Materiały uzupełniajace wykład
Zaawansowane technologie informatyczne
W uzupełnieniu wykladu o I. Gromadzeniu danych warto przypomnieć, że
mówiliśmy wyłącznie o czynności ich zbierania (gromadzenia), nie wnikając
w zagadnienie sposobu przedstawiania danych na użytek zastosowań kompu-
terowych, a więc o tzw. formacie danych. Tutaj przedstawimy zwięz
le infor-
macje o kolejnych etapach procesu zgłębiania danych.
Kolejnym krokiem w procesie przygotowania danych jest ich oczyszczenie i
potencjalne wstępne przetworzenie (preprocessing). Operacja ta powinna być
poprzedzona analizą danych, aby zorientować się w występujących błędach.
W przypadku dużej bazy można posłużyć się losową próbką danych.
W bazach danych można zidentyfikować kilka rodzajów  zanieczyszczeń .
Należą do nich:
" błędne dane,
" redundancja informacji (kilka rekordów, które reprezentują ten sam fakt),
" brakujące wartości danych,
" niespójność dziedzinowa (atrybuty o wartościach spoza swojej dziedziny;
jest ona bardzo trudna, a czasem wręcz niemożliwa do wykrycia).
Większość tych zanieczyszczeń jest spowodowana przez błędy typograficz-
ne, lub przez zwyczajne niedbalstwo osób wprowadzających. Na tym etapie
należy zadecydować o strategii postępowania z brakującymi wartościami
atrybutów. Jeżeli liczba rekordów zawierających wartości NULL w bazie jest
niewielka, rekordy te są usuwane, gdyż nie mają wielkiego wpływu na koń-
cowy wynik i potraktowane mogą być jako szum informacyjny. Jeżeli nato-
miast liczba takich rekordów jest znaczna, to wartość NULL traktuje się jako
dodatkową wartość z dziedziny atrybutu.
W celu zilustrowania problemu oczyszczania danych, zostanie wykorzystany
zbiór danych będący próbką z systemu informatycznego wydawnictwa, za-
wierający informacje o klientach prenumerujących czasopisma. Pokazana na
poniżej tablica zawiera przykładowe fakty (rekordy) w bazie danych.
 Tablica 1. Dane oryginalne
Numer Nazwisko Adres Data Czasopismo
klienta prenum.
23003 Nowak Grunwaldzka 1 04-15-1997 Samochody
23003 Nowak Grunwaldzka 1 06-21-1998 Muzyka
23003 Nowak Grunwaldzka 1 05-30-1996 Komiks
23009 Kowalski Sienkiewicza 2 01-01-2010 Komiks
23013 Wrocławski Prusa 3 02-30-1995 Sport
23019 Nowek Grunwaldzka 1 01-01-1901 Dom
W Tablica 1 znajdują się dane osoby o nazwisku Nowak i Nowek. Różnią się
numerem klienta, ale mają ten sam adres zamieszkania, co jest wskazówką,
że najprawdopodobniej dotyczą tej samej osoby. Mamy tu do czynienia z
duplikacją informacji. Błąd! Nie można odnalez
ć z
ródła odwołania.
przedstawia zbiór danych po usunięciu (poprawieniu) powielonej informacji.
Tablica zawiera również dwie daty, które na pewno są błędne. W roku 1901
firma jeszcze nie istniała, rok 2010 dopiero nastąpi. Wartości te są tak
naprawdę nieznane, więc powinny być zastąpione wartością NULL, by nie
prowadzić do wyciągnięcia mylnych wniosków z danych. Poprawiony zbiór
zawiera Tablica 3.
Tablica 2. Usunięcie zdublowanych oraz błędnych rekordów
Numer Nazwisko Adres Data Czasopismo
klienta prenum.
23003 Nowak Grunwaldzka 1 04-15-1997 Samochody
23003 Nowak Grunwaldzka 1 06-21-1998 Muzyka
23003 Nowak Grunwaldzka 1 05-30-1996 Komiks
23009 Kowalski Sienkiewicza 2 01-01-2008 Komiks
23013 Wrocławski Prusa 3 02-30-1995 Sport
23003 Nowak Grunwaldzka 1 01-01-1901 Dom
Tablica 3. Spójność dziedzinowa
Numer Nazwisko Adres Data prenum. Czasopismo
Klienta
23003 Nowak Grunwaldzka 1 04-15-1997 Samochody
23003 Nowak Grunwaldzka 1 06-21-1998 Muzyka
23003 Nowak Grunwaldzka 1 05-30-1996 Komiks
23009 Kowalski Sienkiewicza 2 NULL Komiks
23013 Wrocławski Prusa 3 02-30-1995 Sport
23003 Nowak Grunwaldzka 1 NULL Dom
Innymi elementami procesu czyszczenia danych mogą być pewne specyficz-
ne operacje na danych, m. in.:
Wzbogacenie danych
Obecnie istnieje mnóstwo firm trudniących się sprzedażą różnego rodzaju da-
nych, gromadzonych na podstawie wieloletnich badań i obserwacji statys-
tycznych. Dane te mogą dostarczyć dodatkowej informacji o różnorodnej
tematyce, zależnie od aspektu, na który kładziemy nacisk przy wyciąganiu
wiedzy (np. średnie ceny domów, profil klientów, demografia). Połączenie
istniejącej korporacyjnej bazy danych z zakupioną może być procesem bar-
dzo trudnym. Najczęściej spotykanym problemem jest rekonstrukcja zależno-
ści w bazie danych. Można na przykład zakupić dane osób mieszkających na
pewnym obszarze, ale bez informacji o relacjach rodzinnych między tymi
osobami. Wtedy dane są praktycznie bez wartości. Ważne jest, by kupując
dodatkowe dane zwrócić uwagę, czy dane są kompletne i zawierają pełne
spektrum informacji.
Redukcja danych
Jeżeli ostateczny zbiór danych jest zbyt duży lub zawiera dane, które są nie-
istotne dla końcowego celu należy przeprowadzić redukcję. Usuwać można
zbędne rekordy lub zbędne atrybuty. Do ograniczania rozmiaru zbioru danych
stosowane są następujące techniki:
Dodanie nowych atrybutów  sensie konstruktywnej indukcji (zostanie to
wyjaśnione podczas omawiania, co może ułatwić generowanie modelu ucze-
nia, lub często spowodować usunięcie sprzeczności w danych,
Filtrowanie rekordów  usunięcie ze zbioru tych rekordów, które nie speł-
niają pewnych kryteriów. Kryteriami mogą być wyrażenia wyliczane na pod-
stawie wartości pól rekordu (np. usunięcie z bazy rekordów klientów, których
wiek jest mniejszy niż 20 lat),
Próbkowanie (ang. sampling)  pozwala wybrać ze zbioru danych podzbiór
rekordów. Wybrane rekordy muszą być możliwie najbardziej reprezentatyw-
ne dla z
ródłowego zbioru.
Kodowanie danych  jest procesem twórczym, na ogół wielokrotnie pow-
tarzanym na tym samym zbiorze danych, w celu osiągnięcia coraz to lep-
szych rezultatów. Właściwe kodowanie ma bardzo duży wpływ na wydajność
algorytmów wydobywających wiedzę oraz na jej jakość. Sposób reprezentac-
ji analizowanych danych, w dużym stopniu determinuje postać i treść modeli
uczenia, które otrzymamy na wyjściu.
Stosowanymi sposobami kodowania są:
Zmiana sposobu reprezentacji informacji  wartości atrybutów mogą nieść
ze sobą więcej informacji, niż jest to wymagane lub informacja ta jest zbyt
szczegółowa. Powoduje to niepotrzebne wydłużenie czasu poszukiwania
wzorców w bazie. W tym wypadku zmienić można sposób reprezentacji da-
nych. Dokonuje się tego najczęściej przez zmianę typu atrybutu. Zmiana typu
może spowodować celową utratę informacji (np. zmiana dokładnej daty uro-
dzenia na wiek) lub może być bezstratna, gdy chodzi o niesioną informację
(np. zmiana tekstowych wartości atrybutów wyliczeniowych na odpowia-
dające im wartości numeryczne). Czasem wystarcza zmiana reprezentacji da-
nych w obrębie tego samego typu (np. zapisanie cen w tysiącach złotych).
Zmiana sposobu reprezentowania danych, poza wzrostem szybkości genero-
wania wzorców i ich jakości, wpływa także na rozmiar bazy danych, co też
oddziałuje na szybkość przetwarzania.
Dyskretyzacja  przekształcenie wartości ciągłych atrybutu na wartości
dyskretne. Dokonuje się tego przez podział dziedziny atrybutu na wiele
mniejszych przedziałów. Wtedy rzeczywiste wartości są zamieniane na nu-
mery przedziałów, do których należą. Przedziały mogą być równe, ustalone a
priori, bądz
obliczone na podstawie rozkładu rzeczywistych wartości atry-
butu w taki sposób, aby rozkład wartości dyskretnych był jak najbardziej
równomierny. Dyskretyzację można traktować jako szczególny przypadek
zmiany sposobu repiezentowania informacji. Tym, co wyróżnia tę metodę,
jest duży stopień automatyzacji. Analogicznie zamiana wartości ciągłych na
dyskretne może się przyczynić do wzrostu jakości modeli uczenia i szybkości
ich generowania. Ponadto niektóre algorytmy drążenia danych działają wy-
łącznie na wartościach dyskretnych.
Normalizacja  wykorzystywana jest w celu łatwiejszego szukania zależnoś-
ci między atrybutami oraz łatwego znalezienia miary odległości między atry-
butami. Jest ona szczególnym przypadkiem zmiany sposobu reprezentacji in-
formacji i także może być wykonana automatycznie.
Agregacja rekordów  na ogół polega na zastąpieniu kilku rekordów bazy
jednym poprzez wykonanie na ich atrybutach prostych operacji takich jak:
zsumowanie, znalezienie maksimum, minimum, obliczenie średniej. Może tu
być przykładem zastąpienie wszystkich klientów z danego miasta rekordem,
reprezentującym jednego średniego klienta mieszkającego w danym mieście.
Pozwoli to szybciej znalez
ć pewne zależności między miastami.
Zmiana schematu relacji  jeżeli atrybut jest dyskretny, i przyjmuje n
wartości, jest zastępowany przez n binarnych atrybutów. Każdy zastępuje
dokładnie jedną z wartości starego, wyliczeniowego atrybutu. Taka zmiana
schematu relacji pozwala na redukcję liczby rekordów w bazie kosztem
wzrostu rozmiaru samego rekordu. Ponadto pozwala na odkrycie zależności
między wartościami atrybutów.
Przykładami zmiany schematu relacji może być:
Zmiana adresu na regon. Adres zamieszkania jest zamieniany na jeden z
czterech kodów. Upraszcza to informację o zamieszkaniu,
Zmiana daty urodzenia na wiek. Data urodzenia jest w tym wypadku in-
formacją zbyt szczegółową, więc można ją zamienić na wiek,
Podzielenie dochodu przez 1000. Dochód ma mniejsze wartości i może być
łatwiej porównywany z wiekiem. Sprowadzenie wartości atrybutów do tego
samego rzędu wielkości, pomoże zdefiniować pewniejszą miarę odległości
między rekordami. Miara taka jest wykorzystywana w niektórych zadaniach
drążenia danych (znajdowanie klastrów). Również porównywanie dochodów
między sobą będzie szybsze,
Podzielenie kredytu przez 1000  z przyczyn j. w.
Zamiana daty prenumeraty na liczbę miesięcy, które upłynęły od 1900 roku.
Operacja ta pomoże przeprowadzić analizę i wyszukiwanie sekwencji czaso-
wych w danych wejściowych. Zapis daty w dniach jest zbyt dokładny, aby
można było znalez
ć ogólne zależności czasowe.
Uznaje się, że po operacji I. Oczyszczenia danych, można teraz przedstawić
dane w formacie wymaganym przez stosowane narzędzie(a) do DM. Jakie
zatem formalizmy reprezentacji wiedzy są najczęściej stosowane w procesie
uczenia maszynowego oraz jaki faktyczny format mają dane, przygotowane
do prowadzenia tego procesu?
Jeśli chodzi o formalizmy reprezentacji wiedzy, najczęściej stosowane w
uczeniu maszynowym, mogą to być:
" asocjacje wiedzy,
(obrazy wiedzy),
(otwarte teksty),
" tablice decyzji,
" wektory wiedzy