MSW
T.03 Siły Zbrojne jako narzędzie polityki
Jerzy DEREC
dr inż.
Opracowano na podstawie
ISTOTA OBRONNOŚCI RP
dr Hieronim SZAFRAN
WARSZAWA  Listopad 2009 r.
 TEZY
1. Wprowadzenie
2. Cele strategiczne w dziedzinie obronności.
2. Podstawowe założenia Obronności RP.
3. Obronność państwa w czasie pokoju.
4. Reagowanie na zagrożenia kryzysowe.
5. Obrona przed agresją zbrojną.
Literatura:
Balcerowicz B., Siły zbrojne w państwie i stosunkach
międzynarodowych, Wydawnictwo Naukowe
SCHOLAR, Warszawa 2006.
Huzarski M., Zmienne podstawy bezpieczeństwa
i obronności państwa, AON, Warszawa 2009.
Obrona narodowa w tworzeniu bezpieczeństwa III RP.
Podręcznik dla studentek i studentów, red. R.
Jakubczak, Dom Wydawniczy Bellona, Warszawa
2007.
Strategia obronności Rzeczypospolitej Polskiej
(projekt), MON Departament Strategii i Planowania
Obronnego, Warszawa 2009.
OBRONNOŚĆ
- jedna z podstawowych dziedzin działalności państwa,
mająca na celu przeciwdziałanie wszelkiego rodzaju
zagrożeniom.
Słownik terminów z zakresu bezpieczeństwa narodowego,
wyd. 4, Akademia Obrony Narodowej, Warszawa 2002, s. 83.
- jedna z podstawowych dziedzin działalności
państwa, realizowana przez system obronny państwa,
mająca na celu zapewnienie przyjętego poziomu
zdolności obronnych (zabezpieczenia żywotnych
interesów) przed zagrożeniami zewnętrznymi
i możliwości wspierania realizacji interesów
narodowych przy wykorzystaniu instrumentów
wojskowych i niemilitarnych
ZAKRESY ZNACZENIOWE
Bezpieczeństwo narodowe
Obronność
Wojskowość
EWOLUCJA MYŚLENIA O OBRONNOŚCI PAC
STWA
" wiele zmian w organizacji obrony narodowej
" jest ona postrzegana w szerszych niż tradycyjnie
kategoriach, jest traktowana jako suma wszystkich
cywilnych i wojskowych przedsięwzięć mających na
celu przeciwstawienie się wszelkim potencjalnym
zagrożeniom żywotnych interesów narodowych,
zarówno militarnym, jak i niemilitarnym
" wynika to przede wszystkim ze zmiany istoty zagrożeń
bezpieczeństwa narodowego (i międzynarodowego),
a także z konsekwentnych przeobrażeń w zakresie
i procedurach reagowania na nie
EWOLUCJA MYŚLENIA O OBRONNOŚCI PAC
STWA
" łączenie globalnego oglądu i wszechstronnego kontekstu
ze zintegrowanym podejściem do bezpieczeństwa w skali
międzynarodowej i narodowej
" umiejętne wykorzystanie synergii oddziaływania
instrumentów dyplomatycznych, wojskowych
i ekonomicznych, w celu zidentyfikowania, zapobiegania i
rozwiązania konfliktów w ich wstępnej fazie
" potrzeba modyfikacji klasycznie pojmowanego
bezpieczeństwa i oparcie go nie tylko na zdolnościach
wojskowych i wysiłkach politycznych, ale również na
nietradycyjnych składnikach bezpieczeństwa, takich jak
pomoc gospodarcza, technologiczna czy edukacyjna
1. Cele strategiczne
w dziedzinie obronności
NADRZ
DNY CEL STRATEGICZNY RP
- zapewnienie korzystnych i bezpiecznych
warunków realizacji interesów narodowych
poprzez eliminację zewnętrznych i wewnętrznych
zagrożeń, redukowanie ryzyka oraz odpowiednie
oszacowanie podejmowanych wyzwań
i umiejętne wykorzystanie pojawiających się
szans
STRATEGICZNE CELE RP W DZIEDZINIE OBRONNOŚCI
" obrona niepodległości i suwerenności Rzeczypospolitej
Polskiej, jej integralności i nienaruszalności granic;
" zapewnienie bezpieczeństwa obywateli, praw człowieka
i podstawowych wolności, a także umacniania
demokratycznego porządku publicznego;
" zapewnienie bezpieczeństwa, ochrony i opieki nad
obywatelami polskimi przebywającymi poza granicami kraju;
" zapewnienie możliwości aktywnego kształtowania stosunków
w otoczeniu międzynarodowym i zdolności skutecznego
działania na rzecz realizacji interesów narodowych;
" rozwijanie partnerskiej współpracy wojskowej z innymi
państwami, zwłaszcza sąsiednimi;
STRATEGICZNE CELE RP W DZIEDZINIE OBRONNOŚCI
" realizacja zobowiązań sojuszniczych,
wynikających z członkostwa Polski w
NATO i Unii Europejskiej;
" zaangażowanie w międzynarodowe operacje
reagowania kryzysowego, prowadzone przez
NATO, UE oraz ONZ i OBWE, zgodnie ze
Strategią udziału Sił Zbrojnych RP w operacjach
międzynarodowych. (Prezydent)
2. Podstawowe założenia Obronności RP
Podstawowe założenia Obronności RP
" wynikają z wartości i zasad zapisanych w Konstytucji RP
oraz z wytycznych przyjętych w narodowych
dokumentach strategicznych, w tym w Strategii
Bezpieczeństwa Narodowego RP oraz Polityczno-
Strategicznej Dyrektywie Obronnej RP
" prymat bezpieczeństwa nad innymi sferami życia,
wyrażający się dbałością o bezpieczeństwo państwa i
obywateli. Bezpieczeństwo ma charakter niepodzielny 
jego wymiar wewnętrzny jest współzależny z zewnętrznym,
a narodowy z sojuszniczym
" obrona państwa i udział w obronie sojuszniczej, pozostają
powinnością konstytucyjną i zobowiązaniem wynikającym
z ratyfikowanego przez RP Traktatu Waszyngtońskiego
Podstawowe założenia Obronności RP
" państwo polskie utrzymuje ciągłą zdolność do obrony,
wykorzystując do tego wszystkie dostępne środki
i podporządkowując działania polityczne, gospodarcze,
wojskowe i dyplomatyczne
" sprawnie działający i permanentnie doskonalony system
obronny państwa (SOP), składający się z podsystemu
kierowania bezpieczeństwem narodowym, w tym obroną
państwa oraz dwóch podsystemów wykonawczych 
militarnego i niemilitarnego
" architektura bezpieczeństwa i obronności RP opiera się na
dwóch filarach  atlantyckim i europejskim. Polska rozwija
swoje zdolności obronne z uwzględnieniem koncepcji
kolektywnej obrony, wsparcia ze strony sił sojuszniczych
oraz współpracy koalicyjnej. Ważnym elementem
wzmacniającym bezpieczeństwo i obronność państwa jest
strategiczny sojusz ze Stanami Zjednoczonymi Ameryki
Podstawowe założenia Obronności RP
" działania na rzecz bezpieczeństwa i obrony są i będą
prowadzone przede wszystkim w układzie sojuszniczym,
choć nie wyklucza się działań samodzielnych
" zagrożenia bezpieczeństwa będą zwalczane u ich z
ródeł,
także poza granicami Polski. Udział w operacjach poza
granicami kraju jest wyrazem sojuszniczej solidarności oraz
ma charakter prewencyjny wobec zagrożeń o charakterze
asymetrycznym i globalnym
" naczelnym zadaniem Sił Zbrojnych RP jest obrona państwa
i udział w obronie sojuszników
" profesjonalizacja i transformacja Sił Zbrojnych RP
ukierunkowane są na zwiększanie potencjału militarnego
i zdolności operacyjnych sił oraz wzmacnianie ich obronno-
ekspedycyjnego charakteru
Podstawowe założenia Obronności RP
" poziom zdolności obronnych RP jest wypadkową potrzeb
narodowych i zobowiązań sojuszniczych
" skuteczne przeciwstawienie się współczesnym
zagrożeniom wymaga integracji reagowania obronnego i
zarządzania kryzysowego. Konieczne jest skorelowanie
procedur i przedsięwzięć planistycznych oraz
doskonalenie koordynacji działań organów właściwych w
tych obszarach
" nieprzewidywalność współczesnego świata wymaga
wyprzedzającego planowania w stosunku do
hipotetycznych wariantów zagrożeń, elastyczności
reagowania odpowiednio do charakteru, skali i miejsca
zagrożeń oraz kompleksowego podejścia do spraw
bezpieczeństwa i obronności państwa
" koncepcja obronności zakłada podejmowanie określonych
zadań strategicznych, odpowiednio do stanów
funkcjonowania państwa: pokoju, kryzysu i wojny
STRATEGICZNE CELE RP W DZIEDZINIE OBRONNOŚCI
" realizacja zobowiązań sojuszniczych, wynikających
z członkostwa Polski w NATO i Unii Europejskiej;
" zaangażowanie w międzynarodowe operacje reagowania
kryzysowego, prowadzone przez NATO, UE oraz ONZ i
OBWE, zgodnie ze Strategią udziału Sił Zbrojnych RP w
operacjach międzynarodowych.
3. Obronność państwa w czasie pokoju
OBRONNOŚĆ PAC
STWA W CZASIE POKOJU
sprowadza się do realizacji dwóch rodzajów działań
strategicznych:
" utrzymywania sprawności i doskonalenia SOP,
zintegrowanego z sojuszniczym systemem
bezpieczeństwa
oraz
" kształtowania środowiska międzynarodowego na rzecz
realizacji interesów narodowych
ZADANIA W RAMACH UTRZYMYWANIA SPRAWNOŚCI
I DOSKONALENIA SOP
- prowadzenie analiz i ocen zagrożeń bezpieczeństwa
międzynarodowego i narodowego;
- wyprzedzające planowanie obronne obejmujące
planowanie strategiczno-operacyjne i programowanie
obronne;
- doskonalenie wspólnych (narodowych i sojuszniczych)
procedur działania w sytuacjach kryzysowych i w czasie
wojny oraz udział w planowaniu obronnym NATO;
- zwiększanie zdolności Sił Zbrojnych RP do szybkiego
reagowania na bezpośrednie zagrożenie bezpieczeństwa
państwa, w tym zwiększenie ich zdolności do prowadzenia
samodzielnych działań;
ZADANIA W RAMACH UTRZYMYWANIA SPRAWNOŚCI
I DOSKONALENIA SOP
- utrzymywanie i doskonalenie zintegrowanego systemu
kierowania bezpieczeństwem narodowym, w tym obroną
państwa;
- utrzymywanie zdolności do wprowadzania stosownych
do skali i charakteru zagrożeń wyższych stanów gotowości
obronnej państwa;
- zapewnienie warunków do przyjęcia na swoim terytorium
Sojuszniczych Sił Wzmocnienia (SSW) poprzez realizację
zadań militarnego i niemilitarnego wsparcia państwa
gospodarza (HNS);
- zapewnienie ochrony ludności, w tym przed
pozamilitarnym użyciem środków masowego rażenia;
ZADANIA W RAMACH UTRZYMYWANIA SPRAWNOŚCI
I DOSKONALENIA SOP
- zapewnienie ochrony infrastruktury krytycznej, środowiska
naturalnego i dziedzictwa narodowego;
- utrzymanie gotowości do realizacji zadań produkcyjnych
i usługowych określonych w Programie Mobilizacji
Gospodarki (PMG);
- utrzymywanie niezbędnego poziomu rezerw państwowych
i osobowych na potrzeby SZ RP;
- edukację w zakresie bezpieczeństwa i obronności
oraz patriotyczne wychowanie społeczeństwa.
ZADANIA
KSZTAA
TOWANIA ŚRODOWISKA MI
DZYNARODOWEGO
NA RZECZ REALIZACJI INTERESÓW NARODOWYCH
- zapewnienie Polsce silnej pozycji międzynarodowej oraz
możliwości skutecznego promowania polskich interesów na
arenie międzynarodowej, poprzez usprawnianie działania
mechanizmów sojuszniczych, skuteczności instytucji
międzynarodowych i prawa międzynarodowego, rozwój
przyjaznych stosunków z partnerami i sąsiadami,
wspieranie procesów transformacji w Europie Środkowej i
Wschodniej;
- umacnianie mechanizmów kontrolnych w dziedzinie
nieproliferacji BMR, materiałów i technologii podwójnego
zastosowania oraz w obszarze kontroli
zbrojeń, udział w działaniach na rzecz promocji demokracji i
poszanowania praw człowieka oraz zaangażowanie w
międzynarodowe wysiłki na rzecz ochrony środowiska;
ZADANIA
KSZTAA
TOWANIA ŚRODOWISKA MI
DZYNARODOWEGO
NA RZECZ REALIZACJI INTERESÓW NARODOWYCH
- wydzielenie i utrzymywanie sił i środków do udziału
w sojuszniczych operacjach reagowania kryzysowego,
operacjach humanitarnych i poszukiwawczo-ratowniczych, a
także w możliwych operacjach koalicyjnych, bilateralnych i
narodowych;
- aktywne oddziaływanie na potencjalne z
ródła zagrożeń
związanych z globalnym terroryzmem, poprzez prewencyjną
politykę zagraniczną i społeczno-ekonomiczną, włącznie
z gotowością do uczestnictwa w akcjach antyterrorystycznych
i kontrterrorystycznych.
4. Reagowanie na zagrożenia kryzysowe
REAGOWANIE NA ZAGROŻENIA KRYZYSOWE
" RP podejmie działania zmierzające do jak najszybszego
opanowania kryzysu/konfliktu w celu zminimalizowania jego
skutków i przywrócenia stanu sprzed kryzysu, a w
szczególności zapobieżenia przerodzenia się kryzysu w
bezpośrednie zagrożenie wojenne dla Polski lub jej sojuszników
" władze państwowe podejmują decyzje o rozpoczęciu realizacji
określonych przedsięwzięć zawartych w Planie Reagowania
Obronnego RP lub stosownych planach zarządzania
kryzysowego
" osiągnięcie stosownego do skali zagrożenia poziomu
gotowości obronnej państwa oraz stworzy warunki do
uruchomienia sił i środków, w tym Sił Zbrojnych RP
w celu wsparcia działań reagowania kryzysowego
REAGOWANIE NA ZAGROŻENIA KRYZYSOWE
" w przypadku wystąpienia kryzysu w dalszym otoczeniu
międzynarodowym, gdy dojdzie do zaangażowania NATO lub
UE, RP jest gotowa do udziału w operacji w ramach działań
prewencyjno-stabilizacyjnych w składzie sił sojuszniczych
" zaangażowanie Sił Zbrojnych RP zgodnie z Strategią udziału Sił
Zbrojnych RP w operacjach międzynarodowych
" użycie sił zbrojnych w połączeniu z instrumentami
dyplomatycznymi, gospodarczymi oraz organizacjami
pozarządowymi
REAGOWANIE NA ZAGROŻENIA KRYZYSOWE
" w razie pojawienia się sytuacji kryzysowej w bezpośrednim
otoczeniu Rzeczypospolitej Polskiej podjęte zostaną  zarówno
w wymiarze narodowym, jak i w ramach reagowania
sojuszniczego  kompleksowe działania polityczno- militarne i
niemilitarne, mające na celu zmniejszenie napięcia i
rozładowanie kryzysu
" uruchomione zostaną mechanizmy reagowania NATO, w tym
procedury konsultacyjne, zdolności wojskowe oraz środki
reagowania kryzysowego w ramach NCRS.
NA TERYTORIUM RP
" wprowadzony zostanie, adekwatny do skali zagrożenia, stopień
alarmowy oraz/lub stan gotowości obronnej państwa czasu
kryzysu
" organy administracji publicznej oraz Siły Zbrojne RP realizują
rekomendowane przedsięwzięcia i procedury podwyższania
zdolności do działania oraz wskazane zadania z planów
operacyjnych
REAGOWANIE NA ZAGROŻENIA KRYZYSOWE
" W RAZIE ESKALACJI KRYZYSU
" wprowadzony zostanie w państwie stan wyjątkowy, a w
ostateczności  stan wojenny, wraz z przewidzianymi dla niego
postanowieniami, w tym z ogłoszeniem częściowej lub
powszechnej mobilizacji i powołaniem Naczelnego Dowódcy Sił
Zbrojnych
" RP dążyć będzie do osiągnięcia pełnej gotowości sił osłony
strategicznej, a także sił i środków przeznaczonych do
zabezpieczenia działań sił zbrojnych własnych i sojuszniczych
w ramach HNS
REAGOWANIE NA ZAGROŻENIA KRYZYSOWE
W PRZYPADKU WYST
PIENIA WEWN
TRZKRAJOWEJ SYTUACJI
KRYZYSOWEJ,
" gdy użycie innych sił i środków jest niemożliwe lub może
okazać się niewystarczające, Minister Obrony Narodowej może
przekazać do dyspozycji wojewody pododdziały lub oddziały Sił
Zbrojnych RP. Działają one zgodnie ze swym przygotowaniem
specjalistycznym, realizując zadania z zakresu zarządzania
kryzysowego, w tym: zadania poszukiwawczo-ratowniczych,
ewakuacji, likwidacji skażeń chemicznych i biologicznych, prac
z użyciem specjalistycznego sprzętu technicznego lub
materiałów wybuchowych znajdujących się na wyposażeniu Sił
Zbrojnych.
" przekazane pododdziały lub oddziały funkcjonują w swoim
składzie etatowym lub jako doraz
nie tworzone zgrupowania
zadaniowe
REAGOWANIE NA ZAGROŻENIA KRYZYSOWE
W RAMACH DZIAA
AC
PROWADZONYCH W OBRONIE PRZED
TERRORYZMEM
" RP podejmie  zarówno samodzielnie, jak i w ramach
reagowania sojuszniczego  kompleksowe działania militarne i
niemilitarne, mające na celu przeciwdziałanie zagrożeniu,
zmniejszenie lub likwidację jego skutków
W PRZYPADKU POZYSKANIA INFORMACJI O POTENCJALNYM
ZAGROŻENIU W POLSCE,
" uruchomione zostaną narodowe procedury zarządzania
kryzysowego, w tym wprowadzone będą odpowiednie stopnie
gotowości alarmowej dla sił i środków zarządzania kryzysowego
REAGOWANIE NA ZAGROŻENIA KRYZYSOWE
" W PRZYPADKU WYST
PIENIA ATAKU TERRORYSTYCZNEGO
NA OBIEKTY I SYSTEMY INFRASTRUKTURY KRYTYCZNEJ
PAC
STWA,
" uruchomione zostaną procedury realizacji zadań zawartych
w NSPK, planach reagowania kryzysowego i planach ochrony
infrastruktury krytycznej
" organy właściwe do spraw zarządzania kryzysowego
uruchomią niezbędne siły i środki w celu likwidacji skutków
ataków terrorystycznych, wzmocnienia ochrony obiektów
infrastruktury krytycznej państwa oraz przeciwdziałania
kolejnym atakom terrorystycznym
" działania służb państwowych odpowiedzialnych za zwalczanie
terroryzmu mogą być wspierane przez siły i środki wydzielane
przez siły zbrojne
" w zależności od skali zagrożenia terrorystycznego lub
zaistniałej sytuacji kryzysowej, Rada Ministrów podejmie
uchwałę o skierowaniu do Prezydenta RP
wniosku o wprowadzenie stanu wyjątkowego na części lub
REAGOWANIE NA ZAGROŻENIA KRYZYSOWE
POLSKA GOTOWA JEST DO UDZIAA
U W SOJUSZNICZYCH I
MI
DZYNARODOWYCH DZIAA
ANIACH ANTYTERRORYSTYCZNYCH
I KONTRTERRORYSTYCZNYCH POZA OBSZAREM KRAJU
" będą one mogły przybrać formę operacji wojskowej lub wsparcia
udzielonego władzom państwowym w łagodzeniu skutków ataku
terrorystycznego
5. Obrona przed agresją zbrojną
OBRONA PRZED AGRESJ
ZBROJN

Dla Polski każda wojna będzie miała charakter obronny i odbywać się
będzie w układzie sojuszniczym.
- działania SZ RP prowadzone będą od samego początku w składzie
wielonarodowych zgrupowań sojuszniczych rozwiniętych na
terytorium RP.
W PRZYPADKU GWAA
TOWNEJ ESKALACJI KRYZYSU,
SZ RP będą prowadziły samodzielne działania obronne do czasu
przybycia wsparcia sojuszniczego (COP) Art5.,
koncentrując się na opóz
nianiu działań przeciwnika i zatrzymaniu jego
natarcia najdalej na strategicznej rubieży obrony
ZADANIA STRATEGICZNE:
- uruchomienie systemu mobilizacyjnego rozwinięcia SZ RP, -
przegrupowanie ich do rejonów operacyjnego przeznaczenia
- podjęcie stosownych działań w celu zapobieżenia konfliktowi
i doprowadzenia do rozwiązania kryzysu
OBRONA PRZED AGRESJ
ZBROJN

we wczesnym stadium konfliktu
- wykorzystanie jednostek Sił Wysokiej Gotowości do
zademonstrowania determinacji państwa i społeczeństwa oraz
politycznej woli przeciwstawienia się zaistniałemu zagrożeniu.
Poziom zaangażowania jednostek Sił Niższej Gotowości zależeć
będzie od rozwoju sytuacji
w przypadku stwierdzenia symptomów agresji i konieczności
wzmocnienia obrony narodowej przez Sojusznicze Siły
Wzmocnienia,
SZ RP wejdą w skład zgrupowania obronnego połączonych sił
sojuszniczych pod dowództwem koalicyjnym w celu jej odparcia
i uniemożliwienia rozwinięcia działań ofensywnych na terytorium
Polski;
przegrupowanie i włączenie SSW do SOP nastąpi po decyzji właściwych
władz NATO, które realizować będą uprzednio przedsięwzięcia
wynikające ze strategii odstraszania
OBRONA PRZED AGRESJ
ZBROJN

działania Narodowych Sił Rezerwowych
będą wspierać siły sojusznicze, wykonując zadania obronne na terenie
kraju (w tym zabezpieczenie funkcjonowania infrastruktury krytycznej
państwa) i współdziałając z elementami podsystemu niemilitarnego
SOP
Podsystem niemilitarny SOP podejmie działania ukierunkowane na:
" utrzymanie potencjału obronnego państwa poprzez ochronę
ludności i majątku narodowego,
" zapewnienie skutecznego funkcjonowania administracji
i gospodarki w warunkach wojny,
" zaspakajanie podstawowych potrzeb ludności
" udzielanie wszechstronnego wsparcia siłom zbrojnym (własnym
i sojuszniczym).
OBRONA PRZED AGRESJ
ZBROJN

Realizacja militarnych i niemilitarnych przedsięwzięć, prowadzonych na
rzecz:
" podnoszenia gotowości Sił Zbrojnych RP,
" przejścia na wojenny system kierowania,
" przejścia gospodarki do funkcjonowania w czasie wojny, w tym
realizacji zadań wynikających z Programu Mobilizacji Gospodarki;
zapewnienia ochrony ludności,
" podnoszenia zdolności obronnej państwa,
" utrzymania pozycji państwa w systemie bezpieczeństwa
międzynarodowego
Powyższe zadania mogą być realizowane równolegle w trybie
nakazowym lub stosownie do przygotowanych zestawów zadań
ujętych w planach operacyjnych.
Dla ich realizacji niezbędne jest zapewnienie wszechstronnego
współdziałania na wszystkich szczeblach organizacyjnych
poszczególnych elementów SOP.