Janina Wysokińska, nauczycielka języka polskiego w Gimnazjum w Iłowie
Czy potrafisz odróżniać tekst mówiony od pisanego?
Scenariusz lekcji języka polskiego w I kasie gimnazjum
Główne zagadnienia lekcji
Lekcja dotyczy zagadnienia różnic między językiem mówionym a pisanym. Jej celem jest przypomnienie
uczniom tych różnic oraz rozwijanie umiejętności sprawnego posługiwania się językiem pisanym. Mimo iż
intensywne nauczanie odmiany pisanej języka zaczyna się już w klasie IV szkoły podstawowej, liczne błędy
w wypracowaniach uczniowskich skłaniają do systematycznej pracy nad tym zagadnieniem.
Cele operacyjne
Uczeń powinien:
- dostrzegać różnice między językiem mówionym a pisanym,
- dokonać analizy językowej tekstu mówionego,
- umieć przekształcić tekst mówiony na pisany,
- dbać o kulturę wypowiedzi,
- efektywnie współdziałać w zespole.
Metody:
- gry dramatyczne,
- ćwiczenia praktyczne.
Formy pracy:
- indywidualna,
- zbiorowa,
- grupowa.
Środki dydaktyczne:
- rekwizyty do gier dramowych,
- nagranie magnetofonowe tekstu,
- karty pracy.
Przebieg lekcji
1. Uczniowie wysłuchują nagranego na taśmę magnetofonową dialogu.
- Gdzie powiesimy?
- O, tu.
- Tu? Nie ..., nieładnie.
- To może tam?
- Spróbuj tam. Uważaj, bo spadnie!
- Nie spadnie. Dobrze?
- Tak. Fajnie wygląda.
- A to postawimy tutaj, każdy będzie mógł obejrzeć.
- Masz rację. To jest najlepsze miejsce, żeby go wyeksponować.
2. Nauczyciel zadaje pytania (praca zbiorowa)
- Czy rozmowa jest dla was zrozumiała?
- Czy wiecie, kto rozmawia i o czym?
- Czy domyślacie się, gdzie odbyła się rozmowa?
Uczniowie odpowiadają, że nie wiedzą kto, gdzie i o czym rozmawia.
3. Licząc na wyobraz
nię uczniów, polecamy odegrać scenkę z wykorzystaniem danego dialogu oraz
rekwizytów dostępnych w klasie, np. doniczka z kwiatkiem, portret pisarza, obraz (praca w grupach
dwuosobowych).
4. Ponowne pytania nauczyciela.
Uczniowie odpowiadają, że zrozumieli rozmowę, gdyż byli jej obserwatorami. Widzieli osoby, miejsce
i przedmioty. Obserwowali gesty i mimikę uczestników rozmowy (praca zbiorowa)
5. Nauczyciel dzieli klasę na cztery grupy. Każda z nich przygotowuje rozmowę na jeden z podanych
tematów:
- Gdzie byłeś tak długo?
- Dlaczego spóz
niłeś się do szkoły?
- Co się stało z moim długopisem ?
- Gdzie jest moja książka?
Uczniowie sami ustalają, kto z kim rozmawia i w jaki sposób.
6. Prezentacja rozmów poszczególnych grup
7. Uczniowie wysłuchują nagrania tekstu mówionego, następnie w zapisie rozmowy wyszukują elementy
językowe charakterystyczne dla tej wypowiedzi (praca grupowa)
- powtarzające się wyrazy,
- niepoprawna budowa zdań wielokrotnie złożonych,
- przewaga zdań pojedynczych,
- słownictwo ubogie, dotyczące życia codziennego,
- błędy językowe,
- nadużywanie zaimków wskazujących i nieokreślonych.
8. Każda grupa przekształca fragment tekstu na język pisany.
9. Liderzy grup czytają przeredagowane teksty. Koledzy i nauczyciel dokonują korekty.
10. Podsumowaniem lekcji będzie uzupełnienie w grupach karty pracy.
Różnice między odmianą mówioną i pisaną języka
Język pisany Język mówiony
Tematyka Komunikowanie treści niezwiązanych
bezpośrednio z codziennością; myśli naukowej,
społecznej, artystycznej itp.
Sytuacja Komunikowanie się twarzą w twarz.
Jednoczesność myślenia i mówienia,
niemożność usunięcia raz już
sformułowanej myśli.
Budowa tekstu Monolog. Większy stopień spójności tekstu.
Użycie wyrazów i wyrażeń nawiązujących.
Słownictwo Ubóstwo synonimów, stosowanie
zaimków nieokreślonych, powtórzenia
wyrazowe, słownictwo potoczne.
Składnia Zdania dłuższe, gramatycznie uporządkowane,
zdania pojedyncze rozwinięte; ścisły związek
logiczny między składnikami wypowiedzi.
Bezwzględna konieczność przestrzegania norm
poprawności językowej.
Elementy Intonacja, akcent, pauzy, modulacja
pozajęzykowe głosu, mimika, gestykulacja.
11. Praca domowa:
Nagraj dowolną wypowiedz
mówioną. Przeanalizuj ją pod względem językowym.
Następną lekcję proponuję przeznaczyć na przekształcanie dialogu w relację z rozmowy oraz układanie dialogu
na podstawie relacji z rozmowy.