Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego
Funduszu Społecznego
RADZENIE SOBIE ZE
STRESEM
Ludzie sÄ… na tyle zestresowani, na ile sami sobie na to pozwalajÄ… .
Skoro żyjesz  doświadczasz stresu. Nikt nie jest na niego
uodporniony. Stanowi on nieodłączny aspekt życia.
Co to jest stres?
Kiedy człowiek niespodziewanie traci pracę lub nie radzi sobie
z coraz większą ilością zadań w pracy - jego organizm jak i psychika
odbierają to jako zagrożenie (stres) i zaczynają przygotowywać się do
obrony. Zachodzą wówczas zmiany, które mają lepiej przygotować nas
do poradzenia sobie z niecodziennÄ…
sytuacją. Już od pradawnych czasów nasz
organizm szkolił się w reagowaniu na
groz
ne sytuacje (na przykład pojawienie się
w pobliżu watahy wilków). Wraz z upływem
lat w wyniku krzyżowania się genów od
osobników, które szybko reagowały na
sytuacje zagrażające życiu wytworzył się
charakterystyczny dla gatunku sposób
reakcji fizjologicznej na zagrożenie.
Część ludzkiego układu nerwowego wyspecjalizowała się
w automatycznym reagowaniu na otoczenie i zmiany wewnÄ…trz
człowieka. Tą częścią układu nerwowego jest Autonomiczny Układ
Nerwowy (AUN). Dzieli się on na dwie części: sympatyczną
i parasympatyczną. Część sympatyczna pobudzana jest w sytuacjach
zagrożenia, natomiast część parasympatyczna odpowiada za
uspokojenie organizmu w momencie, kiedy zagrożenie zniknie.
Stres to po prostu reakcja na trudne sytuacje, zbyt duże
przeciążenie (zarówno fizyczne jak i psychiczne), zbyt silne
bodz
ce. Można go opisać jako reakcję na różnicę pomiędzy tym,
na co nasz organizm i nasza psychika sÄ… gotowe,
a rzeczywistymi wymaganiami, jakie stawia nam otoczenie.
Jeżeli przez dłuższy czas leżysz na plaży i Twój organizm
przyzwyczaił się do wysokiej temperatury, nagle wejdziesz do zimnego
jeziora, rozpoczyna siÄ™ reakcja stresowa.
2
Podobnie dzieje się, gdy szef stawia Ci wymagania, którym nie
jesteś w stanie sprostać lub gdy nie możesz być pewny, czy poradzisz
sobie w danej sytuacji.
Te pozornie odległe od siebie wydarzenia (nazywane stresorami)
Å‚Ä…czÄ… dwie istotne cechy: reakcja organizmu oraz reakcja psychiki.
Wszystko, co składa się na stres, pozwala nam zmobilizować
organizm i psychikÄ™ do radzenia sobie w trudnych sytuacjach.
Najbardziej oczywistym przykładem takiej mobilizacji jest sytuacja,
w której musimy uciekać przed napastnikiem. Stres zwiększa wydolność
organizmu, dzięki czemu możemy biec dużo szybciej i dużo dłużej niż
gdy biegamy jedynie dla przyjemności. Stres często przestaje jednak
przynosić korzyści i zaczyna szkodzić. Dzieje się tak gdy trwa zbyt długo
i gdy jest zbyt silny.
Stres wyzwala się, gdy umysł i ciało reagują na jakaś realną
lub wyobrażoną sytuację.
Powodem reakcji stresowej
jest też wiele sytuacji, z którymi
spotykamy się wielokrotnie każdego
dnia: uliczny hałas, brak czasu na
załatwienie wszystkich pilnych spraw
czy choćby przejście przez ruchliwą
ulicę, co także wymaga od nas
wzmożonego wysiłku psychicznego,
nawet jeśli nie zdajemy sobie z tego
sprawy.
Stres przewlekły może być związany z czynnikami, na
które na co dzień nie zwracamy uwagi: hałas, pośpiech,
brak wypoczynku, itp. Jego objawy są też łagodniejsze
(choć trwają dłużej), przez co najczęściej w ogóle nie
wiążemy ze stresem tego, że jesteśmy zmęczeni,
apatyczni, brak nam sił, jesteśmy rozdrażnieni
zdekoncentrowani, mamy wszystkiego dość. Na ogół
przypisujemy takie objawy innym problemom, zaniedbujÄ…c
swój stan psychiczny, przez co stres i jego następstwa
rosnÄ….
3
Na zetknięcie się ze stresorem odpowiada tak Twój umysł jak
i ciało. Wszystko zaczyna się od reakcji psychicznej, która jest
uzależniona od tego, jak postrzegasz siebie w otaczającym świecie. To
bowiem determinuje sposób, w jaki na stresor odpowie Twoje ciało.
Następuje zatem reakcja biologiczna. Trwa to zaledwie 8 sekund! Impuls
elektryczny wysłany przez mózg pobudza przysadkę mózgową. Ta
z kolei emituje do krwioobiegu adrenokortykotopinę, która pobudza
nadnercza do produkcji adrenaliny. Twój organizm staje się silnie
pobudzony. Jak intensywna będzie ta reakcja  zależy tylko i wyłącznie
od Ciebie i Twojej oceny danej sytuacji.
Biologia stresu
Stres to nie tylko napięcie psychiczne i pobudzenie emocjonalne,
ale również cały szereg reakcji czysto fizjologicznych. Najważniejsze
z nich to:
" zmiany hormonalne: wystrzelenie dużej
dawki adrenaliny do krwi,
" rozszerzenie z
renic aby lepiej widzieć
otoczenie,
" zagęszczenie śliny aby zmagazynować
rezerwy wody w razie przegrzania
organizmu (suchość w ustach),
" zatrzymanie gruczołów łzowych (aby zmagazynować wodę),
" zwiększona potliwość dłoni (aby wyślizgnąć się przeciwnikowi),
" stroszenie włosów na całym ciele (aby osobnik wydawał się
większy),
" rozszerzenie oskrzeli (zwiększone natlenienie krwi),
" przyspieszone tętno i zwiększone ciśnienie krwi spowodowane
szybszą pracą serca aby zapewnić dostarczenie glukozy i tlenu do
tkanek,
" zwiększone napięcie mięśniowe (często dotkliwie odczuwany
skurcz żołądka, napięty kark, nogi  jak z waty lub drżenie rąk),
" uwalnianie zasobów glukozy z wątroby aby zapewnić energię
mięśniom,
" obniżona wrażliwość na ból i inne bodz
ce zmysłowe z wyjątkiem
tych, które oceniamy jako szczególnie ważne dla naszej sytuacji,
4
" zwiększenie dopływu krwi do mięśni aby osobnik miał maksymalną
siłę potrzebną do walki lub ucieczki,
" zmniejszenie dopływu krwi do mózgu aby dostarczyć więcej krwi
do mięśni. Stąd bierze się tzw.  brak myślenia w sytuacji
stresującej, które zastępuje działanie automatyczne i odruchowe.
Wszystkie zmiany zachodzące w organizmie pod wpływem
stresora mają na celu zwiększenie wydolności organizmu w taki sposób,
aby łatwiejsze stało się radzenie sobie z sytuacją potencjalnie
zagrażającą. Jednak, jeśli taki stan się przedłuża i nie następuje
pobudzenie układu parasympatycznego odwołującego te działania 
organizm się wypala. Następuje wyczerpanie fizyczne (zmęczenie)
i psychiczne (apatia).
Zmiany te mogą też powodować zmniejszoną odporność na
choroby oraz przyczyniać się do rozwoju chorób, do których jesteśmy
predysponowani genetycznie. Aby temu zapobiec, trzeba pamiętać
o relaksie, który uruchamia układ parasympatyczny i odwołuje alarm
organizmu.
Długotrwałe przebywanie w sytuacji
stresującej powoduje również reakcje
psychiczne organizmu. Człowiek coraz
bardziej koncentruje siÄ™ na obronie, co
utrudnia udzielenie pomocy z zewnÄ…trz,
a wręcz uniemożliwia radzenie sobie
samemu ze względu na zaburzenia
w procesie komunikacji.
Przypomnijmy: stres wyzwala siÄ™ w reakcji na realnÄ…, lub
wyobrażoną (!) sytuację. Myśli, przekonania i sposób postrzegania
świata wpływają także na zdrowie. To, czy jesteś zdrowy czy chory
zależy w ogromnej mierze także od tego, co myślisz. Mózg jest
połączony z systemem immunologicznym (odpornościowym)
człowieka za pośrednictwem systemu nerwowego.
5
Dr Hans Selye, ojciec badan nad stresem,
dokonał ważnego rozróżnienia: oddzielił stres
szkodliwy od stresu korzystnego dla człowieka.
Ten pierwszy powoduje, ze czujesz siÄ™ bezradny
i sfrustrowany. Jest to stres negatywny (dystres).
Stres korzystny wiąże się z poczuciem osiągania
czegoś, satysfakcji, spełnienia. Taki stres
pozwala nam żyć dłużej i lepiej. To eustres, stres
pozytywny.
Eustres (kiedy stres może Ci pomóc)
Eustres, czyli stres pozytywny, który mobilizuje nas do działania,
zawsze jest ograniczony w czasie. Zbyt długotrwale pobudzenie, nawet
jeśli jest związane z pozytywnymi wydarzeniami i emocjami, zawsze
negatywnie wpływa na nasze zdrowie. Jak możesz poznać pozytywny
stres?
" Zwróć uwagę, czy ważne wydarzenie, które
wiąże się z pobudzeniem, napięciem
emocjonalnym, budzi w tobie więcej lęku czy
więcej radosnego podniecenia związanego
z nadziejÄ… na pozytywny rezultat.
" Przypomnij sobie czy podobne stany
w przeszłości częściej kończyły się porażką,
czy sukcesem.
" Zastanów się, czy pomimo odczuwanego stresu ciągle możesz
sobie przypomnieć, jaki masz plan postępowania w tej sytuacji
i czy dasz radę go wykonać.
Jeśli tak, to prawdopodobnie odczuwany stres nie zaszkodzi Ci,
lecz pomoże osiągnąć zamierzony cel.
6
 Dystres (kiedy stres może Ci zaszkodzić)
Stres, który zaczyna szkodzić
naszemu zdrowiu, samopoczuciu (lub
choćby tylko wydajności w pracy czy
nauce) często określa się jako
dystres czyli po prostu stres
szkodliwy. Przede wszystkim sÄ… to
sytuacje, w których jesteśmy poddani
zbyt silnemu lub zbyt długotrwałemu
jego oddziaływaniu.
W pierwszej sytuacji
niejednokrotnie nie potrafimy sobie
z nim poradzić, w drugiej często go
nie zauważamy. Zanim problemy
urosną, warto zwrócić uwagę na kilka
symptomów i podjąć właściwe kroki
zaradcze.
" Zastanów się, co może być przyczyną nieustannego zmęczenia,
pomimo tego, że pracy nie masz więcej niż zwykle.
" Zwróć uwagę na to, czy bliscy coraz częściej wspominają, że
jesteś zbyt rozdrażniony, wybuchowy, przestajesz nad sobą
panować.
" Przemyśl przyczyny ewentualnego ciągłego zapominania,
problemów z koncentracją, kłopotów z zabraniem się do pracy,
apatii.
" Nie bagatelizuj dolegliwości fizycznych, zwłaszcza problemów
z ciśnieniem, palpitacjami serca, z oddychaniem, drżeniem rąk
i bólem żołądka.
" Pomyśl, dlaczego pomimo tego, że starasz się rozwiązywać swoje
problemy, masz wrażenie, że ciągle kręcisz się w kółko, a sprawy
nie posuwajÄ… siÄ™ do przodu.
" Zastanów się, czy praca, życie rodzinne, spotkania ze znajomymi,
ciągle dają ci tyle samo zadowolenia co wcześniej.
7
Nie urodziłeś się z niepożądanymi reakcjami na stres. Tego, w jaki
sposób reagować na różne sytuacje nauczyłeś się obserwując
i naśladując innych.
Jak sobie radzić ze stresem?
Czasem mamy do czynienia z wielkim stresem -
np. ciężka choroba bliskiej osoby. Na co dzień mamy
do czynienia z mnóstwem drobnych stresów, które
sumując się - są równie nieprzyjemne. Można zrobić
dwie rzeczy - usunąć przyczyny stresu, lub walczyć
z objawami.
Jasno określ i wyeliminuj przyczyny stresu
Pierwszym krokiem jest zastanowienie nad z
ródłami stresu
w życiu. Wypisz je na kartce i zastanów się, których można się
pozbyć. Nieprzyjemnie migająca jarzeniówka w łazience, której nigdy
nie mieliśmy czasu wymienić - jeden drobny
stres z głowy; codzienne zmywanie stosów
garów - wprowadzamy zasadę każdy zmywa po
sobie - drugi drobny stres z głowy - itd.
Pamiętaj, by być obiektywnym w rozpoznawaniu
swoich problemów, nie zwalaj winy na innych.
Nie ignoruj też problemów, nawet drobnych,
usuwaj ich przyczyny tak w domu jak
i w miejscu pracy. Zostanie oczywiście wiele
rzeczy, z którymi nic nie możemy zrobić.
Nieustanny harmider w domu, robiony przez
czwórkę dzieci? Tramwaj zgrzytający za oknem? Nieprzyjemny szef
w pracy? Trudno to zmienić. Dlatego drugim krokiem do pogody ducha
jest walka ze skutkami stresu.
Istnieje także pożywienie, które prowadzi do stresu: nadmiar
cukru, tłuszczów, sodu i kofeiny. Substancje te w nadmiarze zawarte
są w żywności wysoko przetworzone (batoniki, chipsy, konserwy,
słodkie napoje. Wszystkie one znacznie obciążają nasz organizm
i zakłócają jego prawidłowe działanie.
8
Walka ze skutkami stresu
Dobre sposoby, to te które łagodzą napięcie - zarówno fizyczne,
jak i psychiczne.
Oto szereg dobrych sposobów na pozbycie się napięcia fizycznego:
" ciepła, rozluz
niajÄ…ca kÄ…piel,
" wysiłek fizyczny. To ma być rodzaj zabawy. Dla dziecka ruch to
czysta radość, dająca mu poczucie wolności i wytchnienia. Czy
możesz sobie to przypomnieć?
" masaż mięśni karku (części ciała najbardziej spiętej) oraz stóp,
" aromaterapia (leczenie zapachami),
" ćwiczenia relaksacyjne (najprostsze ćwiczenie relaksacyjne to
otwarcie okna i 10 spokojnych, głębokich oddechów), joga
i wizualizacje.
Istnieje wiele metod relaksacji, niektóre z nich są bardzo
rozbudowane i samodzielne ich opanowanie jest trudne, gdyż
wymaga czasu i samozaparcia, inne sÄ… proste. Wszystkie
jednak opierajÄ… siÄ™ na tych samych zasadach i wykorzystujÄ…
te same techniki. PodstawowÄ… zasadÄ… i celem relaksacji jest
uwolnienie ciała od napięć mięśniowych i osiągnięcie stanu
wyciszenia, w którym nasz organizm wypoczywa, harmonizuje
się, odświeża swoją energię i powraca do normy. Wbrew
pozorom osiągnięcie takiego stanu nie jest wcale tak proste,
jak się wydaje i z reguły wymaga systematycznych ćwiczeń.
Większość ludzi praktycznie cały czas pozostaje w stanie
napięcia i nie uświadamia sobie głębszych napięć
w ciele. Ćwicząc, po pewnym czasie udaje się dostrzec takie
napięcia i stopniowo od nich uwolnić.
Zafunduj sobie jednominutowe wakacje: ciesz siÄ™ drobnostkami, ulotnymi
chwilami. Zatrzymaj się w biegu aby zachwycić się zapachem kwiatów, widokiem
wschodzącego słońca, zapachem palącego się drewna, spacerem wzdłuż
strumienia, obiektem sztuki, zapachem pieczonego ciasta, ciepłem promieni
słonecznych, orzez
wiającym wiatrem, tęczą, barwami jesieni, śpiewem ptaków,
smakiem lodów czekoladowych& Obejmij drzewo. Ekopsychologia zaleca
szczególny rodzaj terapii: należy po prostu pójść do lasu lub parku i przytulić się do
drzewa. Po prostu& Zatrzymaj się choć na chwilę!
" chłodny, orzez
wiajÄ…cy prysznic latem,
" spacer w zieleni i świeżym powietrzu, z dala od ruchu miejskiego.
9
A co zrobić, by pozbyć się napięcia psychicznego?
" ulubiona muzyka, dobra książka, zajmujący film,
" hobby,
" śmiech  obejrzenie komedii, dowcipy,
" wieczór przy świecach lub przy kominku,
" spotkanie z przyjaciółmi.
Co ciekawe, serdeczny śmiech najskuteczniej walczy ze stresem -
rozluz
nia mięśnie lepiej niż najwymyślniejsze ćwiczenia, a także
wyzwala substancje (tzw. endorfiny) naturalnie zwalczajÄ…ce hormony
stresu w naszych organizmach.
Nieskuteczne sposoby pozbywania się lęku:
1. Unikanie niebezpiecznych sytuacji.
2. Krótkotrwała (zbyt krótka)
konfrontacja z sytuacjÄ….
3. Jedzenie, picie, środki
farmakologiczne.
4. Zamartwianie się i rozmyślanie.
5. Zmniejszanie lęku przy pomocy
bliskich osób.
6. Pozbywanie się lęku metodą
odsuwania.
7. Picie alkoholu i palenie papierosów.
Należy pamiętać, że systematyczne unikanie sytuacji, które wiążą się
z silnym stresem, nie tylko uniemożliwia pokonanie go, ale może również
spowodować, że za każdym następnym razem jego objawy będą
wzrastać!
Jeżeli uda Ci się trafnie rozpoznać wszystkie przyczyny stresu
w swoim życiu; usunąć te, które się da; zwalczać skutki tych, których
nie można uniknąć; z pewnością staniesz się osobą bardziej pogodną
i przyjazną dla innych, nawet w trudnej sytuacji życiowej i w trudnych
czasach.
10
Odwieczny sekret szczęśliwego życia
Ów sekret jest tak prosty, wydawałoby się, wręcz banalny, że
większość ludzi nie bierze go pod uwagę. Tajemnica ta jest znana od
stuleci i bywa formułowana na różne sposoby:
 Ludzie są na tyle szczęśliwi, na ile sami sobie na to pozwalają
(Abraham Lincoln)
 Ludzie sÄ… na tyle zestresowani, na ile sami sobie na to pozwalajÄ… .
(Ed Boenisch i Michele Haney)
 Nasze życie jest tym, co z niego czynią nasze myśli
(Marek Aureliusz)
To Ty sam wybierasz swoja przyszłość, swoje
zdrowie, życie a nawet& śmierć! Robisz to, myśląc
w określony sposób.
Nie ma sytuacji obiektywnie dobrych lub złych.
Stres jest czymÅ› neutralnym. Wszystko, co
przeżywasz każdego dnia to po prostu wydarzenia. To
tylko Twoja reakcja na nie powoduje, że stają się
dobre lub złe (wywołują stres pozytywny lub
negatywny).
Nadanie sensu życia zależy w 10% od tego, co Ci się
przydarza i w 90% od tego, jak o tym myślisz i w jaki
sposób na to reagujesz.
Mówiąc inaczej: skuteczne radzenie sobie ze stresem
polega w 10 % na działaniu (uczeniu się i wykorzystywaniu
technik radzenia sobie ze stresem) a w 90% na postawie
wobec życia (tym, w jaki sposób myślisz).
11
Zachowania proaktywne
IstniejÄ… trzy powszechnie uznawane teorie determinizmu,
próbujące, samodzielnie lub w połączeniu z inną, wyjaśnić naturę
człowieka.
Determinizm genetyczny głosi w zasadzie, że
to wszystko przez Twoich dziadków. Stąd bierze się
twoja porywczość. Oni byli porywczy, a teraz Ty masz
to zapisane w DNA. Po prostu odziedziczyłeś to po
nich.
Determinizm psychologiczny
stwierdza, ze odpowiedzialni sÄ… Twoi
rodzice i wychowanie. Ważną rolę
przypisuje się więc doświadczeniom,
nakazom i zakazom wyniesionym
z dzieciństwa.
To, ze boisz się występować przed ludz
mi to wina wychowania
i nadopiekuńczości. Pamiętasz przykre emocje, gdy odrzucano Cię
i porównywano z kimś lub nie zrobiłeś czegoś tak dobrze, jak tego
oczekiwano.
Determinizm środowiskowy
zakłada, że to otoczenie: ludzie obok,
sytuacja materialna, polityka państwa
powoduje, że jesteś właśnie taki. Coś lub
ktoś w Twoim środowisku, otoczeniu
odpowiada za tÄ™ sytuacjÄ™. Ty nie jesteÅ›
niczemu winien, tylko w niewielkim
stopniu masz wpływ na to wszystko, co
się dzieje wokół.
Każda z tych wizji jest oparta na teorii bodz
ca i reakcji, która
najczęściej kojarzy się nam z eksperymentami Pawłowa na psach.
W świecie zwierząt bodziec (głód, popęd seksualny) powoduje reakcję.
Podobnie zachowuje się spora część ludzi. Wyłącznie reagują na bodz
ce
zewnętrzne. Nie wykazują żadnej własnej inicjatywy.
12
Często ludzie twierdzą, że nie mają wpływu na swoje życie. Że to
czynniki zewnętrzne decydują o tym, kim i jacy jesteśmy. Twierdzą, że to
zewnętrzne okoliczności nas kontrolują, nie pozwalają działać. Takie
myślenie (a właściwie taki wybór myślenia) powoduje, ze stajemy się
reaktywni.
Często wyłącznie reagujemy na sygnały z zewnątrz, które na nas
naciskają. Gdy pogoda jest dobra, czujemy się dobrze. Jeśli nie, zmienia
to naszą postawę i poziom osiągnięć ( muszę wypić kawę, bo jest niskie
ciśnienie... ), otoczenie społeczne, okoliczności, uczucia są motorem
naszych działań. Kiedy inni traktują nas dobrze  czujemy się dobrze,
kiedy z
le  przyjmujemy pozycjÄ™ obronnÄ…. Stajemy siÄ™
zewnÄ…trzsterowalni!
BODZIEC (PUSTA LUKA) REAKCJA
Pomiędzy bodz
cem a reakcją jest pusta luka, pusta przestrzeń. Od
tego, jak ją wykorzystamy, zależy zarówno nasz rozwój, jak i szczęście.
Kiedy wyobrazimy sobie, że stoimy w tym pustym miejscu
i widzimy bodziec, który nam daje impuls do działania możemy
poczuć wewnętrzną wolność wyboru swojej reakcji!
Człowiek posiada przecież wolność wyboru - w niej zawierają się
wyjątkowe zdolności czyniące nas ludz
mi. Oprócz samoświadomości
mamy wyobraz
nię  umiejętność tworzenia w umyśle czegoś spoza
naszej obecnej rzeczywistości. Mamy sumienie - wewnętrzną
świadomość, co jest dobre a co złe, świadomość zasad, które kierują
naszym postępowaniem i poczucie tego jak dalece nasze myśli i czyny są
z nimi w harmonii. Mamy też wolną wolę  zdolność do działania na
podstawie samoświadomości, niezależnie od wszystkich innych
wpływów.
Człowiek proaktywny to taki, który przejmuje inicjatywę
a więc i odpowiedzialność za własne życie. To człowiek, który posiadł
zdolność wyboru. Człowiek proaktywny to taki, dla którego w życiu
najbardziej liczy się jego własna odpowiedz
na to, czego doświadcza.
13
Gandhi tak określił ten stan:  Inni nie mogą nam zabrać naszego
szacunku dla siebie, jeśli im go nie oddamy .
 To ja jestem panem swego losu!  mówi człowiek proaktywny.
Pytanie: reagować, czy działać, a właściwie pytanie: czy chcemy
wychodzić naprzeciw okolicznościom, czy tez wolimy na nie czekać, a my
siÄ™ do nich dostosujemy&
DZIAA
AJ BO W PRZECIWNYM WYPADKU B
DZIESZ SI

DOSTOSOWYWAA
!
Jasny cel
Na proste pytanie: jakie masz cele w życiu? Lub
choćby na ten rok, miesiąc, dzień& ludzie często
bezradnie rozkładają ręce. Ważne jest, byś
sformułował konkretne cele i zaczął pracę nad ich
realizacjÄ….
Wyznaczanie celów tylko wtedy będzie
skuteczną metodą, jeśli spełni kilka podstawowych
warunków. Warunki te nazwano od pierwszych liter zasadą
SMART. Cele muszą być:
" Specific (sprecyzowane) - cel musi być konkretny i dotyczyć ściśle
określonego (zdefiniowanego) obszaru działalności,
" Measurable (mierzalne) - cel musi być mierzalny, czyli możliwy do
ujęcia ilościowego,
" Accaptable (akceptowalne) - cel musi być możliwy do
zaakceptowania przez zaangażowane strony,
" Realistic (realistyczne) - najbardziej ambitny cel musi być możliwy
do wykonania,
" Timing (terminowe) - cel musi być określony czasowo w sensie
rozpoczęcia i zakończenia (dotyczy to także etapów
realizacyjnych).
14
Wzbogacone o trzy zasady:
" Zapisane: łatwo zapominamy o naszych postanowieniach. Działa
tu prosta zasada:  co z oczu to i z serca . Zapisz zatem swoje cele.
Nie trać ich z oczu. W ten sposób zwiększysz szansę ich
wykonania.
" Współpracuj, jeśli trzeba: realizując niektóre cele, niezbędna Ci
będzie pomoc. Czasami będzie to specjalista, czasami bliska,
wspierająca Cię osoba, która regularnie będzie kontrolowała Twoje
postępy i delikatnie, aczkolwiek stanowczo zachęcała do dalszej
pracy w trudnych momentach.
" Świętuj. Za każdym razem, kiedy uda Ci się
osiągnąć cel  zatrzymaj się na chwilę i zrób
coś dla siebie. Przystępując do realizacji
celu  od razu określ nagrodę jaką
otrzymasz za podjęty wysiłek. Nagradzaj
siebie samego.
Cel niewłaściwie sformułowany zwykle powoduje jeszcze większe
problemy, frustracjÄ™ a w konsekwencji prowadzi do zaniechania
działania.
Takim przykładem może być stwierdzenie  muszę zacząć dbać
o siebie! . Tak sformułowany cel jest niejasny. O ile lepiej wygląda cel:
 chcę schudnąć , (specyficzny i akceptowalny) nie wspominając już
nawet o drobnej kwestii samego słownictwa: muszę - chcę .
Chcę schudnąć o 10 kilogramów. Schudnę pół kilo w każdym
tygodniu. To cel specyficzny, akceptowalny, realistyczny i mierzalny.
Chcę schudnąć o 10 kilogramów. Schudnę pół kilo w każdym
tygodniu. Zacznę od jutra, aby za 20 tygodni (10 maja) mieć wymarzoną
sylwetkę. Każdego dnia będę zwiększał wysiłek fizyczny. W pierwszym
tygodniu będę spacerował codziennie po 2 kilometry. Od drugiego
zacznę biegać 400 metrów. Co tydzień będę zwiększał dystans, aż
osiÄ…gnÄ™ dystans 5,2 km dziennie ( cel specyficzny, akceptowalny,
realistyczny, mierzalny i terminowy).
15
Wiara w sukces
Ogromne znaczenie dla uzyskania założonych zadań ma wiara
w sukces. Człowiek sukcesu różni się tym od nieudacznika tym, że
kontynuuje działania tam, gdzie nieudacznik już daje za wygraną.
Sukces rodzi siÄ™ z  mogÄ™ , niepowodzenia z  nie mogÄ™
Jak to zrobić? (metoda multimiliardera
amerykańskiego P. Getty ego):
Postaraj siÄ™ bardziej...
Póz
niej postaraj się jeszcze bardziej, niż poprzednio...
I w ogóle ciągle staraj się bardziej, bardziej i ... bardziej...
i bardziej!
Wiara w sukces to podstawowy krok do osiągnięcia
sukcesu. Wahanie  to pierwsza przeszkoda. Niech
refleksje przyniesie następująca anegdota:
Pewien młody wojownik zabrał z gniazda orle jajo i umieścił je w kurniku. Kiedy
nadszedł czas, jajo pękło i wykluło się z niego orle pisklę. Rosło one wraz
z kurczętami, razem z nimi dziobiąc ziarna. Pewnego dnia orlątko spojrzawszy
w niebo dostrzegło nad sobą szybującego orła. Poczuło drżenie skrzydeł
i rzekło do jednego z kurcząt:  Jakże ja bym chciał tak samo latać! Nie bądz

głupi  odpowiedziało kurcze - tylko orły mogą latać tak wysoko .
Zawstydzony swoimi zachciankami orzeł powrócił do grzebania w piachu
i nigdy więcej nie zakwestionował miejsca, jakie - we własnym mniemaniu
i zgodnie z sugestią otoczenia - przypadło mu na tej ziemi.
Nie poddawaj siÄ™ nigdy! Skutecznie wykorzystuj wiedzÄ™. To
nieprawda, ze wiedza jest potęgą; wiedza jest tylko potencjałem. Dopiero
odpowiednie wykorzystanie potencjału wiedzy daje właściwą potęgę
i czyni z Ciebie mistrza.
Wiara w sukces jest zdeterminowana przez rodzaj myślenia.
Sposób myślenia to ziarno wiary, które trzeba przekształcić w drzewo
sukcesu. StÄ…d konieczne jest...
16
...pozytywne nastawienie
Jest jedynie kwestiÄ… czasu, kiedy
zbierzesz to, co posiałeś. Im więcej przekażesz
myśli i działań pozytywnych, tym więcej
pozytywnego powróci do Ciebie.
I odwrotnie. Myślenie destrukcyjne, negatywne
zaowocuje Ci zwielokrotnionÄ… negacjÄ…
i destrukcją. Z tych powodów myślenie
pozytywne to ważna wytyczna dla osiągnięcia
wszelkiego sukcesu.
Gromadzenie się złych wspomnień, myśli
i skutków z negatywnych sytuacji życiowych
i złych doświadczeń powoduje, ze przeszłość
jawi się na jako zagrożenie powodując lęk
i obawę. Najczęściej mamy zwyczaj
przewidywać spodziewając się najgorszego.
Chociaż mówimy o sukcesie, to działamy
odwrotnie.
 Wszystko, co posyłasz innym, powróci do Ciebie jak bumerang
(Gustaw Karol Jung).
Czas zrozumieć podstawową prawdę o sukcesie: nasze myśli
wywołują odpowiednie konsekwencje i mają siłę sprawczą. Tak
naprawdę to jesteś takim człowiekiem, jakie jest Twoje myślenie.
Ludzie w toku socjalizacji nauczyli się uzależniać swoje dobre
samopoczucie od innych ludzi albo okoliczności. Ale to nieprawda! Ani
ludzie, ani okoliczności nie mogą Tobą manipulować!
NIE JESTEŚ NIEWOLNIKIEM. JESTEŚ PANEM SWOICH UCZUĆ,
KOWALEM SWOJEGO LOSU.
Sposób, w jaki myślisz o sobie i innych decyduje o tym, jak się
czujesz. Nie rodzimy siÄ™ bojaz
liwi ani nerwowi. Tego uczymy siÄ™ dopiero
w dzieciństwie i tak reagujemy przez całe życie.
17
Podstawowa technika pracy nad sobÄ… dla
osiągnięcia stanu pozytywnego nastawienia
i pozytywnego myślenia sprawdza się do stałego
kontrolowania swoich myśli. Jeśli tylko stwierdzisz, że
pogrążasz się w myślach negatywnych, destrukcyjnych:
lekceważenie, nienawiść, zazdrość, poczucie winy,
strach, gniew, zawiść - w zarodku powstrzymaj te myśli,
transformuj je, czyli zamień na myślenie pozytywne.
Gdy tylko wykryjesz istnienie lub narastanie
myślenia negatywnego, powiedz sobie STOP!
Pierwsze myśli w danym dniu warunkują, jaki
będzie ten dzień dla Ciebie. Wiele można po prostu
zaprogramować:
1. Oczekuje dobrego dnia. Jestem osoba kompetentnÄ… i otwartÄ….
2. LubiÄ™ siebie i innych.
3. Wiele rzeczy mi przychodzi z łatwością. Do problemów podchodzę
ze spokojem i na luzie.
4. Jestem szczęściarzem: mam dom, dwie ręce, nogi, jestem zdrowy,
mam co jeść, przyjaciół, którzy pomogą.
5. Myślę pozytywnie! Będzie dobrze.
Myślenie o sobie może dodawać skrzydeł, może Ci tez je obcinać.
Może być motorem, który dostarcza Ci energii do życia, realizowania
przedsięwzięć, pomysłów i marzeń, a może być kulą u nogi, bagażem,
z powodu którego wszystko przychodzi Ci z trudem, rzadko coś się
udaje, a marzenia nie spełniają się nigdy.
Nie oznacza to jednak patrzenia na świat ciągle przez różowe
okulary bo prowadzi to do koślawego obrazu rzeczywistości w naszych
głowach.
Cztery wymiary odnowy:
George Sheehan mówi o 4 rolach człowieka:
1. Dobrego zwierzęcia (fizyczna).
2. Świętego (duchowa).
3. Dobrego rzemieślnika (umysłowa).
4. Dobrego przyjaciela (społeczna).
18
Wymiar fizyczny naszego istnienia
wymaga od nas skutecznego dbania o nasze
ciało  właściwego odżywiania, odpowiedniego
odpoczynku i odprężenia oraz regularnej
gimnastyki. Dobry zestaw ćwiczeń to taki, który
będzie budował Twoje ciało w zakresie trzech
obszarów: wytrzymałości, elastyczności i siły.
Wymiar duchowy to Twój rdzeń, centrum samego Ciebie,
zobowiązanie w stosunku do własnego systemu wartości. To bardzo
prywatny i najbardziej istotny obszar życia. Kieruje on Cię ku z
ródłom,
które inspirują i wznoszą na wyższy poziom, które związują Cię
z ponadczasowa prawdą ludzkości. Ludzie doskonalą go na wiele
sposobów: modlitwa, medytacja, zagłębienie się w literaturę piękną,
zasłuchanie w muzykę klasyczną. Są tacy, którzy swoje
błogosławieństwo odnajdują w samotności i w kontakcie z naturą. Jeśli
uda Ci się zostawić hałas i zgiełk miasta i poddasz się harmonii i rytmowi
natury  wrócisz odnowiony.
Wymiar umysłowy. Wielu z nas, kiedy tylko wyrwie
się z zewnętrznej dyscypliny przymusowej edukacji
pozwala zaniknąć sferze umysłowej. Przestajemy czytać
poważne książki, nie zagłębiamy się w żadne
zagadnienia nie związane z polem naszej działalności,
nie piszemy. OglÄ…damy w zamian telewizjÄ™
i przyjmujemy bezkrytycznie wartości tam prezentowane.
Telewizja jest dobrym sługą ale złym panem...
Nauka. NieustajÄ…ca nauka i czytanie, poszerzanie swoich
horyzontów myślowych  to podstawa umysłowej odnowy.
Wymiar społeczno  emocjonalny
w przeciwieństwie do pozostałych nie wymaga
specjalnego czasu. Możemy to zrobić w czasie
normalnych kontaktów międzyludzkich. Spokój
wewnętrzny jest efektem życia zgodnego
z prawdziwymi zasadami i wartościami.
Konieczna jest równowaga w odnawianiu.
Zaniedbanie któregokolwiek pola aktywności na rzecz
innego odbija się negatywnie na naszym życiu.
19
Panowanie nad naszym życiem zależy tylko od nas!
Nic w życiu nie zdobywa się w sposób ostateczny. Tak samo jest
z pracą. Będziesz zmuszony jeszcze nie raz przechodzić wiele zdarzeń
w życiu. Ale one nas powinny wzmacniać. Pokazywać, że człowiek jest
silny, a praca to tylko jeden z jego elementów. Ważny, ale są także inne,
a często o nich zapomnimy...
Jeśli nie możemy, nie potrafimy panować nad całym życiem 
często wybieramy sobie jakiś szczegół. Mniejszą część, nad która
potrafimy zapanować i wtedy mamy złudne poczucie pewności siebie.
Niestety  panując nad wybranym fragmentem często tracimy z oczu
całość. Prowadzi to do postawy perfekcjonistycznej.
ŻYCIE POLEGA NA RÓWNOWADZE POMI
DZY
WSZYSTKIMI CZ
STKAMI NAS SAMYCH
Człowiek  istota społeczna
Troszczymy się o swoje zdrowie, odkładamy pieniądze, urządzamy
mieszkania, sadzimy drzewa, inwestujemy w siebie: uczymy się języków
obcych, przyswajamy nowe technologie, ale czy oby na pewno to
wystarcza? Czy inwestujÄ…c w te wszystkie dobra, w siebie  nie
zapomnieliśmy zainwestować w rzecz najważniejszą: w innych ludzi?
Czyż nie jest prawdą powiedzenie, że to człowiek człowiekowi jest
najbardziej potrzebny do szczęścia? Dom rozpadnie się pod naporem
wichury, drzewa połamią, wiedza stanie się nieprzydatna a wtedy
pozostanie nam tylko jedno: człowiek obok&
Dlatego...
20
DAJ PIERSZEC
STWO KONTAKTOM MI
DZYLUDZKIM!
Naturalnym sposobem istnienia
osoby jest jej łączność z innymi
i współistnienie. Dale Carnegie (mistrz
i twórca kursów publicznego
przemawiania w USA w pierwszej
połowie XX wieku) zauważył, że 85 %
zadowolenia w życiu jednostki
pochodzi z kontaktów międzyludzkich.
Dr James J. Lynch, angielski nauczyciel i autor, w swojej książce
pt.  Złamane serce (The Broken Heart), wskazuje, że osoby samotne
żyją znacznie krócej. Lynch, będąc specjalistą od chorób
psychosomatycznych, cytuje wiele badań statystycznych dla
zademonstrowania ujemnego wpływu samotności oraz magicznej wręcz
siły kontaktów międzyludzkich.
Rany goją się wolniej, jeśli żyjesz w konflikcie z bliską Ci osobą -
udowodnili naukowcy. Dokonali małych nacięć na ramionach zgodnych
i mniej zgodnych par. Okazało się, że u skłóconych partnerów ranki goiły
się o 1 dzień dłużej niż u szczęśliwych.
Uzasadnienie: stres w związku obniża produkcję cytokin  protein, które
biorą udział w regeneracji tkanek.
Utrzymuj kontakty z ludz
mi, wychodz

z domu, rozmawiaj, odwiedzaj znajomych. Pokaż
się, nie można czekać, aż zrobią to inni, bo mogą
tego nie uczynić.
Dzięki nawiązanym i pielęgnowanym
kontaktom można uzyskać więcej. Bez
wypracowanych kontaktów osobistych i
zawodowych czyli znajomości niewiele w życiu
się osiągnie. Bez dobrych kontaktów będziesz
zawsze stał w długiej kolejce po pracę, do
kariery, awansu, pozyskiwania klientów dla
własnej firmy.
21
Od czego zależy sukces?
S  SPOKÓJ
SUMIENIA
U  UDANE
y
YCIE
S  STYL
EMOCJONALNE
SUKCES
K 
KARIERA
E  ENERGIA
ZAWODOWA
C 
CELE WI
KSZE
NIÅ» MY SAMI
SUKCES to działanie na najwyższym poziomie swoich możliwości
w celu spełniania swoich marzeń i pragnień, z zachowaniem
równowagi pomiędzy wszystkimi płaszczyznami życia.
 Najważniejszym odkryciem naszych czasów jest uświadomienie
sobie, że możemy odmienić nasze życie zmieniając naszą
postawę wobec życia
22
 Dłużej już tak nie mogę" czyli syndrom wypalenia
zawodowego
Pojęcie "wypalenia zawodowego" (bournout syndrome), do
szerokiego obiegu wprowadził w 1974 roku nowojorski psycholog
Herbert Freudenberger w książce Bournout: The High Cost of High
Achivement.
Wypalenie określa się jako wygaśnięcie motywacji do dalszego
działania w celu osiągnięcia znaczących rezultatów w pracy. Do
wypalenia dochodzi, gdy przekroczony zostaje optymalny punkt
obciążenia pracą i następuje jej dalszy przyrost (zbyt niskie obciążenie
powoduje powstawanie stanu, który określić można jako marazm).
Jak na ironiÄ™& taki stan jest najbardziej
prawdopodobny w przypadku pracowników
skłonnych do szczególnego poświęcenia. Tych,
którzy są najbardziej zaangażowani w swoją
pracÄ™.
Nie możesz się wypalić, jeśli nigdy nie płonąłeś&
Na syndrom wypalenia zawodowego składają się trzy odrębne
symptomy:
1. Wyczerpanie emocjonalne jako efekt udzielania przez dłuższy
czas wsparcia psychicznego i utrata wiary we własne możliwości.
Etap ten przejawia się zmęczeniem, bólami głowy, bezsennością,
nadmiernym poceniem siÄ™, stanami podgorÄ…czkowymi.
2. Depersonalizacja, deprecjonowanie innych, obojętność na
potrzeby i emocje współpracowników, poczucie bezsensu i cynizm,
wyłączenie się z życia społecznego.
3. Nasilanie się negatywnej samooceny, brak satysfakcji z wyników
i utrata kontroli nad pełnioną rolą, przeżywanie lęków o swoją
przyszłość, poczucie krzywdy i winy, konfliktowość wobec
współpracowników.
23
Chociaż na pojawienie się syndromu
wypalenia zawodowego, podobnie jak na
wystÄ…pienie innych reakcji stresowych, majÄ…
pewien wpływ predyspozycje psychiczne
danej osoby, w tym przypadku decydujÄ…cy jest
charakter wykonywanej pracy. Niestety,
poczucie winy i obniżenie samooceny (choć
również oskarżanie innych) są same
w sobie objawami wypalenia. Dobrze już dziś
rozpoznane uwarunkowania pojawienia siÄ™
tego niebezpiecznego syndromu pozwalajÄ…
sformułować kilka zasad zmniejszających
prawdopodobieństwo jego wystąpienia:
1. Formułowanie realistycznych celów.
Cele, które zamierzasz realizować powinny być ambitne i tak
sformułowane, by można było podać jasne kryteria ich realizacji. Np. cel
polegający na sprawieniu by ludzie byli bardziej zaangażowani w swoją
pracę jest zbyt ogólny. Powinien być określony w postaci cząstkowej,
skonkretyzowany, podatny na mierzenie etapowych realizacji.
2. Weryfikacja celów i ustalenie priorytetów.
Jeśli masz możliwość decydowania w pewnym
zakresie o swoich celach, zastanów się czy te,
do których zmierzasz faktycznie odpowiadają
temu, na czym ci naprawdę zależy. Ustal, co
jest dla ciebie najważniejsze i nie staraj się
zadowolić wszystkich. Postępuj jednak
ostrożnie, wypalenie sprzyja ekstremalnym,
nieprzemyślanym reakcjom.
3. Pozytywne przewartościowanie.
"Myśl pozytywnie": to hasło jest współcześnie tak nadużywane, że dla
krytycznego odbiorcy osiągnęło rangę karykaturalnego banału. Jednak,
nie sposób przyjąć "zdrowej perspektywy" bez dostrzeżenia dobrych
stron sytuacji, w których się znajdujemy, w tym, nawet własnych
niepowodzeń. W przeciwnym przypadku pozostaje dystansowanie się od
nich przez odsuwanie problemów, ucieczka w fantazje, irracjonalne
wyolbrzymianie przeszkód na drodze pokonania stresu. Infantylną
postacią pozytywnego myślenia jest zbyt daleko posunięta samokontrola
czyli wstrzymywanie się za wszelką cenę od negatywnych uczuć.
24
4. Nie przeciążanie się obowiązkami
Nie możesz sprostać wszystkim
wymaganiom, nie można też być
perfekcjonistą w każdej dziedzinie. Jeśli
możesz wycofaj się z pewnych
obowiązków i naucz się odmawiać
przyjmowania dodatkowych zadań,
trenuj asertywność. Czy nie uznałeś, że
sam zrobisz wszystko najlepiej
i zrezygnowałeś z proszenia o pomoc
lub delegowania zadań swoim
podwładnym i współpracownikom?
5. Rozsądne zaangażowanie osobiste
Staraj się utrzymać pewien dystans do spraw i kłopotów innych ludzi. Nie
bÄ…dz
nieczuły, lecz nie przeżywaj ich nazbyt głęboko i intensywnie. Jak
radzi pewien psychoterapeuta: "spróbuj stanąć z boku i opisać sytuację
jakby dotyczyła ona zupełnie kogoś innego. Uświadomienie sobie, że nie
musimy doświadczać bólu świata, żeby cokolwiek zrobić, jest warunkiem
długotrwałej i efektywnej pracy". Jednym słowem dbaj o siebie samego,
jak o inne sprawy, w które się mocno angażujesz.
6. Życie w "dwóch światach"
WypalajÄ…c siÄ™ w pracy przenosisz
napięcie emocjonalne na stosunki rodzinne
i relacje z przyjaciółmi. Problemem jest
wówczas definiowanie samego siebie
wyłącznie przez to, co robisz zawodowo.
Kim zatem jesteÅ›, gdy nie
identyfikujesz się z pracą? Jeśli nie masz satysfakcjonującej Cię
odpowiedzi, musisz nie tylko głęboko przemyśleć obecne
zaangażowanie zawodowe, w istocie powinieneś zastanowić się nad
swoim życiem!
25
Jak utrzymywać dobre stosunki ze swoim szefem by
nie stracić pracy!
Ważne, abyś:
üð PamiÄ™taÅ‚ o potrzebie dobrych stosunków z szefem.
üð ByÅ‚ lojalny.
üð PrzychodziÅ‚ do niego raczej z propozycjami rozwiÄ…zaÅ„, niż
z problemami.
üð ByÅ‚ punktualny.
üð InformowaÅ‚ szefa nie tylko wówczas, gdy wszystko idzie dobrze ale
i wtedy gdy z czymś są kłopoty.
üð Gdy szef popeÅ‚ni bÅ‚Ä…d  nie roztrzÄ…saj tego.
üð JeÅ›li popeÅ‚niÅ‚eÅ› bÅ‚Ä…d  przyznaj siÄ™ do tego. Lepiej siÄ™ do bÅ‚Ä™du
przyznać, niż obrażać się za krytykę.
üð Nigdy nie prowokuj kłótni z szefem, a zwÅ‚aszcza w obecnoÅ›ci
innych pracowników.
üð Czas swoich spotkaÅ„ z szefem dostosuj do jego czasu i humoru.
26
üð Zanim wystÄ…pisz z jakÄ…Å› propozycjÄ…  miej jej gotowy precyzyjny
projekt na piśmie.
üð Dobre stosunki z szefem bÄ™dÄ… siÄ™ ukÅ‚adaÅ‚y najlepiej, gdy bÄ™dziesz
mu pomagał w osiągnięciu sukcesów.
üð Musisz mieć zawsze zgodÄ™ szefa na okreÅ›lone dziaÅ‚ania.
Ogólnie przyjęte reguły radzenia sobie ze współpracownikami:
Koledzy w pracy mogą Cię wspierać albo przeszkadzać w robieniu
kariery. Dobry kontakt ze współtowarzyszami usuwa przeszkody z dróg
albo zapobiega w ogóle ich powstawaniu. Przestrzegaj reguł gry:
1. Akceptuj sprawiedliwy podział pracy.
2. Pomagaj, gdy o to proszÄ….
3. Współpracuj niezależnie od tego, czy kogoś lubisz, czy nie.
Pozostaw współpracowników takimi, jakimi są i szanuj ich osobowość.
Nie wszyscy mają takie same cele w życiu ale każdy ma prawo do swoich
przekonań.
4. Nie donoś przełożonemu.
5. ProÅ› o radÄ™ i pomoc.
6. Nie bÄ…dz
nadmiernie ciekawy życia prywatnego współpracowników.
Zostaw prywatne sprawy tam, gdzie one powinny być: w domu.
7. Uznawaj osiągnięcia innych i chwal je!
Jeżeli zbyt zachłannie będziesz pielęgnował swój image  sprawy mogą
obrócić się przeciw Tobie. Nikt nie lubi supermena, który wszystko wie
lepiej i umie to zrobić. Takie nastawienie zabija motywację do pracy
współpracowników.
8. Nie próbuj robić kariery kosztem innych poprzez intrygi albo
przypisujÄ…c sobie rezultaty czyjejÅ› pracy.
W pojedynczych przypadkach takie postępowanie może przynieść efekty.
Nie warto jednak działać w sposób nieetyczny. Nie zawsze gra jest warta
świeczki. Zdrowa konkurencja  tak. Gra nie fair może dać Ci lepsze
stanowisko ale zdyskwalifikuje Cię jako człowieka.
27
9. Pozwalaj innym zachować twarz.
Zawsze zdarzają się sytuacje, w których współpracownicy, koledzy,
albo nawet bezpośredni rywale popełniają błędy. Nigdy nie wbijaj
noża w otwartą ranę. Może miałbyś z tego krótkotrwałą satysfakcję,
ale na dłuższa metę przysporzy Ci to śmiertelnego wroga, który
w przyszłości wykorzysta pierwszą nadarzającą się okazję, aby
odpłacić pięknym za nadobne.
10. BÄ…dz
oszczędny w przechodzeniu na  Ty .
 Tykanie siÄ™ zawsze wnosi jakieÅ›
osobiste elementy w stosunki pracy.
Grzebie część autorytetu, bo łatwiej jest
sprzeciwić się komuś, z kim się jest na
 ty . W krytycznych sytuacjach  tykanie
się pomniejsza też respekt. Może stać
się, że osoba, z którą przeszedłeś na  ty
jutro stanie się Twoim podwładnym.
Jeżeli w miejscu pracy jesteś z kimś na
 ty to oczekuje siÄ™ od Ciebie osobistych
względów. Kariera jest karierą
a prywatność prywatnością. I niech tak
zostanie.
28
Sukces firmy zależy od:
·ð UmiejÄ™tnoÅ›ci porozumiewania siÄ™ ludzi  85%,
·ð Wiedzy fachowej, zawodowej  15 %.
Studia przeprowadzone przez Carnegie Institute of Technology
wykazały, że na polu inżynierii sukces finansowy w 15% zależy od
posiadanej wiedzy technicznej, natomiast w 85% jest on uzależniony od
umiejętności, które można nazwać  inżynierią ludzką , czyli od
osobowości i umiejętności kierowania ludz
mi.
Im wyższy szczebel zarządzania, a co za tym idzie, im większy zakres
oddziaływania na ludzi, tym istotniejsza staje się umiejętność
komunikowania się. Ważne staja się stosunki międzyludzkie a nie
produkt, usługa.
UMIEJ
TNOÅšCI WIEDZA
Co decyduje o Twoim sukcesie w pracy?
MOTYWACJA OSOBOWOŚĆ
Pamiętaj abyś:
üð szukaÅ‚ innych możliwoÅ›ci awansu zawodowego niż tylko
i wyłącznie awans pionowy,
üð nieustannie rozwijaÅ‚ umiejÄ™tnoÅ›ci oraz kompetencje zawodowe,
przystosowując się w ten sposób do wymogów współczesności
albowiem...
üð & nie istnieje już zjawisko jednego miejsca pracy na caÅ‚e życie
i dlatego...
üð już nastÄ™pnego dnia po otrzymaniu pracy wyznaczyć sobie
dalekosiężne cele życiowe...
üð ....w tym kolejne etapy kariery zawodowej.
29
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego
Funduszu Społecznego
30