Liberalizm
[edytuj]
Z Wikipedii
Skocz do: nawigacji, szukaj
Ujednoznacznienie Zobacz też: liberalizm - postawa językowa
To jest artykuł z serii
Liberalizm
p � d � e

John Locke
Nurty i kierunki[pokaż]
Liberalizm klasyczny
Liberalizm europejski
Liberalizm amerykański
Liberalizm katolicki
Liberalizm konserwatywny
Liberalizm zielony
Demoliberalizm
Libertarianizm
Neoliberalizm
Ordoliberalizm
Socjalliberalizm
Liberałowie[pokaż]
John Locke
Monteskiusz
Adam Smith
Thomas Paine
Benito Ju�rez
John Stuart Mill
Isaiah Berlin
John A. Hobson
Leonard T. Hobhouse
Milton Friedman
Robert Keohane
Ludwig von Mises
Organizacje[pokaż]
Międzynarodówka Liberalna
ELDR
ALDE
IFLRY
LYMEC
Tematy powiązane[pokaż]
Prawo
Wolność
Kapitalizm
Społeczeństwo otwarte
Wolny rynek
Szkoła austriacka
Leseferyzm

Liberalizm (z łac. liberalis
wolnościowy, od łac. liber
wolny) - ideologia, kierunek polityczny głoszący, iż szeroko rozumiana wolność jest nadrzędną wartością. Najogólniej mówiąc liberalizm odwołuje się do indywidualizmu, stawia wyżej prawa jednostki niż znaczenie wspólnoty, głosi nieskrępowaną (aczkolwiek w ramach prawa) działalność poszczególnych obywateli we wszystkich sferach życia zbiorowego.

Liberalizm jako postawa społeczna w uproszczeniu jest tolerancyjnym stosunkiem wobec poglądów lub czynów innych ludzi[1].
Spis treści
[ukryj]

* 1 Historia liberalizmu
* 2 Aspekty liberalizmu
* 3 Nurty liberalizmu
o 3.1 Leseferyzm
o 3.2 Libertarianizm
o 3.3 Konserwatywny liberalizm
o 3.4 Neoliberalizm
o 3.5 Katolicki liberalizm
o 3.6 Socjalliberalizm
o 3.7 Zielony liberalizm
o 3.8 Libertynizm
o 3.9 Europejski liberalizm
o 3.10 Amerykański liberalizm
* 4 Przypisy
* 5 Bibliografia
* 6 Zobacz też
* 7 Linki zewnętrzne

Historia liberalizmu [edytuj]

Stub sekcji Ta sekcja jest zalążkiem. Jeśli możesz, rozbuduj ją.

Liberalizm wywodzi się z okresu Oświecenia. Skupiał on zwolenników tej epoki i związanych z nią nurtów filozoficznych. Postulował przeprowadzenie szeregu reform społeczno-politycznych, takich jak: zniesienie ustroju feudalnego, ograniczenie przywilejów szlacheckich, zastąpienie pańszczyzny wolnością gospodarczą, wprowadzenie równości obywateli wobec prawa, ograniczenie roli Kościoła, zniesienie monarchii i absolutyzmu, wprowadzenie demokracji opartej na konstytucyjnej zasadzie trójpodziału władzy czy też respektowanie praw człowieka, swobód obywatelskich i zasad tolerancji. W opozycji do liberalizmu pojawiła się ideologia konserwatywna, broniąca "starego ładu", odrzucająca indywidualizm, stawiająca wyżej znaczenie wspólnoty niż prawa jednostki, krytykująca demokrację i próby zniesienia hierarchicznego ustroju społecznego, przywiązana do tradycji oraz religii postrzeganej jako źródło wartości.

W 1823 we Francji odbyło się spotkanie grupy liberałów, na którym przyjęto dokument ("Plan liberałów na rzecz wzmocnienia rewolucji"), w którym to zawarte były postulaty nawiązania intensywnych stosunków pomiędzy liberałami z innych krajów. Na spotkaniu w Genewie w 1924 powołano do życia Międzynarodowe Porozumienie Partii Radykalnych i Podobnych Partii Demokratycznych, na czele którego stanął Francuz M.F. Buisson. W kwietniu 1947 w Oksfordzie odbył się kongres założycielski Międzynarodówki Liberalnej, w wyniku którego opublikowano wspólny manifest[2].

Aspekty liberalizmu [edytuj]

Klasyczne poglądy liberalne cechuje nastawienie, że ani rząd, ani żadna grupa czy jednostka społeczna, nie powinny w żaden sposób zakłócać wolności jednostki, a jedynym dopuszczalnym zniewoleniem jest sytuacja, gdy jednostka stanowi rzeczywiste zagrożenie dla czyjejś wolności lub mienia. Liberałowie w większości są za zachowaniem i rozszerzeniem praw i wolności obywatelskich, takich jak wolność słowa, wolność prasy, wolność wyznania, równouprawnieniem obywateli oraz tolerancji.

Formy liberalizmu występujące w różnych jego nurtach to:

* liberalizm polityczny
jest przekonaniem, iż jednostki są podstawą prawa i społeczeństwa. Zgodnie z tym przekonaniem społeczeństwo wraz ze swoimi instytucjami powinno chronić wolność pojedynczych jednostek bez faworyzowania tych o wyższej pozycji społecznej. Magna Charta Libertatum z 1215 roku jest przykładem politycznego dokumentu potwierdzającego, że prawa jednostki, stoją ponad przywieje monarchów. Polityczny liberalizm kładzie nacisk na umowę społeczną, zgodnie, z którą obywatele tworzą prawa ich dotyczące i jednocześnie zgadzają się na ich przestrzeganie. Umowa ta jest oparta na przekonaniu, że obywatele wiedzą najlepiej, co jest najlepsze dla nich. Liberalizm polityczny stał się początkiem liberalnej demokracji.
* liberalizm kulturowy
skupia się na prawach jednostek do ich sumienia i stylu życia. Liberalizm kulturowy obejmuje takie kwestie jak wolność seksualna, wolność religijna, wolność poznawcza oraz ochronę przed ingerencją państwa w sferę życia prywatnego. O liberaliźmie kulturowym pisał John Stuart Mill w swoim dziele O wolności (On Liberty), ostro sprzeciwiając się ingerencji państwa w życie prywatne jednostek, które mają prawo do własnej moralności jak i w skrajności także czynienia szkody samym sobie[3]. Przykładem liberalizmu kulturowego jest np. sprzeciw wobec państwowych regulacji dotyczących sztuki, gier hazardowych, seksu, prostytucji, aborcji, antykoncepcji, alkoholu czy niektórych substancji uznawanych za narkotyki.
* liberalizm ekonomiczny - pogląd, który odrzuca wszelkie ograniczenia, które krępują wolny rozwój gospodarczy i wolną konkurencję na rynku, promując "państwo-minimum" tzn. państwo ograniczające swoją działalność do zapewnienia bezpieczeństwa wewnętrznego, zewnętrznego oraz zajmowania się sprawami, którymi nie jest w stanie zająć się prywatny kapitał.
* liberalizm socjalny
zwany także nowym liberalizmem lub reformowanym liberalizmem powstały w późniejszych latach XIX wieku w krajach rozwijających się, na który wpływ miały poglądy Jeremiego Benthama oraz Johna Stuarta Milla. Według poglądu warunkiem korzystania z wolności jest zagwarantowanie przez państwo wszystkim obywatelom równości szans w dostępie do podstawowych dóbr (np. edukacji, kultury, służby zdrowia).

Nurty liberalizmu [edytuj]

Zgodnie z tradycją liberalizmu wolność jednostki jest najważniejszą wartością, która ma zastowanie do wszystkich sfer życia w społeczeństwie. Zgodnie z tym poglądem, błędem jest oddzielanie różnych form liberalizmu, jakie ma miejsce w jego nurtach, gdyż wszystkie są konsekwencją jednej filozoficznej zasady wolności.

Z klasycznego liberalizmu wywodzi się wiele współczesnych nurtów politycznych:

Leseferyzm [edytuj]

Leseferyzm postuluje wycofanie się państwa z ingerencji w gospodarkę. Postuluje prywatyzację, deregulację, obniżenie podatków i barier celnych. Ekonomiczny liberalizm jako główny aspekt leseferyzmu stanowi przeciwwagę dla socjaldemokratów i modelu państwa opiekuńczego.

Liberałowie ekonomiczni nie postulują bezpośredniej walki z biedą i bezrobociem. Według nich sposobem rozwiązania tych problemów jest obniżenie podatków, a tym samym pozostawienie w kieszeni podatnika pieniędzy na inwestycje, które tworzą miejsca pracy i powodują obniżenie poziomu bezrobocia.

Libertarianizm [edytuj]

Libertarianizm opowiada się za ograniczeniem państwa do roli "nocnego stróża", i wycofaniem go z zajmowania się zarówno gospodarką jak i sprawami społecznymi. Typowi przedstawiciele: amerykańska Partia Libertariańska.

Konserwatywny liberalizm [edytuj]

Konserwatywny liberalizm charakteryzuje się konserwatyzmem światopoglądowym, natomiast w sferze ekonomi opiera się na klasycznym liberalizmie ekonomicznym takich ekonomistów jak Milton Friedman czy Ludwig von Mises. Partie konserwatywno-liberalne w Europie zachodniej obecnie nie odgrywają większej politycznej roli. W USA znacząca część Republikanów ma poglądy konserwatywno-liberalne. W Polsce partią konserwatywno-liberalną jest Unia Polityki Realnej.

Neoliberalizm [edytuj]

Neoliberalizm to kierunek we współczesnej ekonomii przyjmujący za podstawę funkcjonowania gospodarki wolną grę sił rynkowych, lecz dopuszczający ingerencję państwa w określonym zakresie.

Katolicki liberalizm [edytuj]

Katolicki liberalizm to zespół poglądów wyznawanych przez katolików aprobujących ideologię liberalną i dążących do tego, by Kościół katolicki uznał ustrój społeczny oraz polityczny opierający się na liberalizmie. Ruch ten ma swoją genezę w rewolucji francuskiej.

Socjalliberalizm [edytuj]

Socjalliberalizm oprócz uznawania zachowania praw i wolności popieranych przez klasycznych liberałów mocno podkreśla świeckość, jak również (choć niekoniecznie) antyklerykalizm. Pod tym względem do partii socjalliberalnych zalicza się najczęściej partie lewicowe i centrolewicowe.

Europejscy i amerykańscy socjalliberałowie są za prawem do aborcji, do eutanazji, dekryminalizacją niektórych środków psychoaktywnych i równymi prawami dla homoseksualistów, w tym za prawnym uznaniem związków partnerskich.

Kontrowersje w środowiskach liberalnych budzi podejście do sprawy narkotyków, które w klasycznym kapitalizmie byłyby towarem jak każdy inny, sterowanym tylko kwestią popytu i podaży, dlatego idea legalizacji posiadania i obrotu wszelkimi środkami odurzającymi budzi sprzeciw środowisk narodowo-liberalnych.

Zielony liberalizm [edytuj]

Zielony liberalizm to termin odnoszący się do liberałów, którzy inkorporowali część założeń zielonej polityki do swojej ideologii.

Libertynizm [edytuj]

Stub sekcji Ta sekcja jest zalążkiem. Jeśli możesz, rozbuduj ją.

Europejski liberalizm [edytuj]

Europejski liberalizm opowiada się za rozszerzeniem zakresu swobód obywatelskich (liberalizm polityczny) oraz ograniczeniem ingerencji państwa w rynek (liberalizm gospodarczy). Typowy przedstawiciel to ELDR.

Europejscy liberałowie popierają umiarkowaną ingerencję państwa w służbę zdrowia, edukację, emerytury, walkę z biedą i bezrobociem. Przeciwne stanowisko w tej kwestii postulują konserwatywni liberałowie i libertarianie, według których rola państwa powinna byc również ograniczona w tych dziedzinach, proponując całkowitą prywatyzację lub mieszane modele prywatno-państwowe.

Amerykański liberalizm [edytuj]

Amerykańskie określenie liberalizmu odnosi się w swym pojęciu przede wszystkim do koncepcji społecznych, jest zaś w opozycji do tradycyjnie rozumianego liberalizmu w sferze gospodarczej. Amerykański liberalizm jest w poglądach ekonomicznych bliższy europejskiej socjaldemokracji niż europejskiemu liberalizmowi. Typowi jego przedstawiciele to część amerykańskiej Partii Demokratycznej. Amerykański liberalizm postuluje zwiększenie roli państwa, zarówno w sferze społecznej jak i w gospodarce, celem wyrównania szans. W sferze gospodarczej (swobód ekonomicznych) tradycyjnemu pojmowaniu liberalizmu najbliższa jest Partia Republikańska.

Przypisy

1. ^ SJP: Liberalizm
2. ^ Olsfordzki manifest liberalizmu z 1947 roku
3. ^ John Stuart Mill, Utylitaryzm. O wolności, Wydawnictwo: Naukowe PWN, ISBN: 9788301143336

Bibliografia [edytuj]

* Rawls John, Liberalizm polityczny, Wydawnictwo Naukowe PWN, 1998, ISBN: 8301126442
* Miłowit Kuniński, "O cnotach, demokracji i liberalizmie rozumnym", Kraków, 2006, Ośrodek Polskiej Myśli Politycznej

Zobacz też [edytuj]

* Bertrand Russell
* Benjamin Constant
* John Stuart Mill
* liberalny system polityczny
* libertarianizm
* lumpenliberalizm
* obywatelstwo
* państwo
* wolność
* wolność słowa
* anarchia

Linki zewnętrzne [edytuj]

* Liberalism (wpis w encyklopedii filozofii Stanford)
* Francuski liberalizm w XVIII i XIX w
* Oxfordzki manifest liberalizmu z 1947 roku

Źródło: "http://pl.wikipedia.org/wiki/Liberalizm"
Kategoria: Liberalizm
Ukryta kategoria: Zalążki sekcji artykułów
artykułdyskusjaedytujhistoria i autorzy
Widok

* Artykuł
* dyskusja
* edytuj
* historia i autorzy

osobiste

* Logowanie i rejestracja

Szukaj

nawigacja

* Strona główna
* Kategorie artykułów
* Bieżące wydarzenia
* Losuj stronę

zmiany

* Zgłoś błąd
* Zgłoś złą grafikę
* Częste pytania (FAQ)
* Kontakt z Wikipedią
* Wspomóż Fundację

dla edytorów

* Ostatnie zmiany
* Zasady edytowania
* Pomoc
* Portal wikipedystów

narzędzia

* Linkujące
* Zmiany w dolinkowanych
* Strony specjalne
* Wersja do druku
* Link do tej wersji
* Cytowanie tego artykułu

W innych językach

* ???????
* Aragon�s
* ?????????? (???????????)
* Brezhoneg
* ?????????
* Catala
* �esky
* Dansk
* Deutsch
* Eesti
* ????????
* English
* Espanol
* Esperanto
* Euskara
* ?????
* Foroyskt
* Fran�ais
* Frysk
* Gaeilge
* Gaidhlig
* Galego
* ???
* Hrvatski
* Igbo
* Bahasa Indonesia
* �slenska
* Italiano
* ?????
* ???????
* Latina
* Latvie�u
* Lietuviu
* Magyar
* ??????????
* Bahasa Melayu
* Nederlands
* ???
* ?Norsk (bokmal)?
* ?Norsk (nynorsk)?
* Occitan
* O'zbek
* ????
* Portugues
* Rom�nć
* ???????
* Simple English
* SlovenŁina
* Sloven�Łina
* ?????? / Srpski
* Srpskohrvatski / ??????????????
* Suomi
* Svenska
* ?????
* ???
* Ti?ng Vi?t
* T�rk�e
* ??????????
* ????
* ??????
* ??
* �emaite�ka
* ??

Powered by MediaWiki
Wikimedia Foundation

* Tę stronę ostatnio zmodyfikowano 20:12, 24 sty 2009.
*

Tekst udostępniany na licencji GNU Free Documentation License. (patrz: Prawa autorskie)
Wikipedia� jest zarejestrowanym znakiem towarowym Wikimedia Foundation. Możesz przekazać dary pieniężne Fundacji Wikimedia.
* Zasady ochrony prywatności
* O Wikipedii
* Informacje prawne







Konserwatyzm
[edytuj]
Z Wikipedii
Skocz do: nawigacji, szukaj
Ujednoznacznienie Zobacz też: konserwatyzm - postawa językowa
To jest artykuł z serii
Konserwatyzm
p � d � e

Edmund Burke
Nurty i kierunki[pokaż]
Konserwatyzm tradycjonalistyczny
Konserwatyzm ewolucyjny
Paleokonserwatyzm
Neokonserwatyzm
Konserwatywny liberalizm
Narodowy konserwatyzm
Konserwatyści na świecie[pokaż]
Joseph de Maistre
Edmund Burke
Friedrich von Gentz
Karl Ludwig von Haller
Louis Gabriel Ambroise de Bonald
Benjamin Disraeli
Ronald Reagan
Margaret Thatcher
Roger Scruton
Patrick Buchanan
Michael Oakeshott
Konserwatyści w Polsce[pokaż]
Jacek Bartyzel
Michał Bobrzyński
Adolf Bocheński
Stanisław Estreicher
Tomasz Gabiś
Stanisław Mackiewicz
Stanisław Michalkiewicz
Ryszard Legutko
Józef Szujski
Organizacje[pokaż]
Instytut Sobieskiego
Stowarzyszenie KoLiber
ACU
Organizacja Monarchistów Polskich
WorldNetDaily
Tematy powiązane[pokaż]
Prawica
Skrajna prawica
Monarchizm
Eurosceptycyzm
Patriotyzm
Tradycja
Rodzina
Wolny rynek
Kapitalizm
Tradycjonalizm integralny
Antykomunizm

Konserwatyzm (z łaciny conservare
zachowywać, dochować zmian), orientacja polityczna, która bazuje na hasłach obrony istniejącego porządku społeczno-gospodarczego oraz zachowywania i umacniania tradycyjnych wartości, takich jak: religia, naród, państwo, rodzina, hierarchia, autorytet, własność prywatna. Konserwatyści chcą obronić stary porządek ze względu na przekonanie o ewolucyjnym charakterze zmian społecznych. Konserwatyzm zrodził się na przełomie XVIII i XIX w., był próbą przeciwstawienia się racjonalistycznej myśli oświeceniowej. Nowoczesny konserwatyzm stanowił reakcję na wydarzenia Rewolucji francuskiej. Za twórcę podstaw ideologicznych nurtu uważany jest E. Burke. Jako idea polityczna termin ten po raz pierwszy użyty został w 1820 r. przez zwolennika restauracji dynastii Burbonów, Fran�ois Ren� de Chateaubriand (1768
1848), który wydawał pismo "Konserwatysta".

W znaczeniu politycznym konserwatyzm to termin odnoszący się do jednej z wielu filozofii lub ideologii politycznych, także na określenie opcji politycznej reprezentowanej przez wiele współczesnych partii politycznych (zwykle kojarzonych z prawicą).
Spis treści
[ukryj]

* 1 Pra-konserwatyści przed 1789 rokiem
* 2 Krytyka Oświecenia
* 3 Odmiany konserwatyzmu
o 3.1 Konserwatyzm ewolucyjny - ewolucjonizm
o 3.2 Konserwatyzm tradycjonalistyczny - Tradycjonalizm
o 3.3 Neokonserwatyzm a Konserwatyzm tradycjonalistyczny (w USA: Paleokonserwatyzm)
* 4 Koncepcja jednostki
* 5 Społeczeństwo
* 6 Ustrój gospodarczy
* 7 Zobacz też
* 8 Bibliografia

Pra-konserwatyści przed 1789 rokiem [edytuj]

Za przodków konserwatystów można uznać wielu myślicieli i polityków, będących zwolennikami hierarchicznego porządku społeczeństwa i silnej władzy wykonawczej, bądź przedkładającymi poczucie bezpieczeństwa i ładu ponad niezależność, a jednocześnie szanującymi tradycję. W takim ujęciu przed-konserwatystami byliby m. in; Jean Bodin, Richelieu, Thomas Hobbes, Jonathan Swift, Henry St John, William Pitt Młodszy, David Hume, angielscy Torysi, członkowie szwedzkiej "Hattpartiet".

Krytyka Oświecenia [edytuj]

Doktryna konserwatyzmu wyrosła na radykalnej krytyce oświecenia, przejawiającej się:

* krytyką oświeceniowego indywidualizmu (antyindywidualizm):
o Konserwatyści uważali, że człowiek jest z natury istotą społeczną i dlatego musi żyć w społeczeństwie. Odrzucali oświeceniową teorię umowy społecznej oraz koncepcje praw natury, uważali, że człowiek nigdy nie żył sam - zawsze otaczało go społeczeństwo, a nawet jeśli żył sam, to nie był człowiekiem - uczłowieczył się dopiero wtedy, kiedy się uspołecznił.
* krytyką oświeceniowego racjonalizmu (antyracjonalizm):
o Filozofowie oświecenia uważali, że człowiek kieruje się tylko i wyłącznie racjami rozumu, natomiast konserwatyści odrzucali ten pogląd. W ich przekonaniu człowiek jest istotą rozumną, ale jego działanie przede wszystkim jest determinowane przez namiętności i uczucia. Antyracjonalizm jest wizją człowieka, według której rozum jest hamowany przez uczucia.
* krytyką odrzucenia przez oświecenie grzechu pierworodnego:
o Konserwatyści twierdzili, że w człowieku jest nieusuwalna doza zła, która jest właśnie wynikiem grzechu pierworodnego. Człowieka nie można pozostawić samemu sobie, ponieważ wytworzyłby się konflikt między ludźmi - swoista wojna wszystkich przeciw wszystkim. Niezbędna jest władza, która zapanuje nad społecznością. Bazując na takim założeniu, m.in. Hobbes, tłumaczył, że ludzie żyjący w stanie natury musieli powołać władzę, by móc zaprzestać wzajemne walki i wyniszczanie się. Władza opisywana była jako swego rodzaju misterium.

Odmiany konserwatyzmu [edytuj]

Konserwatyzm ewolucyjny - ewolucjonizm [edytuj]

Jego ojcem jest Edmund Burke, autor książki: Rozważania o rewolucji we Francji (ang: Reflections on the Revolution in France). Od czasu przełomu XVIII i XIX wieku był w rozkwicie w Anglii. Ewolucyjni konserwatyści akceptowali powolne zmiany sytemu politycznego, lecz byli niechętni rewolucjom.

Edmund Burke martwił się o zachowanie tak zwanego "związku generacyjnego" między pokoleniami, by zbyt radykalna zmiana nie powodowała, że starsi i młodsi nie mogli już się zrozumieć. Rewolucję traktował jako niedozwolone zerwanie ciągłości historycznej. Naród jest dziełem wielu generacji, tych przeszłych, obecnych i przyszłych. Żadna generacja nie ma prawa podejmowania decyzji w imieniu pozostałych. Rewolucja jest właśnie taką nieuprawnioną decyzją.

Burke w swej książce potępiał rewolucję, gilotynę, anty-arystokratyzm i mordy, lecz nie negował potrzeby zmian. Francuzom radził skorzystać w obalaniu absolutyzmu z dorobku "wolnościowego" Francji tzn. z instytucji jaką były Stany Generalne (zwołane we Francji w 1614 roku, a potem dopiero w 1789).

Pisał to, jeszcze zanim jakobini urządzali swe masowe mordy, lecz wiedział z pism Rousseau i Holbacha, że francuskie wizje polityczne, jako zbyt abstrakcyjne, wyrozumowane i pełne pogardy dla tradycji są skazane na niepowodzenie.

Kontynuatorami Burke'a byli w tym znaczeniu tacy myśliciele jak Alexis de Tocqueville czy Herbert Spencer, a w polityce William Pitt Młodszy, Otto von Bismarck, Benjamin Disraeli czy Margaret Thatcher.

Konserwatyzm tradycjonalistyczny - Tradycjonalizm [edytuj]

Jego twórcą jest Joseph de Maistre. Tradycjonaliści starali się odbudować i przywrócić stary ład polityczny, który zburzyła w 1789 roku rewolucja francuska. Gdy okazało się to niemożliwe, starali się odbudować choć część tradycji politycznej. Tradycjonaliści byli zwolennikami Ancien r�gime'u i feudalizmu. W odróżnieniu od konserwatystów-ewolucjonistów, nie zadowalało ich konserwowanie społeczeństwa i tradycji, lecz dążyli do zniszczenia idei rewolucyjnych i ich zwolenników siłą. Ulubioną metodą tradycjonalistów bywał zamach stanu.

Kontynuatorami de Maiste'a byli w tym znaczeniu tacy myśliciele jak Friedrich von Gentz, Karl Ludwig von Haller, czy Louis Gabriel Ambroise de Bonald, a w polityce Klemens Lothar von Metternich czy Francisco Franco.

Niemcy mają własną tradycję konserwatyzmu tradycjonalistycznego, którego główne hasła podnosił już Justus M�ser (1720-1794).

Kongres wiedeński (1814-1815) był najbliższą sukcesu próbą przywrócenia starego ładu.

Niektórzy myśliciele konserwatywni za właściwy konserwatyzm uważali i uważają jedynie tradycjonalizm, a konserwatyzm ewolucyjny jest dla nich wcieleniem liberalizmu. Takie poglądy ma wśród polskich autorów Adam Wielomski.

Tradycjonaliści szanowali i szanują takie instytucje jak monarchia dziedziczna czy arystokracja. Ewolucjoniści "konserwują" dawne wartości nawet w warunkach demokracji, niemożliwej do zaakceptowania dla tradycjonalistów.

Neokonserwatyzm a Konserwatyzm tradycjonalistyczny (w USA: Paleokonserwatyzm) [edytuj]

Neokonserwatyści (XX wiek USA) dostosowali swą ideologię do realiów życia społeczno - politycznego również w kwestiach ustrojowych. Zgodnie z ideologią neokonserwatyzmu demokracja pośrednia jest ustrojem najlepiej godzącym autorytet państwa i wolność obywateli.

Natomiast tradycyjni konserwatyści (dziś w USA zwani "Paleokonserwatystami") opowiadają się za władzą elit lub monarchy oraz odczuwają sceptycyzm do "rządów wielu". Władzę ludu uważają za "dyktaturę większości" w skutkach zgubną dla całego społeczeństwa.

Wszyscy konserwatyści są przeciwnikami wszelkich "rozwiązań jedynie słusznych". To co jest dobre dla jednego społeczeństwa, może nie pasować do innego. Nie ma bowiem ustrojów i instytucji politycznych dobrych w każdych warunkach. Dla Europejczyków czy Amerykanów dobra jest demokracja, republika lub monarchia gdyż jest ona naturalnym efektem rozwoju tych społeczeństw. Dla mieszkańców Azji czy Afryki właściwsze mogą być różne formy autorytaryzmu, gdyż głęboko tkwią w ich tradycji i kulturze. Żadne społeczeństwo nie ma więc prawa narzucać innym swoich wzorców.

Koncepcja jednostki [edytuj]

Konserwatywna analiza życia społecznego opiera się na krytycznej ocenie cech natury ludzkiej. Konserwatyści nie podzielają charakterystycznego dla ideologii oświecenia optymizmu odnośnie do możliwości wyeliminowania złych cech właściwych naturze człowieka. W ich mniemaniu jednostka ludzka nigdy nie będzie doskonała, niezależnie od tego, jakie warunki zewnętrzne będą określały jej postępowanie. Nie one decydują o zachowaniach człowieka, lecz jego skazana na słabość, skażona grzechem pierwotna natura. Dlatego człowiek powinien szukać wskazówek dla swych działań w religii, odwoływać się do uznanych autorytetów. Zwolennicy nurtu konserwatywnego odrzucają jednostronne spojrzenie na jednostkę jako istotę racjonalną, podkreślając, że kieruje się ona w swych wyborach również instynktami i emocjami.

Społeczeństwo [edytuj]

Koncepcja człowieka określa wizję społeczeństwa. Według konserwatystów kształtuje się ono i rozwija w sposób naturalny, jest organiczną całością, nie zaś zbiorem zatomizowanych jednostek. Wspólnota jest nadrzędna wobec jednostki.

Społeczeństwo jest ze swej istoty hierarchiczne. Jego rozwojem powinna rządzić zasada ciągłości historycznej. Jest to jedna z najważniejszych zasad uznawanych przez konserwatystów. Ich zdaniem istniejące instytucje ucieleśniają mądrości i doświadczenie kolejnych generacji, natomiast tradycja przekazywana z pokolenia na pokolenie jest spoiwem gwarantującym ład społeczny. Nie oznacza to, że konserwatyści są niechętni wszelkim zmianom. Dopuszczają oni takie przeobrażenia, które nie naruszają ciągłości między przeszłością, teraźniejszością i przyszłością, są efektem naturalnego procesu gromadzenia i przewartościowywania doświadczeń. Wyznając taki pogląd, konserwatyści negatywnie odnoszą się do rewolucji i reform głęboko ingerujących w życie społeczne. Stoją na stanowisku, że społeczeństwu, nawet w imię doskonalenia instytucji i ludzi, nie wolno narzucać żadnych rozwiązań zasadniczo zmieniających istniejące struktury i zasady współżycia. Oznacza to bowiem destrukcję i chaos, a dążenie do naprawy zła kończy się złem jeszcze większym. Gwałtowne zmiany niszczą naturalne więzi, co rodzi z kolei przemoc jako środek mający zapewnić spójność społeczeństwa.

Ustrój gospodarczy [edytuj]

Zgodnie z myślą konserwatywną gospodarka powinna opierać się na prywatnej własności i zasadzie konkurencji realizowanej przez rynek. Własność prywatna jest nie tylko gwarancją wolności, lecz również instrumentem tworzenia bogactwa narodu. Konserwatyści, którzy także w odniesieniu do gospodarki prezentują styl myślenia niechętny abstrakcji i metafizyce, a preferują konkret, zdrowy rozsądek i pragmatyzm, przejściowo zaakceptowali politykę reform gospodarczych i socjalnych prowadzoną przez państwo. W latach osiemdziesiątych XX w. jednak ponownie zyskały popularność rozwiązania łączące konserwatywne wartości z ograniczeniem do minimum roli państwa. Neokonserwatyści współcześni, podobnie jak ich poprzednicy, krytykują społeczeństwo masowe, w którym zanika ich zdaniem poszanowanie dla tradycji, potrzeba przynależności, samodzielność sądów, a w efekcie również poczucie odpowiedzialności. Zjawiska te łączą oni z kryzysem rodziny, nie docenieniem roli religii oraz upadkiem tradycyjnych autorytetów. Podobnie jak w przeszłości neokonserwatyści sądzą, iż nie uda się wyeliminować zła z życia społecznego. Nie popierają wprowadzania regulacji związków par tej samej płci w prawie. Neokonserwatyści nie uważają również, że społeczną walkę z przejawami kryzysu można prowadzić, stosując narzędzia polityczne. Przyjmują wszakże, iż zwracanie uwagi na istniejące niebezpieczeństwa jest nieodzowne i może odegrać pozytywną rolę.

Zobacz też [edytuj]

* Chadecja
* Konserwatywny liberalizm
* Fundamentalizm
* Narodowy konserwatyzm

Bibliografia [edytuj]

* Roger Scruton , Co znaczy konserwatyzm, Zysk i S-ka, Grudzień 2002, ISBN 83-7150-993-6
* Adam Wielomski, Konserwatyzm. Główne idee, nurty i postacie, Fijor Publishing Warszawa 2007.

Źródło: "http://pl.wikipedia.org/wiki/Konserwatyzm"
Kategoria: Konserwatyzm
artykułdyskusjaedytujhistoria i autorzy
Widok

* Artykuł
* dyskusja
* edytuj
* historia i autorzy

osobiste

* Logowanie i rejestracja

Szukaj

nawigacja

* Strona główna
* Kategorie artykułów
* Bieżące wydarzenia
* Losuj stronę

zmiany

* Zgłoś błąd
* Zgłoś złą grafikę
* Częste pytania (FAQ)
* Kontakt z Wikipedią
* Wspomóż Fundację

dla edytorów

* Ostatnie zmiany
* Zasady edytowania
* Pomoc
* Portal wikipedystów

narzędzia

* Linkujące
* Zmiany w dolinkowanych
* Strony specjalne
* Wersja do druku
* Link do tej wersji
* Cytowanie tego artykułu

W innych językach

* ???????
* Brezhoneg
* ?????????
* Catala
* �esky
* Cymraeg
* Dansk
* Deutsch
* Eesti
* ????????
* English
* Espanol
* Esperanto
* ?????
* Fran�ais
* Gaeilge
* Galego
* ???
* Hrvatski
* Igbo
* Bahasa Indonesia
* �slenska
* Italiano
* ?????
* Kurd� / ?????
* Latina
* Latvie�u
* Lietuviu
* Magyar
* ??????????
* Nederlands
* ???
* ?Norsk (bokmal)?
* ?Norsk (nynorsk)?
* Portugues
* Rom�nć
* ???????
* ???? ????
* Simple English
* SlovenŁina
* ?????? / Srpski
* Srpskohrvatski / ??????????????
* Suomi
* Svenska
* ?????
* ???
* T�rk�e
* ??????????
* ??????
* �emaite�ka
* ??

Powered by MediaWiki
Wikimedia Foundation

* Tę stronę ostatnio zmodyfikowano 23:54, 1 sty 2009.
*

Tekst udostępniany na licencji GNU Free Documentation License. (patrz: Prawa autorskie)
Wikipedia� jest zarejestrowanym znakiem towarowym Wikimedia Foundation. Możesz przekazać dary pieniężne Fundacji Wikimedia.
* Zasady ochrony prywatności
* O Wikipedii
* Informacje prawne






Socjalizm
Z Wikipedii
Przejrzana [zobacz szkic] (+/-)
To jest najnowsza wersja przejrzana, zatwierdzona 13 gru 2008. Szkic zawiera 1 zmianę oczekującą na przejrzenie.
Status przejrzana

Skocz do: nawigacji, szukaj
Socjalizm p � d � e
Nurty[pokaż]
Socjalizm agrarny
Socjalizm bezpaństwowy
Socjalizm chrześcijański
Socjalliberalizm
Socjaldemokracja
Socjalizm demokratyczny
Socjalizm zielony
Socjalizm dhammiczny
Socjalizm narodowy
Socjalizm rewolucyjny
Socjalizm utopijny
Socjalizm etyczny
Organizacje[pokaż]
I Międzynarodówka
II Międzynarodówka
PPS
Fundacja im. R. Luksemburg
Młodzi Socjaliści
Teoretycy i intelektualiści[pokaż]
Ferdynand Lassalle
August Bebel
Karol Kautsky
Eduard Bernstein
Jean Jaures
Kazimierz Kelles-Krauz
Otto Bauer
Lidia Ciołkoszowa
Herbert Marcuse
Jan Józef Lipski
Tadeusz Kowalik
Jacek Kuroń
Karol Modzelewski
Jan Strzelecki
Slavoj �iśek
Tematy powiązane[pokaż]
Anarchizm
Demokracja
Kapitalizm
Marksizm
Realny socjalizm
Reformizm
Rewolucja
Socjalizm naukowy

Socjalizm (łac.societas - wspólnota) - wieloznaczne pojęcie, odnoszące się do prób zmniejszenia nierówności społecznych i upowszechnienia świadczeń socjalnych, lub poddania gospodarki kontroli społecznej (poprzez instytucje państwowe, samorządowe, korporacyjne lub spółdzielcze). Częścią wspólną wszystkich odmian socjalizmu jest (częściowe lub całkowite) odrzucenie idei kapitalistycznego wolnego rynku, ograniczenie własności prywatnej oraz promowanie idei sprawiedliwości społecznej.

* Rodzaj ideologii politycznej, wywodzącej się z utopijnej filozofii politycznej rozwijanej w latach 30. i 40. XIX wieku we Francji (np. Henri de Saint-Simon, Pierre Leroux, Charles Fourier) i Anglii (Robert Owen). Celem socjalistów było zbudowanie społeczeństwa bez ubóstwa, gdzie siły rynkowe nie są głównym mechanizmem podziału bogactwa oraz w którym funkcjonowanie społeczeństwa opiera się na wspólnej własności, wzajemnej współpracy i altruizmie. Teoretykami socjalizmu połowy XIX w. byli: Karol Marks, Fryderyk Engels, Pierre Proudhon i Michał Bakunin twórcy marksizmu, anarchizmu i anarchokolektywizmu. Wkrótce na gruncie marksistowskiej wersji socjalizmu powstała ideologia komunistyczna oraz ideologia socjaldemokratyczna. Elementy ideologii socjalistycznej były także łączone z nacjonalizmem (nazizm), chrześcijaństwem, islamem etc.

* Ruchy społeczne inspirowane ideologiami socjalistycznymi i partie polityczne określające się jako socjalistyczne. Partie te zostały zjednoczone w 1864 roku w ramach I Międzynarodówki (Międzynarodowego Stowarzyszenia Robotniczego). Później ruch socjalistyczny podlegał podziałom z powodu sporów ideologicznych, stosunku do ZSRR, taktyki działania. Główne siły w ruchu socjalistycznym XX wieku to:
o socjaldemokracja - partie socjaldemokratyczne realizowały interwencjonizm państwowy w ramach gospodarki rynkowej; dużą wagę przywiązywały do demokracji, oraz polityki laickiej, upowszechnienia oświaty, pokojowej polityki międzynarodowej. Obecnie dużą rolę odgrywają w krajach europejskich, także w Kanadzie, Australii, Nowej Zelandii, Ameryce Łacińskiej, m.in SPD w Niemczech, Partia Pracy w Wielkiej Brytanii, Partia Pracy w Holandii. W Polsce do koncepcji socjaldemokratycznej odwołują się partie RACJA Polskiej Lewicy, Polska Partia Pracy i Partia Socjaldemokratyczna.

*
o demokratyczny socjalizm - partie na lewo od socjaldemokracji, krytykujące zarówno przesuwanie się w stronę centrum sceny politycznej głównych partii socjaldemokratycznych, jak i odcinające się od antydemokratycznego leninizmu. Najsilniejsze w Europie i Ameryce Południowej, m.in. Partia Lewicy w Szwecji, Socjalistyczna Partia Ludowa w Danii, Partia Lewicy w Niemczech, Blok Lewicy w Portugalii. W Polsce do koncepcji demokratycznego socjalizmu odwołuje się Polska Partia Socjalistyczna, Nowa Lewica oraz stowarzyszenie Młodzi Socjaliści.

*
o komunizm - partie komunistyczne wyznawały ideologię określaną jako marksizm-leninizm; ich program przewidywał budowę państwa o gospodarce planowej. Ruch komunistyczny uległ dalszym podziałom (trockizm, maoizm, eurokomunizm). Pod koniec XX wieku i na początku XXI wieku w obliczu fiaska komunizmu sowieckiego wiele partii komunistycznych przyjęło program socjaldemokratyczny. W Polsce do koncepcji komunizmu odwołuje się Komunistyczna Partia Polski oraz Polska Socjalistyczna Partia Robotnicza.

* Socjalizm w marksizmie to typ państwa i społeczeństwa, w który przekształca się kapitalizm i który poprzedza komunizm: jego cechą konstytutywną jest zasada "od każdego według jego zdolności, każdemu według jego pracy". Państwa rządzone przez partie komunistyczne oficjalnie określały się jako "socjalistyczne", chociaż socjaldemokraci uważali to określenie za nieadekwatne.

* Realny socjalizm - określenie używane na rzeczywistą formę rządów w krajach rządzonych przez partie komunistyczne z okresu zimnej wojny, cechującą się wieloma odstępstwami od idei socjalizmu.

* Jako "socjalistyczną" określano także gospodarkę planową, a także politykę gospodarczą zwiększającą równość ekonomiczną kosztem wolności gospodarczej. Narzędziami takiej polityki były:
o redystrybucja dochodu narodowego (progresywne podatki, dotacje do towarów i usług);
o reglamentacja towarów i usług;
o nacjonalizacja (najczęściej upaństwowienie) środków produkcji, także wspieranie spółdzielczości.

Wikicytaty
Zobacz w Wikicytatach kolekcję cytatów
o socjalizmie

Ideologie czerpiące inspirację z socjalizmu:

* socjalizm dhammiczny - system nauk społecznych będących wynikiem buddyjskiej analizy obecnego społeczeństwa. Stworzony w Tajlandii przez mnicha buddyjskiego Buddhadasa Bhikkhu
* socjalizm agrarny - połączenie agraryzmu z socjalizmem
* socjalizm chrześcijański - utopijny nurt, oparty o naukę chrześcijańską, powstały w XIX wieku
* socjalizm rynkowy - system oparty o mieszankę planowania, samorządności pracowniczej i rynku, oparty na własności mieszanej z dużym udziałem sektora spółdzielczego i własności pracowniczej. W Polsce o tę koncepcję oparty był program gospodarczy I Zjazdu "NSZZ Solidarność", przyjęty w 1981 roku.

Zobacz też [edytuj]

* austromarksizm
* komunizm
* marksizm
* rewizjonizm
* socjaldemokracja
* socjalizm z ludzką twarzą
* narodowy socjalizm

Źródło: "http://pl.wikipedia.org/wiki/Socjalizm"
Kategorie: Socjalizm � Ustroje polityczne � Historia ruchu robotniczego
artykułszkicdyskusjaedytuj szkichistoria i autorzy
Widok

* Artykuł
* Szkic
* dyskusja
* Edytuj szkic
* historia i autorzy

osobiste

* Logowanie i rejestracja

Szukaj

nawigacja

* Strona główna
* Kategorie artykułów
* Bieżące wydarzenia
* Losuj stronę

zmiany

* Zgłoś błąd
* Zgłoś złą grafikę
* Częste pytania (FAQ)
* Kontakt z Wikipedią
* Wspomóż Fundację

dla edytorów

* Ostatnie zmiany
* Zasady edytowania
* Pomoc
* Portal wikipedystów

narzędzia

* Linkujące
* Zmiany w dolinkowanych
* Strony specjalne
* Wersja do druku
* Link do tej wersji
* Cytowanie tego artykułu

W innych językach

* ???????
* Aragon�s
* Asturianu
* Az?rbaycan
* ?????
* B�n-l�m-gś
* ??????????
* Bosanski
* Brezhoneg
* ?????????
* Catala
* �esky
* Cymraeg
* Dansk
* Deutsch
* Eesti
* ????????
* English
* Espanol
* Esperanto
* Euskara
* ?????
* Foroyskt
* Fran�ais
* Gaeilge
* Galego
* ???
* ??????
* Hrvatski
* ???? ???/????????????? ???????
* Bahasa Indonesia
* �slenska
* Italiano
* ?????
* ???????
* Latina
* Latvie�u
* Lietuviu
* Ling�la
* Magyar
* ??????????
* ?????
* Bahasa Melayu
* Nederlands
* ???
* ?Norsk (bokmal)?
* ?Norsk (nynorsk)?
* Portugues
* Rom�nć
* Runa Simi
* ???????
* Scots
* Sicilianu
* Simple English
* SlovenŁina
* Sloven�Łina
* ?????? / Srpski
* Srpskohrvatski / ??????????????
* Suomi
* Svenska
* ?????
* ???
* Ti?ng Vi?t
* T�rk�e
* ??????????
* ????
* Veneto
* ??????
* ??
* �emaite�ka
* ??

Powered by MediaWiki
Wikimedia Foundation

* Tę stronę ostatnio zmodyfikowano 18:29, 13 gru 2008.
*

Tekst udostępniany na licencji GNU Free Documentation License. (patrz: Prawa autorskie)
Wikipedia� jest zarejestrowanym znakiem towarowym Wikimedia Foundation. Możesz przekazać dary pieniężne Fundacji Wikimedia.
* Zasady ochrony prywatności
* O Wikipedii
* Informacje prawne




Komunizm
[edytuj]
Z Wikipedii
Skocz do: nawigacji, szukaj
Treść tego hasła może nie być zgodna z zasadami neutralnego punktu widzenia.
Zajrzyj na stronę dyskusji i pomóż go poprawić.

Komunizm (łac. communis - wspólny, powszechny) - radykalny, lewicowy system ideologiczny, będący odmianą socjalizmu, negujący własność prywatną, zwłaszcza środków produkcji, oparty na idei walki klas, mającej doprowadzić do osiągnięcia sprawiedliwości społecznej poprzez stworzenie społeczeństwa pozbawionego wewnętrznych podziałów ekonomicznych (bezklasowego) i etnicznych (bezpaństwowego), w którym wszystkie środki produkcji znajdą się w posiadaniu wspólnot. Jako sposób osiągnięcia celów wskazywał "obalenie przemocą całego dotychczasowego ustroju społecznego"[1]. Także oparty na tej ideologii system rządów. W języku potocznym, ustrój społeczny w państwach rządzonych przez partie komunistyczne. W krajach komunistycznych określany także propagandową nazwą realnego socjalizmu, wprowadzoną w latach 70. XX wieku w ZSRR.
Spis treści
[ukryj]

* 1 Ideologia
* 2 Historia
* 3 Ofiary w państwach rządzonych przez partie komunistyczne
* 4 Praktyka
* 5 Komunizm dziś
o 5.1 Sytuacja prawna w Polsce
* 6 Zobacz też
* 7 Przypisy
* 8 Bibliografia


Ideologia [edytuj]
Sierp i młot
symbol komunizmu jako dyktatury proletariatu ("ludu pracującego miast i wsi")

System poglądów głoszący program całkowitego zniesienia ucisku i wyzysku społecznego, postulujący powszechność, równość i sprawiedliwość społeczną oraz zbudowanie społeczeństwa bezklasowego opartego na społecznej własności środków produkcji i sprawiedliwym podziale dóbr. Były to przesłanki realizacji zasad równości we wszystkich dziedzinach życia społecznego.

Można zauważyć pewne analogie między ideami komunizmu a filozofią Platona. Idee równości i wspólnoty zyskały na znaczeniu w okresie rewolucji francuskiej 1789-1799. Idee te były następnie rozwijane przez utopijnych socjalistów: Henri de Saint-Simon, Charles Fourier). Duży wpływ na rozwój ideologii komunistycznej miał wzrost uprzemysłowienia i przemiany społeczne z tym związane. Odrębnego znaczenia nabrały one w ideologii marksistowskiej.

Twórców koncepcji komunistycznych można podzielić na dwa nurty:

* socjalistyczny - który wywodzić należy z myśli wspomnianych wyżej Henriego de Saint-Simona i Charlesa Fouriera a który przekształcili potem z utopijnego ideału (socjalizm utopijny) w rewolucyjną teorię społeczno-polityczną (socjalizm naukowy) Karol Marks i Fryderyk Engels. Posługiwali się przy tym metodologią naukowego dyskursu, zaś ich ambicje sięgały stworzenia "naukowej teorii dynamiki społeczeństw". Powstaly w ten sposob materializm dialektyczny, określając kierowniczą rolę i zadania klasy robotniczej w walce z kapitalistycznym ustrojem, stał się ideologią rewolucyjną ruchu robotniczego od lat '80 XIX w. oraz teoretycznym narzędziem i celem przebudowy stosunków społecznych.
* anarchistyczny - mający swoje podłoże u innego myśliciela socjalizmu utopijnego, a mianowicie Pierre'a Proudhona. Następnie koncepcja ta została zmodyfikowana przez Michała Bakunina (anarchokolektywizm) oraz Piotra Kropotkina (anarchokomunizm).

W XX wieku komunizm został zmodyfikowany przez Włodzimierza Lenina (bolszewizm) i w zastosowaniu do warunków panujących w Rosji, stał się (w dużej mierze tylko oficjalnie) ideologiczną podstawą partii bolszewickiej.

Historia [edytuj]
Treść tego hasła może nie być zgodna z zasadami neutralnego punktu widzenia.
Zajrzyj na stronę dyskusji i pomóż go poprawić.
Ten artykuł wymaga uzupełnienia źródeł podanych informacji.
Aby uczynić go weryfikowalnym, należy podać przypisy do materiałów opublikowanych w wiarygodnych źródłach.

Ruch komunistyczny oddzielił się od ruchu socjalistycznego na przełomie XIX i XX wieku, uważając dotychczasowe metody działania za nieskuteczne, a liderów partii socjalistycznych - za niejednokrotnie zdradzających swoje deklarowane ideały. Formą organizacyjną były partie komunistyczne, których celem było zdobycie władzy drogą rewolucyjną. Odrzucały one tradycyjne parlamentarne metody działania, uważając je za nieskuteczne (komuniści argumentowali, iż w ramach systemu kapitalistycznego nie można przeprowadzić trwałych prospołecznych zmian). Komuniści zrzeszyli się w III Międzynarodówce, która przejęła zasady organizacji bolszewików.

W partiach komunistycznych kładziono duży nacisk na bezwzględną dyscyplinę wobec celów formułowanych przez elitarnych i kadrowych przywódców. W partiach - zależnie od kraju - dopuszczano w różnym stopniu wewnątrzpartyjną dyskusję, jednak zabroniona była krytyka partii na zewnątrz. Po dojściu do władzy, partia komunistyczna stawała się jednolita z aparatem państwowym. Na ogół szybko zatracała swoją ideowość i stawała się często tylko środkiem do podniesienia statusu społecznego osób z kręgu partii. Proces taki miał miejsce po dojściu do władzy Józefa Stalina, gdy radziecka partia komunistyczna uległa zupełnej ideowej degeneracji, całkowicie zlikwidowana została demokracja wewnątrzpartyjna, a obywatele kraju poddani terrorowi. Zastosowany tam autorytarny model sprawowania władzy, został również przeniesiony do Międzynarodówki, z fatalnymi skutkami.

Rezultatem degeneracji partii komunistycznych było powstanie w XX wieku wielu państw o charakterze mniej lub bardziej totalitarnym. W 1917 po rewolucji październikowej powstało pierwsze na świecie państwo oficjalnie uznawane za "socjalistyczne" - ZSRR. Kierownictwo partii doprowadziło do wprowadzenia trwałych lub przejściowych rządów terroru, a w niektórych przypadkach do ludobójstwa, szczególnie w odniesieniu do średnich i wyższych warstw społecznych. Oficjalnie w państwach tych panowała "dyktatura proletariatu", a celem polityki partii rządzących było wprowadzenie pełnej współwłasności środków produkcji i tym samym pełna wolność od wyzysku. Hasła te były jednak tylko pustymi frazesami. Dlatego mówienie o bezpośrednim związku założeń teoretycznych marksizmu i ofiarami terroru partii nazywających się komunistycznymi jest poważnym i ryzykownym uproszczeniem.

Ofiary w państwach rządzonych przez partie komunistyczne [edytuj]

Lista krajów, w których partie komunistyczne sprawowały władzę, wraz z krótką statystyką śmiertelnych ofiar terroru:

* Rosja i ZSRR 1917-1991, 20 mln ofiar śmiertelnych (w tym zależnie od źródeł ok. 4-10 mln na Ukrainie, głównie na skutek klęsk głodu, wywołanych intensywną kolektywizacją - m. in. wielki głód na Ukrainie)[2]
* Mongolia 1924-1990, nieznana liczba ofiar
* Europa Wschodnia - 1 milion ofiar[2], w następujących krajach:
o Polska
o NRD
o Czechosłowacja
o Węgry
o Bułgaria
o Rumunia
o Jugosławia
o Albania
* Koreańska Republika Ludowo-Demokratyczna, od 1948 do dziś, 2 miliony ofiar[2]
* Chiny od 1949 (z wyjątkiem Tajwanu) do dziś, od 60 do 65 mln ofiar[2]
* Wietnam od 1945 (Południowy od 1976) do dziś, 1 milion ofiar[2]
* Kuba od 1959 do dziś
* Kambodża od 1975 do 1978/79, od 1 mln do 2 mln ofiar[2]
* Laos od 1975 do dziś
* Afganistan od 1975 do 1991, 1,5 miliona ofiar[2]
* Różne państwa afrykańskie - w różnych okresach, ok. 1,7 miliona ofiar[2]

Liczoną w powyższy sposób całkowitą ilość ofiar komunizmu można by oszacować na 100 milionów[2] ludzi.

ZSRR (Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich 1922-1991) - pierwsze państwo dążące do komunizmu, podporządkowywało sobie partie komunistyczne w innych krajach i wiele z nich, niezależnie od woli swych członków, stawało się elementem polityki zagranicznej ZSRR (RWPG - Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej, Układ Warszawski).

Praktyka [edytuj]

Ustrój komunistyczny - jako ustrój bezklasowy, uwolniony od instytucji państwa, najwyższe stadium rozwoju społeczeństwa socjalistycznego - nigdzie nie został zrealizowany. Był natomiast uznawany za cel, do którego miały dążyć społeczeństwa socjalistyczne.

W praktyce państw rządzonych przez partie komunistyczne i robotnicze występował (i w niektórych krajach nadal trwa) ustrój nazywany od lat 70. XX wieku, stworzonym w ZSRR propagandowym określeniem realnym socjalizmem (który zastąpił wcześniej stosowane określenie dyktatura proletariatu).

Ustrój realnego socjalizmu ukształtował się wyłącznie w państwach, w których partie komunistyczne zdobyły władzę. Charakteryzował się dominacją partii we wszystkich sferach życia publicznego, które zawładnęły ustawodawstwem, prawem, a nawet życiem prywatnym obywateli; sprawowały monopol w zakresie ideologii i upaństwowionej gospodarki.

Rządy partii komunistycznych lub robotniczych zgodnie z postulatami Marksa realizowano metodami przymusu. Wobec sprzeciwu różnych grup społecznych stosowano terror o różnej dynamice i stopniu nasilenia, przy równoczesnym odcięciu kontaktów i swobody wymiany ze światem zewnętrznym. Ustrój komunistyczny (określany także jako ustrój tzw. realnego socjalizmu), zarówno w fazie rozwoju oraz apogeum funkcjonowania, charakteryzowały:

* Ogromna produkcja w wybranych przez państwo dziedzinach gospodarki (częściowo wymuszonych przez sytuację międzynarodową), przy jednoczesnym niedoborze większości innych towarów (konsekwencja centralnego planowania gospodarczego)
* Mobilizacja ludności metodami przymusu politycznego i policyjnego do osiągania celów polityczno-gospodarczych, m. in. kolektywizacja, industrializacja (ZSRR), Wielki Skok, rewolucja kulturalna (Chiny)
* Masowe przemiany społeczne (uprzywilejowanie niektórych grup społecznych - np. chłopi, robotnicy, zwolennicy ustroju, kosztem reszty społeczeństwa np. poprzez wywłaszczenia, mordy czy dyskryminację (działania łamiące prawo tłumaczone były zasadą tzw. dyktatury proletariatu); niszczenie norm społecznych, tradycji i religii, narzucanie kierunków w sztuce np. socrealizm
* Ateizacja, realizowana w sposób zinstytucjonalizowany, np. Związek Wojujących Bezbożników (ZSRR)
* Cykliczne usuwanie rzeczywistych lub domniemanych przeciwników komunizmu (np. wróg klasowy, wróg ludu, kułak itp.), poprzez czystki, wymierzone we własne struktury władzy komunistycznej (m. in. organizowano procesy pokazowe), oraz inne formy represji (m. in. wykorzystanie psychiatrii do represji politycznych, np. psychiatria represyjna w ZSRR), czy system obozów pracy przymusowej np. Gułag (podporządkowany także celom ekonomicznym)
* Zmiana sposobu życia związana z planami społecznymi i ekonomicznymi władz - np. uprzemysławianie, zasiedlanie miast przez ludność wiejską, wdrażanie pseudonaukowych teorii i poglądów np. łysenkizm
* Kult przywódców państwowych, zgodnie z tzw. kultem jednostki, realizowany pośrednio poprzez promocję grup i kreowanie pożądanych postaw społecznych (np. stachanowiec, przodownik pracy, pionier, itp.)
* Blokada informacyjna społeczeństwa, realizowana głównie poprzez cenzurę, indoktrynację ideologiczną, propagandę - w szczególności zawłaszczającą sferę języka publicznego poprzez tzw. nowomowę

Te cechy rozwoju decydowały o poparciu realnego socjalizmu przez niektóre grupy społeczne, które odnosiły korzyści ze zmian, i na nie powoływały się aprobujące komunizm środowiska poza granicami krajów komunistycznych.

Rządy partii określanych jako komunistyczne były jedną z przyczyn zacofania gospodarczego wielu państw świata. Po wyczerpaniu łatwo dostępnych zasobów i wskutek narastania zjawisk biernego oporu oraz korupcji, nastąpiła faza utraty atrakcyjności ideologicznej i praktycznej. Pojawiły się zorganizowane ruchy emancypacyjne ("Solidarność").

Gospodarka przeżywała coraz poważniejsze trudności, opierając się w znacznym stopniu na zagranicznych pożyczkach. Było to przyczyną znalezienia się ustroju realnego socjalizmu w fazie stagnacji i przewlekłego kryzysu, a w konsekwencji upadku w latach 1989-1992 w większości państw. Konsekwencją było niemal półwieczne zapóźnienie gospodarcze i społeczne oraz znaczne zadłużenie (w PRL wyniosło ono prawie 50 mld USD w 1990 roku).


Po upadku realnego socjalizmu w początkach lat 90. XX wieku, część ugrupowań komunistycznych przekształciła się w ruchy lub partie o charakterze socjaldemokratycznym.

Komunizm dziś [edytuj]

Obecnie istniejące partie komunistyczne jednoznacznie odrzucają radziecki (stalinowski) system sprawowania władzy (oprócz Komunistycznej Partii Federacji Rosyjskiej), i głosząc powrót do marksizmu, nawołują do zwiększenia demokracji (większego udziału obywateli w życiu państwa - tzw. Rady Robotnicze) i swobód społecznych. Jednocześnie chwalą niektóre z praktyk realnego socjalizmu - powszechność zatrudnienia, wysokie świadczenia socjalne dla obywateli, brak rażących nierówności społecznych. W Polsce partia komunistyczna ma znikome znaczenie, jednak na zachodzie Europy rola partii i organizacji komunistycznych jest większa - w Hiszpanii i Francji komuniści są obecni w parlamencie, do niedawna było tak również we Włoszech.

Sytuacja prawna w Polsce [edytuj]

Głoszenie poglądów politycznych odwołujących się do metod stalinizmu i realnego socjalizmu w Polsce jest zakazane z mocy prawa, regulują to:

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 1997 r. Nr 78, poz. 483):
Art. 13.
Zakazane jest istnienie partii politycznych i innych organizacji odwołujących się w swoich programach do totalitarnych metod i praktyk działania nazizmu, faszyzmu i komunizmu, a także tych, których program lub działalność zakłada lub dopuszcza nienawiść rasową i narodowościową, stosowanie przemocy w celu zdobycia władzy lub wpływu na politykę państwa albo przewiduje utajnienie struktur lub członkostwa.

Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. z 1997 r. Nr 88, poz. 553, z późn. zm.):
Art. 256.
Kto publicznie propaguje faszystowski lub inny totalitarny ustrój państwa lub nawołuje do nienawiści na tle różnic narodowościowych, etnicznych, rasowych, wyznaniowych albo ze względu na bezwyznaniowość, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
Art. 257.
Kto publicznie znieważa grupę ludności albo poszczególną osobę z powodu jej przynależności narodowościowej, etnicznej, rasowej, wyznaniowej albo z powodu jej bezwyznaniowości lub z takich powodów narusza nietykalność cielesną innej osoby, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

Organizacje typu Komunistyczna Partia Polski mogą jednak legalnie działać, gdyż w swoim programie nie odwołują się one do wskazanych w konstytucji totalitarnych praktyk, wodzowskiego modelu państwa, terroru itp. ale jedynie do haseł uspołecznienia środków produkcji, kontroli robotniczej itp. które same w sobie nie zawierają treści propagującej totalitaryzm.

Zobacz też [edytuj]
Wikiźródła
Zobacz w Wikiźródłach tekst
Manifestu Komunistycznego Marksa i Engelsa
Wikicytaty
Zobacz w Wikicytatach kolekcję cytatów
związanych z komunizmem
Wikisłownik
Zobacz hasło komunizm w Wikisłowniku

* antykomunizm
* komunizm pierwotny
* komunizm utopijny
* Narodowy bolszewizm
* lewica chrześcijańska
* sytuacjonizm
* teologia wyzwolenia
* totalitaryzm

Przypisy

1. ^ Karol Marks, Fryderyk Engels - Manifest Partii Komunistycznej
2. ^ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 2,7 2,8 St�phane Courtois, Nicolas Werth, Jean-Louis Margolin, Karel Bartosek: Czarna księga komunizmu. Zbrodnie, terror, prześladowania. Warszawa: Wydawnictwo Prószyński i S-ka, 1999, ss. 25, 26. ISBN 83-7180-326-5.

Bibliografia [edytuj]

* Margolin J., Courtois S., Paczkowski A., Werth N., Panne J., Bartosek K. Czarna księga komunizmu. Zbrodnie, terror, prześladowania, Prószyński i S-ka, Maj 2001, ISBN 83-7180-326-5
* Artykuł Jacka Bartyzela o komunizmie z "Encyklopedii Białych Plam"
* Karol Marks, Fryderyk Engels - Manifest Partii Komunistycznej, Londyn 1848

[pokaż]
p � d � e
To hasło powiązane jest z serią Komunizm
Symbole
sierp i młot � czerwona gwiazda � czerwony sztandar
Kierunki w ruchu
komunistycznym
anarchokomunizm � eurokomunizm � komunizm chrześcijański � leninizm � luksemburgizm � maoizm � marksizm � stalinizm � trockizm � guevaryzm
Partie polityczne
I Międzynarodówka � II Międzynarodówka � III Międzynarodówka � IV Międzynarodówka � KPCh � KPP � KPZR � NSPJ � PZPR
Państwa uznawane za
komunistyczne
Chińska Republika Ludowa � Korea Północna � Kuba � Laos � Wietnam � Związek Radziecki (1917-1991)
Tematy powiązane
antykomunizm � centralizm demokratyczny � gospodarka planowa � dyktatura proletariatu � ekonomia marksistowska � Komuna Paryska � manifest komunistyczny � materializm historyczny � narodowy bolszewizm � narodowy komunizm � nowa lewica � skrajna lewica � sprawiedliwość społeczna � socjalizm � walka klas
[pokaż]
p � d � e
Zimna wojna
Uczestnicy NATO � Ruch państw niezaangażowanych � Chińska Republika Ludowa � Układ Warszawski
Lata 1940
Konferencja jałtańska � Operacja Unthinkable � Konferencja poczdamska � Operacja Keelhaul � Ucieczka Gouzenki � Kryzys Irański 1946 � Chińska wojna domowa � Wojna domowa w Grecji � Mowa nadziei � Doktryna Trumana � Plan Marshalla � Przewrót lutowy w Czechosłowacji (1948) � Zerwanie stosunków Tito
Stalin � Blokada Berlina � Zdrada jałtańska � Żelazna kurtyna
Lata 1950
Wojna koreańska � I wojna indochińska � Zamach stanu w Iranie 1953 � Czerwiec 1953 - powstanie robotnicze � Zamachu stanu w Gwatemali � Pierwszy kryzys w Cieśninie Tajwańskiej � Szczyt Genewski (1955) � Poznański Czerwiec '56 � Powstanie węgierskie 1956 � Kryzys sueski � Kryzys satelitarny � Drugi kryzys w Cieśninie Tajwańskiej � Rewolucja kubańska � Debata kuchenna � Konferencja w Bandung � Poprawka Brickera � Maccartyzm � Operacja "Gladius" � Doktryna Hallsteina
Lata 1960
Kryzys kongijski 1960-1965 � Rozłam radziecko-chiński � Zestrzelenie U-2 � Inwazja w Zatoce Świń � Kryzys Kubański � Mur berliński � Wojna wietnamska � Zamachu stanu w Brazylii 1964 � Operacja "Power Pack" � Południowoafrykańska wojna graniczna � Indonezyjski zamach stanu 30 września 1965 � Teoria domina � Deklaracja ASEAN � Wojna domowa w Laosie � Junta czarnych pułkowników � Rewolucja kulturalna � Wojna chińsko-indyjska � Praska wiosna � Gulaszowy komunizm � Konflikt nad Ussuri
Lata 1970
D�tente � Układ o nierozprzestrzenianiu broni jądrowej (NPT) � Powstanie organizacji "Czarny Wrzesień" � Wojna domowa w Kambodży � Dyplomacja pingpongowa � Traktat czterech mocarstw o statusie Berlina Zachodniego � Wizyta Nixona w Chinach � Pucz w Chile 1973 � Wojna Jom Kippur � SALT I � Wojna domowa w Angoli � Wojna domowa w Mozambiku � Wojna w Ogadenie � Wojna kambodżańsko-wietnamska � Wojna chińsko-wietnamska � Irańska rewolucja islamska � Operacja Kondor � Przejęcie władzy w Bangladeszu � Lot 902 "Korean Air" � SALT II
Lata 1980
Radziecka interwencja w Afganistanie � Bojkot olimpiady w Moskwie � Powstanie NSZZ "Solidarność" � Contras � Kryzys w Ameryce Środkowej � RYAN � Katastrofa lotu Korean Air 007 � Able Archer 83 � Strategic Defense Initiative � Inwazja na Grenadę � Protesty na placu Tiananmen w 1989 � Śpiewająca rewolucja � Amerykańska inwazja Panamy � Upadek muru berlińskiego � Jesień Ludów � III Rzeczpospolita � Głasnost � Pieriestrojka
Lata 1990
Rozpad Jugosławii � Rozpad Związku Radzieckiego
Zobacz także
Szpiegostwo � Stosunki międzynarodowe � Polityka bezpieczeństwa � Jan Paweł II
Organizacje
CIA � Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej � Wspólnota Europejska � KGB � Stasi
Zbrojenie
Wyścig zbrojeń � Wyścig nuklearny � Wyścig kosmiczny
Ideologie
Kapitalizm � Liberalizm � Demokracja socjalistyczna � Komunizm � Stalinizm � Maoizm
Propaganda
Prawda (gazeta) � Radio Wolna Europa � Głos Ameryki � Radio Moskwa
Polityka międzynarodowa
Doktryna Trumana � Plan Marshalla � Doktryna powstrzymania � Doktryna Eisenhowera � Teoria Domina � Doktryna Kennedyego � Pokojowa współegzystencja � Polityka wschodnia � Doktryna Johnsona � Doktryna Breżniewa � Doktryna Nixona � Doktryna Ulbrichta � Doktryna Cartera � Doktryna Reagana � Polityka "odwrotu"
Kategoria Zimna wojna

Źródło: "http://pl.wikipedia.org/wiki/Komunizm"
Kategorie: Komunizm � Historia ruchu robotniczego
Ukryte kategorie: Artykuły kontrowersyjne � Artykuły wymagające uzupełnienia źródeł
artykułdyskusjaedytujhistoria i autorzy
Widok

* Artykuł
* dyskusja
* edytuj
* historia i autorzy

osobiste

* Logowanie i rejestracja

Szukaj

nawigacja

* Strona główna
* Kategorie artykułów
* Bieżące wydarzenia
* Losuj stronę

zmiany

* Zgłoś błąd
* Zgłoś złą grafikę
* Częste pytania (FAQ)
* Kontakt z Wikipedią
* Wspomóż Fundację

dla edytorów

* Ostatnie zmiany
* Zasady edytowania
* Pomoc
* Portal wikipedystów

narzędzia

* Linkujące
* Zmiany w dolinkowanych
* Strony specjalne
* Wersja do druku
* Link do tej wersji
* Cytowanie tego artykułu

W innych językach

* Afrikaans
* ???????
* Aragon�s
* Asturianu
* Az?rbaycan
* ?????
* B�n-l�m-gś
* ??????????
* ?????????? (???????????)
* Bosanski
* Brezhoneg
* ?????????
* Catala
* �esky
* Cymraeg
* Dansk
* Deutsch
* Eesti
* ????????
* English
* Espanol
* Esperanto
* Euskara
* ?????
* Foroyskt
* Fran�ais
* Frysk
* Gaeilge
* ??
* Galego
* ??
* ???
* ??????
* Hrvatski
* Ido
* Bahasa Indonesia
* �slenska
* Italiano
* ?????
* ???????
* Kurd� / ?????
* Latina
* Latvie�u
* L�tzebuergesch
* Lietuviu
* Ling�la
* Magyar
* ??????????
* ??????
* ?????
* Bahasa Melayu
* Nederlands
* ???
* ?Norsk (bokmal)?
* ?Norsk (nynorsk)?
* Nouormand
* Occitan
* Plattd��tsch
* Portugues
* Rom�nć
* Runa Simi
* ???????
* ???? ????
* Seeltersk
* Sesotho
* Sicilianu
* Simple English
* SlovenŁina
* Sloven�Łina
* ?????? / Srpski
* Srpskohrvatski / ??????????????
* Suomi
* Svenska
* Tagalog
* ?????
* ??????
* ???
* Ti?ng Vi?t
* T�rk�e
* ??????????
* Veneto
* ??
* ??????
* ??
* �emaite�ka
* ??

Powered by MediaWiki
Wikimedia Foundation

* Tę stronę ostatnio zmodyfikowano 19:48, 25 sty 2009.
*

Tekst udostępniany na licencji GNU Free Documentation License. (patrz: Prawa autorskie)
Wikipedia� jest zarejestrowanym znakiem towarowym Wikimedia Foundation. Możesz przekazać dary pieniężne Fundacji Wikimedia.
* Zasady ochrony prywatności
* O Wikipedii
* Informacje prawne




Agraryzm
Z Wikipedii
Brak wersji przejrzanej
Skocz do: nawigacji, szukaj

Agraryzm to doktryna społeczna i ruch społeczny, głoszące, że podstawą gospodarki jest rolnictwo oparte na samodzielnych gospodarstwach rolnych, i że powinien być mu podporządkowany przemysł.

Doktryna agrarystyczna powstała w 2. połowie XIX w. w Niemczech, a jako ruch społeczny, polityczny i gospodarczy rozwinął się on w pierwszej połowie XX wieku. Twórcą terminu "agraryzm" jest Albert Sch�ffle, w Stanach Zjednoczonych zbliżony ruch nosi miano ruralizmu. Partie agrarystyczne działają w wielu państwach. W Polsce do podobnych idei odwołuje się PSL.

Założenia ideologiczne agraryzmu nie są jednolite. Czasem jest to doktryna społeczna głosząca potrzebę obrony interesów gospodarczych społeczności wiejskich, czasem specyficzny światopogląd odwołujący się do tradycyjnego sposobu życia wsi. Chłopów agraryści postrzegają przeważnie jako wyróżnioną, nie skażoną i najzdrowszą moralnie część społeczeństwa. Jest tak dlatego, że pozostają oni w ścisłym związku z przyrodą, są przywiązani do ziemi i do tradycji. Jako nieskażona moralnie część społeczeństwa tylko chłopi mogą uformować sprawiedliwy ustrój i sprawować dobre rządy. Do najważniejszych idei, które wchodzą w skład agraryzmu należą:

* Idea ziemi - ziemia jest naturalnym dobrem narodu i powinna należeć do tych, którzy na niej pracują.
* Idea człowieka - ideałem człowieka jest chłop, rolnik, działacz ludowy. W pojmowaniu człowieka przez agraryzm ma miejsce apologia pracy fizycznej oraz prostoty i nieskazitelności moralnej, przywiązania do tradycji i korzeni.
* Idea pracy - tylko dzięki pracy (na roli) stajemy się pełnoprawnymi członkami społeczeństwa.
* Idea rodziny - rodzina winna być tradycyjna, wielopokoleniowa, prowadząca gospodarstwo, patriarchalna.
* Idea gminy - gloryfikacja więzi pierwotnych i tradycyjnych form organizacji życia społecznego.
* Idea samorządu - samorząd jako przejaw idei ludowładztwa będący jednocześnie podstawą administracji państwowej i gwarancją demokratycznej formy państwa oraz wolności obywatelskiej. Związki gmin mają tworzyć samorządy, zatem władza idzie od dołu do góry, od poziomu lokalnego do globalnego.
* Idea narodu - ścisły związek tego co narodowe z tym co chłopskie, chłopstwo ostoją narodu.
* Idea ojczyzny - związana silnie z ideą ojcowizny, czyli spadkiem po przodku, rozumianym tu nie tylko jako spuścizna materialna, czyli ziemia, ale także duchowa, czyli przekazywanie wzorów kulturowych.
* Idea państwa - państwo winno być umiarkowane i unikać skrajności dyktatury i anarchii. Powino też być żywo zainteresowane sprawami rolnictwa i traktować je jako priorytet.
* Idea ludzkości - nie do końca wykrystalizowana, gdyż agraryzm to doktryna raczej skupiająca się na zagadnieniach z poziomu lokalnego.

Źródło: "http://pl.wikipedia.org/wiki/Agraryzm"
Kategoria: Agraryzm
Widok

* Artykuł
* dyskusja
* edytuj
* historia i autorzy

osobiste

* Logowanie i rejestracja

Szukaj

nawigacja

* Strona główna
* Kategorie artykułów
* Bieżące wydarzenia
* Losuj stronę

zmiany

* Zgłoś błąd
* Zgłoś złą grafikę
* Częste pytania (FAQ)
* Kontakt z Wikipedią
* Wspomóż Fundację

dla edytorów

* Ostatnie zmiany
* Zasady edytowania
* Pomoc
* Portal wikipedystów

narzędzia

* Linkujące
* Zmiany w dolinkowanych
* Strony specjalne
* Wersja do druku
* Link do tej wersji
* Cytowanie tego artykułu

W innych językach

* Deutsch
* English

Powered by MediaWiki
Wikimedia Foundation

* Tę stronę ostatnio zmodyfikowano 22:13, 7 sty 2009.
*

Tekst udostępniany na licencji GNU Free Documentation License. (patrz: Prawa autorskie)
Wikipedia� jest zarejestrowanym znakiem towarowym Wikimedia Foundation. Możesz przekazać dary pieniężne Fundacji Wikimedia.
* Zasady ochrony prywatności
* O Wikipedii
* Informacje prawne




Anarchizm
[edytuj]
Z Wikipedii
Brak wersji przejrzanej
Skocz do: nawigacji, szukaj
Flaga z najpopularniejszym spośród wielu symboli anarchistycznych

Anarchizm (od gr. ??????? anarchia
"bez władcy")
doktryna postulująca model społeczeństwa opartego na równości społecznej, solidarności międzyludzkiej i poszanowaniu wolności jednostki oraz ruch społeczny dążący do realizacji tych celów.

Głównymi zagrożeniami dla tego modelu są autorytaryzm oraz hierarchia społeczna, dlatego anarchizm dąży do zniesienia państwa oraz innych form społecznej władzy i wyzysku oraz zorganizowania wolnościowego społeczeństwa na zasadach dobrowolności, federalizmu i pomocy wzajemnej w sferze politycznej i ekonomicznej.
Spis treści
[ukryj]

* 1 Geneza i prekursorzy anarchizmu
* 2 Nurty anarchizmu
o 2.1 Anarchizm indywidualistyczny
o 2.2 Anarchizm kolektywistyczny
o 2.3 Anarchizm komunistyczny
o 2.4 Anarchizm syndykalistyczny
o 2.5 Zielony anarchizm
o 2.6 Anarchizm chrześcijański
o 2.7 Anarchizm feministyczny
o 2.8 Anarchizm bezprzymiotnikowy
o 2.9 Anarchokapitalizm
o 2.10 Agoryzm
* 3 Anarchizm jako ruch społeczny
o 3.1 Okres I Międzynarodówki
o 3.2 Anarchokomunizm i "propaganda czynem"
o 3.3 Ruch związkowy
o 3.4 Rewolucje z początków XX w.
o 3.5 Ruch anarchistyczny po II wojnie światowej
* 4 Przypisy
* 5 Zobacz też
* 6 Bibliografia
* 7 Linki zewnętrzne

Geneza i prekursorzy anarchizmu [edytuj]

Jako doktryna anarchizm rozwinął się w XIX wieku w ramach socjalistycznego ruchu robotniczego, ale według niektórych anarchistyczne wątki można odnaleźć już w starożytnej myśli taoistów, cyników czy stoików[1], a także średniowiecznych ruchach w rodzaju Braci i Sióstr Wolnego Ducha czy później w radykalnym nurcie Braci Polskich.[2]

Prekursorami anarchizmu byli diggerzy, radykalny ruch chłopski z rewolucji angielskiej, a także ruchy rewolucji francuskiej (W czasie rewolucji francuskiej określenie "anarchista" było używane przez jakobinów pod adresem ich radykalnych przeciwników politycznych, takich jak Wściekli) i niektórzy socjaliści utopijni (zwłaszcza Fourier), a także angielski myśliciel polityczny William Godwin.

Pierwszym, który sam nazwał się "anarchistą" był francuski myśliciel socjalistyczny Pierre Joseph Proudhon. Mniej więcej w tym samym czasie anarchistyczne poglądy zaczął głosić inny francuski socjalista, Joseph D�jacque, który dla ich opisania ukuł termin "wolnościowiec"; dlatego anarchizm bywa nazywany wolnościowym socjalizmem.

Anarchistów łączy z innymi nurtami socjalistycznymi chęć zniesienia kapitalizmu, a dzieli stosunek do państwa, które chcą zastąpić oddolnymi formami organizacji społeczeństwa, opartymi na dobrowolności.

Anarchizm nie jest jednorodną doktryną i można w nim wyróżnić wiele nurtów, z których podstawowe powstały jeszcze w XIX w., a inne w późniejszym czasie.

Nurty anarchizmu [edytuj]

Anarchizm indywidualistyczny [edytuj]

Osobny artykuł: Anarchizm indywidualistyczny.

Anarchizm indywidualistyczny zapoczątkowany został przez Pierre'a Josepha Proudhona (choć niektórzy dopatrują się jego początków w myśli Maxa Stirnera). System społeczny powinien opierać się wg Proudhona na wzajemnej pomocy sąsiedzkiej oraz wolnej wymianie dóbr (postulat zniesienia pieniądza). Myśliciel ten podał również w wątpliwość własność. Nie jest jednak on krytykiem własności jednostki, ale własności kapitalistycznej, opartej na wyzysku słabszych poprzez silniejszych. Taką formę własności uznaje on za kradzież oraz przestępstwo. Droga do anarchii społecznej prowadzi poprzez rewolucję, to jest natychmiastowe i całkowite zniesienie porządku kapitalistycznego. Proudhon odrzuca jednak walkę zbrojną i terror indywidualny. Dopuszczona jest również pewna forma przedstawicielstwa.

Anarchizm kolektywistyczny [edytuj]

Osobny artykuł: Anarchizm kolektywistyczny.

Anarchokolektywizm był nawiązaniem do poglądów Proudhona, miał również pewne elementy wspólne z teorią Karola Marksa. Rozwinął się pod koniec lat 60. XIX w. Za twórcę nurtu uznaje się Rosjanina Michała Bakunina.

Zdaniem anarchokolektywistów, gospodarka powinna opierać się na stowarzyszeniach produkcyjnych nazywanych "kolektywami" (ewentualnie gminach, komunach) łączących się ze sobą w federacje - najpierw prowincjonalne czy regionalne, a potem krajowe, na mocy umów zawieranych pomiędzy sobą. Taka organizacja gospodarki byłaby zarazem pewną organizacją polityczną społeczeństwa, pozbawionego struktur państwowych.

Własność środków produkcji w anarchokolektywizmie jest uważana za zbiorową - należy nie do jednostek, ale do stowarzyszeń, choć niektórzy anarchokolektywiści byli zwolennikami pewnego rodzaju gospodarki mieszanej, gdzie domeną indywidualnej własności byłaby drobna wytwórczość, a własność zbiorowa dotyczyłaby produkcji na dużą skalę.

Anarchizm komunistyczny [edytuj]

Osobny artykuł: Anarchizm komunistyczny.

Anarchokomunizm to najbardziej usystematyzowana odmiana anarchizmu, powstała na początku lat 80. XIX w. jako rozwinięcie poglądów anarchokolektywistycznych. Za jego najwybitniejszego teoretyka jest uznawany Piotr Kropotkin.

Zamiast indywidualnej albo grupowej własności środków produkcji ten nurt anarchizmu postuluje własność ogólnospołeczną, a użytkowaniem tej własności powinny według jego zwolenników zajmować się samorządne komuny, w administrowaniu którymi wszyscy mieszkańcy mają mieć równy głos, łączące się ze sobą w federacje.

Wszystkie jednostki powinny mieć swobodny dostęp do produktów pracy, również posiadanych wspólnie, na mocy zasady "od każdego według jego zdolności, każdemu według jego potrzeb" oraz pomocy wzajemnej (czym różni się od nurtów anarchizmu proponujących powiązanie w gospodarce ilości otrzymywanych dóbr z ilością wykonywanej pracy).

Anarchizm syndykalistyczny [edytuj]

Osobny artykuł: Anarchizm syndykalistyczny.

Nurt, który ukonstytuował się na początku XX w. w wyniku syntezy dotychczasowego anarchizmu i ruchu związkowego.

Anarchizm syndykalistyczny przyjął model związkowy jako formę organizacji walki ruchu robotniczego i zalążek przyszłego wolnego społeczeństwa. Położył większy nacisk na większe związki robotników-producentów, zamiast związków konsumentów (komun), jak w przypadku anarchokomunizmu, nurty te jednak nie wykluczają się wzajemnie. Podobna relacja zachodzi względem anarchokolektywizmu. Cel w jego przypadku był ten sam - likwidacja kapitalizmu oraz państwa oraz zastąpienie ich nowym, samorządnym społeczeństwem, przy czym niektórzy anarchosyndykaliści skłaniali się bardziej ku postulatom anarchokolektywistycznym (np. w kwestii określonego wynagrodzenia za określoną pracę), a inni ku rozwiązaniom anarchokomunistycznym.

Zielony anarchizm [edytuj]

Osobny artykuł: Zielony anarchizm.

Nurt anarchizmu, który rozwinął się w latach 60. XX w. i który dzieli się na dwa rodzaje - ekologię społeczną i anarchoprymitywizm.

Ekologia społeczna odrzuca państwo i kapitalizm, proponując w zamian nieduże, zdecentralizowane społeczności, działające na zasadach oddolnej demokracji oraz gospodarkę opartą na ekologicznym rolnictwie i przemyśle "na ludzką skalę".

Anarchoprymitywizm, związany z tzw. ekologią głęboką, odrzuca cywilizację jako taką i szuka inspiracji w społecznościach ludzkich sprzed rewolucji neolitycznej, uważając je za egalitarne i pozbawione hierarchicznej władzy.

Anarchizm chrześcijański [edytuj]

Osobny artykuł: Chrześcijański anarchizm.

Nurt anarchizmu zainspirowany działalnością Lwa Tołstoja. Łączył wiarę chrześcijańską w radykalnej formie z opartymi na niej ideami wolnościowymi i wspólnotowymi.

Tołstoj uważał, że przyczyną nędzy ludzi i niesprawiedliwości jest istnienie rządu oraz prawnych form własności, które służą tylko nielicznym. Rozwiązanie widział w likwidacji państwa i zniesieniu prawnej ochrony własności, co pozwoliłoby np. na przejmowanie ziemi zajętej przemocą lub nieuprawianej. Uważał, że każdy człowiek powinien pracować samodzielnie, nie wyzyskując pracy innych, a nadwyżkę produktów pracy ponad potrzeby każda osoba powinna przekazywać potrzebującym.

Anarchizm feministyczny [edytuj]

Osobny artykuł: Anarchizm feministyczny.

Nurt anarchizmu, który rozwinął się na większą skalę w drugiej połowie XX w., choć za jego prekursorki są uważane m.in. Mary Wollstonecraft i Emma Goldman.

Anarchofeminizm wzbogacił dotychczasową myśl anarchistyczną o feministyczne wątki związane z relacjami między płciami i wyraźnie sformułowany postulat ich równości w życiu społecznym (krytykował również niektóre rodzaje wcześniejszego anarchizmu za niedostateczny jego zdaniem nacisk na ten ostatni punkt).

Poglądy tego nurtu anarchizmu są oparte na przekonaniu, że państwo i kapitalizm to formy społeczne działające na zasadach charakterystycznych dla patriarchatu (utożsamianych z zasadą hierarchicznej władzy), stąd głoszony przez ten ruch postulat ich zniesienia.

Anarchizm bezprzymiotnikowy [edytuj]

Osobny artykuł: Anarchizm bezprzymiotnikowy.

Specyficzny rodzaj anarchizmu, który rozwinął się pod koniec XIX w. z inspiracji kubańsko-hiszpańskiego działacza anarchistycznego Fernando Tarrida del M�rmol i który z założenia (jako "anarchizm" bez żadnych dodatkowych określeń takich jak -kolektywizm czy -komunizm) miał łączyć różne nurty anarchistyczne.

Anarchizm bezprzymiotnikowy skupiał się raczej na tym, co łączyło różnego rodzaju anarchistów
czyli na zniesieniu państwa i kapitalizmu
a nie na tym, co ich dzieliło
konkretnych projektach czy postulatach dotyczących przyszłego społeczeństwa anarchistycznego.

Początkowo (w Hiszpanii) miał jednoczyć anarchokolektywistów i anarchokomunistów; w poźniejszym czasie i w Stanach Zjednoczonych próby podejmowane w ramach anarchizmu bezprzymiotnikowego obejmowały anarchokolektywistów z jednej, a anarchoindywidualistów z drugiej strony.

Anarchokapitalizm [edytuj]

Osobny artykuł: Anarchokapitalizm.

Anarchokapitalizm powstał w połowie XX wieku w Stanach Zjednoczonych, nawiązując do myśli głównie amerykańskich anarchoindywidualistów oraz klasycznego liberalizmu. Według anarchokapitalistów działalność państwa nie jest potrzebna w żadnej dziedzinie życia, a wszystkie niezbędne funkcje społeczne spełniane przez nie do tej pory będą oparte na umowach rynkowych. Kładzie również szczególny nacisk na własność prywatną oraz zakłada niczym nieograniczone (poza wolnością innych) prawo do rozporządzania własną osobą.

Kwestia zaliczania anarchokapitalizmu do nurtów anarchistycznych wzbudza kontrowersje wśród reprezentantów pozostałych gałęzi anarchizmu oraz części badaczy problemu. Oprócz anarchokapitalistów oraz niektórych anarchoindywidualistów inne nurty anarchizmu nie uważają anarchokapitalizmu za anarchizm. Ich zdaniem anarchokapitalizm prowadzi bowiem do wykluczenia i wprowadza hierarchię społeczną, co skutkowałoby dominacją silnych graczy na rynku i w konsekwencji powstaniem państwa.

Agoryzm [edytuj]

Osobny artykuł: Agoryzm.

Agoryzm to anarchistyczna doktryna założona przez Samuela Edwarda Konkina III, której celem jest utworzenie wolnego społeczeństwa, w którym "wszystkie związki międzyludzkie są dobrowolne". Jako rodzaj anarchizmu rynkowego, jest zaliczany do anarchokapitalizmu lub anarchoindywidualizmu. Kładzie strategiczny nacisk na budowanie rynkowych instytucji alternatywnych - szarej strefy; tego typu działalność nazywa "kontrekonomią". Agoryści odrzucają uczestnictwo w polityce oraz głosowanie.

Agoryści są "miękkimi własnościowcami". To znaczy, że uważają własność za prawo naturalne, ale jednocześnie, w przeciwieństwie do "twardych własnościowców" uważają, że w wolnym społeczeństwie mogą istnieć także kolektywne i użytkowe formy własności.

Anarchizm jako ruch społeczny [edytuj]

Okres I Międzynarodówki [edytuj]

Ruch anarchistyczny zaczął się formować na przełomie lat 60 i 70 XIX. na bazie proudhonistycznych i anarchokolektywistycznych tendencji w I Międzynarodówce; powstał więc od razu jako ruch internacjonalistyczny. Po początkowej współpracy z marksistami, w Międzynarodówce nastąpił rozłam
anarchokolektywiści na czele z Michałem Bakuninem oskarżali marksistów o autorytaryzm oraz dążenie do zastąpienia krytykowanego przez socjalistów panowania klasowego burżuazji panowaniem nowej klasy biurokratów państwowych.

Anarchizm skupiał się wówczas w poszczególnych sekcjach krajowych Międzynarodówki, z których część przetrwała rozpad organizacji spowodowany sporem między tymi dwoma nurtami socjalizmu lub dała początek nowym organizacjom anarchistycznym (np. Federacja Jurajska, lub sekcja hiszpańska, która zapoczątkowała Federacji Robotników Regionu Hiszpanii).

Anarchiści brali udział w Komunie Paryskiej, której nadali federalistyczny charakter i która została przez nich powitana jako rewolucja społeczna zmierzająca nie tylko do wprowadzenia socjalizmu, ale socjalizmu bezpaństwowego[3], a także federalistycznym powstaniu kantonalistów w Hiszpanii.

Po upadku Komuny Paryskiej oraz represjach wobec ruchu robotniczego, a także rozpadzie I Międzynarodówki, ruch anarchistyczny uległ rozproszeniu, do czego przyczyniły się także postawy ówczesnych anarchokomunistów, będących zwolennikami działalności w niewielkich grupach, nie koordynujących swojej działalności. Zaczął się za to rozwijać w nowych regionach
Ameryce Północnej i Południowej
dzięki fali uchodźców z Europy.

Anarchokomunizm i "propaganda czynem" [edytuj]

W tym okresie rozpadu ruchu anarchiści zwrócili się w kierunku tzw. "czynu indywidualnego". Taktyka wywodziła się od koncepcji "propagandy czynem" Paula Brousse. Chodziło o lokalne powstania, które miały przerodzić się w rewolucję społeczną (np. rewolucja naftowa albo powstanie w włoskiej prowincji Benevento m.in. Errico Malatesta). Ten rodzaj działalności nie przyniósł efektów, a rozproszenie ruchu oraz represje sprawiły, że przerodził się w zamachy na przedstawicieli władz (wzór pochodził też od Narodnej Woli, która w 1881 dokonała udanego zamachu na Aleksandra II
w tym samym roku anarchistyczny kongres w Londynie zaakceptował metody "narodowolców").

Podejmowano kilkakrotnie
i bez powodzenia
próby powołania do życia nowej organizacji międzynarodowej (już na kongresie anarchistycznym w Londynie w 1880 r. formalnie powołano do życia tzw. Czarną Międzynarodówkę, która jednak faktycznie nie funkcjonowała). Wyjątkiem była Hiszpania, gdzie anarchokolektywizm przetrwał dłużej i gdzie zorganizowany ruch anarchistyczny istniał w postaci Organizacji Anarchistycznej Regionu Hiszpanii (hiszp. Organización Anarquista de la Región Espanola), wywodzącej się z Federacji Robotników Regionu Hiszpanii. (Hiszpański ruch anarchistyczny wyróżniał się też tym, że tamtejsi działacze próbowali budować "kontrspołeczeństwo": nowe, już uformowane relacje społeczne, które w odpowiednim momencie miały zastąpić stare.)

Nastąpiło zupełne oderwanie się od ruchu marksistowskiego; anarchiści zostali wykluczeni przez socjaldemokratów z kongresu założycielskiego II Międzynarodówki w 1889 r.

Ruch związkowy [edytuj]

Pod koniec lat 90. XIX w. w ruchu anarchistycznym zaczęły pojawiać się głosy wzywające do rewizji dotychczasowej postawy
jednym z pierwszych był Kropotkin, który wzywał do powrotu do masowego ruchu robotniczego podobnego do I Międzynarodówki, a także francuski działacz związkowy Fernand Pelloutier, wg którego zalążkiem samorządnego społeczeństwa powinny stać się związki zawodowe.

Najważniejsza debata na ten temat odbyła się na międzynarodowym kongresie anarchistycznym w Amsterdamie, w 1907 r. Zwolennicy syndykalizmu, tacy jak Pierre Monatte, starli się na nim ze zwolennikami "czystego" anarchizmu (Malatesta). W rezolucji końcowej kongresu uznano związki zawodowe "za stowarzyszenia wytwórców, które mogą służyć przekształceniu kapitalistycznego społeczeństwa w społeczeństwo anarchokomunistyczne."[4] Ostatecznie nastąpiła fuzja ruchu związkowego i anarchizmu w postaci anarchosyndykalizmu, który stał się w następnych latach nurtem dominującym w ruchu anarchistycznym. W 1922 r. powstała również federacja anarchosyndykalistycznych związków zawodowych
Międzynarodowe Stowarzyszenie Pracowników.

Oprócz tego powstało również wiele związków odwołujących się do rewolucyjnego syndykalizmu, samorządności i akcji bezpośredniej, na które anarchizm mocno wpłynął, nie uważanych jednak za w pełni anarchistyczne, np. Robotnicy Przemysłowi Świata czy też wzorowany na nim związek Robotnicy Przemysłowi Afryki (jeden z pierwszych związków zawodowych zrzeszających czarnych i białych robotników w dominium brytyjskim w Afryce, zał. 1917)[5]

Rewolucje z początków XX w. [edytuj]

Anarchiści brali udział w rewolucji 1905 r. w Rosji i na ziemiach zaboru rosyjskiego (zob. anarchiści w rewolucji 1905); zaznaczyli swoją obecność w rewolucji meksykańskiej w 1910 (np. Ricardo Flores Magón).

Uczestniczyli w rewolucji rosyjskiej 1917 r. (lutowej i październikowej). Wielu anarchistów poparło początkowo bolszewików z uwagi na głoszony przez nich w 1917 r. (choć później nie zrealizowany) program ustroju opartego na radach robotniczych i likwidacji państwa. Bolszewicy szybko jednak zwrócili się przeciwko anarchistom oraz innym nurtom socjalistycznym (np. socjalistom-rewolucjonistom), czego punktem kulminacyjnym było powstanie w Kronsztadzie w 1921 r. oraz walka toczona na Ukrainie przez Rewolucyjną Armię Powstańczą Nestora Machno.

Ruch anarchistyczny był również aktywny w Niemczech w czasie rewolucji listopadowej; anarchiści brali udział w Bawarskiej Republice Rad (m.in. Gustav Landauer, Erich M�hsam, B. Traven).

Na początku XX w. ruch anarchistyczny zaczął się również rozwijać w Azji, zwłaszcza Japonii i Chinach. W tym ostatnim kraju opierał się głównie na anarchokomunizmie; anarchiści byli aktywni w ruchu związkowym (pierwsze nowoczesne chińskie związki zawodowe były dziełem anarchistów), a także w ruchu reform kulturalnych (np. uniwersytetów robotniczych) w okresie rewolucji 1911 r. i po niej. Anarchizm stracił jednak swoje wpływy w latach 20. na rzecz bolszewizmu przenikającego z Rosji po rewolucji październikowej, choć udało mu się rozpowszechnić pewne idee federalistyczne i samorządowe poza samym ruchem anarchistycznym.

Hiszpański ruch anarchistyczny skupił się wokół utworzonej w 1910 r. Krajowej Konfederacji Pracy oraz powstałej 17 lat później Iberyjskiej Federacji Anarchistycznej. Obie organizacje odgrywały istotną rolę w walce przeciwko nacjonalistom i faszystom podczas hiszpańskiej wojny domowej. Wraz z wybuchem wojny rozpoczęła się anarchistyczna rewolucja, podczas której anarchiści próbowali stworzyć samorządną gospodarkę i bezpaństwowe społeczeństwo. Rewolucja spotkała się z oporem stalinowców i frankistów, wskutek czego poniosła porażkę.

Ruch anarchistyczny po II wojnie światowej [edytuj]

Rok 1939, będący końcem wojny domowej w Hiszpanii był zarazem początkiem II wojny światowej, z której międzynarodowy ruch anarchistyczny wyszedł prawie zupełnie rozbity. Jego odrodzenie nastąpiło dopiero w latach 60.

Z jednej strony zaczął odradzać się wcześniejszy ruch anarchistyczny
np. w 1968 r. na kongresie w Carrarze powstała Międzynarodówka Federacji Anarchistycznych zrzeszająca federacje anarchistyczne z różnych krajów
a z drugiej strony stał się aktywny na polu kontrkultury (m.in. provosi czy ich późniejsi naśladowcy w Polsce
Pomarańczowa Alternatywa). Częściowo inspirowane anarchizmem były wydarzenia maja 1968; jego wpływ zaznaczył w takich ruchach jak sytuacjonizm, Nowa Lewica, Zieloni, a później także niektórych subkulturach młodzieżowych (punk, hardcore, rastafari).

W ruchu anarchistycznym pojawiły się również postawy kładące większy nacisk na cząstkowe rozwiązania polityczne i ekonomiczne możliwe do realizacji natychmiast (np. demokracja uczestnicząca) czy też próby tworzenia "alternatywnego społeczeństwa", jednak bez rezygnacji z dążeń do głębszych zmian społecznych. W ten sposób obok "klasycznych" organizacji
takich jak Federacja Anarchistyczna czy anarchosyndykalistyczne związki zawodowe
pojawił się m.in. ruch squaterski.

Począwszy od lat 90. wpływy anarchizmu są obecne także w ruchu alterglobalistycznym.

Przypisy

1. ^ Stoicy stworzyli własną koncepcję społeczeństwa idealnego. Miała to być ogólnoludzka wspólnota, opierająca się na zasadach wzajemnej miłości i równości, gdzie zniesiony byłby podział na biednych i bogatych, panów i niewolników, Hellenów i barbarzyńców. Pod wpływem tych idei król Sparty Agis IV przydzielił bezrolnym chłopom ziemię i umorzył długi ubogim. Por. w G. L Sidler, Historia doktryn politycznych i prawnych, Warszawa-Poznań, 1974 s. 190-191
2. ^ Połączone z pacyfizmem, np. u Piotra z Goniądza. Jego oponent Szymon Budny nazywał go "anarchitą". Zob. Szymon Budny O urzędzie miecza używającem Warszawa 1932
3. ^ Michał Bakunin "Komuna Paryska a idea państwa"
4. ^ Gu�rin Anarchism..., s. 79
5. ^ van der Walt Anarchism and Syndicalism in South Africa..., s. 391

Zobacz też [edytuj]
Dodatkowe informacje w siostrzanych projektach:
Grafiki i media na Wikimedia Commons
Teksty źródłowe w Wikiźródłach
Cytaty w Wikicytatach

* Symbolika anarchistyczna
* Anarchizm w Polsce
* skrajna lewica

Bibliografia [edytuj]

* Daniel Gu�rin Anarchism. From Theory to Practice, New York 1970
* Daniel Grinberg Ruch anarchistyczny w Europie Zachodniej, 1870-1914, Warszawa 1994
* Lucien van der Walt Anarchism and Syndicalism in South Africa, 1904-1921: Rethinking the history of labour and the left, Johannesburg 2007

Linki zewnętrzne [edytuj]

* Anarchistyczne F.A.Q. Anarchizm
najczęściej zadawane pytania
* Centrum Informacji Anarchistycznej
* Polska Anarchopedia - Encyklopedia Anarchizmu
* Ruch anarchistyczny w świetle teorii ruchów społecznych Piotr Prokopowicz

[ukryj]
p � d � e
Anarchizm To hasło jest częścią serii Anarchizm Anarchizm
Symbolika anarchistyczna
Nurty anarchizmu
anarchizm bezprzymiotnikowy � anarchizm feministyczny � anarchoindywidualizm � anarchokapitalizm � anarchokolektywizm � anarchokomunizm � anarchosyndykalizm � chrześcijański anarchizm � zielony anarchizm
Anarchizm
Anarchizm w historii
Komuna Paryska � Powstanie w Kronsztadzie � Powstanie na Ukrainie � Powstanie Kantonalistów � Rewolucja hiszpańska 1936 roku
Organizacje
anarchistyczne
Federacja Anarchistyczna � Anarchistyczna Federacja Polski � Anarchistyczny Czarny Krzyż � CNT � FAI � Nabat � Związek Syndykalistów Polskich
Tematy powiązane
anarchia � anarchokapitalizm � agoryzm � antyglobalizm � Centrum informacji anarchistycznej � demokracja uczestnicząca � indymedia � infoanarchizm � Jedzenie Zamiast Bomb � komunaryzm � Nowa lewica � panarchizm � squat � sytuacjonizm � wolność

Źródło: "http://pl.wikipedia.org/wiki/Anarchizm"
Kategoria: Anarchizm
artykułdyskusjaedytujhistoria i autorzy
Widok

* Artykuł
* dyskusja
* edytuj
* historia i autorzy

osobiste

* Logowanie i rejestracja

Szukaj

nawigacja

* Strona główna
* Kategorie artykułów
* Bieżące wydarzenia
* Losuj stronę

zmiany

* Zgłoś błąd
* Zgłoś złą grafikę
* Częste pytania (FAQ)
* Kontakt z Wikipedią
* Wspomóż Fundację

dla edytorów

* Ostatnie zmiany
* Zasady edytowania
* Pomoc
* Portal wikipedystów

narzędzia

* Linkujące
* Zmiany w dolinkowanych
* Strony specjalne
* Wersja do druku
* Link do tej wersji
* Cytowanie tego artykułu

W innych językach

* ???????
* Aragon�s
* Asturianu
* B�n-l�m-gś
* ?????????? (???????????)
* Brezhoneg
* ?????????
* Catala
* �esky
* Dansk
* Deitsch
* Deutsch
* Eesti
* ????????
* English
* Espanol
* Esperanto
* Euskara
* ?????
* Foroyskt
* Fran�ais
* Frysk
* Gaidhlig
* Galego
* ???
* ??????
* Hrvatski
* Bahasa Indonesia
* �slenska
* Italiano
* ?????
* Basa Jawa
* ???????
* ???????
* Kiswahili
* Latina
* Lietuviu
* Magyar
* ??????????
* Bahasa Melayu
* ??????
* Nederlands
* ???
* ?Norsk (bokmal)?
* ?Norsk (nynorsk)?
* Occitan
* Portugues
* Rom�nć
* ???????
* ???? ????
* Scots
* Simple English
* SlovenŁina
* Sloven�Łina
* ?????? / Srpski
* Srpskohrvatski / ??????????????
* Suomi
* Svenska
* ?????
* ???
* Ti?ng Vi?t
* T�rk�e
* ??????????
* ??????
* ??
* Zazaki
* �emaite�ka
* ??

Powered by MediaWiki
Wikimedia Foundation

* Tę stronę ostatnio zmodyfikowano 12:24, 2 sty 2009.
*

Tekst udostępniany na licencji GNU Free Documentation License. (patrz: Prawa autorskie)
Wikipedia� jest zarejestrowanym znakiem towarowym Wikimedia Foundation. Możesz przekazać dary pieniężne Fundacji Wikimedia.
* Zasady ochrony prywatności
* O Wikipedii
* Informacje prawne




Rasizm
[edytuj]
Z Wikipedii
Skocz do: nawigacji, szukaj
Segregacja rasowa - Afroamerykanin pije wodę "tylko dla kolorowych"[1]

Rasizm, dyskryminacja rasowa (z fr. le racisme od la race
ród, rasa, grupa spokrewnionych)
pseudonaukowa ideologia oraz wypływające z niej zachowania przyjmujące założenie wyższości niektórych ras ludzi nad innymi. Przetrwanie tych "wyższych" ras staje się wartością nadrzędną i z racji swej wyższości dążą do dominowania nad rasami "niższymi"[2]. Rasizm opiera się na przekonaniu, że różnice w wyglądzie ludzi niosą za sobą niezbywalne różnice osobowościowe i intelektualne (ten pogląd znany jest w jęz. ang. jako racialism[3]).

Rasizm został potępiony przez UNESCO (1961, 1964), oraz Zgromadzenie Ogólne ONZ (Powszechna Deklaracja Praw Człowieka z 1948), a także wiele innych organizacji międzynarodowych.

Rasizm nigdy nie był ideologią jednolitą, zmieniał się i ewoluował, toteż nie istnieje modelowy wzór rasizmu
jego istotę można badać wyłącznie poprzez historię.
Spis treści
[ukryj]

* 1 Rasizm i badania naukowe
o 1.1 Pierwsze koncepcje rasistowskie
o 1.2 Rasizm i genetyka
o 1.3 Pojęcie "rasy" w medycynie
o 1.4 Kontrowersje wokół pojęcia "rasy"
* 2 Rasizm i religia
* 3 Rasizm i społeczeństwo
o 3.1 Rasizm kulturowy
* 4 Sytuacja prawna w Polsce
* 5 Galeria
* 6 Przypisy
* 7 Zobacz też
* 8 Linki zewnętrzne

Rasizm i badania naukowe [edytuj]

Z punktu widzenia współczesnej nauki rasizm jest zespołem poglądów bezpodstawnych.[4] Podobnie jak większość ideologii, stara się jednak wspierać swoje założenia przy użyciu danych naukowych lub pseudonaukowych, m.in. paranaukową frenologią, którą posiłkowali się naziści, opartą na badaniu kształtu czaszki ludzkiej, i jej prawdopodobnego związku z inteligencją i cechami charakteru.

Pierwsze koncepcje rasistowskie [edytuj]

Koncept "rasy" ludzkiej jest wielce kontrowersyjny. Z racji tego, ze od wielu wieków termin ten używany był głównie w kontekście dyskryminacji ze względu na kolor skóry lub pochodzenie, jego stosowanie w sferze publicznej jest dzisiaj kojarzone z tą właśnie tradycją. Część naukowców utrzymuje, że często, z punktu widzenia genetyki, różnice między dwiema osobami tej samej "rasy" (negroidalnej, kaukaskiej, itp.) są większe niż między przedstawicielami dwóch różnych ras, co dowodzi, że koncept rasy nie ma pokrycia w rzeczywistości i nie wiąże się z charakterystycznymi zdolnościami i cechami.

Pierwszym teoretykiem rasizmu był francuski polityk i etnolog, Joseph Arthur de Gobineau. Na podstawie stworzonego przez siebie rasowo-antropologicznego kierunku w socjologii, opartego na pseudonaukowych przesłankach, opracował on doktrynę rasizmu. W swojej pracy "Esej o nierówności ras ludzkich" (franc. Essai sur l`in�galite des races humaines), napisanej w latach 1853-1855, próbował obalić doktrynę egalitaryzmu (co było sprzeciwem wobec ówczesnej ideologii równości Wielkiej Rewolucji Francuskiej). W tym celu sformułował tezę o istnieniu "rasy aryjskiej" (mającej wywodzić się od Ariów), i jej rzekomej wyższości nad innymi rasami. Według Gobineau, rasa aryjska miała zachować się w prawie niezmienionej postaci wśród kręgów arystokracji niemieckiej i francuskiej. W odniesieniu do Francji, Gobineau odrzucał tym samym pogląd markiza Henri de Boulainvillers, który w XVII wieku sformułował teorię, w myśl której szlachta francuska wywodziła się od Franków, a reszta społeczeństwa od Galów. Gobineau opracował również teorię zachowania czystości ras, która stanowiła podstawę przyszłej eugeniki, w której twierdził iż rasa biała nie powinna się mieszać z innymi rasami - zdaniem Gobineau groziło to degeneracją i upadkiem cywilizacji.

Rasizm w aspekcie nacjonalistycznym, został sformułowany w koncepcjach niemieckiego teoretyka pochodzenia brytyjskiego, ideologa pangermanizmu i filozofa, Houstona Stewarta Chamberlaina. W swojej pseudonaukowej pracy "Podstawy XIX wieku" (niem. Die Grundlagen des XIX Jahrhunderts) z 1899, opowiadał się za wyższością "rasy Teutonów" (która miała się kształtować od średniowiecza z ludów północnoeuropejskich, w szczególności z plemion germańskich Teutonów), których opisywał jako wysokich, jasnowłosych i długogłowych. Fizjologiczne cechy stworzonej przez Chamberlaina nowej rasy, zostały później użyte do stworzenia ideału rasowego tzw. typu nordyckiego (w rzeczywistości germańskiego). Zdaniem Chamberlaina, największym zagrożeniem dla "rasy teutońskiej" lub "rasy panów" (niem. Herrenvolk), mieli być Żydzi, a w następnej kolejności Słowianie.

Koncepcje Chamberlaina zostały w XX wieku wykorzystane przez nazistowskich teoretyków rasizmu (m. in. Alfreda Rosenberga), do stworzenia podstaw systemu dyskryminacji rasowej, który w III Rzeszy uzyskał status dogmatu. W propagandzie narodowych socjalistów, oparta na tezach Chamberlaina ideologia rasizmu, stała się elementem systemu manipulowania społeczeństwem, zmierzającego do wykreowania zbiorowego wroga - konsekwencją praktycznego zastosowania tych teorii stał się zaplanowany i zrealizowany przez nazistów Holocaust.

Rasizm i genetyka [edytuj]

Współczesna nauka dopuszcza w pewnym kontekście stosowanie konceptu "rasy". Rozpoznanie istnienia ras przez współczesnych biologów nie ma nic wspólnego z ich hierarchizacją, nie pociąga ono też za sobą twierdzenia o istotnej różnicy między nimi. Zmiany w postrzeganiu pojęcia "rasy" współcześnie podlegają przewartościowaniu - w 2000 i w 2001 można było czytać w piśmie Nature Genetics:

* "To, że rasa w tym kontekście nie jest terminem naukowym, jest rzeczą przyjętą przez ogół naukowców
jest to przekaz, który winien być bez końca przypominany" (Editorial "Census, Race, and Genetics", Nature Genetics 24, 2000, s. 97)

* "Od dawna, naukowcy twierdzili, że na poziomie genetycznym zmienność cech między poszczególnymi osobnikami z tej samej populacji jest większa, niż ta, która istnieje między populacjami odrębnymi, i że nie ma biologicznego uzasadnienia dla rasy". (Editorial "Genes, Drugs, and Race", Nature Genetics 29, 2001, s. 239)

W roku 2003, A. W. F. Edwards, z Uniwersytetu w Cambridge, opublikował esej "Human Genetic Diversity: Lewontin's Fallacy" (BioEssays 25, 2003, s. 798-801), gdzie wskazuje on na błąd logiczny poprzednich badań: brało się w nich bowiem po uwagę częstotliwość występowania pojedynczych genów, jakby były one od siebie niezależne. Tymczasem tradycyjnie rasa definiowana jest jako "grupa etniczna, która charakteryzuje się zbiorem cech dziedzicznych (jak kolor skóry, kształt głowy, proporcje grup krwi, itp.)". Jeśli porówna się osoby z punktu widzenia skoordynowanych genów, tradycyjne rasy prezentują dość jednoznaczne różnice genetyczne.

Pojęcie "rasy" w medycynie [edytuj]

Ze względu na historię terminu "rasa", używanie go w większości kontekstów jest zbędne i powodować może rożnego rodzaju wartościowanie, które jest już formą rasizmu. Badania nad charakterystykami ras ludzkich są dziś prowadzone z powodu m.in. zagrożeń epidemiami. Pewne choroby dziedziczne występują tylko w określonych populacjach: znany jest przypadek choroby Tay-Sachsa, występującej wśród aszkenazyjskich Żydów i u Kanadyjczyków z Nowego Brunszwiku. Wiedza na temat pochodzenia osób chorujących pomaga nie tylko w diagnostyce, ale również w terapii. W przypadku białaczki przeszczep szpiku kostnego winien mieć miejsce między osobami o podobnym pochodzeniu geograficznym. Z tego też powodu istnieją specjalne organizacje, jak African Caribbean Leukaemia Trust, które zajmują się niejako dystrybucja szpiku. Cytowany wyżej periodyk Nature Genetics pisał w 2004 r. o tym, jak niektóre z lekarstw działają lepiej w danych grupach etnicznych.

Kontrowersje wokół pojęcia "rasy" [edytuj]

Prócz badań w dziedzinie medycyny, pojęcie rasy jest raczej pewnym kuriozum i dotyczy tylko faktu geograficznego: ze względu na pewien okres życia w izolacji na danym terenie, populacje wytworzyły pewne morfologiczne cechy wspólne. W krajach takich jak Brazylia różnice rasowe mają tendencje do zanikania. Mimo wszystko, faktyczne istnienie różnic genetycznych nie stanowi w żaden sposób "fundamentu naukowego" dla rasizmu. Biologia działa na zupełnie innym poziomie niż ideologia, nie dostarczając podstaw do waloryzacji.

Rasizm i religia [edytuj]
Pastor King podczas słynnego przemówienia potępiającego rasizm, wygłoszonego w marcu 1963 przed Pomnikiem Lincolna (ang. Lincoln Memorial) w Waszyngtonie

Próbom wdrożenia społecznego podziału na rasy prawie zawsze towarzyszą usprawiedliwienia o naturze religijnej. Najstarszym przykładem jest tu prawdopodobnie system warn, zintegrowany z hinduizmem, który przetrwał do dziś od czasów inwazji indoeuropejskich Ariów na tereny negroidalnych Drawidów, między XIX a XVI w. p.n.e. (słowo warna w sanskrycie jest też słowem kolor). Usprawiedliwienia religijne propagowano także w kościołach chrześcijańskich w USA podczas okresu legalnego niewolnictwa. Rasistowską interpretacją Pisma Świętego kierował się również Ku Klux Klan.

W II poł. XX w. pojawiło się wielu przywódców religijnych, którzy potępiali rasizm. W USA pastor Martin Luther King w swoich słynnych mowach domagał się, aby Amerykanie różnych kolorów skóry mogli żyć razem jako równi obywatele. W RPA o pojednanie między białymi i czarnymi apelował biskup Tutu. W uhonorowaniu swoich zasług na rzecz walki z rasizmem obaj ci przywódcy religijni otrzymali pokojowe nagrody Nobla.

Rasizm i społeczeństwo [edytuj]

Koncepcje rasistowskie zostały ostatecznie skompromitowane po upadku hitleryzmu, który nastąpił wraz z zakończeniem II wojny światowej. Upowszechnienie wiedzy o zbrodniach reżimu faszystowskiego III Rzeszy, spowodowanych konsekwencjami przyjęca rasizmu jako ideologii państwowej, doprowadziło w rezultacie do pozbawienia rasizmu statusu dyscypliny naukowej. Współcześnie nie wyróżnia się jakiegokolwiek znaczącego teoretyka ideologii rasistowskiej.

W drugiej połowie XX wieku rasizm zaadaptowały na swoje potrzeby ugrupowania ekstremistyczne (np. skinheadzi,NSBM, biała supremacja, neonazizm, Czarne Pantery itp.), co nie doprowadziło jednak do rozwinięcia badań i teorii o rasach ludzkich, a stało się jedynie pretekstem dla organizacji tego typu do prześladowań wybranych grup społecznym na tle rasowym.

Rasizm był często wskazywany, bądź jest ogólnie przyjęty w niektórych systemach społecznych, jako podpora ideologiczna wielu systemów kontroli, przemocy lub wyzysku, m.in. niewolnictwa w XIX w., apartheidu (zniesionego w 1990), systemu kast, nazizmu oraz bardziej ogólnie kolonializmu, imperializmu i fundamentalizmu.

Rasizm kulturowy [edytuj]
Rasizm współczesny - jeden z członków ekstremistycznego ugrupowania Aryan Guard, należącego do ruchu "biała duma" (ang. White Pride)

Pojęcie "rasizmu kulturowego" lub tzw. "nowego rasizmu",[4] zaistniało w latach 80. XX wieku, kiedy w związku z dużymi migracjami ludności doszło do konfrontacji kulturowej pomiędzy określonymi grupami społecznymi. Rasizm kulturowy zakładał istnienie różnic pomiędzy ludźmi natury biologicznej, i wynikał z chęci ochrony tradycji, zwyczajów i pewnego stylu życia charkterystycznego dla wybranych społeczności. Poglądy te, chociaż podkreślały iż "obcy" (ludzie odmienii kulturowo) nie są gorsi, z racji ich przynależności do obcej kultury odmawiały im przyznania identycznych praw i przywilejów, jakie posiadały kultury rodzime.

Rasizm kulturowy cechowały brak akceptacji dla niedostosowania innych grup kulturowych do kultury rodzimej, jednak bez podkreślania jej supremacji, nacisk na asymilację, przy jednoczesnej zgodzie na autonomiczny rozwój - jednak w ramach własnej, rodzimej kultury. Rasiści kulturowi twierdzili, iż jednostka ludzka jest nierozerwalnie związana ze swoją kulturą i nie może się rozwijać bez zaakceptownia jej zasad i poza nią. Różnica pomiędzy "nowym rasizmem" a rasizmem tradycyjnym polegała na tym, iż zasadniczym jego kryterium była kultura, natomiast w rasiźmie klasycznym wyłącznie rasa. Współcześnie "nowy rasizm" istnieje w społecznościach, w których elementy obce kulturowo nie wykazują chęci do asymilacji i przyjęcia wzorców kultury rodzimej.[5]

Sytuacja prawna w Polsce [edytuj]

Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. z 1997 r. Nr 88, poz. 553, z późn. zm.):
Art. 256.
Kto publicznie propaguje faszystowski lub inny totalitarny ustrój państwa lub nawołuje do nienawiści na tle różnic narodowościowych, etnicznych, rasowych, wyznaniowych albo ze względu na bezwyznaniowość, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
Art. 257.
Kto publicznie znieważa grupę ludności albo poszczególną osobę z powodu jej przynależności narodowościowej, etnicznej, rasowej, wyznaniowej albo z powodu jej bezwyznaniowości lub z takich powodów narusza nietykalność cielesną innej osoby, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

Galeria [edytuj]

Rycina przedstawiająca trzech członków Ku Klux Klanu aresztowanych w 1871 roku za usiłowanie zabójstwa na tle rasowym


Poczekalnia dla "kolorowych"[1] - tablica informacyjna z okresu segregacji rasowej w Ameryce Północnej (USA)


"Tylko dla białych" - tablica informacyjna z okresu apartheidu w RPA - napis w języku angielskim i afrikaans


Kadr z filmu "Narodziny narodu" (ang. The Birth of a Nation) z 1915, gloryfikującego działalność Ku Klux Klanu

Przypisy

1. ^ 1,0 1,1 Kolorowi (w amerykańskiej odmianie języka angielskiego colored, w języku angielskim coloured) - określenie colored używane było jako eufemizm w latach segregacji rasowej w krajach Ameryki Północnej, na określenie człowieka rasy czarnej. Określenie coloured miało podobne znaczenie na obszarze brytyjskiej Wspólnoty Narodów, i stosowane było wobec przedstawicieli ras innych niż biała. Słowo coloured (pol. kolorowi), oznaczało również ludność mającą przodków rasy czarnej i białej, zamieszkującą głównie terytorium RPA i Namibii.
2. ^ Ten aspekt został podkreślony m.in. przez Stokeley'a Carmichaela i Charlesa Hamiltona w latach 1960, oraz przez Eduardo Bonilla-Silva (in Racism without Racists : Color-Blind Racism and the Persistence of Racial Inequality in the United States, Rowman & Littlefield Publishers, Inc., 2003). Jednak juz w 1940 roku, Ruth Benedict określiła rasizm jako "dogmat wg którego jedna grupa etniczna jest skazana przez naturę na wrodzoną niższość" (in Michael Banton, � Racism , in Ellis Cashmore, Encyclopedia of Race and Ethnic Studies, London & New York, Routledge, 2004, p. 349).
3. ^ zob. Kwame Anthony Appiah, In My Fatherłs House : Africa in the Philosophy of Culture, New York, Oxford University Press, 1992.
4. ^ 4,0 4,1 Nowa Encyklopedia Powszechna PWN. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2004, ss. 141-142 (tom 7). ISBN 83-01-14179-4.
5. ^ James M. Blaut: Teoria rasizmu kulturowego. University of Illinois at Chicago: A Radical Journal of Geography (23/1992), 1992.

Zobacz też [edytuj]

* Nigger
* Antysemityzm, ksenofobia, szowinizm
* Apartheid, segregacja rasowa
* Stereotyp etniczny, rasa a inteligencja
* The Bell Curve
* Tylko dla Niemców

Linki zewnętrzne [edytuj]

* "Report on Racism and Xenophobia in the Member States of the EU", raport FRA 2007 o rasizmie w Europie

Źródło: "http://pl.wikipedia.org/wiki/Rasizm"
Kategorie: Doktryny polityczne � Rasizm
artykułdyskusjaedytujhistoria i autorzy
Widok

* Artykuł
* dyskusja
* edytuj
* historia i autorzy

osobiste

* Logowanie i rejestracja

Szukaj

nawigacja

* Strona główna
* Kategorie artykułów
* Bieżące wydarzenia
* Losuj stronę

zmiany

* Zgłoś błąd
* Zgłoś złą grafikę
* Częste pytania (FAQ)
* Kontakt z Wikipedią
* Wspomóż Fundację

dla edytorów

* Ostatnie zmiany
* Zasady edytowania
* Pomoc
* Portal wikipedystów

narzędzia

* Linkujące
* Zmiany w dolinkowanych
* Strony specjalne
* Wersja do druku
* Link do tej wersji
* Cytowanie tego artykułu

W innych językach

* ???????
* Aragon�s
* Asturianu
* B�n-l�m-gś
* Boarisch
* Bosanski
* Brezhoneg
* ?????????
* Catala
* �esky
* Cymraeg
* Dansk
* Deutsch
* Eesti
* ????????
* English
* Espanol
* Esperanto
* Euskara
* ?????
* Foroyskt
* Fran�ais
* Gaeilge
* Galego
* ???
* Hrvatski
* Bahasa Indonesia
* Interlingua
* �slenska
* Italiano
* ?????
* ???????
* Kiswahili
* Latvie�u
* L�tzebuergesch
* Lietuviu
* Magyar
* ??????????
* Bahasa Melayu
* Nederlands
* ???
* ?Norsk (bokmal)?
* ?Norsk (nynorsk)?
* Occitan
* Portugues
* Rom�nć
* Runa Simi
* ???????
* Sicilianu
* Simple English
* SlovenŁina
* Sloven�Łina
* ?????? / Srpski
* Srpskohrvatski / ??????????????
* Suomi
* Svenska
* ?????
* ???
* Ti?ng Vi?t
* T�rk�e
* ??????????
* ??????
* �emaite�ka
* ??

Powered by MediaWiki
Wikimedia Foundation

* Tę stronę ostatnio zmodyfikowano 06:19, 18 sty 2009.
*

Tekst udostępniany na licencji GNU Free Documentation License. (patrz: Prawa autorskie)
Wikipedia� jest zarejestrowanym znakiem towarowym Wikimedia Foundation. Możesz przekazać dary pieniężne Fundacji Wikimedia.
* Zasady ochrony prywatności
* O Wikipedii
* Informacje prawne




Nacjonalizm
[edytuj]
Z Wikipedii
Brak wersji przejrzanej
Skocz do: nawigacji, szukaj
Nacjonaliści katalońscy

Nacjonalizm (z łac. natio
naród) - postawa społeczno-polityczna uznająca naród za najwyższe dobro w sferze polityki. Nacjonalizm uważa interes własnego narodu za nadrzędny wobec interesu jednostki, grup społecznych, czy społeczności regionalnych. Przyjmuje on, że najwyższym suwerenem państwa jest naród. Nacjonalizm przedkłada interesy własnego narodu nad interesami innych narodów,[1] zarówno wewnątrz kraju (mniejszości narodowe lub etniczne) jak i na zewnątrz (narody sąsiednie).[2] Ideologia ta uznaje państwo narodowe za najwłaściwszą formę organizacji społeczności złączonej wspólnotą pochodzenia, języka, historii i kultury. W literaturze polskiej istnieje wyraźne rozróżnienie między nacjonalizmem a patriotyzmem, który w odróżnieniu od nacjonalizmu częściej postrzegany jest pozytywnie. Za skrajną, agresywną formę nacjonalizmu uważany jest szowinizm.

Pojęcie nacjonalizmu w Polsce różni się od definicji w wielu innych językach. Np w krajach anglosaskich pojęcie to ma szerszy zakres niż w Polsce i na ogół nie ma charakteru wartościującego. Nacjonalizm może oznaczać poczucie przynależności narodowej, świadomość narodową, ideę narodową itp.[3]

Nacjonalizm w pierwotnej formie (Risorgimento) narodził się we Francji w 1792 roku wśród lewicy jakobińskiej, która wydała wówczas manifest Ojczyzna w niebezpieczeństwie i ogłosiła walkę z "wrogami zewnętrznymi" - m.in. Austrią i Belgią. Jakobini uważali, że skoro w państwach europejskich nie doszło jeszcze do rewolucji, to wszystkie narody poza Francją, jako że nie dorosły jeszcze do rewolucji, są ciemne i zabobonne.

Postawa nacjonalistyczna nie jest autonomiczną i kompletną ideologią, lecz zbiorem kilku zasad, które mogą być wyznawane przez różne odmiany prawicy lub lewicy. W historii występowały różne typy nacjonalizmów np: narodowy konserwatyzm lub narodowy socjalizm.

W dziewiętnastowiecznym nacjonalizmie istotnym elementem był darwinizm społeczny, który zakładał, że życiem społeczeństw rządzą te same zasady, co światem przyrody. Według nacjonalistycznej interpretacji historii świat był i jest areną walk pomiędzy różnymi narodami, z których tylko najsilniejsze mają prawo do przetrwania.

Nacjonalizm był jednym z elementów faszyzmu. Skrajny nacjonalizm (szowinizm) cechował z kolei narodowy socjalizm, obecnie neonazizm. Elementy nacjonalistyczne występowały również w niektórych formach komunizmu np. w Wietnamie, ZSRR (po wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej 1941) czy też w Izraelu w elementach ruchu syjonistycznego.

Współtwórcą i głównym ideologiem polskiego nacjonalizmu - Narodowej Demokracji (endecji) - był Roman Dmowski, (Myśli nowoczesnego Polaka, 1902).[4] Obecnie spadkobiercy ideologii Narodowej Demokracji, unikają na ogół określenia nacjonalizm i określają się jako ruch narodowy.
Spis treści
[ukryj]

* 1 Nurty nacjonalizmu
* 2 Literatura
* 3 Zobacz też
* 4 Przypisy

Nurty nacjonalizmu [edytuj]

* Narodowy katolicyzm
* Narodowy bolszewizm
* Narodowy radykalizm
* Narodowy syndykalizm
* Narodowy konserwatyzm
* Narodowy socjalizm
* Lewica narodowa
* Kemalizm
* Syjonizm

Literatura [edytuj]

* Dmytro Doncow. "Nacjonalizm"[5] . Księgarnia Akademicka. Kraków. 2008. EAN: 9798371880727.


Zobacz też [edytuj]

* Internacjonalizm
* Nacjonalitaryzm
* Patriotyzm
* Szowinizm

Przypisy [edytuj]

1. ^ "Niezależnie od pojęcia narodu - różnego w różnych krajach - każdy nacjonalizm zawiera dwa twierdzenia: po pierwsze, że dany naród jest rodzajem absolutu, bóstwa stojącego ponad wszystkim, a więc także ponad jednostką, która winna wszystko dla niego poświęcić; po drugie, że dany naród jest czymś lepszym, godniejszym, bardziej wartościowym niż inne narody." J. M. Bocheński, Sto zabobonów. Krótki filozoficzny słownik zabobonów, Instytut Literacki, Paryż 1987.
2. ^ nacjonalizm - ideologia i polityka podporządkowująca wszystko interesom własnego narodu, żądająca dla niego specjalnych przywilejów, dyskryminująca inne narody (a. mniejszości narodowe), często w sposób agresywny. Władysław Kopaliński, Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych, Wiedza Powszechna, Warszawa 1967.
3. ^ Por. Artykuł Jerzego Szackiego, "Znak" 1997, nr 3; B. Anderson "Wspólnoty wyobrażone. Rozważania o źródłach i rozprzestrzenianiu się nacjonalizmu".
4. ^ Jednym z najważniejszych przedmiotów pracy pisarskiej Dmowskiego było - formowanie ideologii narodowej. Pod tym względem klasycznym jego dziełem są "Myśli nowoczesnego Polaka", które na zawsze pozostaną podstawową książką, formułującą doktrynę polskiego nacjonalizmu." - JEDRZEJ GIERTYCH w artykule ROMAN DMOWSKI - PISARZ POLITYCZNY, 1939. lub "Na samo czoło tych artykułów wybijają się będące pierwszym w literaturze europejskiej programem nacjonalizmu Myśli nowoczesnego Polaka, drukowane w przeważnej części w roczniku 1902 - IGNACY CHRZANOWSKI I WŁADYSŁAW KONOPCZYŃSKI w biogramie Dmowskiego na [1]. lub Roman Dmowski - "czołowy ideolog polskiego nacjonalizmu" - ENCYKLOPEDIA PWN
5. ^ Pierwsze kompleksowe tłumaczenie "Nacjonalizmu" Dmytro Doncowa przez Wiktora Poliszczuka, wydane w roku 2008, opatrzone komentarzem Wiktora Poliszczuka oraz przedmową prof. Bogumiła Grotta.

Źródło: "http://pl.wikipedia.org/wiki/Nacjonalizm"
Kategoria: Nacjonalizm
artykułdyskusjaedytujhistoria i autorzy
Widok

* Artykuł
* dyskusja
* edytuj
* historia i autorzy

osobiste

* Logowanie i rejestracja

Szukaj

nawigacja

* Strona główna
* Kategorie artykułów
* Bieżące wydarzenia
* Losuj stronę

zmiany

* Zgłoś błąd
* Zgłoś złą grafikę
* Częste pytania (FAQ)
* Kontakt z Wikipedią
* Wspomóż Fundację

dla edytorów

* Ostatnie zmiany
* Zasady edytowania
* Pomoc
* Portal wikipedystów

narzędzia

* Linkujące
* Zmiany w dolinkowanych
* Strony specjalne
* Wersja do druku
* Link do tej wersji
* Cytowanie tego artykułu

W innych językach

* Alemannisch
* ???????
* Aragon�s
* Asturianu
* B�n-l�m-gś
* ??????????
* ?????????? (???????????)
* Bosanski
* Brezhoneg
* ?????????
* Catala
* �esky
* Cymraeg
* Dansk
* Deutsch
* Eesti
* ????????
* English
* Espanol
* Esperanto
* Euskara
* ?????
* Fran�ais
* Frysk
* Gaeilge
* Galego
* ???
* Hrvatski
* Bahasa Indonesia
* �slenska
* Italiano
* ?????
* ???????
* Latvie�u
* Lietuviu
* Limburgs
* Magyar
* ??????????
* Bahasa Melayu
* Nederlands
* ????? ????
* ???
* ?Norsk (bokmal)?
* ?Norsk (nynorsk)?
* Portugues
* Rom�nć
* ???????
* Shqip
* Simple English
* SlovenŁina
* Sloven�Łina
* ?????? / Srpski
* Srpskohrvatski / ??????????????
* Suomi
* Svenska
* Tagalog
* ?????
* Tatar�a/???????
* ???
* Ti?ng Vi?t
* T�rk�e
* ??????????
* ??????
* ??
* ??

Powered by MediaWiki
Wikimedia Foundation

* Tę stronę ostatnio zmodyfikowano 17:27, 13 sty 2009.
*

Tekst udostępniany na licencji GNU Free Documentation License. (patrz: Prawa autorskie)
Wikipedia� jest zarejestrowanym znakiem towarowym Wikimedia Foundation. Możesz przekazać dary pieniężne Fundacji Wikimedia.
* Zasady ochrony prywatności
* O Wikipedii
* Informacje prawne




Faszyzm
Z Wikipedii
Skocz do: nawigacji, szukaj
To jest artykuł z serii
Faszyzm
p � d � e
Odmiany[pokaż]
Faszyzm włoski
Reksizm
Falangizm
Ustasze
Faszyzm klerykalny
Austrofaszyzm
Żelazna Gwardia
Strzałokrzyżowcy
Reżim 4 sierpnia
Brazylijski integralizm
Faszyzm w historii[pokaż]
Fascio
Marsz na Rzym
Włoska Republika Socjalna
Faszyści[pokaż]
Benito Mussolini
Corneliu Zelea Codreanu
L�on Degrelle
Organizacje[pokaż]
Partie i ugrupowania
Tematy powiązane[pokaż]
Korporacjonizm
Narodowy syndykalizm
Neofaszyzm
Salut rzymski
Nazizm

Faszyzm (wł. fascismo, od łac. fasces
wiązki, rózgi liktorskie oraz wł. fascio
wiązka, związek)
doktryna polityczna powstała w okresie międzywojennym we Włoszech, sprzeciwiająca się demokracji parlamentarnej, głosząca kult państwa (statolatrię, silne przywództwo oraz solidaryzm społeczny). Faszyzm podkreślał niechęć wobec zarówno liberalizmu, jak i komunizmu. Początkowo nazwa odnosiła się tylko do włoskiego pierwowzoru, później była stosowana wobec pokrewnych ruchów w latach 20. i 30. XX wieku, zwłaszcza narodowego socjalizmu w Niemczech, oraz współczesnych ruchów wywodzących się z partii faszystowskich (neofaszyzm).

Wielu różnych naukowców różnie definiuje faszyzm, niemniej poniższe elementy są najczęściej wymieniane jako integralne części faszyzmu: nacjonalizm, etatyzm, militaryzm, totalitaryzm, antykomunizm, korporacjonizm, populizm oraz opozycja do politycznego i ekonomicznego liberalizmu[1][2][3][4][5][6][7].
Spis treści
[ukryj]

* 1 Definicja
* 2 Powstanie i rozwój
* 3 Podstawowe cechy i założenia faszyzmu
* 4 Oskarżenia o faszyzm
* 5 Wzór modelu państwowego
* 6 Wzór modelu gospodarczego
* 7 Faszyzm a (neo)liberalizm
* 8 Porównanie faszyzmu z nazizmem
* 9 Sytuacja prawna w Polsce
* 10 Bibliografia
* 11 Zobacz też
* 12 Linki zewnętrzne
* 13 Przypisy

Definicja

Powstało wiele definicji faszyzmu. Jedna z nich mówi, że faszyzm jest formą dyktatury nacjonalistycznej, która opiera się na kilku zasadach. Najważniejszym dobrem w państwie faszystowskim jest wspólnota, to znaczy naród (rozumiany jako ogół obywateli państwa) lub grupa etniczna rozumiana jako tożsama z narodem[potrzebne źródło]. Prawa jednostki są podporządkowane prawom narodu, który zyskuje tym samym realną osobowość, nie tylko jako pojęcie abstrakcyjne. Każde działanie dla jej dobra i na jej korzyść jest działaniem moralnie usprawiedliwionym. Jest to przede wszystkim zasada wodzostwa. Charyzmatyczny wódz, który "ma zawsze rację", jak głosiły włoskie plakaty na cześć Benito Mussoliniego, to osoba, która doskonale umie zdobywać sobie posłuch wśród ludzi. W stosunku do państwa faszyści wyznają etatyzm i statolatrię. Historyczne przypadki faszyzmu wiązały wspólnotę z grupą etniczną, i nie miały charakteru "obywatelskiego" a ściśle narodowy. Samo istotowe pojęcie faszyzmu, łączy idee zarówno lewicowe (socjalizm, syndykalizm) jak i prawicowe (konserwatyzm, nacjonalizm). Poprzez połączenie wyrwanych z całości części różnych doktryn, faszyzm stał się nową ideologią nie dającą pomieścić się w tradycyjnych podziałach na prawicę i lewicę.

Faszyzm, jak większość totalitaryzmów, zrodził się z frustracji i niezadowolenia społecznego, np. szeregi SA w Niemczech zasilane były przez rosnące rzesze bezrobotnych.

Faszyzm powstał we Włoszech. Niemiecka forma faszyzmu to nazizm.

Powstanie i rozwój

Doktryna faszystowska została ogłoszona zaraz po I wojnie światowej przez Benito Mussoliniego, który w roku w 1919 założył organizację znaną jako Związki Kombatanckie (Fasci di Combattimento), przekształconą w roku 1921 w Narodową Partię Faszystowską (Partito Nazionale Fascista).

Faszyzmem włoskim inspirował się Adolf Hitler w Niemczech, tworząc pierwszy na świecie ustrój narodowosocjalistyczny.

Kwestią kontrowersyjną pozostaje klasyfikacja rządów gen. Francisca Franco w Hiszpanii. W 1947 roku proklamował on "monarchię katolicką", w praktyce jednak zachował autokratyczną władzę oraz wprowadził korporacjonistyczną gospodarkę.

Podstawowe cechy i założenia faszyzmu

* Nacjonalizm, w skrajnych przypadkach szowinizm bądź rasizm
trzeba jednak pamiętać, że w faszyzmie włoskim nie rozumiano narodu etnicznie, a elementy rasistowskie pojawiły się w nim późno pod naciskiem niemieckim i nie były jego organiczną częścią;[8]
* Autokratyzm w stylu wodzowskim;
* Militaryzm;
* Walka z odmiennymi ideologiami (np. demokracja, komunizm);
* Pełna kontrola partii rządzącej nad dużą częścią aspektów życia społecznego i gospodarczego;
* Gospodarczy etatyzm oraz korporacjonizm.

Oskarżenia o faszyzm

Już od początków faszyzmu, termin ten był wykorzystywany w propagandzie oraz polityce.

Przymiotnik faszystowski był używane przez ZSRR w celach propagandowych przeciwko państwom zachodnim na zmianę z imperialistyczny. Termin faszystowski promowano w celu zatarcia skojarzeń narodowego socjalizmu (nazizmu) z socjalizmem oraz początkowej (1939-1941) współpracy ZSRR z nazistowską III Rzeszą oraz fascynacji Mussoliniego postacią i twórczością Lenina, gdy ten przebywał w Szwajcarii.

Obecnie o głoszenie faszystowskich poglądów oskarża się niekiedy polityków należących do ugrupowań skrajnie prawicowych. Faszystowskimi nazywane są także różnego rodzaju inicjatywy środowisk narodowo-katolickich od legislacyjnych po społeczne.

Wzór modelu państwowego

"Państwo faszystowskie, najwyższa i najpotężniejsza forma osobowości, jest siłą, ale siłą duchową"
Benito Mussolini

Państwo faszystowskie charakteryzuje się dyktatorskim sprawowaniem władzy, którego podporą jest monopartyjny system parlamentarny. Funkcje ustawodawcze i wykonawcze przejmował wódz: we Włoszech Duce
Mussolini, który łączył różnorakie stanowiska znane z państw demokratycznych: prezydenta, premiera, zwierzchnika sił zbrojnych oraz głównodowodzącego. Bezpośrednio jemu podlegał szeroki aparat policyjno-kontrolny, który miał cały szereg zadań z dziedziny kontrwywiadowczo-inwigilacyjnych. Dodatkowo eliminował faktycznych opozycyjnych jak i domniemanych przeciwników politycznych. Mussolini dysponował potężnym urzędem "OVRA", który łączył zadania policyjne, kontrwywiadowcze i ogólnonarodową walkę propagandową.

W państwie wszystkie stanowiska, zarówno te najniższego jak i najwyższego szczebla, obsadzane były członkami zaplecza politycznego wodza, czyli jedynej partii sprawującej władzę: Narodowa Partia Faszystowska. Jeszcze przed przejęciem władzy w skład elektoratu tych ugrupowań wchodziły w zasadzie wszystkie warstwy społeczne, choć uogólniając można przyjąć iż wywodziły się one przede wszystkim z tzw. klasy średniej (miejskiej i wiejskiej, po drobnomieszczaństwo i małych oraz średnich przedsiębiorców), ale również z niższych klas społecznych, takich jak np. robotnicy. Faszyzm nigdy nie był popierany przez klasę inteligencką.

Zachowywano jednak pewne pozory parlamentaryzmu. Posłów obywatele wybierali z jednej listy wyborczej. Jednakże o wszystkim decydował w praktyce dyktator. Parlament odgrywał rolę propagandowo-edukacyjną dla społeczeństwa. To w nim członkowie partii wyrażali postanowienia wodza, cele polityczne i metody ich uzyskiwania. Sądownictwo stanowiło niezależną władzę, jednakże tworzono specjalne sądy partyjne, obyczajowe oraz dążono do obsadzania stanowisk sędziów oraz prokuratorów przez ludzi związanych ze sprawującą opcją polityczną. Docelowo program państwa faszystowskiego zakładał całkowite przejęcie sądownictwa przez odpowiednie organy partii.

Wzór modelu gospodarczego

Gospodarka państwa faszystowskiego była przykładem silnego modelu etatystycznej gospodarki rynkowej, tzn. że państwo respektowało istnienie własności prywatnej i nie zakazywało funkcjonowania prywatnej przedsiębiorczości, ale prowadziło bardzo silny interwencjonizm gospodarczy, a powiązania z wielkimi koncernami lub zakładami nie odbywały się na zasadzie procentowego udziału państwa w danej spółce lecz zwyczajnych zleceń-kontraktów desygnowanych przez państwo do poszczególnych przedsiębiorstw (nawet prywatnych). Podsumowując w państwie faszystowskim własność była dwojakiego rodzaju; albo całkowicie państwowa albo całkowicie prywatna, wszystko jedno czy na zasadzie konsorcjum czy pojedynczego właściciela. Majątki "wrogów narodu", działaczy opozycyjnych, były jednak przejmowane przez państwo. Zarazem polityka ekonomiczna ukierunkowana głównie na duże zakłady produkcyjne skutkowała zupełnym upadkiem małej i średniej przedsiębiorczości
głównej siły napędowej gospodarki rynkowej. W czasie rządów faszystów we Włoszech mamy do czynienia z upadkiem średnich prywatnych zakładów o charakterze wytwórczym (zwykle rodzinne przedsiębiorstwa). Ogólnie cały sektor średniej gospodarki przeżywał trudności związane z brakiem środków kredytowych. Wspieranie przez państwo przemysłu ciężkiego i militaryzacja gospodarki pochłaniała większą część finansów do sektorów: a) budżetowego (wysokie podatki, pozwalające sfinansować szereg państwowych inwestycji, b) przemysłu ciężkiego powiązanego z państwem.

Model gospodarki państwa faszystowskiego zakładał przede wszystkim gospodarowanie na rynku wewnętrznym. Totalitaryzm odrzuca gospodarcze współdziałanie z innymi, a więc wspomożenie własnego przemysłu poprzez nałożenie wysokich ceł na artykuły importowane wiązało się z identyczną polityką innych państw, które uczestniczyły w wymianie handlowej z państwem faszystowskim a w konsekwencji oznaczało to swoistą alienację gospodarczą państwa totalitarnego.

W kwestii walki z bezrobociem faszyści wybierali wybitnie etatystyczną metodę walki z nim
szeroko zakrojone działania państwa finansowane z budżetu. Organizowano roboty publiczne (budowa autostrad, portów, lotnisk, ogólnie rzecz biorąc konstrukcja i modernizacja infrastruktury), ponadto stosowano masowe zatrudnianie w przemyśle ciężkim, tym zarówno państwowym jak i prywatnym. Zwiększano liczebność armii oraz powoływano masę organizacji paramilitarnych, skupiających młodzież szkolną jak i tą tuż po ukończeniu nauki. Należy przy tym pamiętać, iż walka z bezrobociem poprzez model interwencyjny wiązała się z bardzo niskimi wynagrodzeniami dla pracowników (niejednokrotnie otrzymywali oni wypłatę w postaci dóbr, jak np. żywność), z drugiej jednak strony bezrobocie przestało być problemem palącym, a ludzie nie przymierali głodem. W połączeniu z państwową, darmową służbą zdrowia, oświatą i sprawnym aparatem policyjno-sądowym (nadzwyczaj sprawnym) dawało to poczucie względnej stabilizacji szerokim masom obywateli. Od obywateli wymaga się bezwzględnego posłuszeństwa w dążeniu do wytyczonych przez państwo celów. Całe życie staje się podporządkowane idei totalitarnej. W mniemaniu faszystów koniec ich epoki powinien równać się końcowi całego narodu.

Faszyzm a (neo)liberalizm

Według niektórych naukowców lewicowej proweniencji, m.in. włoskiego ekonomisty i socjologa G. Arrighiego lub urugwajskiego prawnika F. F. Mertensa, faszyzm nie jest niczym innym jak "kumulacją kapitału w toku ekspansji". Ekspansji tej towarzyszą często m.in. rasizm i szowinizm, które ułatwiają zagarnięcie (lub niedopuszczenie do) kapitału warstw społecznych, będących poza "nurtem" ekspansji i stanowiących jej ewentualnych przeciwników. Mertens stwierdza, że model neoliberalny jest swego rodzaju kontynuacją modelu faszystowskiego. Jako dowody przedstawia powiązania niektórych firm zachodnioeuropejskich i amerykańskich bogacących się w czasach istnienia III Rzeszy na "zdobyczach" faszyzmu. Mertens twierdzi, że kapitał amerykański cały czas jest w toku ekspansji, co jest szczególnie widoczne podczas prezydentury G. Busha. Ofiarą w tym wypadku są narody państw (określanych jako "terrorystyczne" lub "zbójeckie") posiadających złoża surowców energetycznych lub mające istotne położenie dla handlowania nimi (Irak i Afganistan) [9].

Według powyższej definicji faszyzmu można mianem "faszystowskiego" nazwać rząd przedwojennej Polski.

Porównanie faszyzmu z nazizmem

W faszyzmie włoskim kwestie dotyczące rasy są pomijane, natomiast w nazizmie stanowią ważną składową ideologii, zwłaszcza w postaci obsesyjnego antysemityzmu. Nazizm także próbował się osadzić w tradycji ludowej, co się nie udawało faszyzmowi. Różne także było podejście do przemocy i terroru - we Włoszech nie wprowadzono obozów zagłady, a sama liczba aresztowań na tle politycznym była o wiele mniejsza. Nazizm był antyreligijny, natomiast faszyzm szukał oparcia w Kościele. Faszyści podbijali kraje w imieniu agresywnego imperializmu, natomiast naziści pod hasłami obsesyjnego rasizmu.

Sytuacja prawna w Polsce

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 1997 r. Nr 78, poz. 483):
Art. 13.
Zakazane jest istnienie partii politycznych i innych organizacji odwołujących się w swoich programach do totalitarnych metod i praktyk działania nazizmu, faszyzmu i komunizmu, a także tych, których program lub działalność zakłada lub dopuszcza nienawiść rasową i narodowościową, stosowanie przemocy w celu zdobycia władzy lub wpływu na politykę państwa albo przewiduje utajnienie struktur lub członkostwa.

Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. z 1997 r. Nr 88, poz. 553, z późn. zm.):
Art. 256.
Kto publicznie propaguje faszystowski lub inny totalitarny ustrój państwa lub nawołuje do nienawiści na tle różnic narodowościowych, etnicznych, rasowych, wyznaniowych albo ze względu na bezwyznaniowość, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

Bibliografia

* "Faszyzm niemiecki z perspektywy półwiecza. Materiały i studia", red.Antoni Czubiński, UAM, 1985, PL ISSN 0554-8217

Zobacz też

* faszyzm włoski
* autorytaryzm
* neofaszyzm
* fasces

Linki zewnętrzne

* http://www.anesi.com/fscale.htm

Przypisy

1. ^ Eatwell, Roger. 1996. Fascism: A History. New York: Allen Lane.
2. ^ Griffin, Roger. 1991. The Nature of Fascism. New York: St. Martinłs Press. strona 26: "Fascism is a genus of political ideology whose mythic core in its various permutations is a palingenetic form of populist ultra-nationalism".
3. ^ Nolte, Ernst The Three Faces Of Fascism: Action Fran�aise, Italian Fascism National Socialism, translated from the German by Leila Vennewitz, London: Weidenfeld and Nicolson, 1965.
4. ^ Paxton, Robert O. 2004. The Anatomy of Fascism. New York: Alfred A. Knopf, ISBN 1-4000-4094-9
5. ^ Payne, Stanley G. 1995. A History of Fascism, 1914-45. Madison, Wisc.: University of Wisconsin Press ISBN 0-299-14874-2
6. ^ "populism," See: Fritzsche, P. 1990. Rehearsals for Fascism: Populism and political mobilization in Weimar Germany. New York: Oxford Univ. Press.
7. ^ "collectivism." Encyclopadia Britannica. 2007. Encyclopadia Britannica Online. 12 stycznia 2007 "Collectivism has found varying degrees of expression in the 20th century in such movements as socialism, communism, and fascism."; Grant, Moyra. Key Ideas in Politics. Nelson Thomas 2003. strona 21; De Grand, Alexander. Italian Fascism: Its Origins and Development. U of Nebraska Press. strona 147 "Nationalism, statism, and authoritarianism culminated in the cult of the Duce. Finally, collectivism was important...Despite general agreement on these four themes, it was hard to formulate a definition of fascism..."
8. ^ Popularna wśród włoskich faszystów pieśń Faccetta nera odnosi się z sympatią i podtekstem erotycznym do pięknej Abisynki, podkreślając jej czarny kolor skóry, co w nazistowskich Niemczech było by nie do pomyślenia
9. ^ Mertens, Federico Fasano: Od Hitlera do Busha, w: Lewą Nogą, nr 15, 2003 r.; tłum. Z. M. Kowalewski.

Źródło: "http://pl.wikipedia.org/wiki/Faszyzm"
Kategoria: Faszyzm
Ukryta kategoria: Artykuły wymagające uzupełnienia źródeł
artykułdyskusjatekst źródłowyhistoria i autorzy
Widok

* Artykuł
* dyskusja
* Tekst źródłowy
* historia i autorzy

osobiste

* Logowanie i rejestracja

Szukaj

nawigacja

* Strona główna
* Kategorie artykułów
* Bieżące wydarzenia
* Losuj stronę

zmiany

* Zgłoś błąd
* Zgłoś złą grafikę
* Częste pytania (FAQ)
* Kontakt z Wikipedią
* Wspomóż Fundację

dla edytorów

* Ostatnie zmiany
* Zasady edytowania
* Pomoc
* Portal wikipedystów

narzędzia

* Linkujące
* Zmiany w dolinkowanych
* Strony specjalne
* Wersja do druku
* Link do tej wersji
* Cytowanie tego artykułu

W innych językach

* Afrikaans
* ???????
* Aragon�s
* Asturianu
* B�n-l�m-gś
* ?????????? (???????????)
* Bosanski
* Brezhoneg
* ?????????
* Catala
* �esky
* Cymraeg
* Dansk
* Deutsch
* Eesti
* ????????
* English
* Espanol
* Esperanto
* Euskara
* ?????
* Fran�ais
* Furlan
* Gaeilge
* Galego
* ???
* ??????
* Hrvatski
* Bahasa Indonesia
* �slenska
* Italiano
* ?????
* ???????
* Kurd� / ?????
* Latina
* Latvie�u
* L�tzebuergesch
* Lietuviu
* Magyar
* ??????????
* Bahasa Melayu
* ???????
* ??????
* Nederlands
* ???
* ?Norsk (bokmal)?
* ?Norsk (nynorsk)?
* Occitan
* Portugues
* Rom�nć
* ???????
* Sicilianu
* Simple English
* SlovenŁina
* Sloven�Łina
* ?????? / Srpski
* Srpskohrvatski / ??????????????
* Suomi
* Svenska
* Tagalog
* ?????
* ???
* Ti?ng Vi?t
* ??????
* T�rk�e
* ??????????
* Veneto
* ??????
* ??
* �emaite�ka
* ??

Powered by MediaWiki
Wikimedia Foundation

* Tę stronę ostatnio zmodyfikowano 19:13, 19 sty 2009.
*

Tekst udostępniany na licencji GNU Free Documentation License. (patrz: Prawa autorskie)
Wikipedia� jest zarejestrowanym znakiem towarowym Wikimedia Foundation. Możesz przekazać dary pieniężne Fundacji Wikimedia.
* Zasady ochrony prywatności
* O Wikipedii
* Informacje prawne




Katolicyzm
[edytuj]
Z Wikipedii
Przejrzana [zobacz szkic] (+/-)
To jest najnowsza wersja przejrzana, zatwierdzona 24 sty 2009. Szkic zawiera 1 zmianę oczekującą na przejrzenie.
Status przejrzana

Skocz do: nawigacji, szukaj
Katolicyzm
Główna religia Chrześcijaństwo
Klasyfikacja religii
Artykuł serii
Kościół katolicki
Organizacja

Papież � Benedykt XVI
Kolegium kardynałów
Sobór powszechny
Synod � Konferencja Episkopatu
Kościół łaciński
Katolickie Kościoły wschodnie
Początki i historia

Jezus Chrystus
Ewangelia � Sukcesja apostolska
Ojcowie Kościoła � Chrześcijaństwo
Wielka Schizma Wschodnia � Reformacja
Katolicyzm
Kościół unicki
Teologia

Trójca Święta
(Bóg Ojciec, Syn Boży, Duch Święty)
Piekło � Niebo � Czyściec
Łaska � Dusza � Zbawienie
Wcielenie � Matka Boża � Świętych obcowanie
Kanon Biblii � Dogmat � Tradycja Apostolska
Apostolski symbol wiary � Sakrament
Liturgia

Diakon � Prezbiter � Biskup
Msza � Liturgia godzin
Rok liturgiczny
Zwyczajna forma rytu rzymskiego
Nadzwyczajna forma rytu rzymskiego
Ryt aleksandryjski � Ryt antiocheński
Ryt bizantyjski � Ryt chaldejski � Ryt ormiański
Portal: Katolicyzm
Krzyż
współczesny symbol katolików
Jezus Chrystus
Bóg Ojciec na fresku Michała Anioła
Paweł z Tarsu
Święty Augustyn z Hippony
Ikona Focjusza Wielkiego
Marcin Luter
Jan Kalwin
Pius IX
głowa I soboru watykańskiego
Katedra biskupów starokatolickich w Utrechcie
Franciszek Hodur
Feliksa Kozłowska
Emblemat z hasłem mariawickim

Katolicyzm
największa grupa wyznań chrześcijańskich i doktryna teologiczna głoszona przez Kościoły: rzymskokatolickie, wschodniokatolickie, tradycyjnokatolickie, starokatolickie część kościołów anglikańskich, liberalnokatolickich i niezależnych oraz całokształt implikowanych przez tę doktrynę typów religijności, postaw wobec świata, struktur światopoglądowych, ideologii społecznej i politycznej, występujących w różnych środowiskach katolickich.

Słowo katolicyzm pochodzi od greckiego określenia ????????? oznaczającego uniwersalność lub powszechność.
Spis treści
[ukryj]

* 1 Historia katolicyzmu
o 1.1 Geneza katolicyzmu
o 1.2 Niesubordynacja Galii
o 1.3 Schizma wschodnia
o 1.4 Reformacja
o 1.5 Powstanie wspólnot starokatolickich
o 1.6 Rozwój myśli polskokatolickiej
o 1.7 Rozwój mariawityzmu
* 2 Doktryna katolicka
o 2.1 Główne prawdy wiary
o 2.2 Sakramenty
o 2.3 Źródła wiary katolickiej
o 2.4 Bóg i osoba Chrystusa
o 2.5 Przeznaczenie człowieka
o 2.6 Kościół
o 2.7 Moralność
* 3 Liturgia
* 4 Wyznawcy
* 5 Systematyka Kościołów katolickich
* 6 Ważniejsze święta
* 7 Zobacz też
* 8 Przypisy
* 9 Bibliografia
* 10 Linki zewnętrzne

Historia katolicyzmu [edytuj]

Geneza katolicyzmu [edytuj]

Osobny artykuł: Kościół katolicki.

Początki chrześcijaństwa sięgają I wieku
okresu działalności Jezusa Chrystusa. Po śmierci i zmartwychwstaniu Jezusa około 33 r. n.e. jego naukę głosiło dwunastu najbliższych uczniów, zwanych apostołami, wokół których gromadziła się coraz liczniejsza grupa wiernych, początkowo prawie wyłącznie narodowości żydowskiej. Ok. 36 r. n.e., po nawróceniu w drodze do Damaszku, do grona apostołów dołączył Paweł z Tarsu, który przyczynił się do gwałtownego rozwoju chrześcijaństwa. W kolejnych latach przybywało chrześcijan na terenie całego Cesarstwa Rzymskiego, zwłaszcza wśród najniższych warstw społecznych. Kościół w II w. nie nosił jeszcze wszystkich cech katolicyzmu. Uwaga chrześcijan koncentrowała się głównie na przechowywaniu "tradycji apostolskiej", dlatego też tworzono organizację kościelną i hierarchiczną władzę, która miała czuwać nad czystością wiary. Wtedy też ustanowiono wyznanie wiary i kanon ksiąg świętych. Katolicyzm kształtował się stopniowo wskutek asymilacji elementów kultury hellenistycznej i rzymskiej. Na tym tle dochodziło do wielokrotnych konfliktów wewnątrz Kościoła. Z chrześcijańskim prymatem Rzymu nie zgadzało się wielu biskupów Wschodu, a także cesarz wschodniorzymski, którzy na soborze trullańskim II w 692 uznali papieża za przeklętego heretyka. Na tym tle zarysował się konflikt pomiędzy Kościołem wschodnim i zachodnim, który z biegiem czasu doprowadził do schizmy. Zasady doktryny, kultu i prawa katolickiego kształtowała się na przestrzeni I-VIII w. podczas soborów powszechnych i synodów. Oprócz nicejskiego I i konstantynopolitańskiego I zaliczają się do nich:

* sobór efeski zwołany w 431 roku,
* sobór chalcedoński zwołany w 451 roku,
* synod w Orleanie w 533 roku, na którym ustalono, że kobiety nie mogą brać udziału w hierarchii kościelnej i nie mogą otrzymywać święceń kapłańskich,
* sobór konstantynopolitański II zwołany w 553 roku,
* sobór konstantynopolitański III zwołany w 680 roku,
* sobór nicejski II zwołany w 787 roku.

Kształtowaniu się katolicyzmu towarzyszyły herezje i rozłamy (schizmy). Ortodoksja kościelna kształtowała się w polemice z licznymi ruchami religijnymi:

* judaizmem
czyli religią żydowską,
* gnostycyzmem,
* doketyzmem,
* marcjonitami,
* millenaryzmem,
* manicheizmem
religią odrzucającą Stary Testament i głoszącą skrajny dualizm dobra i zła, oraz materii i duszy. Manichejczykiem był przez pewien czas Augustyn z Hippony, jednak później porzucił tę religię i oficjalnie występował przeciwko jej tezom.
* nieortodoksyjnymi poglądami na Trójcę Świętą:
o ordynancjonizmem,
o nestorianizmem,
o monarchianizmem,
o arianizmem,
o monofizytyzmem
głoszonym przez Eutychesa, opata w jednym z klasztorów w Konstantynopolu, który głosił, że istotna jest tylko jedna, boska natura Chrystusa. Człowieczeństwo Jezusa, a co za tym idzie jego działalność pośrednicząca i zbawcza, zostały zakwestionowane. Eutyches znalazł jednak poparcie u patriarchy Dioskura z Aleksandrii. Sobór chalcedoński zakończył rozwój tego ruchu w obrębie katolicyzmu, jednak do dziś jest on wyznawany przez niektóre Kościoły narodowe. Eutyches i Dioskur zostali pozbawieni urzędów.
o monoteletyzmem,
* nieortodoksyjnymi poglądami w sferze teorii i praktyki życia chrześcijańskiego:
o montanizmem,
o enkratyzmem
czyli negacją sakramentu małżeństwa,
o donatyzmem,
o pelagianizmem,
o ikonoklazmem.

Wiele z tych nurtów z czasem przekształciło się w odrębne struktury kościelne, nazywane dziś starożytnymi Kościołami przedchalcedońskimi.

Niesubordynacja Galii [edytuj]

Decyzje soborów oraz dzieła teologów frankońskich z okresu VIII oraz IX wieku wskazują na pewną niezależność od Rzymu katolików w Galii oraz Hiszpanii we wczesnym średniowieczu. Rzym oficjalnie i ostatecznie potępił ikonoklazm oraz zaakceptował kult obrazów w pierwszej połowie VIII wieku, podczas gdy 100 lat później zgromadzenie biskupów galijskich jednomyślnie potępiło kult obrazów na synodzie w Paryżu w 824 n.e. Także św. Agobard oraz arcybiskup Turynu, Klaudiusz, obaj piszący w IX wieku, otwarcie wyśmiewali i sprzeciwiali się kultowi obrazów w swoich dziełach. Co więcej, Klaudiusz, promowany przez Ludwika Pobożnego, podważał sens modlitwy za zmarłych, zbawienie z uczynków, nieomylność papieża i Kościoła, odpuszczenie grzechów dzięki pielgrzymkom do Rzymu i wiele innych przekonań wyznawanych ówcześnie w Rzymie, przez co nazywany jest czasami pierwszym protestanckim reformatorem. Fakt, iż Agobard został uznany za świętego Lyonu, zaś Klaudiusz pozostał metropolitą Turynu aż do śmierci, świadczy o dużej autonomii kościoła galijskiego za panowania Karolingów.

Schizma wschodnia [edytuj]

W VII i VIII w. Kościół wschodni i zachodni utrzymywały między sobą kontakty. Wsparciu papieża przypisuje się m.in. sukces w zwalczaniu monoteletyzmu i ikonoklastów na wschodzie. Później jednak w Bizancjum istniała tendencja do uznawania prymatu Rzymu za czysto honorowy, albo nawet do jego negowania. W IX. wieku doszło do zerwania kontaktów między kościołami w wyniku tzw. schizmy Focjusza. Anatemy ogłoszone w 1054 roku przez legata papieskiego i patriarchę Michała Cerulariusza zapoczątkowały ostateczny rozłam w chrześcijaństwie
tzw. wielką schizmę wschodnią. Rozłam ten został przypieczętowany przez podbój Konstantynopola przez Krzyżowców w 1204 roku. Od tej pory określenie Kościół katolicki odnosi się do Kościoła rzymskiego, choć cerkiew prawosławna, spadkobierca Bizancjum również go używa.

Reformacja [edytuj]

Osobny artykuł: Reformacja.

XVI wiek był dla katolicyzmu niezwykle bolesny. W całej Europie wybuchła reformacja, czyli ruch mający na celu odnowę chrześcijaństwa. Był on reakcją na negatywne zjawiska, które miały miejsce w Kościele katolickim
w hierarchii kościelnej i w papiestwie. W wyniku reformacji wyłoniły się nowe odłamy chrześcijaństwa:

* luteranizm
1517, jego twórcą był Marcin Luter, zaś podstawą Pismo Święte (dozwolona własna interpretacja), dwa sakramenty (komunia, chrzest), głośne czytanie Biblii, śpiewanie psalmów, Kościół instytucją tanią, liturgia w języku narodowym, komunia pod dwiema postaciami (chleb i wino). Zanegował sakrament spowiedzi oraz płatne odpusty (co przysporzyło mu wielu potężnych przeciwników w postaci np. Inkwizycji). Zniósł również celibat, który w Kościele Katolickim został bardzo wypaczony (większość księży prowadziła dość rozpustne życie i posiadała wielu nieślubnych potomków).
* anglikanizm
1534, jego twórcą był Henryk VIII, na skutek buntu przeciw papieżowi, który odmówił udzielenia drugiego rozwodu. Henryk VIII rozwiązał zakony, znacjonalizował dobra kościelne, zniósł przymusowy celibat duchownych. Wprowadził liturgię w języku angielskim oraz komunię pod dwiema postaciami.
* kalwinizm
1536, jego twórcą był Jan Kalwin, u jego podstaw leżało przekonanie, że Bóg jednych obdarza łaską konieczną do zbawienia, drugich nie (teoria predestynacji). Proste, cnotliwe życie, powodzenie w życiu doczesnym, powaga, rezygnacja z przyjemności oddalających od Boga miały zapewnić zbawienie. Gmina kalwińska miała charakter demokratyczny (seniorzy, pastorzy).

Powstanie wspólnot starokatolickich [edytuj]

Osobny artykuł: Starokatolicyzm.

W 1870 roku w łonie kościoła katolickiego powstał opór wobec postanowień I soboru watykańskiego. Sobór uchwalił konstytucję Pastor aeternus, która zawiera wypowiedź doktrynalną: "Romani Pontificis definitiones esse ex sese irreformabiles, non autem ex consensu Ecclesiae" (definicje Papieża Rzymskiego są same z siebie niezmienne, a nie wynika to ze zgody Kościoła). To zdanie oraz dogmat o nieomylności papieża w sprawach wiary i moralności kształtuje dziś w znacznej mierze stosunki w Kościele katolickim, nie wszyscy zgodzili się na te postanowienia. Protest rozpoczęli teologowie Uniwersytetu w Bonn, pod przywództwem Johabba D�llingera, poparli ich również wybitni teologowie Uniwersytetów we Wrocławiu, czy Pradze. Starokatolicy, czy też jak ich się nazywa chrześcijańscy katolicy, nawiązali kontakt z niezależnym od papiestwa Kościołem Utrechtu, przejęli od niego sukcesję apostolską i stworzyli własną organizacje kościelną o ustroju episkopalno-synodialnym. Zniesiono spowiedź indywidualną, posty, celibat księży i łacinę w liturgii. W 1899 r. doszło do założenia zrzeszającej kościoły starokatolickie z całego świata Unii Utrechckiej. Istnieje też wiele Kościołów chrześcijańsko katolickich (starokatolickich), które nie należą do Unii Utrechckiej.

Rozwój myśli polskokatolickiej [edytuj]

Osobny artykuł: Polskokatolicyzm.

Polskokatolicyzm narodził się w wyniku sporów w Kościele katolickim wśród Polonii amerykańskiej w XIX wieku. Przyczyną były konflikty z księżmi pochodzenia irlandzkiego i niemieckiego, którzy nie rozumieli zwyczajów i problemów polskich emigrantów. Początkowo opór katolików pochodzenia polskiego miał charakter żywiołowy w latach 1897-1904 formalnie powstały trzy główne ośrodki:

* Buffalo
ośrodek w Buffalo genezą sięga nieporozumień Polaków z ks. Janem Pitassem, który sprzeciwiał się budowie nowego kościoła i erygowaniu drugiej parafii polskiej. Ośrodek w Bufallo przyjął nazwę Kościoła Polskokatolickiego w Ameryce Północnej.
* Chicago
chicagowski ośrodek powstał w wyniku sporu parafian z zakonem zmartwychwstańców. Zgromadzenie to nie chciało aby bardzo lubiany przez wiernych ks. A. Kozłowski, ówczesny wikariusz parafii pw. św. Jadwigi, nie został mianowany jej proboszczem. Spór zakończył się pozbawieniem ks. A. Kozłowskiego 18 grudnia 1894 funkcji wikariusza i rozłamem parafii. 11 listopada 1895 r. ukonstytuował się Kościół Polskokatolicki w Chicago.
* Scranton
ośrodek w Scranton genezą swą sięga konfliktu jaki wybuchł w najstarszej polskiej parafii pw. Najsłodszego Serca Jezusa pomiędzy wiernymi a ks. proboszczem Ryszardem Austem. W marcu 1909 r. ośrodek w Chicago, a pięć lat później ośrodek w Buffalo połączyły się z ośrodkiem w Scranton i utworzyły Polski Narodowy Kościół Katolicki (PNKK). Na swojego przywódce polskokatolicy wybrali ks. Franciszka Hodura, który niedługo potem przyjął sakre biskupią z rąk Arcybiskupa Unii Utrechckiej i włączył PNKK do rodziny kościołów starokatolickich.

Rozwój mariawityzmu [edytuj]

Osobny artykuł: Mariawityzm.

Po dziesięciu latach działalności tajne zgromadzenie księży mariawitów podjęło próby jego zalegalizowania. Napotkało ono jednak opór polskiej hierarchii kościelnej i mimo starań w samym Watykanie doszło do jego rozwiązania. Członkowie zgromadzenia postanowili jednak kontynuować swoje dzieło i w 1906 uniezależnili się od rzymskokatolików
ich przywódcy zostali wkrótce wyklęci przez papieża. Powstanie mariawityzmu było na rękę zaborcy. Wprawdzie nie udało się mu pozyskać mariawityzmu dla swoich celów, ale przez sam fakt swego istnienia osłabiał on Kościół katolicki, i czynił z ruchu szczególnego rodzaju, bo nieświadomego, sojusznika. W tym samym roku na mariawityzm przeszło ok. 60-100 tys. wiernych. Nowy kościół przystąpił wkrótce do Unii Utrechckiej Kościołów Starokatolickich. 5 października 1909 sakrę biskupią przyjął w Utrechcie dotychczasowy przełożony zgromadzenia ks. Jan Maria Michał Kowalski. W październiku następnego roku władze rosyjskie zatwierdziły biskupa Jana M.M. Kowalskiego "administratorem wszystkich mariawickich parafii". Po śmierci założycielki ruchu w 1921 r. przeprowadził on szereg reform, które wywołały kontrowersje w samym ruchu, m.in. wprowadził małżeństwo księży z zakonnicami czy kapłaństwo kobiet. Doprowadziło to do rozpadu mariawityzmu na dwa odłamy: Kościół Starokatolicki Mariawitów, który powrócił do tradycji wczesnomariawickiej, oraz Kościół Katolicki Mariawitów, który kontynuował nurt reformatorski arcybiskupa Michała.

Doktryna katolicka [edytuj]
Zbawienie przez zmartwychwstanie w chrześcijaństwie
obraz Matthiasa Gr�newalda
Najświętszy sakrament w monstrancji
Święty Piotr
Matka Boska
Strącenie Szatana grafika Gustawa Dor�
Bazylika św. Piotra na Watykanie
Pismo Święte

Główne prawdy wiary [edytuj]

Katolicyzm głosi wraz z innymi wyznaniami główne zasady chrześcijańskie:

* Bóg jest jeden w trzech Osobach (Bóg Ojciec, Syn Boży, Duch Święty
Trójca Święta)
* jako Stwórca i Pan świata objawił się ludziom (Syn Boży stał się człowiekiem w osobie Jezusa Chrystusa, który jest prawdziwym Bogiem i prawdziwym człowiekiem, jedynym Zbawcą ludzi, który żył na Ziemi, umarł za ich grzechy i zmartwychwstał)
* ludzi stworzył Bóg z miłości, ale zerwawszy więź z Bogiem żyją oni z dala od Niego podlegając śmierci
* wszyscy ludzie są wezwani do wiary, nadziei i miłości, życia duchowego oraz pełnienia woli Bożej, wyrażonej w przykazaniach, a zwłaszcza w przykazaniu miłości Boga i bliźniego, które są podstawą i streszczeniem Dekalogu
* przeznaczeniem ludzi jest wieczne życie z Bogiem i zmartwychwstanie po powrocie Chrystusa na ziemię (paruzja), tych zaś którzy odrzucą zbawienie czeka potępienie i wieczny pobyt w piekle

Społeczność chrześcijan tworzy Kościół, do którego wstępuje się przez chrzest i który żyje Eucharystią.

Katolicyzm przyjmuje nicejsko-konstantynopolitańskie wyznanie wiary oraz apostolski symbol wiary (credo).

Sakramenty [edytuj]

Głównym zadaniem Kościoła (całej wspólnoty wierzących) jest głoszenie Chrystusa światu i udzielanie sakramentów, widzialnych znaków niewidzialnej łaski Bożej, czerpiących swą moc z Chrystusa. Jest ich siedem:

1. chrzest,
2. bierzmowanie,
3. Eucharystia,
4. pokuta (sakrament pojednania),
5. namaszczenie chorych (sakrament chorych),
6. kapłaństwo,
7. małżeństwo.

Kościoły wschodnie, chociaż przyjmują naukę o siedmiu sakramentach, często sakramentami nazywają różne czynności rytualne jak pogrzeb czy kadzenie.

Źródła wiary katolickiej [edytuj]

Wiara polega na tym, że zaufawszy Bogu z pomocą łaski, człowiek przyjmuje rozumem prawdziwość Objawienia i stara się postępować zgodnie z wiarą, jest wierny wiernemu Bogu.

Objawienie Boże, przekazane ludziom w historii Izraela i w osobie Jezusa Chrystusa, a głoszone przez apostołów, jest przekazywane dalej w społeczności wiernych, czyli Kościele, jako Tradycja; jej głównym zapisem jest Biblia czyli Pismo Święte (którego kanon został ustalony przez Kościół), ale w skład Tradycji wchodzi też nauczanie ustne oraz instytucje. Objaśnianie Biblii dokonuje się więc w kontekście wiary Kościoła. Istnieje zatem pewien stały "depozyt wiary".

Tradycja jest przez Kościół interpretowana pod natchnieniem Ducha Świętego, a następnie przekazywana w formie dogmatów ogłaszanych przez sobory (synody) a w Kościele katolickim przez papieża (Magisterium, czyli Urząd Nauczycielski Kościoła), ponieważ biskupi są uznawani za następców apostołów (sukcesja apostolska przekazywana przez sakrament święceń), papieże zaś
za następców stojącego na czele apostołów św. Piotra. Z tego tytułu przypisuje się im władzę w Kościele i nieomylność, która nie obejmuje codziennego nauczania, lecz proklamowanie stwierdzeń biblijnych i należących do wiary Kościoła, a wyjątkowo ogłaszanie formuł dogmatycznych.

Oficjalne nauczanie Kościoła może być uroczyste (ogłaszanie dogmatów) i zwyczajne (stałe głoszenie treści Objawienia). Odrzucenie prawd biblijnych i tak ustalonych zasad wiary wyklucza z Kościoła. Prawdy wiary mogą być i są przedstawiane nie tylko w języku biblijnym, lecz również przy pomocy pojęć filozoficznych.

Bóg i osoba Chrystusa [edytuj]

W tej sprawie treść wiary głównych wyznań chrześcijańskich jest zasadniczo jednolita; między katolicyzmem i prawosławiem istnieje rozbieżność w kwestii pochodzenia Ducha Świętego (problem Filioque); natomiast oba wyznania przeciwstawiają się poglądom części protestantów akcentujących raczej człowieczeństwo niż boskość Jezusa i przyznają szczególne miejsce Marii, uznanej za Matkę Bożą (tytuł Bogarodzicy) i Matkę ludzi, wierząc w jej dziewictwo (przez całe życie) i wniebowzięcie (katolicyzm także w niepokalane poczęcie).

Bóg jest jeden w trzech Osobach. W Bogu jest jedność natury i istoty, natomiast troistość poszczególnych Osób: Ojca, Syna i Ducha Świętego. Wcielony Jezus Chrystus jest prawdziwym Bogiem i prawdziwym człowiekiem
oznacza to, że jest w nim cała pełnia Bóstwa i człowieczeństwa. Duch Święty jako trzecia Osoba Boska pochodzi od Ojca i Syna, przez jedno tchnienie.

Przeznaczenie człowieka [edytuj]

Kościół katolicki naucza, że ludzie obciążeni są grzechem pierworodnym (z wyjątkiem Marii Panny), są skłonni do złego mimo znajomości dobra i ulegają pokusom Szatana. Do zbawienia potrzebują łaski, na którą są zobowiązani odpowiedzieć przez wiarę, którą potwierdzają czyny (owoce wiary); poznanie istnienia Boga i moralnego prawa naturalnego są, mimo ludzkiej grzeszności, dostępne rozumowi ludzkiemu nawet bez znajomości Objawienia; oznacza to, że ludzie są odpowiedzialni za swoje czyny; każda osoba ludzka kochana jest przez Boga i przeznaczona do zbawienia, lecz przez grzech oddala się od Niego. Wszystkich zaś ludzi czeka na końcu świata Sąd Ostateczny, na którym zostaną osądzeni wszyscy ludzie i przeznaczeni bądź do życia wiecznego, bądź na potępienie.

Ludzie, którzy trafili do nieba mogą dalej kontaktować się z żyjącymi, tzw. obcowanie świętych. Są oni w stanie np. usłyszeć ludzkie modlitwy, a następnie przedstawić je Bogu. Bierze się stąd kult świętych, czyli otaczanie niektórych zmarłych ludzi szczególną czcią jako pośredników. Najbardziej rozwinięte obrzędy poświęcone są Marii, matce Jezusa, która z Duszą i Ciałem została wzięta do Nieba (Wniebowzięcie NMP). Kościół utrzymuje listę świętych (kanonizowanych), otaczanych czcią na całym świecie oraz błogosławionych (beatyfikowanych) mających kult lokalny. Warto dodać, że liczba zbawionych nie ogranicza się tylko do oficjalnie kanonizowanych. Każdemu zbawionemu przysługuje miano świętego, kanonizowani są jedynie ci, co do których istnieje pewność, że są zbawieni. Ogłoszenie kogoś świętym (zwane 'wyniesieniem na ołtarze') poprzedza proces beatyfikacyjny i ogłoszenie go błogosławionym, a następnie proces kanonizacyjny, w czasie którego przedstawiane są argumenty za i przeciw beatyfikowaniu lub kanonizowaniu danej osoby. Jedną z okoliczności uniemożliwiających beatyfikację jest fakt otaczania danej osoby czcią jeszcze za życia. Kult świętych występuje także w prawosławiu, natomiast odrzuca go większość Kościołów protestanckich.

Kościół [edytuj]

Kościół katolicki utrzymuje, iż jako Kościół Chrystusowy zachowuje i głosi pełną prawdę chrześcijańską, z czego wynika, że przynależność do niego jest właściwą drogą do Boga, choć uznaje również, że chrześcijanie-niekatolicy oraz inni ludzie prowadzący uczciwe życie mogą być zbawieni, jednak dzięki Chrystusowi, a nie swojej religii.

Kościół jest zasadniczo rzeczywistością duchową, obejmującą nie tylko ludzi na ziemi (Kościół pielgrzymujący), lecz i zbawionych (Kościół triumfujący) oraz tych, którzy odeszli i przebywają w czyśćcu (Kościół cierpiący). Na ziemi ma jednak charakter widzialnej i zorganizowanej wspólnoty wierzących, świętej jako Ciało Chrystusa, ale złożonej z grzeszników. Do Kościoła katolickiego należą wszyscy ochrzczeni w nim i przyjmujący jego wiarę (inni mogą być do Kościoła w pewien sposób przyporządkowani); wszystkich wiernych dotyczą też zadania Kościoła jakie zawarte są w Nowym Testamencie, gdyż istnieje powszechna odpowiedzialność za Kościół, dlatego błędne jest utożsamianie Kościoła z jego hierarchią.

Moralność [edytuj]

Osobny artykuł: moralność (katolicyzm).

Wiara katolicka głosi, że Bóg stawia ludziom wymagania, wskazując im drogę do świętości. Podstawą moralności jest osoba Jezusa Chrystusa. Moralność chrześcijańska nie jest moralnością kazuistyczną (rób to, nie rób tego), ale polega na wzroście w cnotach, nadprzyrodzonych (dzięki łasce, od chwili chrztu) i ludzkich.

Katolicyzm podpowiada swoim wyznawcom kierowanie się cnotami, które mogą doprowadzić wierzących do zbawienia. Pomocy doszukać się można w ośmiu błogosławieństwach czy codziennym czytaniu słowa bożego.

Cnoty Boskie
Wiara. Nadzieja. Miłość.
Cnoty Główne
Roztropność. Sprawiedliwość. Umiarkowanie. Męstwo.

Liturgia [edytuj]

Jedną z podstawowych płaszczyzn życia Kościoła jest liturgia. Dzieli się ona na dwie lub trzy części:

1. Proskomidia
zanikła jako odrębna część w Mszale Rzymskim;
2. Liturgia Słowa;
3. Liturgia Eucharystii, bądź Ofiary.

Istnieje kilka głównych skodyfikowanych liturgii oraz wiele odmian regionalnych, wynikających z tradycji lokalnych. Mnogość ta w dużym stopniu odpowiada strukturze Kościoła zawierającego liczne Kościoły lokalne wraz z ich tradycjami liturgicznymi (zobacz: Kościoły wschodnie katolickie).

Wyznawcy [edytuj]

Według Rocznika Papieskiego opublikowanego 30 marca 2008 roku, na świecie katolicyzm wyznaje obecnie ok. 1,1 mld ludzi[1]. Stanowi to 17,4% mieszkańców planety. Liczba ta plasuje katolicyzm jako wyznanie na drugim miejscu po islamie (jako całej religii wliczając wszystkie jej odłamy).

Spośród wiernych Kościoła katolickiego, niektórzy pełnią specjalne zadania (tzw. posługi) w Kościele: jako duchowni, czyli biskupi, kapłani, diakoni, zwłaszcza w sferze udzielania sakramentów i oficjalnego nauczania. Oprócz tego istnieje odrębne powołanie zakonne do życia wyłączonego z biegu codzienności, gdzie swój czas oddaje się wyłącznie do dyspozycji chwały Bożej. Najwyższa władza w Kościele należy do kolegium biskupów (w Kościele katolickim, pod przewodnictwem papieża) lub soboru powszechnego. Lokalnie władza nad diecezją spoczywa na biskupie diecezjalnym, następnie metropolitach i krajowym kolegium biskupów
episkopacie. Część Kościołów starokatolickich ogranicza swoją działalność do określonego terytorium, pozostając w jedności dogmatycznej z innymi kościołami danego nurtu.

Systematyka Kościołów katolickich [edytuj]
Archikatedra św. Jana w Warszawie
Cerkiew Grekokatolicka w Dąbrownicy
Mariawicka Świątynia Miłosierdzia i Miłości w Płocku
Kościół Polskokatolicki św. Kazimierza w Poznaniu

* Kościół katolicki
o Zachodni Kościół katolicki
o Wschodnie Kościoły katolickie:
+ Kościoły greckokatolickie

* Tradycjonaliści katoliccy:
o Lefebryzm
+ Bractwo św. Piusa X
+ Bractwo św. Jozafata
o sedeprywacjonizm
+ Ruch Tradycyjnych Katolików
o sedewakantyzm
+ Bractwo Świętego Jana
+ Bractwo Świętego Piusa V (na pograniczu z sedeprywacjonizmem)
+ Kongregacja Maryi Niepokalanej Królowej
+ Tradycyjny Kościół Katolicki
o Konklawizm
+ Kościół Palmariański
+ Kościół Rzymskokatolicki Michała I
+ Kościół Rzymskokatolicki Świętej Tradycji Apostolskiej
+ Prawdziwy Kościół Katolicki
* Niezależne kościoły i wspólnoty katolickie:
o Amerykański Kościół katolicki
o Brazylijski Katolicki Kościół Apostolski
o Patriotyczne Stowarzyszenie Katolików Chińskich
o Celtycki Kościół Katolicki
o Liberalny Kościół katolicki
* Starokatolicyzm:
o Kościoły utrechckie
o Kościoły narodowe
o Polskokatolicyzm
o Mariawityzm:
+ nurt płocki mariawitów
+ nurt amerykański mariawitów
+ nurt felicjanowski mariawitów
o Reformowany katolicyzm
+ Reformowany Kościół Katolicki w Polsce
* Kościoły anglikańskie i episkopalne tradycji katolickiej
o Kościół anglikański i Kościół episkopalny
+ Kościoły anglokatolickie:
# Anglican Province of Christ the King (dawniej Anglican Catholic Church)
# Anglican Catholic Church of Canada
+ Reformowane Kościoły anglikańskie:
# Charismatic Episcopal Church
# Free Church of England
# Free Protestant Episcopal Church
# Reformed Episcopal Church

Ważniejsze święta [edytuj]

* Triduum Paschalne
uroczystość wspominająca mękę i zmartwychwstanie Jezusa, obejmująca Wielki Czwartek, Wielki Piątek, Wielką Sobotę oraz Wielkanoc (Wielkanoc przypada w pierwszą niedzielę po pierwszej wiosennej pełni księżyca, może wypaść najwcześniej 22 marca, a najpóźniej 25 kwietnia)
* Boże Narodzenie
uroczystość upamiętniająca narodziny Jezusa (25 grudnia)
* Wniebowstąpienie Pańskie
40 dni po Wielkanocy
* Zesłanie Ducha Świętego
50 dni po Wielkanocy
* Uroczystość Trójcy Świętej (niedziela po Uroczystości Zesłania Ducha Świętego)
* Uroczystość Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa (czwartek po Uroczystości Trójcy Świętej, 60 dni po Wielkanocy)
* Objawienie Pańskie
tradycyjnie określane jako Trzech Króli (6 stycznia)
* Ofiarowanie Pańskie (2 lutego)
* Wszystkich Świętych
ku czci wszystkich znanych i nieznanych świętych i męczenników (1 listopada)

Zobacz też [edytuj]
Wikicytaty
Zobacz w Wikicytatach kolekcję cytatów
o katolicyzmie
Portal
Portal:
Święci

* narodowy katolicyzm
* anglikanizm
* protestantyzm
* prawosławie
* synkretyzm religijny
* Katolickie Kościoły wschodnie

Przypisy

1. ^ item.html Watykan: muzułmanów jest więcej niż katolików PAP, JG /12:16

Bibliografia [edytuj]

* Sobór Watykański II
Konstytucje, dekrety, deklaracje. Tekst łacińsko-polski, Paryż 1967;
* W. Granat
Ku człowiekowi i Bogu w Chrystusie, Lublin 1972;
* A. Zuberbier
Wierzę, Katowice 1979;
* Katolicyzm A-Z, Poznań 1982;
* Breviarium fidei. Wybór doktrynalnych wypowiedzi Kościoła, red. S. Głowa, I. Bieda, Poznań 1988;
* H. de Lubac
Katolicyzm, Kraków 1988;
* A.L. Szafrański
Kairologia. Zarys nauki o Kościele w świecie współczesnym, Lublin 1990;
* Katechizm Kościoła Katolickiego, wyd. pol. 1994 (od 1998 z poprawkami) wersja elektroniczna;
* New Catholic Encyclopedia, t. 15, Nowy Jork 1967 (dwa suplementy 1974 i 1978);
* H. Denzinger, A. Sch�nmetzer
Enchiridion symbolorum, wyd. 36, Freiburg/B 1976;
* Th�o. L'Encyclop�die catholique por tous, wyd. 2, Paryż 1992;
* Lexikon f�r Theologie und Kirche, t. 10, wyd. 2, Freiburg/B 1993.

Linki zewnętrzne [edytuj]

* Kościół katolicki (en) (de) (es) (fr) (it) (pt)
* Kościół katolicki w Polsce
* Kościół grekokatolicki w Polsce
* Kościół Anglikański (dk) (en) (es) (fr) (ar) (pt) (kor)
* Polska Rada Ekumeniczna
* Serwis Ekumenizm.pl

Katolicyzm w katalogu Open Directory Project
Źródło: "http://pl.wikipedia.org/wiki/Katolicyzm"
Kategorie: Chrześcijaństwo � Katolicyzm
artykułszkicdyskusjaedytuj szkichistoria i autorzy
Widok

* Artykuł
* Szkic
* dyskusja
* Edytuj szkic
* historia i autorzy

osobiste

* Logowanie i rejestracja

Szukaj

nawigacja

* Strona główna
* Kategorie artykułów
* Bieżące wydarzenia
* Losuj stronę

zmiany

* Zgłoś błąd
* Zgłoś złą grafikę
* Częste pytania (FAQ)
* Kontakt z Wikipedią
* Wspomóż Fundację

dla edytorów

* Ostatnie zmiany
* Zasady edytowania
* Pomoc
* Portal wikipedystów

narzędzia

* Linkujące
* Zmiany w dolinkowanych
* Strony specjalne
* Wersja do druku
* Link do tej wersji
* Cytowanie tego artykułu

W innych językach

* Arpetan
* Basa Banyumasan
* ??????????
* ?????????? (???????????)
* Brezhoneg
* Catala
* �esky
* Cymraeg
* Dansk
* Deutsch
* Eesti
* English
* Espanol
* Euskara
* ?????
* Fran�ais
* Frysk
* ???
* Hrvatski
* Bahasa Indonesia
* Interlingua
* Italiano
* ?????
* ???????
* L�tzebuergesch
* Lietuviu
* Magyar
* Malagasy
* ?????
* Nederlands
* ???
* ?Norsk (bokmal)?
* Nouormand
* Portugues
* Qirimtatarca
* ???????
* Scots
* Simple English
* SlovenŁina
* Sloven�Łina
* ?????? / Srpski
* Srpskohrvatski / ??????????????
* Suomi
* Svenska
* Tagalog
* ???
* Ti?ng Vi?t
* ??????????
* Walon
* ??????
* ??
* �emaite�ka
* ??

Powered by MediaWiki
Wikimedia Foundation

* Tę stronę ostatnio zmodyfikowano 11:42, 24 sty 2009.
*

Tekst udostępniany na licencji GNU Free Documentation License. (patrz: Prawa autorskie)
Wikipedia� jest zarejestrowanym znakiem towarowym Wikimedia Foundation. Możesz przekazać dary pieniężne Fundacji Wikimedia.
* Zasady ochrony prywatności
* O Wikipedii
* Informacje prawne


Islamizm
[edytuj]
Z Wikipedii
Brak wersji przejrzanej
Skocz do: nawigacji, szukaj

Islamizm to ideologia polityczna wywiedziona z fundamentalizmu islamskiego. W islamizmie islam jest traktowany nie tylko jako religia, ale i jako całościowy system polityczny, który regulować powinien prawne, gospodarcze i społeczne aspekty funkcjonowania państwa w oparciu o literalną interpretację Koranu i hadisów. Celem islamizmu jest wprowadzenie państwa wyznaniowego, rządzonego zgodnie z zasadami prawa religijnego
szariatu.

Powszechna bieda i wiążące się z nią konflikty społeczne w krajach muzułmańskich w XX wieku spowodowały rozpowszechnienie w nich ruchów socjalistycznych. Jednak wraz z upadkiem Związku Radzieckiego wpływ lewicowych ideologii został znacznie ograniczony. Islamizm pozostał główną ideologią rewolucyjną w społeczeństwach muzułmańskich, a do jego umocnienia przyczynia się konflikt ze światem zachodnim, którego przejawem mają być między innymi (okupacja Strefy Gazy i Zachodniego Brzegu Jordanu przez Izrael a także wojna z terroryzmem).

Islam a islamizm [edytuj]

Część politologów zauważa, że pojęcie islamizmu jest nowym określeniem doktryny dominującej w islamie od jego powstania. W głównym nurcie islamu, zarówno w wersji sunnickiej jak i szyickiej, religia, państwo i prawo są nierozwerwalnie ze sobą związane. Obowiązkiem wierzącego muzułmanina, wyraźnie wynikającym zarówno z Koranu jak i z tradycji (sunna), jest walka o zaprowadzenie państwa i prawa islamskiego na całym świecie. Inaczej niż w chrześcijaństwie, islam nie przewiduje rodziału religii od państwa a każde działanie w celu separacji sfery religijnej i świeckiej ma charakter antyreligijny. W związku z tym islamizm jest we współczesnym islamie dominującym prądem politycznym i intelektualnym.

Według amerykańskiego politologa Daniela Pipesa islamizm stanowi jedną z trzech odpowiedzi świata islamskiego na wyzwania współczesności i dominację kultury zachodniej, obok sekularyzmu i reformizm.

W odczuciu islamistów muzułmanie zostali zdominowani przez Zachód, ponieważ nie są dobrymi muzułmanami. Stąd wniosek, że można odzyskać utraconą w przeszłości chwałę jedynie przez powrót na drogę tradycji, a można to osiągnąć tylko poprzez życie w pełni podporządkowane prawu Szariatu. Czyniąc starania w celu budowy drogi życia na czystym fundamencie praw Szariatu, islamiści usiłują odrzucić wszelkie aspekty wpływów Zachodu: obyczaje, filozofię, instytucje polityczne i wartości. "Lecz mimo tych wysiłków, dalej przyswajają sobie z Zachodu bardzo wiele, na nieskończenie liczne sposoby. Bo przecież potrzebują nowoczesnej technologii, szczególnie jej zastosowań militarnych i medycznych. Z drugiej strony, sami skłaniają się do nowoczesnego życia i przez to głębiej tkwią" - zauważa Pipes.

Zobacz też [edytuj]

* kalifat
* szariat
* fundamentalizm
* dżihad
* wahhabizm
* Talibowie
* Unia Trybunałów Islamskich

Linki zewnętrzne [edytuj]

* http://www.islam-in-poland.org Portal Islam w Polsce
* http://www.pl.danielpipes.org Artykuły politologiczne
* http://www.bliskiwschod.org Strona z wiadomościami z krajów muzułmańskich

Źródło: "http://pl.wikipedia.org/wiki/Islamizm"
Kategorie: Ideologie � Islam
artykułdyskusjaedytujhistoria i autorzy
Widok

* Artykuł
* dyskusja
* edytuj
* historia i autorzy

osobiste

* Logowanie i rejestracja

Szukaj

nawigacja

* Strona główna
* Kategorie artykułów
* Bieżące wydarzenia
* Losuj stronę

zmiany

* Zgłoś błąd
* Zgłoś złą grafikę
* Częste pytania (FAQ)
* Kontakt z Wikipedią
* Wspomóż Fundację

dla edytorów

* Ostatnie zmiany
* Zasady edytowania
* Pomoc
* Portal wikipedystów

narzędzia

* Linkujące
* Zmiany w dolinkowanych
* Strony specjalne
* Wersja do druku
* Link do tej wersji
* Cytowanie tego artykułu

W innych językach

* ???????
* Brezhoneg
* Cebuano
* �esky
* Cymraeg
* Dansk
* Deutsch
* English
* Espanol
* Esperanto
* Euskara
* ?????
* Fran�ais
* Interlingua
* Italiano
* ?????
* Latvie�u
* Nahuatl
* Nederlands
* ???
* ?Norsk (bokmal)?
* ?Norsk (nynorsk)?
* Portugues
* ???????
* Simple English
* ?????? / Srpski
* Srpskohrvatski / ??????????????
* Suomi
* Svenska
* T�rk�e

Powered by MediaWiki
Wikimedia Foundation

* Tę stronę ostatnio zmodyfikowano 16:57, 1 wrz 2008.
*

Tekst udostępniany na licencji GNU Free Documentation License. (patrz: Prawa autorskie)
Wikipedia� jest zarejestrowanym znakiem towarowym Wikimedia Foundation. Możesz przekazać dary pieniężne Fundacji Wikimedia.
* Zasady ochrony prywatności
* O Wikipedii
* Informacje prawne




Pacyfizm
Z Wikipedii
Skocz do: nawigacji, szukaj
Pacyfa, symbol pacyfizmu

Pacyfizm - ruch społeczno-polityczny dążący do pokoju, potępiający wszelkie wojny (a także przygotowania do nich) bez względu na ich przyczyny. Pacyfiści domagają się ustanowienia trwałego pokoju między narodami. Chcą, by wszelkie konflikty rozwiązywane były zgodnie z literą prawa międzynarodowego bez uciekania się do użycia sił zbrojnych. Znamienny dla pacyfizmu jest jednolity stosunek do każdej z wojen: i tej agresywnej, i tej obronnej, i tej narodowowyzwoleńczej - każda jest potępiana. Pacyfizm jest niemal tak stary, jak wojny. Pierwsze pisane wzmianki o nim pojawiły się już w starożytnej Grecji, np. w komedii Arystofanesa Lizystrata, opisującego zmowę kobiet, które postanawiają odstawić swoich mężów od łoża do czasu, aż ci zawrą między sobą pokój.

Współcześnie pacyfizm jest kojarzony z ruchem hippisowskim, który zaktywizował się na przełomie lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych XX wieku w USA, głównie pod wpływem przeprowadzonych przez Stany Zjednoczone interwencji zbrojnych w krajach Dalekiego Wschodu. Hippisi propagowali palenie książeczek wojskowych, odmawiali stawienia się w jednostkach wojskowych i uprawiali inne formy biernego oporu. Nieodłącznym symbolem pacyfistów tych czasów stała się pacyfka.

Politycznie obecnie pacyfizm związany jest najczęściej z ruchami lewicowymi, często z tzw. zielonymi.

Najsłynniejszymi propagatorami pacyfizmu byli Lew Tołstoj, Jean Jaures, Mahatma Gandhi, Martin Luther King i John Lennon - co znamienne, czterej ostatni zostali zastrzeleni w zamachach.

Zobacz też [edytuj]

* antynazizm
* antyfaszyzm
* Kościoły pacyfistyczne
* Pacyfizm chrześcijański

Źródło: "http://pl.wikipedia.org/wiki/Pacyfizm"
Kategorie: Pacyfizm � Ruchy społeczne � Filozofia społeczna i polityczna
Ukryta kategoria: Zalążki artykułów
Widok

* Artykuł
* dyskusja
* edytuj
* historia i autorzy

osobiste

* Logowanie i rejestracja

Szukaj

nawigacja

* Strona główna
* Kategorie artykułów
* Bieżące wydarzenia
* Losuj stronę

zmiany

* Zgłoś błąd
* Zgłoś złą grafikę
* Częste pytania (FAQ)
* Kontakt z Wikipedią
* Wspomóż Fundację

dla edytorów

* Ostatnie zmiany
* Zasady edytowania
* Pomoc
* Portal wikipedystów

narzędzia

* Linkujące
* Zmiany w dolinkowanych
* Strony specjalne
* Wersja do druku
* Link do tej wersji
* Cytowanie tego artykułu

W innych językach

* Az?rbaycan
* ?????????
* Catala
* �esky
* Cymraeg
* Dansk
* Deutsch
* Eesti
* ????????
* English
* Espanol
* Esperanto
* Fran�ais
* Galego
* ???????
* Hrvatski
* Bahasa Indonesia
* �slenska
* Italiano
* ?????
* ???????
* Lietuviu
* Magyar
* ??????????
* ??????
* Nederlands
* ???
* ?Norsk (bokmal)?
* ?Norsk (nynorsk)?
* Portugues
* Rom�nć
* ???????
* SlovenŁina
* Sloven�Łina
* ?????? / Srpski
* Srpskohrvatski / ??????????????
* Suomi
* Svenska
* Tagalog
* T�rk�e
* ??????????
* ??

Powered by MediaWiki
Wikimedia Foundation

* Tę stronę ostatnio zmodyfikowano 17:03, 30 lis 2008.
*

Tekst udostępniany na licencji GNU Free Documentation License. (patrz: Prawa autorskie)
Wikipedia� jest zarejestrowanym znakiem towarowym Wikimedia Foundation. Możesz przekazać dary pieniężne Fundacji Wikimedia.
* Zasady ochrony prywatności
* O Wikipedii
* Informacje prawne




Feminizm
[edytuj]
Z Wikipedii
Brak wersji przejrzanej
Skocz do: nawigacji, szukaj
Wikisłownik
Zobacz hasło feminizm w Wikisłowniku

Feminizm (od łac. femina - kobieta) - ideologia i ruch społeczny związany z ruchem równouprawnienia kobiet.

Istnieje wiele odmian feminizmu, ze względu na różnice (głównie etniczne i polityczne) między jego zwolennikami oraz z powodu zmian światopoglądowych, jakie zachodzą w samym ruchu feministycznym. Dzisiaj pod pojęciem feminizmu rozumie się przede wszystkim nowy ruch feministyczny, za którego początek uważa się wydanie przez Betty Friedan książki pt. Mistyka kobiecości w roku 1963[1].

Jednakże wszystkie nurty feminizmu oparte są na przekonaniu o dyskryminacji kobiet ze względu na ich płeć, prawie kobiet do emancypacji, sprzeciwie wobec seksizmu i patriarchatu.[potrzebne źródło] Feminizm opiera się na założeniu o dualizmie płci i chęci zwyciężenia dotychczas występującej w historii dominacji mężczyzn.[potrzebne źródło] Feministki i feminiści dążą do przekształcenia tradycyjnych relacji między płciami, uważanych za zniewalające jednostkę[potrzebne źródło]. Stąd pochodzi też myśl, że wyzwolenie kobiet jest i wyzwoleniem mężczyzn. Feministki nie chcą zamiany miejsc między kobietami i mężczyznami, nie chodzi też o naśladowanie mężczyzn, których rola społeczna także wzbudza głosy krytyki[potrzebne źródło]. W feminizmie podkreśla się szczególną naturę kobiet, która jest równowarta z naturą mężczyzn. Zakłada się, że uznanie kobiecych wartości i sposobu życia jest cenne zarówno dla mężczyzn jak i dla kobiet. Radykalne feministki mówią o oddzieleniu się od mężczyzn poprzez doprowadzenie do panowania kobiet - matriarchatu, umiarkowane mówią o wzajemnym uzupełnianiu się płci. Ich szczególna uwaga poświęcona jest przeciwdziałaniu dyskryminacji i gorszemu traktowaniu kobiet ze względu na ich cechy, sposób myślenia i osiągnięcia w różnych dziedzinach życia. Dostępne są liczne pozycje literatury feministycznej, jak również teologia feministyczna, które stawiają przypuszczenia, że w historii fałszowano i nie doceniano roli kobiet, oraz które próbują wyrównać te historyczne deficyty.

Myśl feministyczna kiełkuje od XVII-XVIII wieku, choć jej ślady można znaleźć właściwie we wszystkich epokach. Za pierwszą feministkę w historii uznaje się Christine de Pisan, francuską pisarkę z XIV wieku[2].
Spis treści
[ukryj]

* 1 Pierwsza fala feminizmu
* 2 Druga fala feminizmu
* 3 Feminizm w Polsce
* 4 Prądy w ramach feminizmu
o 4.1 Uniwersalizm
o 4.2 Feminizm radykalny (feminizm równościowy)
o 4.3 Feminizm dekonstruktywistyczny
o 4.4 Feminizm zorientowany psychoanalitycznie
o 4.5 Feminizm anarchistyczny
o 4.6 Feminizm chrześcijański
o 4.7 Feminizm czarny i czerwony
o 4.8 Feminizm duchowy
o 4.9 Feminizm kulturowy
o 4.10 Feminizm lesbijski
o 4.11 Feminizm liberalny
o 4.12 Feminizm marksistowski
o 4.13 Feminizm radykalny
o 4.14 Feminizm socjalistyczny
o 4.15 Feminizm za życiem
* 5 Centralne zagadnienia
* 6 Krytyka feminizmu
o 6.1 Krytyka w obrębie feminizmu
o 6.2 Krytyka regresywna
o 6.3 Antyfeminizm
* 7 Przypisy
* 8 Zobacz też
* 9 Bibliografia
* 10 Linki zewnętrzne

Pierwsza fala feminizmu [edytuj]

Pierwsza fala
inaczej "dawna fala" (old wave), to okres aktywności ruchu amerykańskich i angielskich sufrażystek (od łac. suffragium, wybory) ok. 1840-1920 roku. W kręgu zainteresowań feminizmu pierwszej fali leżały przede wszystkim: reforma prawa rodzinnego, prawo wyborcze i ekonomiczne warunki życia kobiet.

Wysiłki sufrażystek ukoronowane zostały prawem wyborczym dla kobiet w 1918 r. (tylko dla kobiet, które przekroczyły 30. rok życia) w Wielkiej Brytanii i w 1920 r. w Stanach Zjednoczonych. Wcześniej jednak kobiety uzyskały pełne prawa wyborcze m.in. w Finlandii i w Polsce (28 XI 1918).

Druga fala feminizmu [edytuj]

Druga fala
określenie wprowadzone przez Marshę Weinman Lear dla nazwania ruchu wyzwolenia kobiet w USA, Wielkiej Brytanii i Niemczech pod koniec lat 60. Był on efektem rozczarowania działalnością polityczną ruchu praw obywatelskich, ruchu pacyfistycznego i akademickiego. Myślą przewodnią feminizmu drugiej fali stało się budzenie świadomości i hasło "to, co osobiste, jest polityczne".

Feminizm nie zajmuje się już tylko minimalizacją różnic między płciami. Bada specyfikę kobiecości. Feminizm drugiej fali angażuje się też w zmiany społeczne, jak feminizacja świata, wzbogacanie cywilizacji i kultury wartościami kobiecymi.

Od połowy lat 80. feminizm drugiej fali podejmuje kwestię egalitaryzmu opartego na wielopoziomowym pojmowaniu ucisku, który jest efektem podziałów płciowych.

Feminizm w Polsce [edytuj]

Feminizm jest w Polsce obecny od początku XIX wieku i jego rozwój historyczny znacznie odbiega od feminizmu zachodnioeuropejskiego i amerykańskiego, na skutek m.in. odizolowania PRL od światowego feminizmu. Historia polskiego feminizmu dzieli się na 7 tzw. "fal".

Osobny artykuł: Feminizm w Polsce.

Prądy w ramach feminizmu [edytuj]

Uniwersalizm [edytuj]

Uniwersaliści wychodzą z założenia, iż między kobietami a mężczyznami nie ma znaczących różnic lub że różnice te są możliwe do zlikwidowania (poglądy głoszone przez radykalne feministki od około 1970 roku).

Feminizm radykalny (feminizm równościowy) [edytuj]

Radykalne feministki zakładają równość płci, zaś istniejące w układach między płciami różnice tłumaczą działaniem społecznych struktur władzy i socjalizacją. Zgodnie z tym podejściem nie ma czegoś takiego jak zachowania "typowo męskie" i "typowo kobiece", lecz tylko różne w zależności od płci sposoby socjalizacji i podziału zadań między płciami. Zwolennicy radykalnego feminizmu walczą o zniesienie społecznie utworzonych podziałów między kobietami a mężczyznami, by w ten sposób umożliwić ludziom działania według ich indywidualnych wyborów, zdolności i możliwości, niezależnie od przypisywanych im społecznie ról.

Feminizm dekonstruktywistyczny [edytuj]

Judith Butler i inni przedstawiciele feministycznego dekonstruktywizmu bazują na radykalnym feminizmie Simone de Beauvoir i idą krok dalej: zakładają, że zarówno płeć biologiczna (sex) jak i płeć społeczna (gender) są konstruktami społecznymi i płeć powinna być w związku z tym odrzucona jako jednostka klasyfikacyjna. W centrum tej teorii leżą różnice między ludźmi. Odrzuca się przyjmowane powszechnie podziały i tożsamości płciowe. Zamiast tego przyjmuje się, że istnieje tak dużo tożsamości, jak dużo jest ludzi. Odrzuca się również podział na dwie płci, zastępując go uznaniem wielopłciowości.

Feminizm zorientowany psychoanalitycznie [edytuj]

W ramach tego prądu przyczyn podporządkowanej pozycji kobiet szuka się w interpretacjach psychoanalitycznych. Juliet Mitchell stworzyła feministyczną interpretację dzieł Zygmunta Freuda. Mitchell interpretuje psychoanalizę jako teoretyczne wyjaśnienie "materialnej rzeczywistości wyobrażeń w historycznym kontekście życia ludzkiego" i przez to postrzega teorię Freuda jako psychologiczny fundament feminizmu.

Feminizm anarchistyczny [edytuj]

Osobny artykuł: anarchofeminizm.

Feminizm chrześcijański [edytuj]

Feminizm chrześcijański
to inaczej teologia feministyczna.

Feminizm chrześcijański sprzeciwia się teologicznej wizji kobiet i domaga się prawa kobiet do ordynacji na duchowną oraz podwyższenia pozycji kobiet w Kościołach chrześcijańskich.

Nie zgadza się z faktem, że w odniesieniu do Boga i Ducha Św. zawsze używa się męskich form gramatycznych.

Według teorii feminizmu w chrześcijaństwie dominują dwa krzywdzące, seksistowskie stereotypy kobiece : Ewa
buntowniczka, przekraczająca ustalone granice i Maria
dziewica, posłuszna Bogu, ideał macierzyństwa.

Niektórzy pustelnicy przez 40 lat i więcej nie widywali kobiet. Często nie godzili się też na kontakt z nimi. Święty słupnik, Szymon, ze względów ascetycznych przez całe życie nie spojrzał na matkę. Teodor, uczeń i następca Pachomiusza, oświadczył, że zabiłby nawet matkę, gdyby taki rozkaz wydał mu Bóg. Święty Augustyn uznawał kobietę za istotę niższą, nie stworzoną na obraz i podobieństwo Boga. Jan Chryzostom uważał, że kobiety istnieją jedynie po to, by zaspokajać mężczyzn. Na synodzie w Macon (585 r.) rozważano czy kobieta, w trakcie zmartwychwstania ciała, nie będzie musiał najpierw stać się mężczyzną, nim wkroczy do raju. Podczas rozmów jeden z biskupów stwierdził, że kobiety nie są ludźmi. Według Honoriusza Augustodunensisa żadna kobieta nie podoba się Bogu. Albert Wielki powiedział, że powinni rodzić się tylko ludzi doskonali, czyli mężczyźni. Na stosach palono głównie kobiety, ponieważ je uznawano za bardziej narażone na poddanie się służbie diabłu.[potrzebne źródło] Augustiański eremita Ignatius Ertl pytał: "Kto ma głupszą głowę i słabsze serce niż niewiasta?". Na początku XIX wieku ukazało się pismo "Habet mulier animama?" ("Czy kobieta ma duszę?"). W 1591 roku w Wittenberdze rozważano problem, czy kobiety są ludźmi.[potrzebne źródło]

Lista rzeczy, których zabraniano w średniowieczu kobietom jest długa. Nie mogły one nosić odkrytych włosów czy siedzieć podczas uczty między duchownymi. Regino z Prum, na początku X wieku zabronił wszystkim kobietom śpiewu w kościele. Ciężarne i miesiączkujące kobiety uchodziły za nieczyste.[potrzebne źródło]

Feminizm czarny i czerwony [edytuj]

Feminizm czarny
skupia się na problemach kobiet o czarnej tożsamości. Rozwinął się na bazie lewicowego aktywizmu, w niektórych miejscach zbliżony do feminizmu socjalistycznego, jednak głównym zagadnieniem poruszanym w tej teorii jest to, że kobiety czarne mają inne doświadczenia niż białe, ich problemy różnią się głównie ze względu na odmienne warunki społeczne i rasizm.

Czarny feminizm porusza też problem imperializmu, któremu powinny przeciwstawiać się wszystkie osoby utożsamiające się z feminizmem. "Nie możemy wybierać jednego aspektu naszej opresji i zapominać o innych. Jedynie synteza problematyki klasy, płci kulturowej (gender), rasy i seksualności może posunąć nas naprzód" (Amos i Parmar, 1984).

Przykładem "feminizmu czerwonego" jest działalność indiańskiej organizacji kobiecej z USA - W.A.R.N. (ang. Women of All Red Nations).

Feminizm duchowy [edytuj]

Feminizm duchowy
pokrewny feminizmowi mitu. Jest to odrodzenie duchowości, oparte na mistycznym doświadczeniu kobiet, wyrażające się w: zainteresowaniu użytecznymi dla kobiet archetypami władzy i siły, rekonstruowaniu baśni i mitów, fascynacji czarownicami. Dzięki symbolom i rytuałom kobiety mogą wyrażać swoje pragnienia.

Zjawisko to wyrosło z feminizmu radykalnego lat 70..

Feminizm kulturowy [edytuj]

Feminizm kulturowy
promuje kulturę kobiecą (na przykład: muzyka, sztuki plastyczne, poezja, nauka, medycyna) jako przeciwwagę dla sformalizowanych struktur i autorytaryzmu.

Według niektórych feministek wyzwolenie kobiet może odbywać się tylko w ich własnej kulturze, inne/inni zaś sądzą, że świat kobiet i mężczyzn powinny się uzupełniać.

W ramach tego nurtu powstaje sfeminizowane słownictwo, szczególnie na oznaczenie żeńskiej nazwy dla zawodów i funkcji uprawianych przez osoby obu płci, a nazywanych tylko w formie męskiej. Przykład: socjolożka, docentka, ministra, psycholożka.

Feminizm lesbijski [edytuj]

Feminizm lesbijski
najbardziej skrajny nurt feminizmu. Feministki lesbijskie sądzą, że każdy związek kobiety z mężczyzną jest opresywny. Według nich heteroseksualizm to jeden z elementów patriarchatu.

Często feminizm lesbijski wiąże się z całkowitym separatyzmem i wyborem erotycznej społeczności kobiet. Społeczność kobiet identyfikujących się z kobietami i wspierających ekonomicznie, politycznie, seksualnie to w przekonaniu lesbijek-feministek alternatywa dla heteroseksualności i patriarchatu.

Jedną z najbardziej znanych grup tego typu jest Radicalesbians.

Feminizm liberalny [edytuj]

Feminizm liberalny
najstarszy i najpopularniejszy nurt feminizmu. Pierwszym opracowaniem postulatów feminizmu liberalnego była książka Mary Wollstonecraft z 1789 pt. "W obronie praw kobiet, z krytycznymi uwagami na tematy polityczne i moralne", gdzie kobieta przedstawiona jest jako istota racjonalna na równi z mężczyzną, tylko że pozbawiona dostępu do edukacji i wykluczona ze sfery publicznej. "Poddaństwo kobiet" Johna Stuarta Milla z 1869 r., które napisał wspólnie z żoną, Harriet Taylor Mill, uznawane jest za klasykę liberalnego punktu widzenia na równouprawnienie kobiet.

Feminizm liberalny odrodził się w drugiej połowie XX w. za sprawą "Mistyki kobiecości"(1963) Amerykanki Betty Friedan.

Feminizm liberalny dąży do wyrównania szans kobiet i mężczyzn oraz lepszej opieki zdrowotnej, ze szczególnym uwzględnieniem polityki "pro-choice", czyli za wolnym wyborem kobiety w kwestii macierzyństwa, prawem do legalnej, bezpiecznej aborcji.

Ten rodzaj feminizmu nie interesuje się sferą prywatną życia kobiet, akceptuje podział na sprawy prywatne i publiczne. Ma charakter reformistyczny.

Największą organizacją tego nurtu jest amerykańska National Organization of Women (NOW), współzałożycielką której była Betty Friedan. NOW, z początku domagająca się reform prawnych i systemu edukacji, z czasem dodała postulaty o prawie kobiet do aborcji i równouprawnienie osób homoseksualnych.

Feminizm marksistowski [edytuj]

Feminizm marksistowski
synteza feminizmu i marksizmu, wyrastająca z przekonania, że choć obie ideologie mają różne podstawy, jedynie takie połączenie może spowodować realną emancypację kobiet.

Feminizm marksistowski opisując sytuację kobiet bierze też pod uwagę teorię klas, sposób produkcji itp. Zwraca uwagę na istotny fakt, że tak naprawdę podział czasu na wolny (konsumpcja) i pracy (produkcja) dotyczy tylko mężczyzn, ponieważ kobiety pracują także lub tylko w domu, co służy umocnieniu i odtwarzaniu kapitalistycznego społeczeństwa patriarchalnego.

Według feminizmu marksistowskiego podrzędna pozycja kobiety negatywnie wpływa na jej świadomość społeczną i polityczną. Koncepcja ta podkreśla znaczenie praktyki, jako elementu sprzęgającego indywidualną świadomość kobiet z przyczynowością procesu historycznego.

Feminizm radykalny [edytuj]

Feminizm radykalny
głównym przekonaniem tego nurtu feminizmu jest fakt, że kobiety, jako inna płeć kulturowa są uznane za niższą grupę w strukturze społecznej. Feminizm radykalny postuluje zniesienie takiego hierarchicznego podziału, występuje przeciwko męskiej dominacji, którą wini za wszystkie formy opresji, także za na przykład rasizm.

Podstawowym założeniem feminizmu radykalnego jest hasło "to, co osobiste, jest polityczne", co oznacza, że prywatne doświadczenie kobiet nie jest dziełem przypadku, ale systemu społecznego i politycznego, w jakim żyje kobieta. Slogan ten, użyty po raz pierwszy przez Carol Hanisch w 1970 r., zrodził się z buntu przeciwko arystotelesowskiemu podziałowi między sferą publiczną, a sferą prywatną, domową i przeciw tradycyjnej hierarchii uważającej tę ostatnią za mniej ważną, kobiecą. Według feministek radykalnych wyzwolenie kobiet musi nastąpić w obydwu sferach, działania dążące do tego celu nie mogą ograniczać się więc jedynie do tradycyjnych akcji politycznych. Pod koniec lat 60. XX wieku, "Ruch Wyzwolenia Kobiet (the Women's Liberation Movement, WLM) rozszerzył 'politykę' i 'sferę ekonomiczną' [postulaty feministek pierwszej fali koncentrowały się na równouprawnieniu w tych dwóch dziedzinach] na seksualność, cielesność i emocje, oraz inne dziedziny życia społecznego wcześniej uznawane za wyłącznie 'prywatne'"(Maggie Humm, "Feminism: A Reader", Harvester Wheatsheaf, 1992, s.3).

Feministki drugiej fali nie poprzestały więc na działalności politycznej, powstały też "grupy podnoszące świadomość" ("consciousness-raising groups", CR), organizowano szeroko nagłaśniane akcje (np. w 1968 r., z okazji wyborów Miss Ameryka, manifestantki wyrzuciły do kosza, a nie spaliły jak potem przekłamano, staniki, uznane za symbol uciśnienia, bolesnych zabiegów jakimi poddawane jest ciało kobiety).

Pojęcia centralne, słowa-klucze feminizmu radykalnego to "gwałt" i "niewolnictwo".

Feminizm radykalny za podstawowe narzędzie zniewolenia społecznego uznaje płeć kulturową, przyjmując, że większość negatywnych zjawisk, takich jak rasizm, zrodziła się z patriarchatu. Nie biorąc pod uwagę zasadniczych różnic między kobietami, takich jak odmienne warunki socjalne, pochodzenie klasowe, kolor skóry, orientacja seksualna, feminizm radykalny, tak jak feminizm liberalny zresztą, naraził się na ostrą krytykę innych nurtów, jak np. feminizmu anarchistycznego, socjalistycznego czy czarnego.

Feminizm socjalistyczny [edytuj]

Feminizm socjalistyczny
nurt feminizmu odznaczający się przekonaniem, że przyczyną opresji kobiet jest system kapitalistyczny, który jako oparty na wyzysku pracowników, specyficznie wyzyskuje i dyskryminuje także kobiety.

Różnica między feminizmem socjalistycznym a marksistowskim jest taka, że ten drugi zakłada wtórność wyzysku płciowego do ekonomicznego, natomiast feminizm socjalistyczny głosi, że męska dominacja nad kobietami to efekt konkretnych męskich interesów i aby je utrzymać, mężczyźni stworzyli sieć odpowiednich instytucji.

Zasługą feminizmu socjalistycznego jest dopasowanie pojęć klasy i płci kulturowej.

Kobiety osiągną niezależność, gdy zmieni się system gospodarczy.

Dzięki połączeniu materializmu historycznego z narzędziami psychoanalizy, wyjaśnia feminizm socjalistyczny "uwewnętrznioną opresję" kobiet
powód dla którego kobiety łatwo się podporządkowują, a rzadko otwarcie buntują.

Feminizm za życiem [edytuj]

Niektóre kręgi feministyczne otwarcie wystepują przeciw legalizacji aborcji. W końcu XIX wieku część sufrażystek opowiadała się za zrównaniem kar za przerywanie ciąży z tymi za morderstwo. Obecnie ruch feminizmu za życiem wystepuje głównie w USA i niektórych krajach Europy Zachodniej.

Centralne zagadnienia [edytuj]

Centralne zagadnienia feminizmu ulegają zmianom w czasie. Przez ostatnie 30 lat feminizm zajmował się następującymi tematami:

* Rozwój teorii feminizmu oraz przekształcanie jej w polityczną praktykę
o Równe traktowanie/*równouprawnienie w polityce, pracy, społeczeństwie, rodzinie itd.
* Przemoc indywidualna i strukturalna wobec kobiet
* Seksualne samostanowienie
* Dopuszczalność aborcji
* Uwidocznienie się kobiet w dziedzinie języka
* Krytyczne ujęcie spraw reprodukcji
* Pozycja matek w społeczeństwie
* Homoseksualizm: Równe traktowanie związków hetero- i homoseksualnych
* Dyskusje na temat pornografii
* Konstrukcja i dekonstrukcja tożsamości płciowej
* Kulturowe i indywidualne samostanowienie
* Przeciwdziałanie tendencjom dyskryminacji poprzez dążenia emancypacyjne
* Stosunek wobec innych ruchów społecznych, takich jak ruch robotniczy, ruch ekologiczny, ruch wolnościowy

Krytyka feminizmu [edytuj]
Ta sekcja wymaga uzupełnienia źródeł podanych informacji.
Aby uczynić ją weryfikowalną, należy podać przypisy do materiałów opublikowanych w wiarygodnych źródłach.

Od momentu swego powstania feminizm jest krytykowany z wielu stron. Ponieważ pod pojęciem feminizmu kryje się wiele bardzo różnych, częściowo sprzecznych ze sobą prądów, można mówić o krytyce poszczególnych aspektów w myśleniu feministycznym.

Krytyka w obrębie feminizmu [edytuj]

W ramach ruchu feministycznego pojawiają się różnego typu zarzuty: Zarzut androcentryzmu: Radykalnym feministkom zarzuca się orientowanie się na "męskie" ideały i reprodukowanie przez to struktur patriarchalnych.

Zarzut europocentryzmu: Obrończynie praw kobiet z Azji, Afryki, Ameryki Południowej i ze świata arabskiego zarzucają feministkom z Europy i ze Stanów Zjednoczonych, iż nie uwzględniają one specyficznych problemów i potrzeb kobiet z innych kręgów kulturowych, koncentrując swe dyskusje i działania wyłącznie wokół własnych potrzeb.

Nie ma zgody wokół pytania, w jaki sposób zwalczać istniejące stereotypy dotyczące ról kobiecych i męskich. Nie ma zgody co do tego, czym jest społeczny konstrukt płci.

Krytyka regresywna [edytuj]

Feministkom od początku ruchu kobiecego zarzuca się często brak kobiecości i chęć dominacji. Zarzuty pochodzą tu zarówno od mężczyzn jak i od kobiet, które przełom w tradycyjnym postrzeganiu ról postrzegają jako problem, ponieważ rozróżnienia między płciami wydają się im być bezdyskusyjne. Wyłamanie się z tradycyjnych ról odbierane jest tu jako utrata kobiecości. Do dziś zarzut ten jest elementem krytyki feminizmu.

Antyfeminizm [edytuj]

Pod pojęciem antyfeminizmu rozumie się ogólnie wszystkie kierunki myślenia, które feminizm krytykują i same siebie postrzegają w opozycji do niego.

Wczesnym antyfeministą był Ernest Belfort Bax (1854-1918). W tym czasie większość społeczeństwa odrzucała ideę równouprawnienia. Filozofowie, teolodzy i naukowcy jeszcze w XX wieku argumentowali, iż kobiety "z natury", "z woli Boga" podporządkowane są mężczyznom i dlatego muszą mieć niższą pozycję społeczną. Jeszcze w latach dwudziestych niektórzy mieli wątpliwości co do tego, czy kobiety w ogóle są ludźmi.

Pod koniec lat osiemdziesiątych w pewnych niewielkich, ale wpływowych kręgach zaczęła się rozwijać nowa fala antyfeminizmu. Główny punkt krytyki dotyczył tego, jakoby kobiety miały mieć już wystarczająco praw, częściowo więcej niż mężczyźni, a więc feminizm stał się niepotrzebny. Niektórzy mówili o "feminizmie państwowym". Krytycy tego ruchu upatrują w nim prób powrotu do dawnych patriarchalnych wzorców.

Przypisy

1. ^ Krótka historia emancypacji
2. ^ KOBIETY - ARTYSTKI

Zobacz też [edytuj]

* równość szans
* gender mainstreaming
* feminizm w badaniach literackich
* feminizm w muzykologii
* dyskryminacja
* równe traktowanie
* równouprawnienie
* role kobiece i role męskie

Bibliografia [edytuj]

* Rosemarie Putnam Tong, Myśl feministyczna. Wprowadzenie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2002.
* Kazimierz Ślęczka, Feminizm. Ideologie i koncepcje społeczne współczesnego feminizmu, Wydawnictwo "Książnica", Katowice 1999.

Linki zewnętrzne [edytuj]

* Rozmowa z polskimi feministkami zarządzającymi Centrum Kobiet przy Fundacji Kobiecej "eFKa"

Źródło: "http://pl.wikipedia.org/wiki/Feminizm"
Kategoria: Feminizm
Ukryte kategorie: Artykuły wymagające uzupełnienia źródeł od 2007-04 � Artykuły wymagające uzupełnienia źródeł
artykułdyskusjaedytujhistoria i autorzy
Widok

* Artykuł
* dyskusja
* edytuj
* historia i autorzy

osobiste

* Logowanie i rejestracja

Szukaj

nawigacja

* Strona główna
* Kategorie artykułów
* Bieżące wydarzenia
* Losuj stronę

zmiany

* Zgłoś błąd
* Zgłoś złą grafikę
* Częste pytania (FAQ)
* Kontakt z Wikipedią
* Wspomóż Fundację

dla edytorów

* Ostatnie zmiany
* Zasady edytowania
* Pomoc
* Portal wikipedystów

narzędzia

* Linkujące
* Zmiany w dolinkowanych
* Strony specjalne
* Wersja do druku
* Link do tej wersji
* Cytowanie tego artykułu

W innych językach

* Afrikaans
* ???????
* Aragon�s
* Asturianu
* Az?rbaycan
* ?????
* Bosanski
* ?????????
* Catala
* �esky
* Dansk
* Deutsch
* Eesti
* ????????
* English
* Espanol
* Esperanto
* Euskara
* ?????
* Fran�ais
* Gaidhlig
* Galego
* ???
* ??????
* Hrvatski
* Bahasa Indonesia
* Interlingua
* Interlingue
* �slenska
* Italiano
* ?????
* ???????
* Lietuviu
* Magyar
* ??????????
* Bahasa Melayu
* Nederlands
* ???
* ?Norsk (bokmal)?
* ?Norsk (nynorsk)?
* Occitan
* Portugues
* Rom�nć
* ???????
* Sicilianu
* Simple English
* SlovenŁina
* Sloven�Łina
* ?????? / Srpski
* Srpskohrvatski / ??????????????
* Suomi
* Svenska
* ?????
* ???
* T�rk�e
* ??????????
* Walon
* ??
* ??

Powered by MediaWiki
Wikimedia Foundation

* Tę stronę ostatnio zmodyfikowano 12:40, 17 sty 2009.
*

Tekst udostępniany na licencji GNU Free Documentation License. (patrz: Prawa autorskie)
Wikipedia� jest zarejestrowanym znakiem towarowym Wikimedia Foundation. Możesz przekazać dary pieniężne Fundacji Wikimedia.
* Zasady ochrony prywatności
* O Wikipedii
* Informacje prawne

Ekologizm, zespół idei, działań politycznych i społecznych, których istotą jest przeciwdziałanie zagrożeniom związanym z industrializacją oraz niszczeniu środowiska naturalnego człowieka. Kierunek polityczny, w którym problemy ekologii postawione są w centrum problematyki społecznej. Terminu tego użył po raz pierwszy w 1869 E. Haeckel w odniesieniu do zagadnień, których przedmiotem są relacje pomiędzy organizmami żywymi a środowiskiem.

Od początku lat 70. XX w. kwestia ochrony środowiska stała się przedmiotem polityki organizacji międzynarodowych, takich jak ONZ, czy różnego typu organizacji regionalnych, np. Wspólnoty Europejskiej. Powstały partie polityczne (Zieloni) i organizacje pozarządowe typu Greenpeace opierające swój program na ekologii. Programy polityczne właściwe ekologizmowi wyrażają sprzeciw wobec zbrojeń i militarnej sfery aktywności państwa, nieufność wobec nowoczesnych technologii, zawierają wątki antyindywidualistyczne, propagują styl życia oparty na kontakcie z naturą i edukację ekologiczną.





Populizm
Z Wikipedii
Brak wersji przejrzanej
Skocz do: nawigacji, szukaj

Populizm - współcześnie tym terminem najczęściej określa się zachowanie polityczne polegające na głoszeniu tych poglądów, które są aktualnie najbardziej popularne w danej grupie społecznej, w celu łatwego zdobycia popularności, bez analizowania sensu tych poglądów oraz zastanawiania się nad realnymi możliwościami i rzeczywistymi skutkami wprowadzenia głoszonych poglądów w czyn. Często populizm przybiera formę schlebiania masom poprzez krytykowanie ekipy rządzącej. Natomiast będąc u władzy populiści rządzą reagując na krótkotrwałe nastroje społeczne i nie czując się zobowiązanymi osiąganiu ponadrzędnych celów oraz realizacji programów politycznych. Tym samym odróżniają się od mężów stanu.

Populiści do głoszenia swoich poglądów wykorzystują też niejednokrotnie poglądy przeciwników politycznych, niekiedy przekręcając niektóre elementy, często przedstawiając je w czarnych barwach. Wykorzystuje się tutaj psychologiczny aspekt oddziaływania na ludzi poprzez wzbudzanie u nich strachu przed jakimś nieszczęściem, które miałoby jakoby spowodować zrealizowanie programu owych przeciwników politycznych. Rozbudzając w ten sposób emocje populista może zdobyć, przynajmniej na pewien okres, miano charyzmatycznego lidera.

Wielu badaczy społecznych wskazuje, że popularność populistów i populistycznych poglądów w dużej mierze zależy od rozkładu wykształcenia wśród społeczeństwa danego państwa, ale także "jakości" demokracji
m.in. chęci uczestniczenia obywateli w życiu publicznym. Tym tłumaczą fakt, że w państwach, w których obywatele aktywnie uczestniczą w życiu politycznym, populiści mają zazwyczaj niewielki wpływ na politykę, choć trzeba podkreślić, że w ostatnich latach nierzadko uzyskiwali dobre wyniki wyborcze także w krajach o ugruntowanej demokracji, jak choćby Holandia. Tłumaczy się to tym, że populiści często trafnie identyfikują bolączki "zwykłych ludzi" (choć bardzo często proponują błędne lub uproszczone rozwiązania tych problemów), a także sprawnie komunikują się z wyborcami, z czym tradycyjne elity polityczne mają nieraz duży problem.

Typowym przykładem populizmu jest np.: jednoczesne głoszenie konieczności zmniejszenia podatków i wzrostu wydatków na opiekę socjalną, bez zastanawiania się jak w tej sytuacji zrównoważyć wydatki budżetowe.

Różne znaczenia i zastosowania słowa "populizm" [edytuj]

Obecnie w debacie politycznej "populizm" jest często używanym epitetem mającym zdyskredytować poglądy i działania przeciwników politycznych, stąd w zależności od poglądów i sympatii jako "populistyczne" mogą być zakwalifikowane różne, często zupełnie odmienne poglądy i ugrupowania. Ponadto, wielu zwolenników egalitaryzmu zwraca uwagę, że postulaty określane w ramach dominującego dyskursu jako "populistyczne", choć w sferze konkretnych propozycji mogą być nieracjonalne lub przesadzone, nierzadko są wyrazem rzeczywistych problemów i uprawnionych, zbiorowych interesów szerokich rzeszy ludzi. W takich przypadkach używanie epitetów takich jak "populistyczny" może być nieraz wykorzystywane przez grupy uprzywilejowane jako jeden ze sposobów dyskredytowania żądań grup upośledzonych społecznie czy materialnie, w celu obrony status quo.

Warto wspomnieć, że przymiotnik "populistyczny" swojego raczej pejoratywnego znaczenia nabrał stosunkowo niedawno - początkowo był wykorzystywany dla samookreślenia się wielu ruchów ludowych. Samo słowo pochodzi z końca XIX w. W 1892 roku w Stanach Zjednoczonych ze stowarzyszeń farmerskich powstała Partia Populistyczna, której założenie było reakcją chłopów na przywiązanie kursu dolara do ceny złota, co spowodowało wolniejszy wzrost cen produktów rolnych od przemysłowych i zagroziło farmerom znacznym obniżeniem standardu życia.
Źródło: "http://pl.wikipedia.org/wiki/Populizm"
Kategoria: Teoria polityki
artykułdyskusjaedytujhistoria i autorzy
Widok

* Artykuł
* dyskusja
* edytuj
* historia i autorzy

osobiste

* Logowanie i rejestracja

Szukaj

nawigacja

* Strona główna
* Kategorie artykułów
* Bieżące wydarzenia
* Losuj stronę

zmiany

* Zgłoś błąd
* Zgłoś złą grafikę
* Częste pytania (FAQ)
* Kontakt z Wikipedią
* Wspomóż Fundację

dla edytorów

* Ostatnie zmiany
* Zasady edytowania
* Pomoc
* Portal wikipedystów

narzędzia

* Linkujące
* Zmiany w dolinkowanych
* Strony specjalne
* Wersja do druku
* Link do tej wersji
* Cytowanie tego artykułu

W innych językach

* ???????
* ?????????
* �esky
* Dansk
* Deutsch
* ????????
* English
* Espanol
* Esperanto
* ?????
* Fran�ais
* Galego
* Hrvatski
* Italiano
* ?????
* Magyar
* ??????????
* Nederlands
* ???
* ?Norsk (bokmal)?
* ?Norsk (nynorsk)?
* Portugues
* ???????
* Shqip
* ?????? / Srpski
* Suomi
* Svenska
* T�rk�e
* ??????????
* ??

Powered by MediaWiki
Wikimedia Foundation

* Tę stronę ostatnio zmodyfikowano 02:21, 14 sty 2009.
*

Tekst udostępniany na licencji GNU Free Documentation License. (patrz: Prawa autorskie)
Wikipedia� jest zarejestrowanym znakiem towarowym Wikimedia Foundation. Możesz przekazać dary pieniężne Fundacji Wikimedia.
* Zasady ochrony prywatności
* O Wikipedii
* Informacje prawne