoĘci i miasto z elektrycznoĘciÄ… .
brodziejstwa. PoniewaÅ» dzieci wykaza"y w swoich pra-
Czytam dzieciom humorystyczny wierszyk cach wiele pomys"owoĘci, to rozwieszone pra-
6
Czes"awa Janczarskiego Zgas"o Ęwiat"o , ce budzą wzajemne zainteresowanie; groma-
dzÄ… si´ przed wystawÄ… grupki i dyskutujÄ….
Zach´cam dzieci, aby w domu dok"adnie obej-
5
J. Tuwim, Wiersze dla dzieci, Warszawa 1987,
rza"y, jakie lampy, lampki nocne i biurowe sÄ…
Nasza Ksi´garnia.
6
Cz. Janczarski, Weso"y Florek, Warszawa 1968,
uÅ»ywane przez rodzin´  to wzbogaci pomys"y
Czytelnik.
rysunków w naszych zeszycikach. MoŻna teŻ
7
F. Kohlsaat, K. Arnold, Wenn das Licht aus-
zwróciç uwag´ w drodze z przedszkola, jakie
geht..., München 1984.
neony oĘwietlają mijane sklepy. Wspólnie na-
36 100 wychowanie w przedszkolu
z praktyki
tomiast wybierzemy si´ do najbliÅ»szego skrzy- wiska wymuszonej emisji promieniowania
Å»owania ulic, aby przekonaç si´ o jeszcze jed- elektromagnetycznego na zakres fal Ęwietl-
nej waŻnej funkcji Ęwiat"a elektrycznego  nych to za skomplikowane procesy dla sze-
o Ęwiat"ach sygnalizacyjnych na ulicach. Ęcioletnich g"ówek, ale wynik tego zjawiska
w postaci np. laserowego wskaÄ™nika w r´ku
Âwiat"o i cieÅ‚
fizyka by" dla dzieci bardzo interesujÄ…cy.
Jak Ęwiat"o elektryczne, to i wyraęny cieł
. Po-
Å»yczamy lampk´ biurowÄ… z kancelarii i naj- Co moÅ»e laser?
pierw bawimy si´ cieniem w"asnym i kolegów, Mama Jarka  naszego grupowego  inÅ»ynie-
a potem wspólnie przygotowujemy teatr chił
- ra  poprowadzi"a zaj´cia, które zatytu"owa-
skich cieni. Gdy nauczymy si´ juÅ» swobodnie "yĘmy:  Laser i jego zastosowanie w róŻnych
manipulowaç sylwetkami, przygotujemy dla dziedzinach Å»ycia . Potrzebne urzÄ…dzenia zo-
m"odszych kolegów jakąĘ bajk´. sta"y wypoÅ»yczone z uczelni, na której mama
W porannym çwiczeniu ortofonicznym pracuje. Zacz´"o si´ od uÅ»ycia przez kilkoro
nast´pnego dnia wykorzystuj´ g"osk´ szczeli- ch´tnych dzieci wskaÄ™nika laserowego do po-
nowÄ…, przednioj´zykowo-dziÄ…s"owÄ…  Å» , wy- kazywania na mapie róŻnych miejsc, oczywi-
st´pujÄ…cÄ… w wyrazach: Å»ar, Å»arówka, Å»arzyç Ęcie pod Ęcis"Ä… kontrolÄ… prowadzÄ…cej. Nast´p-
si´, poÅ»ar, straÅ»ak. nie dowiedzia"y si´ dzieci o stosowaniu lasera
Czas juÅ» zainteresowaç dzieci latarkami w lecznictwie. A na ekranie komputera ob-
na baterie, wygodnymi w uŻyciu przez nieza- serwowa"y pokazy laserowych sztucznych
leÅ»noĘç od pod"Ä…czenia do prÄ…du. WĘród ogni, niezwykle bogatych w swojej róŻnorod-
prezentowanych przeze mnie latarek starszej noĘci. KaŻda nowa ich kompozycja wywo"y-
i nowej generacji najwi´kszym powodzeniem wa"a okrzyki zachwytu.
cieszy"a si´ stara latarka czterokolorowa OpowiadajÄ…c o niezwyk"ej sile lasera wy-
oraz urzÄ…dzenie do r´cznego wytwarzania korzystywanej w technice, mama prowadzÄ…-
prÄ…du do latarki, co dawniej mia"o zastoso- ca zaj´cie na poparcie swoich s"ów rozda"a
wanie np. przy rowerze, tzw. dynamo. Z wiel- dzieciom wyci´te z metalu Ęwiat"em lasera
ką cierpliwoĘcią dzieci oczekiwa"y na swoją ma"e sylwetki rowerków.
kolejk´, aby w"asnor´cznie wytworzyç troch´ Na zakoÅ‚
czenie zaj´ç dzieci usiad"y do
prÄ…du i zapaliç latark´. stolików i kolorowymi flamastrami stara"y si´
W ostatnich dniach zabawy tematyczne stworzyç na kartkach papieru w"asne kompo-
i konstrukcyjne zmieni"y zupe"nie swoje tre- zycje laserowych fajerwerków. WkleiliĘmy je
Ęci. PowstajÄ… zamki, pa"ace z klocków, w któ- do zeszycików, jako ostatniÄ… faz´ w rozwoju
rych zapalajÄ… si´ Ęwiat"a, ktoĘ buduje tunel, myĘli ludzkiej w dziedzinie oĘwietlenia.
w którym zapala si´ Ęwiat"o, lalki trzeba I w ten sposób wyprzedziliĘmy bohaterk´
 w nocy karmiç i przewijaç przy zapalanej ksiÄ…Å»ki Januszewskiej w w´drówce ukazujÄ…cej
lampce itd. Bo w"aĘnie AdaĘ wykona" w domu post´p cywilizacji. Nic dziwnego! Napisano
z tatusiem obwód elektryczny i pod"Ä…czy" ma- ksiÄ…Å»k´ przecieÅ» w 1962 roku. A Å»ycie zapew-
"Ä… Å»aróweczk´ do przyniesionego przeze mnie ne dopisze zaskakujÄ…cy nowy rozdzia" o od-
chił
skiego kolorowego abaŻurka. I teraz wiecznej walce cz"owieka z mrokami nocy.
w kÄ…ciku lalek decyduje w roli  tatusia , kiedy
lalki i misie majÄ… iĘç spaç, bo juÅ» gasi Ęwiat"o.
Rodzice  zaraŻeni entuzjazmem dzieci
HELENA PRUS-WIÂNIEWSKA
wyszukujÄ… pomoce do zaj´ç i zabaw  prze-
róŻne lampki i latarki.
dr, nauczycielka Przedszkola nr 114
O zaangaŻowaniu rodziców tematem za-
w Warszawie, autorka ksiąŻki dla rodziców
j´ç Ęwiadczy fakt, Å»e zosta"y one wzbogacone
Zanim dziecko pójdzie do szko"y
o osiÄ…gni´cia amerykaÅ‚
skich uczonych z lat
szeĘçdziesiÄ…tych dwudziestego stulecia. Zja-
2/2004 101 37