Sceptycyzm
[Człowiek nie jest w stanie zdobyć wiedzy pewnej  pomyśl dlaczego?]
Za inicjatora sceptycyzmu uważa się Pirrona, żyjącego w latach około 365 - około 275 p.n.e.
Propagatorem poglądów Pirrona był jego uczeń Tymon. Na powstanie sceptycyzmu miało wpływ
wiele czynników, między innymi podróże Pirrona i bezpośredni kontakt z kulturą wschodu.
Refleksji na temat odmienności kultur towarzyszyło zwrócenie uwagi na wielość teorii
filozoficznych, jakie zdołali wypracować Grecy. Szczególnie bogata oferta w zakresie filozofii
praktycznej odpowiadającej na pytanie jak żyć aby być szczęśliwym, była niezwykle
problematyczna ze względu na brak kryterium, za którego pomocą można byłoby wybrać właściwą,
czyli prawdziwą teorię. Kolejnym bardzo ważnym czynnikiem mającym wpływ na powstanie
sceptycyzmu była filozofia sofistyczna. Sofiści podkreślali, że nie ma prawdy obiektywnej, że
wszystko jest efektem konwencji przy uwzględnieniu pożytku jaki chcemy osiągnąć, że rzeczy nie
mają wartości samej w sobie, że człowiek jest miarą wszechrzeczy, co oznacza, że to człowiek
nadaje rzeczom wartość, natomiast sama hierarchia wartości zależy od różnych uwarunkowań i jest
zmienna.
Wymienione czynniki stanowiły przesłanki sformułowania przez Pirrona trzech zasad: a)
wiedzy na temat natury bytu; b) ustosunkowania się do bytu; c) korzyści wynikających z
ustosunkowania się do bytu. Rozważania Pirrona oparte są na założeniu, że znając naturę bytu
można wyprowadzić powinność, czyli odpowiedzieć na pytanie jak żyć, aby być szczęśliwym.
Podstawą jest zasada pierwsza, ponieważ posiadana wiedza na temat bytu, będzie warunkowała
ustosunkowanie siÄ™ do niego.
W wyniku badania natury bytu i przy uwzględnieniu różnych teorii filozoficznych, które
próbowały wyjaśnić na czym polega natura bytu, Pirron dochodzi jednak do negatywnych
wniosków. Stwierdzi, że rzeczy nie różnią się między sobą, na przykład: nie są ani ładne, ani
brzydkie; ani nie-istnieją, ani istnieją. Z tego wniosek, że natura bytu jest niemożliwa do poznania,
a nasza wiedza o rzeczach wynika nie z poznania natury bytu, tylko opiera siÄ™ na umowie i
zwyczaju. W związku z tym ustosunkowanie się do bytu powinno polegać na zajęciu postawy
obojÄ™tnoÅ›ci. Z czasem do sceptycyzmu wprowadzono termin epoché  zawieszenie sÄ…dów.
Mędrzec, dla którego coś nie jest oczywiste, powinien powstrzymać się od sądu. Można byłoby
uważać, że z braku wiedzy na temat bytu nie mogą wynikać żadne korzyści. W przypadku
stanowiska Pirrona tak jednak nie jest, przeciwnie, konieczność przyjęcia postawy obojętności
(apatia) w stosunku do bytu skutkuje osiągnięciem stanu szczęśliwości, który będzie rozumiany
jako wewnętrzna harmonia, wewnętrzny spokój (ataraxia).
Za sprawą Ainezydema (żyje w I wieku p.n.e.) dochodzi nie tyle do odrodzenia się
sceptycyzmu, co do jego właściwego ukształtowania, przy czym podstawą była nauka Pirrona,
który twierdził, że rzeczy nie są ani prawdziwe, ani fałszywe; że ani istnieją, ani nie-istnieją. Pod
użytym zwrotem  właściwe ukształtowanie trzeba rozumieć usystematyzowanie stanowiska, co
zostało osiągnięte między innymi za sprawą wprowadzenia 10 tropów, czyli argumentów, które
prowadziły do konieczności zawieszenia sądów.
10 tropów:
1. Różnica w budowie i funkcjonowaniu narządów zmysłowych u różnych istot. Wobec tego
nie można stwierdzić, który gatunek ma wrażenia prawdziwe, a który fałszywe. Człowiek i
żaba, patrząc na to samo, widzą co innego.
2. Różnica w budowie i funkcjonowaniu narządów zmysłowych w obrębie jednego gatunku.
Jeden człowiek słyszy lepiej, drugi gorzej. W związku z tym różnica ta przekłada się
również na wrażliwości w odbiorze bodz
ców, sposób reagowania, przyjmowania postaw,
wreszcie na sposób myślenia.
3. Różnica w budowie i funkcjonowaniu narządów zmysłowych w obrębie danej istoty, na
przykład konkretnego człowieka. Człowiek posiada różne zmysły, każdy z nich funkcjonuje
w zupełnie inny sposób i tym samym dostarcza innych wrażeń, które często nie mają z sobą
żadnego związku, np. zapach jabłka i jego kolor. Rozbieżność ta pozwala mówić, że  to, co
ukazuje się zmysłom, nie bardziej jest takie niż inne (cyt. za: Diogenes Laertios).
4. Zmienność predyspozycji do postrzegania. Funkcjonowanie zmysłów zależy od stanu, w
jakim znajduje się podmiot poznający, np.: zmęczenie, choroba, emocje itp.
5. Różnica w poglądach ludzi na temat: Boga, dobra, prawdy, sprawiedliwości, powinności itp.
O różnicy tej można mówić zarówno w obrębie danej nacji (w szerszym ujęciu  w obrębie
danej kultury), jak i porównując różne nacje (w szerszym ujęciu  porównując różne
kultury).
6. Poznanie zależy od różnych czynników. Poznanie nigdy nie jest  czyste , tylko  uwikłane .
Na przykład poznanie za pomocą wzroku zależy między innymi od natężenia światła.
7. Wrażenia otrzymywane w wyniku poznania zależą od odległości i umiejscowienia rzeczy
poznawanej. To, co z daleka wydaje się być okrągłe, z bliska może być kanciaste. Innym
przykładem może być to samo drzewo, które inaczej będzie wyglądało w lesie, a inaczej na
polu.
8. Przedmiot poznania jest zmienny, ponieważ natura rzeczy zależy od stosunków ilościowych.
Jedna i ta sama substancja może leczyć lub szkodzić, w zależności od ilości (chodzi również
o proporcje tych samych składników danej substancji).
9. Rzeczy poznajemy przy uwzględnieniu ich przeciwności lub innych rzeczy, tak jak na
przykład ciepło poznajemy uwzględniając zimno, lub piękno poznajemy uwzględniając
kształt i proporcję.
10. Na nasze poznanie ma wpływ ciągłość zjawisk i częstotliwość ich występowania.
Dalszy rozwój sceptycyzmu koncentrował się na precyzowaniu i ewentualnej modyfikacji
tropów oraz wskazywaniu na teoretyczne konsekwencje. Do najważniejszych postaci tego okresu
rozwoju sceptycyzmu zaliczyć należy Agryppę (około I/II wiek n.e.) oraz Sekstusa Empiryka
(około II/III wiek n.e.).
Agryppa w swojej argumentacji na rzecz sceptycyzmu zwraca między innymi uwagę na
wielość poglądów i argumentacji w odniesieniu do tego samego przedmiotu poznania. W oparciu o
ten argument można sformułować wniosek na temat równosilności sądów (izostenia). Istota tego
stanowiska polega na tym, że dowolnej tezie można przeciwstawić tezę negującą i każdej z nich
przypisać tyle samo argumentów za i przeciw. Problem polega na tym, że  według sceptyków 
brak jest kryterium, za którego pomocą można byłoby opowiedzieć się za jedną z dwóch tez.
Agryppa zwrócił uwagę również na to, co w tropach Ainezydema było zawarte implicite. Poznanie
zależy nie tylko od różnych czynników i elementów towarzyszących, ale również od relacji
podmiot  przedmiot. Bez tej relacji nie można mówić o poznaniu, co oznacza, że rzecz sama w
sobie nie jest możliwa do poznania, że faktycznie poznajemy  relację jaka powstaje pomiędzy
przedmiotem a podmiotem. Relację tę tworzy sposób, w jaki przedmiot oddziałuje na podmiot oraz
sposób w jaki podmiot odbiera to, co na niego oddziałuje. Na przykład wrażenie słodkości miodu,
nie jest  właściwością immanentną miodu, lecz efektem oddziaływania miodu  jako substancji
chemicznej  na kubki smakowe. Kosztując miodu, nie można więc powiedzieć, że jest słodki, co
najwyżej, że wywołuje wrażenie słodkości, pamiętając przy tym, że na te wrażenie wpływ mają
również nasze kubki smakowe.
Niekwestionowaną zasługą Agryppy jest zwrócenie uwagi na błędy logiczne, jakie są
popełniane przy wnioskowaniu. Pierwszy błąd  dowodzenie w nieskończoność polega na tym, że
wyjaśniając coś, wskazuje się na przyczynę, która też jest czymś warunkowana, zatem również ma
swoją przyczynę, ta z kolei także ma swoją przyczynę  i tak w nieskończoność. Takie
wnioskowanie jest błędne, ponieważ nie jest  wnioskowaniem zamkniętym , a tylko wnioskowanie
zamknięte (skończone) ma moc eksplikatywną. Drugim błędem logicznym jest przyjęcie
nieuzasadnionej przesłanki, z której wyprowadza się dalsze wnioski. Błąd ten jest bezpośrednio
związany z pierwszym, ponieważ aby uniknąć błędu dowodzenia w nieskończoność, filozofowie
zakładają jakąś przesłankę, z której wyprowadzają wnioski. Jednak zdaniem sceptyków,
wnioskowanie oparte na nieuzasadnionej przesłance nie może być jednak prawomocne. Trzecim
błędem logicznym jest błąd określany mianem błędnego koła. Istota tego błędu polega na tym, że
niewiadomą definiuje się przez niewiadomą. Klasycznym przykładem takiego błędu będzie
stwierdzenie: pieniądz, to pieniądz. Błąd ten jest niezwykle trudny do wykrycia przy złożonej
argumentacji.
Krytykę wiedzy rozumowej rozwija Sekstus Empiryk, wykazując w swojej filozofii, że nie
istnieje ani kryterium prawdy, ani sama prawda. Krytykuje poszukiwanie przyczyn i zasad jako
działanie nieprawomocne. Uwaga Sekstusa Empiryka zwrócona jest na dawaniu porad odnośnie
sposobu życia. Zdaniem filozofa powinniśmy kierować się tym, co dla życia jest pożyteczne, czyli
zaspokajaniem tych pragnień, które służą życiu. Natomiast powstrzymywanie się od sądów pozwoli
osiągnąć wewnętrzny spokój, który pozwoli na lepsze odczuwanie potrzeb naszej natury.
Znaczenie sceptycyzmu dla rozwoju filozofii jest nie do przecenienia. Z jednej strony mamy
do czynienia z ograniczeniem możliwości rozwoju filozofii, wręcz do jej zaniku, skoro prawdy nie
ma, lub ewentualnie jest niemożliwa do poznania. Z drugiej strony, sceptycyzm mobilizował do
poszukiwania nowych rozwiązań, które pozwoliłyby uprawiać filozofię afirmatywną. Rozwiązania
te można sprowadzić do dwóch kierunków poszukiwań. Pierwszy polega na szukaniu błędów w
argumentacji sceptyków, drugi na szukaniu nowego sposobu, nowej drogi uprawiania filozofii, do
której argumenty sceptyków nie mają zastosowania. Sceptycyzm był kierunkiem filozoficznym,
który miał znaczenie nie tylko w filozofii starożytnej. Należy odnotować odrodzenie się
sceptycyzmu w czasach nowożytnych. Był to na tyle silny nurt filozoficzny, że nie sposób było
sceptycyzm ignorować, dlatego filozofowie na różne sposoby i z różnym skutkiem próbowali do
tego nurtu się ustosunkować. Między innymi różnorodne próby odniesienia się do sceptycyzmu,
określały cechy charakterystyczne danej teorii filozoficznej.
[Jakie zarzuty można sformułować przeciwko sceptycyzmowi? Czy możliwa jest wiedza
pewna? Czy powstrzymywanie się od sądów jest skutecznym sposobem na osiągnięcie
wewnętrznej harmonii i tym samym szczęścia?]