12.10.2009
fizjoterapia  polega na wykorzystaniu w celach leczniczych ruchu oraz innych czynników
fizykalnych, z jakimi człowiek spotyka się w naturze. W dziedzinie tej wyró\
nia się trzy
podstawowe działy: kinezyterapię, gdzie podstawowym środkiem leczniczym jest ruch,
fizykoterapię, w której wykorzystuje się inne czynniki fizykalne oraz masa\

fizykoterapia  dziedzina fizjoterapii, w której wykorzystuje się naturalne czynniki
występujące w przyrodzie
Zabiegi fizykalne oparte są na wykorzystywaniu następujących czynników
fizycznych:
czynniki termiczne  po pierwsze są to czynniki dwukierunkowe, mo\
e następować
przyjmowanie ciepła lub oddawanie ciepła, po drugie poprzez czynniki termiczne mo\
e
następować bezpośrednio dostarczanie ciepła lub jego wytwarzanie w skutek działania innego
rodzaju energii.
czynnik fotochemiczny  zale\
y od reakcji fotochemicznych zachodzących w tkankach
podczas naświetlania promieniowaniem nadfioletowym
czynnik elektrokinetyczny  prądy impulsowe, powodujące skurcze mięśniowe poprzez
pobudzenie tkanki nerwowej i mięśniowej
czynniki elektrochemiczne  prąd stały, powoduje przemieszczanie jonów i zmiany ich
stę\
enia, co wpływa na zmianę chemizmu tkanek; czynnik ten stanowi istotę jonoforezy, w
czasie, w którym do organizmu wprowadzane są jony działające leczniczo
czynniki kinetyczne i mechaniczne  oddziaływanie mechaniczne, np. ciśnienie wody,
ultradz
więki, masa\
, nacieranie
CIEPA
OLECZNICTWO
Ciepłolecznictwo, czyli leczenie ciepłem polega na dostarczeniu do ustroju energii cieplnej,
głównie drogą przewodzenia i przenoszenia.
ciepło  energia bezładnego ruchu cząsteczek oraz energia wzajemnego oddziaływania
atomów i cząsteczek
Właściwości fizyczne ciepła:
Leczenie ciepłem polega na bezpośrednim przekazywaniu ciepła z ciał ogrzanych, w celu
uzyskania miejscowego lub ogólnego przegrzania organizmu. Proces przekazywania ciepła
mo\
e odbywać się w drodze kondukcji, konwersji lub promieniowania.
Kondukcja  bezpośrednie przekazywanie energii kinetycznej przez cząsteczki mające
większą energię cielną do cząsteczek o mniejszej energii. Przewodzenie mo\
e odbywać się w
sposób bezpośredni lub pośredni.
- bezpośredni sposób przewodzenia  jeśli z
ródłem ciepła będzie ogrzana woda i ciało zostanie
w niej zanurzone
- pośredni sposób przewodzenia  je\
eli z
ródło ciepła zawierające pewien zasób energii cieplnej
znajduje się w osłonie. Przykładem są termofory czy poduszki elektryczne. Przewodzenie ciepła
i dalsze jego przekazywanie do głębszych warstw ciała uzale\
nione jest od grubość skóry i
tkanki podskórnej. Przekazywanie ciepła do warstw głębiej poło\
onych będzie zale\
eć od
warunków fizjologicznych, a przede wszystkim od sprawności układu krwionośnego tkanek.
Kowekcja  ma zasadnicze znaczenie dla regulacji cieplnej ustroju. Krew przenosi ciepło w
głębsze warstwy ciała. Dobre przewodzenie ciepła w głębszych warstwach ciała zale\
y od
ukrwienia tych warstw. Zale\
ność ta jest wprost proporcjonalna. Poniewa\
energia cieplna jest
rozszerzona z prądem krwi, stąd nie występuje jej nagromadzenie na powierzchni ciała. Gdy
1
CIEPA
OLECZNICTWO - ćwiczenia
dojdzie do przegrzania ustroju, wówczas występuje wymiana ciepła pomiędzy przegrzanym
ciałem, a otoczeniem przez radiację, czyli promieniowanie. W stanie przegrzania, niezale\
nie
od wypromieniowania, utrata ciepła uzyskiwana jest przez pocenie się, wydalanie ciepła z
ogrzanym powietrzem podczas oddychania.
Promieniowanie cieplne polega na wysyłaniu przez ciało promieniowania na koszt swojej
energii cieplnej. Wielkościami, które określają właściwości ciał przy promieniowaniu cieplnym
są zdolność emisyjna i absorpcyjna.
Wpływ ciepła na organizm zale\
y od takich czynników jak:
- natę\
enie ciepła,
- okoliczności fizyczne towarzyszące działaniu ciepła,
- mo\
liwości termoregulacyjne ustroju,
- czas działania bodz
ca,
- zmiana natę\
enia bodz
ca w czasie,
- powierzchnia ciała, na którą działa bodziec,
- właściwości fizyczne środowiska wchodzącego w bezpośredni kontakt ze skórą.
Prawo Dastre-Morata
Bodz
ce termiczne działające na du\
e powierzchnie skóry powodują przeciwnie do naczyń skóry
zachowanie się du\
ych naczyń klatki piersiowej i jamy brzusznej. Naczynia nerek, śledziony i
mózgu mają taki sam odczyn jak skóra.
odczyn miejscowy  rozszerzenia naczyń krwionośnych i limfatycznych w miejscu działania
energii cieplnej
odczyn ogólny  znaczne podniesienie temperatury ciała spowodowane dostarczeniem du\
ej
ilości ciepła w warunkach utrudniających jego oddawanie. Wraz ze wzrostem ciepłoty ciała
wzrasta liczba uderzeń tętna (przy wzroście temperatury o 1oC tętno wzrasta o ok. 20 uderzeń
na minutę)
Ogólne wskazania do zabiegów ciepłolecznictwa:
- stany zapalne o ró\
nej etiologii,
- przykurcze mięśniowe po złamaniach lub niedowładach,
- zmiany skórne,
- nerwobóle i zapalania nerwów obwodowych,
- rwa kulszowa,
- przykurcze mięśniowo-stawowe,
- pora\
enie nerwu twarzowego,
- zaburzenia przemiany materii (otyłość),
- schorzenia reumatyczne.
Zabiegi z zakresu ciepłolecznictwa:
Przegrzewanie całkowite (ogólne)  zastosowanie ciepła na du\
ą powierzchnię ciała o
odpowiednio długim czasie, wywołujące odczyn ogólny.
Sauna fińska  zabieg z wykorzystaniem  suchego i gorącego powietrza z krótkotrwałym,
sporadycznym wzrostem wilgotności . Wzrost wilgotności występuje poprzez wylanie wody na
rozgrzane kamienie lub specjalny ceramiczny piec elektryczny.
Sauna powinna składać się z szatni, poczekalni, pomieszczenia na natryski oczyszczające oraz
chłodzące, WC, kabiny właściwej, basenu, wypoczywalni. Mo\
e być w budynku wolnostojącym,
wykonanym z drewna lub w pomieszczeniu wyło\
onym wewnątrz drewnem. Najlepszym
rodzajem drewna liściastego jest topola, która ma najmniejszą pojemność cieplną, ale stosuje
się te\
drewno świerkowe i sosnowe. Pomieszczenia muszą być wentylowane. Kubatura
powinna wynosić 2m3 na osobę. W kabinie właściwej znajdują się drewniane ławki wykonane z
grubych listew, ustawione w dwóch-trzech rzędach. Najni\
sza: 40-45cm, kolejna: 80-90cm,
najwy\
sza: 70-120c.
2
CIEPA
OLECZNICTWO - ćwiczenia
Temperatura zmienia się w zale\
ności od wysokości:
- 15cm: temp. 35 oC
- 1 ławka: temp. 40-50 oC
- 2 ławka: temp. 60-70 oC
- 3 ławka: temp. 80-90 oC
- pod sufitem: temp. Ok. 120 oC
Średnia wilgotność powietrza przy podłodze wynosi 30-40%, przy najwy\
szej ławce 5-15%.
Wylanie 0,5 litra wody na kamienie - wilgotność wzrasta do 70%.
Metodyka zabiegu:
- czas trwanie 1,5-2 h,
- zabieg pobierany jest w cyklach: jeden cykl ok. 15-25 minut (pobyt w kabinie: � czasu,
natrysk: ź czasu),
- ostatni posiłek max 1h przed zabiegiem,
- wypró\
nienie się przed zabiegiem,
- umycie całego ciała pod ciepłą wodą, dokładne osuszenie się,
- dwa ręczniki (1 jak podkład w kabinie właściwej, 2 do wytarcia po kąpieli i natryskach
ochładzających),
- faza nagrzewania  w kabinie właściwej na siedząco lub na le\
ąco,
- w zale\
ności od indywidualnej tolerancji na ciepło, wybiera się odpowiednią wysokość
siedzenia,
- faza ochładzania  wyjście na świe\
e powietrze, nacieranie się śniegiem, chłodny prysznic lub
chłodna kąpiel w basenie,
- pod koniec fazy ochładzania ogrzanie stóp ciepłą wodą, prysznic i wytarcie skóry do sucha,
- po zakończeniu zabiegu chłodny prysznic,
- 30-minutowy odpoczynek z jednoczesnym uzupełnieniem wody w organizmie,
- bezwzględny zakaz picia alkoholu w trakcie jak i bezpośrednio po zabiegu,
- jeden seans obejmuje zwykle 2-3 wejścia do komory właściwej,
- sauna dla zdrowych osób 1 w tygodniu, dla sportowców 2 i więcej.
Pozytywne skutki sauny:
- podwy\
szenie przemiany materii, średnio o ok. 11%,
- przywrócenie homeostazy (równowagi) ustroju,
- poprawa krą\
enia, przepływu krwi przez mózg,
- poprzez obfite pocenie się następuje oczyszczenie organizmu,
- zmęczenie bezpośrednio po zabiegu i szybki powrót do pełni sił,
- podwy\
szenie wydolności wysiłkowej organizmu.
Nieprawidłowe objawy:
- dreszcze,
- skoki ciśnienia,
- zawroty głowy,
- nagłe omdlenia.
Przeciwwskazania:
- ostre i przewlekłe choroby zakaz
ne,
- początki przeziębienia, stany podgorączkowe i gorączkowe,
- skłonności do krwawień,
- gruz
lica, choroba nowotworowa,
- choroby nerek, wątroby i niedokrwistość,
- niektóre choroby skóry,
- padaczka i stany psychotyczne,
- choroby układu krą\
enia,
- stany po przebytym zawale mięśnia sercowego, uogólniona mia\
d\
yca, zakrzepowe zapalenie
\
ył,
- cią\
a powikłana zatruciem cią\
owym lub niedokrwistością,
- jaskra,
- alkoholizm, narkomania,
- miesiączka,
- zaawansowana cukrzyca.
3
CIEPA
OLECZNICTWO - ćwiczenia
A
az
nia sucha rzymska: zabieg z u\
yciem gorącego, suchego powietrza w specjalnie
przygotowanym, izolowanym drewnem pomieszczeniu. Powietrze ogrzewa się do temperatury
o
ok. 40-60 C, w pomieszczeniu znajdują się ławy, umieszczone na ró\
nych wysokościach.
Jednorazowy pobyt mo\
e trwać przez 20-30 minut lub w 2 lub 3 cyklach o odpowiednio
skróconym czasie, a wychłodzenie jak w saunie fińskiej. Po saunie odpoczynek ok. 30 minut,
zabieg mo\
na pobierać 1-2 razy w tygodniu.
A
az
nia rosyjska: zabieg polegający na wysyceniu komory właściwej parą wodną w granicach
90-100% i jednorazowym pobytem w komorze. Para wodna rozprowadzana jest zazwyczaj
równomiernie po całej komorze przy pomocy odpowiednich dysz, temperatura wynosi 40-60
o
C. jednorazowy pobyt nie mo\
e trwać dłu\
ej ni\
30 minut. Czas odpoczynku do 30 minut,
zabieg mo\
na pobierać 1-2 razy w tygodniu.
A
az
nia parowa szafkowa: jest to zabieg indywidualny, odbywający się w specjalnie
przygotowanej, dobrze izolowanej szafce z otworem na głowę, pacjent pobiera zabieg w
pozycji siedzącej. Para wodna o temperaturze ok. 50 oC doprowadzana jest do wnętrza szafki
specjalnymi dyszami. Jest ona wtłaczana przez o. 5 minut, następnie, gdy pacjent zacznie się
obficie pocić, odcina się dopływ pary i pozostawia jeszcze pacjenta na 15 minut w zamkniętej
komorze. Po zabiegu - letni natrysk lub kocowanie. Wypoczynek ok. 30 minut.
o
A
az
nia sucha szafkowa: zabieg z u\
yciem ciepłego, suchego powietrza o temp. 60-80 C,
uzyskiwanego za pomocą grzejników elektrycznych. Reszta tak jak w łaz
ni parowej szafkowej.
PARAFINOTERAPIA
Parafina jest mieszaniną węglowodorów nasyconych i nienasyconych, posiada du\
ą pojemność
cieplną i małe przewodnictwo cieplne. Do zabiegów stosuje się białą parafinę stałą, bądz

płynną, zale\
nie od wykonywanego zabiegu. Działanie parafiny polega na długotrwałym i
o
głębokim przegrzewaniu organizmu, co powoduje wzrost temperatury ciała do 39-40 C.
Podczas zabiegu występuje równie\
działanie mechaniczne, poniewa\
ochładzająca się parafina
zmniejsza swoją objętość, co powoduje niewielki ucisk na tkanki poddawane zabiegowi.
Jest to metoda, która zostaje stopniowo wypierana przez inne metody ze względu na higienę
wykonywania zabiegów, nie mniej jednak jest ona jeszcze powszechnie stosowana w
uzdrowiskach w całej Polsce.
Działanie parafinoterapii:
- rozszerzenie naczyń krwionośnych,
- polepszenie ukrwienia i uelastycznienia tkanek,
- poprawa ruchomości stawów,
- zmniejszenie obrzęków,
- zmniejszenie dolegliwości bólowych.
Wyró\
nia się kilka rodzajów zabiegów parafinowych, które są powszechnie stosowane.
Wszystkie wykorzystywane są z u\
yciem tego samego rodzaju parafiny o ró\
nicy konsystencji.
Okłady parafinowe są najczęściej stosowanymi zabiegami parafinowymi. Polegają na
obło\
eniu danego odcina ciała, specjalnie przygotowanym okładem. Okład ten składa się z
plastra parafiny o grubości ok. 2-3cm, który przykrywa się ceratą lub plastikową folią,
następnie okrywa się materiałem, który dodatkowo utrzymuje ciepło. Na małe stawy stosuje
się parafinę o temp. 50-55 oC, natomiast na większe grupy mięśniowe, np. odcinek lędz
wiowo-
krzy\
owy kręgosłupa 55-60 oC. przeciętny czas trwania zabiegu wynosi do 30 minut i stosuje
się go codziennie, lub co drugi dzień, w zale\
ności od potrzeb. Po zabiegu odpoczynek w
ciepłym miejscu przez ok. 20-30 minut, aby nie poddawać obszaru poddawanego wcześniej
zabiegowi nadmiernemu schłodzeniu.
Plastry parafinowe: plastry o grubości 3-4cm. Parafinę wlewa się do odpowiednio
ukształtowanych form i następnie po lekkim ochłodzeniu parafiny nakłada się na odpowiednią
część ciała. Dalsze postępowanie - jak przy okładach parafinowych. Plaster utrzymuje się do 30
minut.
4
CIEPA
OLECZNICTWO - ćwiczenia
Banda\
e parafinowe: krótkie banda\
e lub gaza o dobranej wielkości, które zanurza się w
parafinie o temp. ok. 55 oC. następnie nasączony banda\
nakłada się w kilku warstwach na
daną część ciała i okrywa się folią, a następnie lekko owija banda\
em elastycznym. Taki okład
najczęściej stosuje się na kończyny, mo\
e być utrzymywany nawet przez ok. 30 minut i więcej.
Pędzlowanie parafinowe: stosuje się na delikatne części ciała lub u pacjentów z
nadwra\
liwością na podwy\
szenie temp. Pędzlem nakłada się kolejne warstwy o grubości 0,5-
1cm. Pozwala to na bie\
ąco dobierać temp. w trakcie zabiegu, którą pacjent akceptuje. Dobre
postępowanie - jak przy okładach.
Fango: jest to poleoid nieorganiczny pochodzenia wulkanicznego, u\
ywany głownie w krajach
Europy Zachodniej, który w połączeniu z parafiną wykazuje du\
ą zdolność utrzymywania
ciepła.
5
CIEPA
OLECZNICTWO - ćwiczenia