Szkoła Konstruktorów
Szkoła
S
z
k
o
Å‚
a
Szkoła
S
z
k
o
Å‚
a
Konstruktorów
K
o
n
s
t
r
u
k
t
o
r
ó
w
Konstruktorów
K
o
n
s
t
r
u
k
t
o
r
ó
w
Rozwiązanie zadania powinno zawierać schemat elektryczny i zwięzły opis działania.
Model i schematy montażowe nie są wymagane, ale przysłanie działającego modelu lub jego
fotografii zwiększa szansę na nagrodę.
Ponieważ rozwiązania nadsyłają Czytelnicy o różnym stopniu zaawansowania, mile widziane
jest podanie swego wieku.
Ewentualne listy do redakcji czy spostrzeżenia do erraty powinny być umieszczone na oddzielnych
kartkach, również opatrzonych nazwiskiem i pełnym adresem. Prace należy nadsyłać w terminie
45 dni od ukazania się numeru EdW (w przypadku prenumeratorów  od otrzymania pisma pocztą).
niczne mikrofonów (lokalne wzmacniacze) przeznaczone właśnie do opisanego pokrótce
Zadanie nr 74
zasilane są przez trzyżyłowy kabel z systemu mikrofonu. Pamiętajcie, że w rączce jest du-
nagłośnieniowego (przez przerobione wejścia żo miejsca - jest to rura o średnicy wewnętrz-
Temat zadania, zaproponowany przez Danie- liniowe). Jedna z żył kabla zapewnia napięcie nej 31mm i długości aż 200mm.
la Loretza z Warszawy, zrodził się z jak naj- zasilające 9...12VDC, druga to przewód sy- Celowo nie podaję żadnych schematów
bardziej praktycznej potrzeby. Chodzi gnałowy, trzecia to masa (ekran kabla). istniejącego wzmacniacza z przyciskiem, że-
o układ automatycznego włączania mikrofo- Aby uniknąć hałasu i zakłóceń, a przy tym by nie sugerować sposobu rozwiązania.
nu. W pewnego rodzaju systemach nagło- zapewnić sprawną obsługę tych kilku mikrofo- Czy przycisk należy po prostu zastąpić
śnieniowych udziela się głosu osobom sie- nów podłączonych do jednego wejścia, zasto- elementem lub układem, uaktywniającym się
dzącym na audytorium. Zamiast podawać im sowano w nich zwykłe przyciski. Osoba obsłu- po zmianie położenia? A może zastąpić styk
do ręki klasyczny mikrofon z kablem albo gująca naciskała przycisk, czym dołączała da- przycisku kluczem CMOS, np. z kostki 4066?
mikrofon bezprzewodowy, wyznaczona oso- ny mikrofon do wejścia. Taki system przez la- Najważniejszym problemem do rozwią-
ba obsługuje specjalnie zbudowany mikrofon ta zdawał egzamin, ale w praktyce okazało się, zania jest oczywiście nie kwestia styku, tyl-
(z przewodem). Ten specjalny mikrofon to iż najsłabszym punktem są przyciski - w tej ro- ko rodzaj czujnika, reagującego na zmianę
rodzaj tyczki o długości ponad 1,2m, wyko- li wykorzystywane były popularne, małe przy- położenia.
nywany z surowych kijków narciarskich. ciski, niezbyt trafnie nazywane  microswitch . Czy trzeba stosować opisywany w EdW
Osoba wypowiadająca się nie bierze mikro- Oczywiście najprostszym rozwiązaniem czujnik rodziny ADXL? A może wystarczy
fonu do ręki - obsługujący zbliża po prostu byłoby zastosowanie lepszej jakości przyci- jakiś prosty układ mechaniczny? Czy warto
przetwornik do jej ust na odległość kilku, co sku, ale nie w tym rzecz. Jeśli już taki mikro- zastanawiać się nad czujnikiem mechanicz-
najwyżej kilkunastu centymetrów. Przetwor- fon ma być modernizowany, niech włącza się no-optycznym, np. z transoptorem szczelino-
nikiem jest maleńki mikrofon elektretowy, automatycznie, bez naciskania na guzik. Ogól- wym? A może poszukać w literaturze i kata-
umieszczony na cienkim końcu tyczki, nato- na idea jest prosta: mikrofon powinien zostać logach handlowych gotowych elementów,
miast z drugiej strony, w rączce, umieszczo- włączony po przechyleniu tyczki z pozycji np. wyłączników rtęciowych?
ny jest układ elektroniczny. Ta rączka jest du- pionowej, w jakiej jest w stanie spoczynku, Choć temat może się wydać nieco dziwny,
żo grubsza od kijka - wykonana jest z rurki do pozycji w przybliżeniu poziomej, w ja- spróbujcie się z nim zmierzyć, bo jest jak naj-
aluminiowej o średnicy wewnętrznej 31mm kiej znajdzie się w czasie wypowiedzi. bardziej praktyczny. Mam nadzieję, że nade-
i długości około 200mm, jest więc dużo miej- I tu doszliśmy do tematu zadania: ślecie interesujące propozycje. Ze względu
sca na ewentualną elektronikę. na specyfikę zadania tym razem część puli
Zaprojektować układ automatycznego
W systemie nagłośnieniowym pracuje kil- nagród z góry przeznaczam dla osób, które
wyłącznika reagującego na przechylenie
ka takich mikrofonów i co ważne, są one nadeślą najciekawsze pomysły i idee, nie
o kąt około 90o.
podłączone do jednego wejścia, w pewnym zrealizowane w praktyce. Przypominam
sensie równolegle. Każdy z mikrofonów ma Najbardziej interesowałyby mnie, a tym również, że autor opublikowanej propozycji
wewnętrzny wzmacniacz. Układy elektro- bardziej pomysłodawcę zadania, rozwiązania zadania otrzymuje nagrodę.
Jak napisałem w numerze grudniowym, sfakcją zawiadamiam, że choć prac było zde-
RozwiÄ…zanie zadania nr 70
wahałem się, czy w ogóle wykorzystać tę cydowanie mniej niż zwykle, otrzymałem
propozycję zadania. Póz
niej zastanawiałem cztery modele.
Temat zadania 70 brzmiał: Zaprojektować się, czy choć jeden Czytelnik nadeśle jakie- I już na początku informuję, że zdecydo-
układ uciszający szczekającego psa. kolwiek rozwiązanie. Z tym większą saty- wana większość uczestników była przeciwna
Elektronika dla Wszystkich
Kwiecień 2002
33
Szkoła Konstruktorów
zarówno stosowaniu takich metod tresury, 4093 sterującym  przetwornikiem ultra- Może się to wydać co najmniej dziwne,
a nawet i wszelkim eksperymentom w tym dz
więkowym . Marcin Kartowicz z Bole- jednak Piotr na podstawie praktyki stwierdza,
zakresie. chowa proponuje klasyczny dwubramkowy że jego pies najczęściej szczeka w tym samym
Rozumiem taką postawę i w dużej części generator z inwerterami 4049, gdzie po dwa miejscu mieszkania. Bariera spełniałaby wiec
ją podzielam. Należy jednak wziąć pod uwa- połączone inwertery sterują  przetwornikiem rolę prewencyjną, dyscyplinując psa, gdy tyl-
gę, że prawie każdy pies poddany jest takiej ultradz
więkowym . Bardzo podobny sche- ko szykuje się do szczekania lub wycia. A oto
czy innej formie tresury, przy czym nagroda mat nadesłał 14-letni Mateusz Boryń z Gar- fragment listu: Urządzenie uciszające psa
i kara mają tam kluczowe znaczenie. Stoso- bowa (Boryn.gif). Z kolei Piotr Bechcicki można też zrealizować w inny sposób. Można
wanie kary, na przykład w postaci nieprzy- z Sochaczewa wykorzystał kostkę 555, która zaszyć w obroży psa. Wymaga to konstrukcji
jemnych dz
więków, nie jest chyba bardziej za pośrednictwem tranzystora napędza gło- w technice SMD. Układ taki wykrywałby baa-
drastyczne od  klasycznych metod tresury, śnik dynamiczny GD 4&! 2W. Jak napisał, nie ardzooo głośne dz
więki i uruchamiał genera-
gdzie kara jest nieodłącznym składnikiem zauważył choćby najmniejszej reakcji które- tor ultradz
więków. (...) Psa można uciszać, da-
procesu szkolenia. Nie chcę jednak wchodzić gokolwiek ze swoich psów. Nic dziwnego, jąc mu smakołyki typu  Chapi czy coś inne-
w szczegóły, bo celem zadania było jak zwy- zwykły głośniczek praktycznie nie przenosi go. Takie urządzenie z dozownikiem  kulek
kle doskonalenie warsztatu elektronika-kon- częstotliwości powyżej 10kHz. jest nieco trudniejsze do zbudowania (mecha-
struktora. Ja obawiałem się tylko, że nadejdą Doceniam wysiłki Piotra, który natknął nika) i nie zawsze skuteczne, bo pies może za-
rozwiązania proponujące metody naprawdę się na najtrudniejszą przeszkodę - dobór od- cząć szczekać jeszcze głośniej (mój przypa-
drastyczne, na przykład potraktowanie stwo- powiedniego przetwornika. dek). Oczywiście nie polecam rozwiązań sady-
rzenia silnymi impulsami elektrycznymi. Najwięcej propozycji dotyczyło przyrzą- stycznych typu generatory wysokiego napię-
Mogłem się tego spodziewać choćby ze dów drugiej grupy. Ogólna zasada działania, cia, ponieważ można tym psa rozwścieczyć.
względu na fakt, że ten sposób stosowany zilustrowana na rysunku 1, jest tu prosta. Polecam za to uciszacze mówiące ciepłym gło-
jest powszechnie w elektrycznych pastu- Szczekanie psa, odebrane przez mikrofon, sem pana. Dodatkowym atutem takiego uci-
chach. Na szczęście Czytelnicy EdW pokaza- spowoduje włączenie na pewien czas genera- szacza jest możliwość zmylenia włamywacza.
li klasę, okazali się miłośnikami zwierząt tora. Schemat tego typu urządzenia z kostka- Pies zamknięty w mieszkaniu podczas naszej
i żaden nie nadesłał ani informacji o próbach mi TL072, CMOS 4047 przystał na przykład nieobecności może zacząć szczekać, kiedy wy-
z impulsami elektrycznymi, ani nawet teore- młodziutki Dawid Lichosyt z Gorenic (Li- czuje obcego u progu. Uciszacz zacznie mówić
tycznych propozycji tego typu! chosyt1.gif, Lichosyt2.gif). Jarosław Tarna- głosem człowieka i odstraszy włamywacza.
Wszystkie rozwiązania mają dyscyplino- wa z Godziszki też chce wykorzystać Dobrym według mnie pomysłem jest sygnali-
wać psa dz
więkiem, ściślej ultradz
więkami. podwójny wzmacniacz operacyjny i genera- zator ucieczki psa. (...)
tor ultradz
więków z kostką 4093 (Tarna- Choć w schematach (Omastka.zip) Piotr
RozwiÄ…zania teoretyczne wa.gif). Robert Jaworowski z Augustowa nie uniknÄ…Å‚ usterek, otrzyma upominek. Na-
Nadesłane rozwiązania można od razu także widzi sens wykorzystania podwójnego tomiast nadesłany program asystent.exe nale-
podzielić na trzy grupy. wzmacniacza operacyjnego (LM358) żałoby jeszcze dopracować.
1. Generatory (ultra)dz
więków sterowane i dwóch generatorów z kostką 4093. Podob- Dwaj uczestnicy, Marcin Malich z Wo-
ręcznie. ny schemat z kostkami TL081, CMOS 4093 dzisławia Śl. i Paweł Szwed z Grodz
ca
2. Generatory sterowane odgłosem szczekania. proponuje Maciej Marynowski z Baborowa. zwrócili uwagę na bardzo istotną sprawę. Też
3. Generatory z rozbudowanym sterowaniem. Jego schemat pokazany jest na rysunku 2. chcą zastosować mikrofon do wykrywania
Do pierwszej grupy należy podwójny ge- 15-letni Mariusz Chilmon z Augustowa szczekania psa i też chcą go dyscyplinować
nerator z bramkami 4093, zaproponowany proponuje wykorzystanie Inteligentnej lamp- ultradz
więkami. Według nich generator nie
przez Marcina Dyoniziaka z Brwinowa. Da- ki nocnej dla dzieci z EdW 10/01 i dodanie powinien jednak włączać się od razu, po
je dz
więk przerywany w rytmie wyznaczanym do niej prostego generatora z bramką kostki pierwszym szczeknięciu. Oto fragment pracy
przez pierwszy generator. Drugi generator wy- 4093. Słusznie zauważył, że można też Marcina, którą w całości można znalez
ć na
twarza przebieg o częstotliwości ponadaku- wykorzystać głośne, krótkie dz
więki słyszal- stronie internetowej (ze względu na problem
stycznej, który jest zamieniany na ultradz
wię- ne dla człowieka. Nie zapomniał o diodzie ochrony danych osobowych usunąłem z .pdf-a
ki przez głośnik wysokotonowy. Rozwiązanie kontrolnej, informującej
jest poprawne, jednak trzeba pamiętać, iż sta- o pracy generatora ultra-
bilność generatora z jedną bramką 4093 jest dz
więków.
słaba. W tym przypadku niewielkie zmiany 14-letni Piotr Omastka
częstotliwości wynikające ze zmian napięcia z Mysłowic oprócz mikro-
zasilania nie powinny przeszkadzać. Jeśli by- fonu i wzmacniacza, reagu-
łoby inaczej, trzeba wykorzystać lepszy gene- jącego na głośne dz
więki, Rys. 1
rator, na przykład klasyczny układ z dwiema przewidział w swoim urzą-
zwykłymi bramkami. Zastosowanie głośnika dzeniu... tor podczerwieni. Rys. 2
wysokotonowego jest interesujÄ…cym pomy-
słem, jednak powinien to być głośnik z prze-
twornikiem piezoelektrycznym. Zwykłe gło-
śniki elektromagnetyczne mogą pobierać zbyt
duży prąd, jak na tego typu urządzenie, które
z konieczności zasilane będzie z baterii. Czę-
stotliwość nie może być zbyt duża, bo głośni-
ki wysokotonowe mają zakres częstotliwości
pracy do 25kHz, co najwyżej do 30kHz.
Piotr Podczarski z Redecza Wielkiego
przysłał schemat jeszcze prostszego układu
z pojedynczym generatorem z bramkami
Elektronika dla Wszystkich
Kwiecień 2002
34
Szkoła Konstruktorów
adres Autora): W układzie konieczna jest regu-
lacja włączenia układu wykonawczego, w na-
szym przypadku generatora ultradz
więków,
w zależności od natężenia i ilości szczeknięć
psa. Regulacja ta nie musi być dokładna, po-
nieważ ludzie nie będą reagować na ultra-
dz
więki, gdyż nie są w stanie ich usłyszeć. Po-
trzebny jest również obwód opóz
nionego włą-
czenia generatora, aby zbytnio nie rozładować
baterii i nie wykończyć naszego zwierzaka.
Już za samo to stwierdzenie obu wnikli-
wym Kolegom należy się upominek. Rzeczy-
wiście, w większości przypadków wcale nie
chodzi o całkowitą eliminację wrodzonych
psich odruchów, tylko o uciszenie psa, który
zbyt głośno i zbyt długo szczeka lub wyje.
Na rysunku 3 pokazany jest schemat propo-
nowany przez Marcina, natomiast rysunek 4
pokazuje oryginalny schemat Pawła. W ukła-
dzie Pawła z pewnym opóz
nieniem genero- Rys. 3
wane są najpierw słabsze  paczki ultra-
dz
więków, a gdy to nie pomoże, sygnały sta-
Rys. 4
ją się dłuższe i silniejsze. Warto przeanalizo-
wać samodzielnie podane schematy, bo choć
należałoby je radykalnie uprościć, podstawo-
wa idea jest jak najbardziej prawidłowa.
Kilka osób wspomniało o możliwości wy-
korzystania  gadajÄ…cych kostek serii ISD do
dyscyplinowania psa głosem jego właścicie-
la. Pomysł interesujący, jednak wymagałby
porządnego głośnika i wzmacniacza, a co za
tym idzie, dużej baterii.
RozwiÄ…zania praktyczne
Na fotografii 1 można zobaczyć model 15-let-
niego Piotra Romysza z Koszalina. Oryginal-
ny schemat jest pokazany na rysunku 5. Tu
także urządzenie nie reaguje na każde szczek-
nięcie. Oto fragment listu: Układy uciszające
psy trzeba używać z rozwagą, ponieważ mogą
one z
le wpłynąć na zachowanie psa. Powinny
one włączać się jak najrzadziej, żeby pies nie
był bez przerwy dręczony ultradz
więkami.
Dlatego trzeba było zaprojektować układ tak,
aby reagował tylko na małą grupę dz
więków.
Tak właśnie starałem się wykonać mój układ. (Kost.gif). W układzie pracują LM358, Fotografia 3 i rysunek 6 pokazują układ
(...) Elementy R6 i C2 tworzą bardzo prosty CMOS 4093 i 555. Dodatkowy tranzystor stałego uczestnika Szkoły, Marcina Wiązani.
filtr, który przepuszcza częstotliwości poniżej blokuje wejście wzmacniacza w czasie pracy Przetwornikiem jest nadajnik ultradz
więkowy
6kHz. Próbowałem w to miejsce wstawić filtr generatora i zapobiega  zatrzaśnięciu . o częstotliwości rezonansowej 40kHz. Płytkę
na wzmacniaczu operacyjnym, ale niestety Z braku przetwornika ultradz
więkowego wy- można rozciąć na dwie części: generator
moje próby się nie powiodły (filtry robiły korzystał zwykłą membranę piezo, a przy z ręcznym sterowaniem oraz czujnik mikrofo-
wszystko, żeby nie działać tak jak chciałem), okazji wpadł na pomysł, który może stać się nowy. Układ można uprościć, stosując tylko
dlatego pozostał tak prosty filtr. Jest to pierw- podstawą kolejnego zadania w naszej Szkole.
sze ograniczenie grupy dz
więków odbieranych Rys. 5
przez układ. Następnym jest
układ, który nie przepuszcza
dz
więków dłuższych (...)
Pełny opis interesującego,
choć trochę za bardzo rozbu-
dowanego układu można
znalez
ć na naszej stronie in-
ternetowej jako Romysz.zip.
Mirosław Kost z Gola-
sowic wykonał ładny model,
pokazany na fotografii 2
Elektronika dla Wszystkich
Kwiecień 2002
35
Szkoła Konstruktorów
dwie kostki: wzmacniacz operacyjny i inwer-
tery 4049 i nieco zmodyfikować działanie
(dodać opóz
nienie). Po takiej miniaturyzacji
bardziej będzie się nadawał do zawieszenia
na szyi psa.
Fot. 1 Model Piotra Romysza
Fot. 2 Układ Mirosława Kosta Rys. 6 Cóż to bowiem jest ten  przetwornik
ultradz
więkowy , proponowany przez nie-
Fot. 4 Model Dariusza Knulla których uczestników? Powinien on mieć
szeroki zakres częstotliwości pracy, bo ci
uczestnicy chcą dostrajać częstotliwość  do
psa , by ultradz
więki wywoływały jak naj-
większą reakcję zwierzęcia.
W zasięgu hobbystów nie ma jednego uni-
wersalnego przetwornika elektroakustyczne-
go, który przenosiłby cały zakres częstotli-
wości od, powiedzmy 20kHz do 100kHz. Jak
wspomniałem, głośniki wysokotonowe mogą
pracować do, co najwyżej, 30kHz. Typowe
przetworniki piezoelektryczne, stosowane
w sygnalizatorach i alarmach majÄ… bardzo
nierówną charakterystykę i naprawdę sku-
teczne są tylko przy swojej częstotliwości re-
zonansowej, wynoszącej kilka kiloherców.
Zasada ta dotyczy także fabrycznych prze-
ostatni i tak się nie uspokoi od razu, tylko po tworników ultradz
więkowych do czujek zbli-
pewnym czasie. Model, który nadsyłam, wy- żeniowych. Przeznaczone są do pracy przy
Fot. 3 Model Marcina Wiązani konałem w paz
dzierniku ubiegłego roku na ściśle określonej częstotliwości, np. 40kHz.
swoje potrzeby (ściślej dla mojego psa). (...) Przy innych częstotliwościach będą one
Fotografia 4 pokazuje model Dariusza Praktyka dowiodła, że czułość urządzenia wprawdzie działać, ale natężenie wytwarza-
Knulla z Zabrza, którego poprzedni list jest niewielka - treser reaguje jedynie na nego (ultra)dz
więku będzie niewielkie.
na ten temat przekonał mnie do niniejszego szczekanie psa. (...) W archiwalnym Elekto- Ze względu na niewielką lub nieznaną
zadania. Prościutki układ Dariusza po spraw- rze Elektroniku spotkałem opis  tresera , skuteczność, wątpliwą przydatność będą
dzeniu w Pracowni Konstrukcyjnej AVT tra- gdzie jedna blaszka piezo pracowała w roli mieć proste układy, które miałyby dyscypli-
fi do działu E-2000 lub do Forum. A ja zacy- nadajnika i odbiornika.(...) nować zwierzę z odległości kilku metrów.
tuję tu tylko fragmenty listu wyjaśniające P.S. Dziękuję za dotychczasowe upominki Aby pies zareagował, bodziec akustyczny
przy okazji, dlaczego ten tak aktywny wcze- i publikację moich artykułów na łamach musi być silny i nieprzyjemny. Już tu widać,
śniej uczestnik Szkoły ostatnio prezentuje EdW. Tych ostatnich nie będzie już chyba tak że słaba skuteczność przetworników wymu-
niewiele swoich konstrukcji: dużo jak w ubiegłym roku, bo od pewnego sza konieczność umieszczenia generatora bli-
(...) W literaturze były opisywane urządze- czasu mam  czasożerną pracę (składanie sko uszu psa. Oznacza to, że  dyscyplinator
nia pełniące rolę psich  treserów , Najczę- i testowanie komputerów), ale na EdW za- powinien być umieszczony na szyi psa.
ściej ich działanie polegało na generowaniu wsze znajdę wolną chwilę. Nie mogę pominąć milczeniem istotnej wa-
nieprzyjemnego dz
więku po odebraniu głosu Ja ze swej strony zapraszam Dariusza i in- dy niektórych rozwiązań. Chodzi o dodatnie
ujadajÄ…cego psa. Dz
więk taki pojawiał się nych Kolegów do nadsyłania kolejnych ukła- sprzężenie zwrotne na drodze przetwornik -
z pewnym opóz
nieniem, np. dopiero po kilku dów, zarówno do Szkoły, jak i bezpośrednio mikrofon. Część uczestników założyła, że mi-
szczeknięciach. Uważam, że w przypadku do publikacji w EdW. krofon nie odbierze ultradz
więków. Tymcza-
nerwowego psa jest to zbyt łagodna forma sem planują pracować z częstotliwościami rzę-
uspokajania. Posiadacze psów (ja też do nich Uwagi końcowe du 20...30kHz. Mikrofon elektretowy umie-
należę) wiedzą, że nerwowy zwierzak daje się Bardzo się cieszę, że znalez
li się Czytelnicy, szczony kilka centymetrów od z
ródła silnych
uspokoić dopiero po kilku, kilkunastu którzy podjęli się trudnego zadania zaprojek- dz
więków o częstotliwościach nieco więk-
próbach uciszenia. Dlatego sądzę, że  tre- towania  uciszacza psa. Wszyscy napotkali szych niż akustyczne da sygnał, który w zależ-
ser powinien generować dz
więk natych- poważny problem, jakim okazał się wybór ności od konstrukcji układu elektronicznego
miast po usłyszeniu szczekania psa. Ten przetwornika. może podtrzymać działanie generatora. Taki
Elektronika dla Wszystkich
Kwiecień 2002
36
Szkoła Konstruktorów
niedopracowany układ, gdy zadziała, nie wyłą- nieprecyzyjnie zaadresowane koperty trafiają
czy się sam i będzie pracował aż do ręcznego czasem do innych działów AVT, a nawet zda-
Punktacja Szkoły Konstruktorów
wyłączenia zasilania lub wyczerpania baterii. rzało się, że do redakcji innych czasopism.
Marcin WiÄ…zania Gacki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .74
W praktyce mogłoby to oznaczać, że pies bę- Trudno bowiem wymagać, by panie, segregu-
Mariusz Chilmon Augustów . . . . . . . . . . . . . . . . . . .45
dzie stale dręczony, a właściciel nie będzie jące w sekretariacie AVT pocztę szczegółowo Krzysztof Kraska Przemyśl . . . . . . . . . . . . . . . . . . .37
Dariusz Drelicharz Przemyśl . . . . . . . . . . . . . . . . . .33
o tym wiedział; zdziwi się tylko faktem szyb- znały treść wszystkich dziewięciu czasopism,
Marcin Malich Wodzisław Śl. . . . . . . . . . . . . . . . . . .33
kiego wyczerpania baterii. Można temu w pro- wydawanych przez Wydawnictwo.
Bartłomiej Radzik Ostrowiec Św. . . . . . . . . . . . . . . .30
Dariusz Knull Zabrze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .29
sty sposób zaradzić odfiltrowując takie często-
Piotr Romysz Koszalin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .27
tliwości w torze mikrofonu i wzmacniacza.
Piotr Wójtowicz Wólka Bodzechowska . . . . . . . . . . .27
Osobom, które wspomniały, tym proble- Roman Biadalski Zielona Góra . . . . . . . . . . . . . . . .26
Rafał Stępień Rudy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .26
mie lub przewidziały środki do jego elimina-
Jarosław Chudoba Gorzów Wlkp. . . . . . . . . . . . . . .25
cji przydzieliłem oczywiście dodatkowe
Mariusz Ciołek Kownaciska . . . . . . . . . . . . . . . . . . .20
Jakub Kallas Gdynia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .20
punkty. Oczywiście miało to też wpływ na
Filip Rus Zawiercie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .20
rozdział nagród i upominków.
Jacek Konieczny Poznań . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .18
I znów wraca sprawa poczty. Znajduję Michał Pasiecznik Zawiszów . . . . . . . . . . . . . . . . . .18
Jarosław Tarnawa Godziszka . . . . . . . . . . . . . . . . . .18
czasem wzmianki, że czyjaś praca z wcze-
Radosław Koppel Gliwice . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .17
śniejszego zadania nie została sklasyfikowa-
A
ukasz Cyga Chełmek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .16
Radosław Ciosk Trzebnica . . . . . . . . . . . . . . . . . . .15
na. Różne mogą być tego przyczyny. Czasem
Piotr Dereszowski Chrzanów . . . . . . . . . . . . . . . . . .15
przesyłka trafia do mnie z opóz
nieniem, Fot. 5 Układ Bartka Czerwca (zadanie 69)
Szymon Janek Lublin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .15
i wtedy dopisuję uczestnikowi należne punk-
Maciej Jurzak Rabka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .15
Ryszard Milewicz Wrocław . . . . . . . . . . . . . . . . . . .15
ty, w miarę możliwości wspominając o pracy Dlatego kolejny raz proszę, żebyście za-
Emil Ulanowski Skierniewice . . . . . . . . . . . . . . . . . .15
w następnym miesiącu. Nie przydzielam na- wsze podawali na kopercie nie tylko prawi-
Artur Filip Legionowo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .14
Aleksander Drab Zdziechowice . . . . . . . . . . . . . . . .13
tomiast punktów za prace opóz
nione o... kil- dłowy adres, ale i tytuł czasopisma i dział,
Arkadiusz Zieliński Częstochowa . . . . . . . . . . . . . . .12
ka miesięcy, wykonane już po opublikowa- gdzie przesyłka ma trafić. Nie przysyłajcie
Wojciech Macek Nowy SÄ…cz . . . . . . . . . . . . . . . . . .11
niu rozwiązania. Wyjątkowo dobre rozwiąza- paczek na adres skrytki pocztowej. Przypo- Sebastian Mankiewicz Poznań . . . . . . . . . . . . . . . . .11
Maciej Ciechowski Gdynia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9
nia nadesłane po tak długim czasie mają na- minam prawidłowy adres:
Mariusz Ciszewski Polanica Zdrój . . . . . . . . . . . . . . .9
tomiast szansę trafić do E-2000 lub do Fo- AVT - EdW
Filip Karbowski Warszawa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9
Witold Krzak Żywiec . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9
rum. Oto świeżutki przykład. Bartek Czer- Szkoła konstruktorów zadanie XX
Piotr Kuśmierczuk Gościno . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9
wiec z Mogilna nadesłał w terminie rozwią- ul. Burleska 9
Dawid Lichosyt Gorenice . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9
zanie zadania 69, ale na paczce było napisa- 01-939 Warszawa
Michał Waśkiewicz Białystok . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9
Piotr Wilk Suchedniów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9
ne Zadanie 70, więc nie rozpakowana paczka Wszyscy uczestnicy, wymienieni z nazwi-
spokojnie leżała przez kolejny miesiąc. W ta- ska otrzymują punkty (1...7). Aktualna punk-
kim przypadku przydzieliłem punkty, a mo- tacja podana jest w tabeli. Upominki i nagro- Zachęcam serdecznie do udziału w bieżą-
del Bartka można zobaczyć na fotografii 5. dy otrzymują: Piotr Omastka, Paweł Szwed, cym i następnych zadaniach.
W innych przypadkach, gdy na kopercie Marcin Malich, Dariusz Knull, Piotr Ro- Wasz Instruktor
jest podana tylko skrytka pocztowa AVT, tak mysz, Mirosław Kost i Marcin Wiązania. Piotr Górecki
Co tu nie gra?
C
o
t
u
n
i
e
g
r
a
?
S
z
k
o
Å‚
a
K
o
n
s
t
r
u
k
t
o
r
ó
w
k
l
a
s
a
I
I
Co tu nie gra?- Szkoła Konstruktorów klasa II
C
o
t
u
n
i
e
g
r
a
?
Rozwiązanie zadania 70 Dociekliwi uczestnicy zauważyli, że tran- czywiście, nie ma żadnego powodu, by włą-
W EdW 12/2001 zamieszczony był schemat zystor PNP jest błędnie oznaczony jako czać zasilanie za pomocą tranzystora i to na
układu sygnalizacyjnego. Można go zoba- BC548, a nie BC558. Ta drobna pomyłka nie dodatek od strony masy. Przecież kostki
czyć na rysunku A. Prawie wszyscy stwier- jest godna większego zainteresowania. Nie CMOS w spoczynku nie pobierają prądu.
dzili, że układ jest zbyt rozbudowany i nale- jest natomiast ani pomyłką, ani błędem, zasto- Słusznie zauważyliście, iż kondensator
ży go uprościć. Wniosek ten jest jak najbar- sowanie w obwodzie zasilania kondensatorów C1 po naładowaniu przez R4 nie będzie się
dziej sÅ‚uszny, niemniej bardzo pouczajÄ…ce odsprzÄ™gajÄ…cych 10nF i 10µF, zamiast czÄ™sto mógÅ‚ rozÅ‚adować, wiÄ™c jest to ukÅ‚ad  jedno-
bÄ™dzie przeanalizowanie bÅ‚Ä™dów i usterek za- stosowanych 100nF i 100µF. razowego użytku .
proponowanego rozwiązania. Zgodnym chórem stwierdziliście, iż układ Nie jest poprawne uproszczenie schematu
scalony CMOS 4093 powinien być na sta- do postaci z rysunku B. To też jest układ  jed-
łe dołączony do biegunów zasilania. Rze- norazowego użytku . Kondensator C1 naładu-
A
je siÄ™ przez rezystor R3 (10M&!) i nie
będzie się mógł rozładować po roz-
B
warciu styków kontaktronu. Wpraw-
dzie złącze emiter-baza zachowuje
się jak dioda Zenera, ale jej napięcie
przebicia wynosi około 6V, więc
przy zasilaniu napięciem 9V w naj-
lepszym przypadku kondensator
rozładowałby się przez R3, owo złą-
cze i rezystory R2, R1 co najwyżej
Elektronika dla Wszystkich
Kwiecień 2002
37
Szkoła Konstruktorów
do napięcia około 6V. Zostanie to potrakto- napięciem. Układ należałoby więc
C
wane jako stan wysoki, zwłaszcza w przy- zmodyfikować według rysunku F.
padku kostki 4093 z histerezą na wejściach. Gratulacje dla tych, którzy nie za-
I kolejna sprawa. Tylko kilka osób pomnieli o tym szczególe.
zwróciło uwagę na kwestię zakłóceń impul- Nagrody za najbardziej trafne
sowych. Gratuluję wszystkim, którzy wzięli odpowiedzi otrzymują tym razem:
pod uwagę ten problem! Rzeczywiście moż- Marcin Dyoniziak z Brwinowa,
na się spodziewać, że czujnik kontaktronowy Radosław Siechniewicz z Zakrętu
będzie oddalony od reszty układu i dołączo- i Kamil Uszyński z Kobylan.
ny doń za pomocą przewodów. W przewo-
dach tych będą się indukować zakłócenia. Zadanie 74
Mogą one mieć znaczną wartość z uwagi na Na rysunku G pokazany jest frag-
dużą wartość rezystora R1, wynoszącą 1M&!. ment schematu sterownika pompy
D
Usterkę tę można usunąć na dwa sposoby: al- z zadania 65. Podczas normalnej pracy prze-
bo zmniejszając wartość R1, na przykład do rzutnik U1B (4013) jest sterowany przez sy-
10k&!, albo dodać równolegle do R1 konden- gnały logiczne przychodzące z innego modu-
sator o pojemności 100... 220nF. łu przez punkty oznaczone ON, OFF. Przyci-
Kilku uczestników zwróciło uwagę na je- ski S1, S2 umożliwiają sterowanie ręczne.
szcze jedną kwestię. Słusznie zastanawiali się, Kondensator C1 zapewnia zerowanie po włą-
czy przypadkiem górny tranzystor PNP nie bę- czeniu zasilania, dzięki czemu przekaz
nik nie
dzie stale otwarty... zostanie przypadkowo włączony.
Próbowali dociec, czy prąd będzie płynął Jak zwykle pytanie brzmi:
EF
przez obwody ochronne, umieszczone na
Co tu nie gra?
wejściu każdej bramki CMOS w sytuacji,
gdy nóżka 7 nie jest dołączona do masy. Wyjaśnienia mogą i powinny być jak naj-
Choć przedstawione wywody nie są do koń- krótsze, co znacznie ułatwi mi analizę nade-
ca prawidłowe, za wnikliwość słusznie nale- słanych odpowiedzi. Z góry dziękuję za takie
ży się pochwała. Pod uwagę należy wziąć bo- krótkie odpowiedzi! Kartki opatrzcie dopi-
wiem nie tyle obwody wejść, tylko wyjść skiem NieGra74 i nadeślijcie w terminie 45
bramek CMOS. Tam też występują dodatko- Nie będzie prawdopodobnie konieczne dni od ukazania się tego numeru EdW. Na-
we elementy, właściwie struktury, które na zmniejszanie wartości R3, R4, a co za tym grodami będą drobne kity AVT.
schemacie ideowym są reprezentowane przez idzie także C1. Oporność 10M&! w praktyce
diody włączone równolegle do wyjściowych okazuje się dopuszczalna, o ile montaż jest Piotr Górecki
tranzystorów MOS. Ilustruje to rysunek C, zwarty, a układ nie pracuje
G
gdzie kolorem czerwonym zaznaczona jest w obszarze wyjÄ…tkowo silnych
przewidywana droga przepływu prądu, który zakłóceń. Ja osobiście zmniej-
otworzy na stałe tranzystor PNP i tym bar- szyłbym rezystancję  ładującą
dziej uniemożliwi działanie układu. do 4,7M&! i zastosował kon-
A teraz propozycje zmian. Ani z rysunku, densator staÅ‚y 1µF. JeÅ›li ktoÅ›
ani z treści zadania nie wynika, jak szybko chciałby zmniejszyć R4 i dla
ma się rozładować C1 po rozwarciu styku zachowania potrzebnego czasu
kontaktronu. Czy szybciej, niż wynosił czas zastosować w roli C1  elektro-
ładowania, czy nie ma to żadnego znaczenia? lit o odpowiedniej wartości,
W zależności od sytuacji układ można upro- powinien uwzględnić problem
ścić do postaci, pokazanej na rysunku D, al- formowania.  Elektrolit
bo na rysunku E. w spoczynku powinien być pod
Elektronika dla Wszystkich
Kwiecień 2002
38