Krótkofalowiec
Korespondencyjny Kurs Krótkofalarski (6)
Osoba porażona pradem zmiennym W warunkach normalnych dla prze-
Miesiąc temu
50Hz może mieć objawy w postaci ciętnego człowieka impedancja wynosi
zakończyliśmy omawianie drętwienia i drżenia mięśni, skurcze około 1&!.
mięśni, oparzenia powierzchniowe, za- Czynnikami mającymi wpływ na
wiadomości technicznych.
kłócenie oddychania aż do wystąpienia wzrost impedancji skóry są:
sinicy, wtórne obrażenia mechaniczne, - skład chemiczny potu,
W tym odcinku zajmiemy
zakłócenia pracy serca. - grubość naskórka,
się bezpieczeństwem pracy
Inne skutki w w organizmie ludzkim - stopień zawilgocenia,
może spowodować przepływ prądu - uszkodzenia mechaniczne,
przy urządzeniach
w.cz. np. po dotknieciu ręką anteny - temperatura skóry,
elektrycznych pracującego nadajnika. - wielkość powierzchni kontaktowych,
W miarę wzrostu natężenia prądu - drogi przepływu prądu.
i nadawczych. Jest to
w.cz. występuje uczucie pieczenia Oprócz ww. przypadków niekorzys-
w miejscach styku ze z
ródłem porażeń, tnych dla człowieka, są miejsca celo-
bardzo ważny dział
a w konsekwencji oparzenia naskórka wego stosowania przepływu prądu
i radzimy poważnie podejść
i skóry. przez organizm ludzki w terapii me-
Przy porażeniach prądem stałym dycznej a także podczas reanimacji.
do zagadnień, bowiem
występują najczęściej:
prawie zawsze jest na - skurcze mięśni, Udzielanie pierwszej pomocy
- oparzenia, Uwolnienia porażonego spod dzia-
egzaminie pytanie z tego
- zakłócenia pracy serca. łania prądu elektrycznego dokonuje się
Najbardziej niebezpieczne, ze alternatywnie przez:
działu.
względu na skutki, drogi przepływu - odłączenie zasilania (za pomocą wy-
Przepływ prądu elektrycznego przez prądu przez organizm ludzki to: łączników, wykręcenie bezpieczni-
ciało człowieka - porażenie - lewa dłoń - pierś ków, przerwania obwodu za pomocą
Działanie prądu elektrycznego na - prawa dłoń - pierś narzędzi do tego przeznaczonych, to
organizm człowieka zależy od wielu - lewa dłoń - stopy ostatnie najmniej polecane)
czynników (m.in rodzaju prądu, czasu - dłonie - pośladki - odciągnięcie porażonego od urzą-
przepływu, rezystancji naskórka...). dzenia - zachowując środki ostroż-
Podczas przepływu przez ciało czło- Ochrona przeciwporażeniowa ności (bezpieczeństwa)
wieka prądu stałego, w miarę wzrostu Do sprzętu ochronnego na napięcie - odizolowanie porażonego w celu
natężenia prądu występują: do 1kV zaliczamy: przerwania przepływu prądu przez
- bolesne kurczowe reakcje mięśni, 1. zasadniczy - rękawice dielektrycz- jego ciało (sposób niezalecany ze
- skurcze mięśni, ne, narzędzia izolacyjne monters- względu na duże zagrożenie ratowni-
- oparzenia zewnętrzne, kie. ka)
- elektroliza płynów ustrojowych, pro- 2. dodatkowy - dywaniki, chodniki, Porażonego nieprzytomnego, u któ-
wadząca do zatrucia organizmu, pomosty i kalosze izolacyjne. rego stwierdzono brak pracy serca, na-
- zakłócenia w generacji i przewod- Wartość oporności skóry jest od- leży:
nictwie impulsów w obrębie mięśnia wrotnie proporcjonalna do częstotli- - ułożyć na wznak na twardym podło-
sercowego, wości prądu rażenia, - np. przy 500Hz żu,
- utrata przytomności. impedancja ta wynosi 1/10 impedancji - głowę odchylić w bok i oczyścić ja-
Z kolei przepływ prądu zmiennego przy 50Hz. mę ustną z ciał obcych,
może spowodować w miarę wzrostu
natężenia następujace zmiany w orga-
nizmie ludzkim:
- mrowienie w miejscach styku ciała
ze z
ródłem porażenia,
- drętwienie, ból i skurcze włókien
mięśniowych,
- oparzenia,
- skurcze mięśni oddechowych,
- niedotlenienie i zakwaszenie tkanek
ze względu na wzrost zawartości
CO2 we krwi,
- zaburzenia pracy serca z migotaniem
przedsionków i komór włącznie,
- spadek ciśnienia krwi,
- niedotlenienie mózgu,
- utrata przytomności,
- skurcz naczyń wieńcowych, dopro-
wadzający do ewentualnego zawału Przygotowanie porażonego do sztucznego oddychania: opróżnić jamę ustną
serca. i gardło, lekko odchylić głowę do tyłu
44
Czerwiec 2003 Świat Radio
Krótkofalowiec
Sztuczne oddychanie metodą usta-usta. Palec wskazujący
i kciuk prawej ręki zaciskają nos porażonego Pośredni masaż serca: nacisk na mostek
- głowę odchylić do tyłu, przesunąć - dla prądu stałego: 30mA Oporność uziomu sztucznego po-
żuchwę do góry i do przodu w celu - dla prądu zmiennego 15-100Hz: winna być równa 5&!, głębokość pogrą-
udrożnienia światła górnych dróg od- 10mA żenia uziomów w gruncie 3m dla pio-
dechowych, prowadzić masaż serca - - dla prądu zmiennego 1kHz: 16mA nowo wbitych z rur 23mm lub prętów
przez ucisk wewnętrzną częścią nad- - dla prądu zmiennego 10kH: 50mA 8mm i pow. ok. 5m2 dla uziomów
garstka w okolicy mostka z częstotli- - dla prądu zmiennego 100kHz: kilka- z taśm stalowych 16x5mm.
wością 70-80 razy na minutę, rów- set mA
nolegle stosując sztuczne oddychanie Instalowanie radiostacji
z częstotliwością około 15 razy na mi- Dodatkowe środki ochrony Przed zainstalowaniem nowej radio-
nutę (stosunek liczbowy częstotliwoś- przeciwporażeniowej stacji należy dokładnie przeczytać in-
ci oddechu do częstotliwości uciska- Uziemienie strukcję montażu i obsługi.
nia mostka powinien wynosić 1:5). Uziemienie urządzenia zasilanego Przy montażu trzeba:
Czynności te prowadzimy do mo- z sieci elektrycznej polega na połącze- - przestrzegać wskazówek zawartych
mentu przywrócenia oddechu i pracy niu przewodem obudowy urządzenia w instrukcji.
serca lub przybycia fachowej pomocy. z uziomem (poprzez zacisk uziemiają- - zapewnić odpowiednie uziemienie
Porażonego nieprzytomnego, u któ- cy na obudowie). lub zerowanie radiostacji,
rego stwierdzono brak oddechu należy: Zerowanie - zapewnić właściwe uziemienie kon-
- ułożyć na wznak na twardym podło- Zerowanie urządzenia zasilanego strukcji anteny,
żu, z sieci elektrycznej polega na połącze- - zapewnić odłączalność fidera od ra-
- głowę odchylić w bok i oczyścić ja- niu obudowy urządzenia z przewodem diostacji,
mę ustną z ciał obcych, zerowym w sieci (gniazdko z bolcem). - zapewnić właściwe warunki wentyla-
- odchylić głowę do tyłu, przesunąć Zacisk uziemienia urządzenia zasi- cji radiostacji,
żuchwę ku górze i do przodu w celu lanego z sieci elektrycznej można dołą- - zapewnić właściwe warunki ppoż.
udrożnienia światła górnych dróg od- czyć do: w pomieszczeniu
dechowych, - uziomu sztucznego, Narzędzia izolacyjne powinny posia-
- stosować sztuczne oddychanie - instalacji wodociągowej metalowej, dać uchwyty wykonane z materiałów
z częstotliwością około 15 razy na zapewniającej ciągłość przewodnict- elektrycznie izolacyjnych, z wyciśniętym
minutę. wa elektrycznego - ew. należy stoso- znakiem próby napięciowej lub poda-
Osoba porażona prądem elektrycz- wać bocznikowanie elementów izo- nym dopuszczalnym napięciem pracy.
nym powinna bezwzględnie udać się lujących (np. wodomierzy), Uchwyty nie powinny mieć śladów
do lekarza w celu uzyskania ogólnej - elementów metalowych konstrukcji uszkodzeń mechanicznych i zabrudzeń
oceny stanu zdrowia po wypadku oraz budynku. chemicznych.
przeprowadzenia badań dla określenia Przewód zerujący można dołączyć W pewnych przypadkach można nie
ewentualnych zmian w organizmie, tylko do przewodu zerującego sieci za- zerować oraz uziemiać urządzenia za-
mogących ujawnić się nawet w kilka silającej. silanego z sieci 50Hz.
dni po porażeniu.
Graniczne wartości bezpiecznych
napięć roboczych
Dla warunków normalnych przyj-
muje się za wartość bezpieczną:
- dla prądu stałego: 120V
- dla prądu zmiennego: 50V
Dla warunków zwiększonego nie-
bezpieczeństwa:
- dla prądu stałego: 60V
- dla prądu zmiennego: 25V
Graniczne wartości natężenia prądu Prawidłowe ułożenie nieprzytomnego, który nie wymaga sztucznego oddycha-
samouwolnienia: nia ani masażu serca (praca serca i oddech zachowane)
45
Świat Radio Czerwiec 2003
Krótkofalowiec
Urządzenia fabrycznie wykonane
w kl. I I izolacji, dostępne części ze-
Przykładowe pytania egzaminacyjne (KKK 6)
wnętrzne są odizolowane od części
przewodzących prąd - nie wymagają
1. Jakie zmiany w organizmie ludzkim może spowodować przepływ prądu stałego?
dodatkowego zerowania ani uziemie-
2. Jakie zmiany w organizmie ludzkim może spowodować przepływ prądu
nia.
zmiennego?
Urządzenia te nie posiadają zacisku
3. Jakie zmiany w organizmie ludzkim może spowodować przepływ prądu w.cz.?
ochronnego do połączenia uziemienia,
4. Wymień zewnętrzne objawy porażenia prądem 50Hz.
w przewodzie zasilającym brak żyły
5. Wymień zewnętrzne objawy porażenia prądem w.cz.
ochronnej a we wtyczce brak styku
6. Wymień zewnętrzne objawy porażenia prądem stałym.
ochronnego, lecz z możliwością wpro-
7. Podaj najbardziej niebezpieczne dla organizmu ludzkiego drogi przepływu
wadzenia wtyczki do gniazda ze sty-
prądu 50Hz i stałego.
kiem ochronnym.
8. Co to jest sprzęt ochronny na napięcie do 1kV?
W przypadku konieczności ingeren-
9. Jak zmienia się impedancja (oporność) skóry ze wzrostem częstotliwości
cji w urządzenia zasilane z sieci 50Hz
prądu rażenia?
należy:
10. Jakie czynniki fizyczne mają wpływ na wartość impedancji skóry ludzkiej?
- odłączyć zasilanie (wyłączenie wy-
11. Podaj sposoby uwolnienia porażonego spod działania prądu elektrycznego.
łącznikiem, wykręcenie bezpieczni-
12. Omów sposób postępowania z porażonym nieprzytomnym i bez akcji serca.
ków)
- rozładować kondensatory elektroli- 13. Omów sposób postępowania z nieprzytomnym bez oddechu.
tyczne w zasilaczu sieciowym, 14. Czy po porażeniu prądem elektrycznym należy iść do lekarza?
- rozładować elementy obwodów wy- 15. Podaj graniczne wartości bezpiecznych napięć roboczych.
sokiego napięcia.
16. Podaj graniczne wartości natężenia prądu samouwolnienia.
17. Co to jest uziemienie urządzenia zasilanego z sieci elektrycznej?
Wpływ pola w.cz. na organizm ludzki
18. Co to jest zerowanie urządzenia zasilanego z sieci elektrycznej?
Ogólnie wpływ pola w.cz. na orga-
19. Do czego można dołączyć zacisk uziemienia urządzenia zasilanego z sieci
nizm ludzki objawia się podwyższe-
elektrycznej?
niem temperatury napromieniowanych
20. Do czego można dołączyć przewód zerujący obudowę urządzenia zasilane-
tkanek, przy czym dla częstotliwości
go z sieci elektrycznej?
niskich rzędu 35MHz narażeniom ule-
21. Jakie warunki powinien spełniać uziom sztuczny?
gają skóra i tkanka podskórna, nato-
22. Podaj sposób postępowania przy instalowaniu nowej radiostacji, zapewniają-
miast dla częstotliwości rzędu 1GHz
cy bezpieczeństwo jej obsługi i użytkowania.
narażeniom ulegają mięśnie i wewnętr-
23. Jakim wymaganiom powinny odpowiadać narzędzia izolacyjne (wkrętaki,
zne narządy miąższowe.
szczypce)?
Ograniczenie szkodliwego wpływu
24. W jakich przypadkach można nie zerować, nie uziemiać urządzenia zasila-
pola w.cz. na organizm ludzki uzyskuje
nego z sieci 50Hz?
się poprzez:
25. Wymień zasady postępowania przy ingerencji w urządzenia zasilane z sieci 50Hz.
- stosowanie ekranowania urządzenia,
26. Omów wpływ pola w.cz. na organizm ludzki.
- ekranowanie miejsca pracy,
27. Omów sposoby ograniczenia szkodliwego wpływu pola w.cz. na organizm
- zwiększenie odległości urządzenia
ludzki.
od miejsca pracy,
- ograniczenie czasu pracy w polu 28. Dlaczego należy przeprowadzać lekarskie badania kwalifikacyjne i okresowe
w.cz. osób pracujących przy urządzeniach wytwarzających pole w.cz.?
Wskazane jest przeprowadzenie le- 29. Omów strefy ochronne występujące w otoczeniu urządzeń, wytwarzających
karskich badań kwalifikacyjnych i okre- pole elektromagnetyczne w.cz.
sowych osób pracujących przy urzą- 30. Jaki jest dopuszczalny czas przebywania ludzi w poszczególnych strefach
dzeniach wytwarzających pole w.cz.
ochronnych?
Badania kwalifikacyjne mają na celu
31. Co musisz zrobić, aby wykluczyć szkodliwy wpływ pola w.cz. twojej radio-
wykluczenie zatrudnienia osób, któ-
stacji na środowisko?
rych stan zdrowia może ulec dalszemu
32. Jakie instytucje są upoważnione do prowadzenia pomiarów natężenia pola
pogorszeniu w wyniku porażenia po-
w.cz. i wystawiania orzeczeń?
lem w.cz.
33. Jakie środki musisz zastosować, aby zmniejszyć wpływ pola w.cz. od twojej
Badania okresowe - profilaktyczne -
radiostacji na środowisko?
mają na celu wczesne wykrycie w or-
34. Podaj sposoby zabezpieczenia anteny przed wyładowaniami atmosferycznymi.
ganizmie zmian spowodowanych
35. Podaj sposoby zabezpieczenia radiostacji przed wyładowaniami atmosfe-
wpływem pola w.cz. i zapobieganie
rycznymi.
powstawaniu zmian nieodwracalnych.
36. Podaj sposoby zabezpieczenia radiostacji przed impulsem elektromagnetycznym.
Strefy ochronne występujące
37. Jakie elementy urządzeń zasilanych z sieci elektrycznej i w jakich okolicz-
w otoczeniu urządzeń, wytwarzają-
nościach mogą być przyczyną powstania pożaru?
cych pole elektromagnetyczne w.cz.
38. Jakimi gaśnicami można gasić urządzenia pod napięciem, zasilane z sieci do 1kV?
W polu w.cz. ustala sie następujące
39. Podaj sposób postępowania w przypadku pożaru urządzenia zasilanego
strefy ochronne:
z sieci elektrycznej.
- strefa niebezpieczna (zakaz przeby-
40. Jakie warunki powinno spełniać pomieszczenie, w którym będzie zainstalo-
wania w niej ludzi i zwierząt pod-
wana radiostacja?
czas pracy urządzenia),
41. Jakie uszkodzenia radiostacji (elementy, rodzaje pracy) mogą spowodować
- strefa zagrożenia (może przebywać
wzrost zagrożenia pożarowego?
tylko odpowiednio przeszkolona ob-
sługa, w czasie wyliczonym ze wzo- Odpowiedzi na zaznaczone pytania prosimy przesłać na adres redakcji ŚR do
ru, określającego zależność czasu końca czrwca br.
46
Czerwiec 2003 Świat Radio
Krótkofalowiec
przebywania od wielkości natężenia - stosować odgromniki na wyjściu/wej-
pola T< 8godz.), ściu radiostacji,
- strefa pośrednia (mogą przebywać - odłączyć antenę w przypadku wyła-
osoby posiadające aktualne świadec- dowań atmosferycznych i dłuższych
two lekarskie, w czasie jednej zmia- przerw w pracy.
ny roboczej T do 8 godz.), W celu zabezpieczenia radiostacji
- strefa bezpieczna (przebywanie do- przed impulsem elektromagnetycznym
zwolone bez ograniczeń). należy włączyć odgromniki w obwo-
Dopuszczalny czas przebywania ludzi dzie fidera lub zastosować elementy na
w poszczególnych strefach ochronnych: wejściu i wyjściu radiostacji blokujące
- w strefie niebezpiecznej: całkowity napięcie impulsowe powyżej wartości
zakaz przebywania ludzi, dopuszczalnych.
- w strefie zagrożenia: w czasie ograni-
czonym, zależnym od wartości natę- Przepisy przeciwpożarowe przy
żenia pola w.cz., urządzeniach elektrycznych
- w strefie pośredniej: do 8 godzin, Przyczyną powstania pożaru mogą
- w strefie bezpiecznej: bez ograniczeń. być:
- transformatory sieciowe, kable zasila-
Ochrona środowiska naturalnego jące, elementy w obwodach wyso-
przed promieniowaniem kiego napięcia, płytki drukowane -
elektromagnetycznym w wyniku przebić napięciowych,
Aby wykluczyć szkodliwy wpływ - niewłaściwe bezpieczniki - o więk-
pola w.cz. radiostacji na środowisko, szym prądzie znamionowym,
należy po zainstalowaniu radiostacji: - niewłaściwie dobrane elementy wio-
- wykonać pomiary natężenia pola dące prąd - w wyniku przeciążeń
w.cz., przepływającego prądu,
- wyznaczyć strefy ochronne, - zakurzenie i zabrudzenie wewnątrz
- wykonać polecenia organu przepro- urządzenia, niewystarczające chło-
wadzającego pomiary w zakresie dzenie urządzenia.
ochrony środowiska, Urządzenia pod napięciem można
- przestrzegać przepisów dotyczących gasić gaśnicami oznakowanymi literą
obsługi tych urządzeń.  E na obudowie. Są to gaśnice: prosz-
Do prowadzenia pomiarów natęże- kowe, halonowe, tetrowe, piasek.
nia pola w.cz. i wystawiania orzeczeń
powołane są natepujace instytucje: Sposób postępowania w przypadku
- w zakresie do 300MHz - Urząd Re- pożaru urządzenia zasilanego z sieci
gualcji Telekomunikacji i Poczty oraz elektrycznej.
Państwowa Inspekcja Sanitarno-Epi- W przypadku pożaru urządzenia za-
demiologiczna, silanego z sieci elektrycznej należy:
- w zakresie powyżej 300MHz - Cent- - skutecznie odłączyć zasilanie urzą-
ralne Laboratorium Ochrony Radio- dzenia,
logicznej. - gasić właściwymi gaśnicami,
Aby ograniczyć wpływ pola w.cz. - stosować koce gaśnicze.
od radiostacji na środowisko należy: Pomieszczenie, w którym będzie za-
- pracować z minimalną mocą zapew- instalowana radiostacja, powinno speł-
niającą łączność, niać nw. warunki:
- ukształtować charakterystykę pro- - suche, bez płynów, gazów i środków
mieniowania anteny tak, aby maksy- łatwopalnych,
malne promieniowanie w płaszczyż- - instalacja elektryczna o wymaganej
nie pionowej było powyżej linii hory- obciążalności,
zontu - zapewnienie wykonania zerowania/
- oddalić maksymalnie antenę od miej- uziemienia radiostacji.
sca przebywania ludzi i zwierząt. Uszkodzenia radiostacji mogące
spowodować wzrost zagrożenia poża-
Ochrona odgromowa rowego:
W celu zabezpieczenia anteny - stosowanie bezpieczników o prądzie
przed wyładowaniami atmosferyczny- znamionowym większym od nomi-
mi należy: nalnego,
- uziemić konstrukcję nośną anteny, - uszkodzone lub z niewłaściwych ma-
- stosować urządzenia odgromowe, teriałów elementy obwodów wyso-
- odłączyć antenę od radiostacji kiego napięcia,
w przypadku wyładowań atmosfe- - niewłaściwie dobrane, z niewłaści-
rycznych i przerw w pracy. wych materiałów, zużyte technicznie
Aby zabezpieczyć radiostację przed materiały izolacyjne,
wyładowaniami atmosferycznymi, na- - niewłaściwe lub brak chłodzenia
leży: urządzeń,
- uziemić konstrukcję nośną anteny, - praca w warunkach niedopasowania
- zastosować zabezpieczenie ochronne wyjścia do obciążenia.
radiostacji (uziemienie, zerowanie),
47
Świat Radio Czerwiec 2003