Niniejsza darmowa publikacja zawiera jedynie fragment
pełnej wersji całej publikacji.
Aby przeczytać ten tytuł w pełnej wersji kliknij tutaj.
Niniejsza publikacja może być kopiowana, oraz dowolnie
rozprowadzana tylko i wyłącznie w formie dostarczonej przez
NetPress Digital Sp. z o.o., operatora sklepu na którym można
nabyć niniejszy tytuł w pełnej wersji. Zabronione są
jakiekolwiek zmiany w zawartości publikacji bez pisemnej zgody
NetPress oraz wydawcy niniejszej publikacji. Zabrania siÄ™ jej
od-sprzedaży, zgodnie z regulaminem serwisu.
Pełna wersja niniejszej publikacji jest do nabycia w sklepie
internetowym Salon Cyfrowych Publikacji ePartnerzy.com.
Ciąża zagadnieniem biomedycznym
i psychopedagogicznym
Emilia Lichtenberg-Kokoszka
Ciąża zagadnieniem biomedycznym
i psychopedagogicznym
Oficyna Wydawnicza  Impuls
Kraków 2008
© Copyright by Oficyna Wydawnicza  Impuls , Kraków 2008
Recenzent:
dr Dorota Kornas-Biela
Redakcja wydawnicza:
Anna Czelakowska
Korekta:
Ewelina Wrona
Projekt okładki:
Anna M. Damasiewicz
ISBN 978-83-7308-826-9
Oficyna Wydawnicza  Impuls
30-619 Kraków, ul. Turniejowa 59/5
tel. [phone], fax [phone]
www.impulsoficyna.com.pl, e-mail: [e-mail]
Wydanie I, Kraków 2008
Spis treści
Wstęp ..................................................................................................... 7
Rodzicielstwo zagadnieniem pedagogicznym ......................................... 9
Dylematy terminologiczne ................................................................. 9
Prenatalny okres w życiu rodziny zadaniem
dla współczesnej edukacji ................................................................... 14
Prenatalny okres w życiu rodziny ............................................................ 21
Psychofizyczny rozwój dziecka ......................................................... 21
Gdy kobieta staje siÄ™ matkÄ… ............................................................... 33
Dojrzewanie do ojcostwa ................................................................... 49
Komunikacja z dzieckiem w prenatalnym okresie jego życia ............. 58
Dawne i współczesne przesądy oraz zwyczaje dotyczące ciąży ................ 71
Zakończenie ........................................................................................... 75
Bibliografia ............................................................................................. 83
Prezentacje multimedialne ...................................................................... 91
y
ródła i autorzy zdjęć do prezentacji multimedialnych ..................... 91
1. Rozwój dziecka w prenatalnym okresie życia ................................. 94
2. Zmiany fizyczne w organizmie ciężarnej ....................................... 105
3. Zmiany psychospołeczne u ciężarnej ............................................. 116
4. Zmiany psychospołeczne u mężczyzny  ojca dziecka ................... 118
5. Zmiany psychospołeczne w rodzinie ............................................. 121
Wstęp
W świetle współczesnej wiedzy z zakresu embriologii, medycyny prenatalnej
i psychologii prenatalnej poczęcie dziecka jest nie tylko zjawiskiem biolo-
gicznym, ale i psychospołecznym, a nawet duchowym. Ze względu na sta-
wianie przed  młodymi rodzicami nowych zadań i obowiązków, wpływanie
na ich dotychczasowy stosunek do samych siebie, własnych zadań życiowych
i hierarchii wartości okres między poczęciem a narodzinami dziecka staje się
czynnikiem stymulującym dojrzewanie psychospołeczne i moralne małżon-
ków. Jeżeli uznać dziecko przed narodzeniem za istotę psychofizyczną, za-
sadne wydaje się również uwzględnienie możliwości oddziaływania i na jego
rozwój. Koniecznością staje się więc zwrócenie większej uwagi na rolę pro-
kreacji w życiu ludzi dorosłych, także w kwestii ich przygotowania do pełnie-
nia funkcji rodzicielskich, zwłaszcza że obecnie również oni wyrażają chęć jak
najlepszego przygotowania się do podjęcia tego ważnego i trudnego zadania.
Niniejsza książka, poruszająca zagadnienia związane z prenatalnym okre-
sem życia dziecka, jest próbą rozszerzenia wiedzy medycznej o paradygmat
psychopedagogiczny, podkreślający, że poczęta istota jest już człowiekiem,
a osoby, które powołały ją do życia, są już rodzicami. Mam nadzieję, że wzbo-
gacenie wiedzy medycznej o element humanistyczny i personalistyczny utwier-
dzi pracowników służby zdrowia w przekonaniu o słuszności zmian w opie-
ce nad kobietą ciężarną, poczętym dzieckiem i jego ojcem. Poruszane przeze
mnie zagadnienia oraz prezentacje multimedialne będą natomiast stanowiły
wsparcie merytoryczne i metodyczne dla osób przygotowujących do odpowie-
dzialnego rodzicielstwa zarówno małżonków, rodziców, jak i młodzież.
Książka podzielona jest na dwie zasadnicze części. Pierwsza   Rodziciel-
stwo  zagadnieniem pedagogicznym  pokazuje, jak istotne znaczenie zarów-
no dla pracy naukowej, jak i życia codziennego ma stosowana nomenklatura.
Przedstawiając zadania dla współczesnej edukacji, podejmuje też próbę wska-
zania treści wiążących się z kształtowaniem odpowiedzialnego rodzicielstwa.
Wstęp
8
Część druga   Prenatalny okres w życiu rodziny  przybliża psycho-
fizyczny rozwój dziecka w wewnątrzmacicznej fazie życia, bio-psycho-spo-
łeczne dostosowywanie się kobiety do nowej roli oraz psychospołeczne prze-
obrażanie się mężczyzny w ojca. Przedstawia ponadto sposoby komunikacji
z dzieckiem w prenatalnym okresie życia oraz wartość takiego postępowania.
Podjęto również próbę ukazania przesądów i zwyczajów dotyczących ciąży.
Książkę kończy krótkie przedstawienie instytucji obejmujących swą opie-
ką (również pedagogiczną) rodziców poczętego dziecka oraz próba wskazania
na kształtującą się nową dziedzinę nauki jaką jest pedagogika prenatalna.
Równolegle do rozważań teoretycznych przygotowane są prezentacje mul-
timedialne stanowiÄ…ce streszczenie omawianych kwestii.
Pragnę serdecznie podziękować Recenzentowi, Pani dr Dorocie Kornas-
-Bieli za poświęcony mi czas oraz niezwykle cenne uwagi.
Zdaję sobie sprawę z niedoskonałości mojej książki stanowiącej owoc oso-
bistych i zawodowych poszukiwań ideału rodzicielstwa w jego najwcześniejszej
fazie. Ideału respektującego współistnienie i współbrzmienie biologicznych,
psychicznych, społecznych oraz duchowych trudów i radości.
Rodzicielstwo zagadnieniem pedagogicznym
Dylematy terminologiczne
Wiek XX postawił ludzkość wobec problemów wynikających z zasadniczych
i głębokich przemian w poglądach, obyczajowości, w tradycyjnych formach
organizacji życia społecznego i prywatnego. Skłaniają one ludzi różnych
narodowości, środowisk, warstw i zainteresowań do głębokich refleksji, do
szukania przyczyn nowych zjawisk i sytuacji, sposobów przezwyciężania na-
potykanych trudności oraz do poszukiwania terminów naukowych, którymi
można by precyzyjnie dookreślić zachodzące przeobrażenia. Jednym ze zja-
wisk społecznych, które ewaluowało, jest małżeństwo i rodzina.
Rodzina  najmniejsza, a zarazem podstawowa grupa społeczna, w której
człowiek przychodzi na świat i od której uzależniony jest co najmniej przez
kilkanaście lat swojego życia, zaczyna ulegać zasadniczym przekształceniom,
począwszy od XIX wieku. W wyniku rozwoju cywilizacji przemysłowej, wal-
ki proletariatu o zmianę kształtu życia społecznego, ruchu emancypacyjnego,
wreszcie wzajemnego uczucia miłości1, stanowiącego współcześnie najczęst-
szą przyczynę zawierania związków małżeńskich, następuje przekształcanie
tradycyjnej rodziny patriarchalnej w typ nowy, zwany egalitarnym, demo-
kratycznym, towarzyskim2. Współczesne małżeństwo i rodzina to zespół
ludzi, opierający się na równouprawnieniu zarówno pod kątem stawianych
sobie celów życiowych, jak i zawodowych. Przy czym należy podkreślić, że
1
Obecnie mówi się nawet o tzw. modelu miłości rodzinnej, zob. L. Dyczewski, Rodzi-
na, społeczeństwo, państwo, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin 1994, s. 86.
2
Współczesny model małżeństwa określa się nawet mianem  dwu karier ; zob.
J. Rostowski, T. Rostowska, Małżeństwo  wczoraj, dzisiaj i jutro  w perspektywie psy-
chologicznej [w:] M. Plopa (red.), Człowiek u progu trzeciego tysiąclecia, Wyd. Elbląska
Uczelnia Humanistyczno-Ekonomiczna, ElblÄ…g 2005, s. 229 243.
Rodzicielstwo zagadnieniem pedagogicznym
10
emancypacja kobiet prócz wolności ekonomicznej i społecznej, przyniosła
również zwielokrotnienie obowiązków życiowych oraz pogorszenie kondycji
samej instytucji rodziny. Oswobodzenie zaś mężczyzny z ciężaru podporząd-
kowania się interesom rodziny, prócz swobody, przyniosło mu specyficzne
poczucie  nieważkości psychicznej objawiającej się zmniejszeniem poczucia
odpowiedzialności za losy wszystkich jej członków, rozluz
nieniem więzów
z najbliższymi, skurczeniem się roli życiowej oraz spadkiem ojcowskiego au-
torytetu. Niemała zmiana nastąpiła też w samym pojmowaniu rodzicielstwa,
które dawniej przeliczano na wymierne korzyści, a obecnie traktuje się raczej
jako szczęście osobiste małżonków. Prawdopodobnym i skutkiem, i przyczy-
ną takiego stanu jest to, że współczesna rodzina jest mniej dzietna, a po-
częcie, ciąża i poród bardziej świadome. Zauważono również, że w sferze
emocjonalnej następuje intensyfikacja więzi łączących rodziców z dziećmi,
a dziecko staje się wartością samą w sobie3. Wszystko to wstrząsa rodziną,
podważając panujący w niej od tysięcy lat porządek i obyczaje4. Zmusza do
szukania nowych wzorów żony i męża, matki i ojca. W dzisiejszej rodzinie
nie da się już bowiem utrzymać dawnych, dychotomicznych rozgraniczeń na
zajęcia męskie i kobiece.
Jednak już samo sformułowanie definicji małżeństwa i rodziny5 nastrę-
cza niemałych trudności. Poszczególni ludzie nauki różnie je definiują, co
świadczy o tym, że ta powszechna na całym świecie i każdemu znana z ży-
cia codziennego grupa społeczna jest skomplikowanym tworem, niełatwym
do jednoznacznego zdefiniowania. Najczęściej uważa się, że małżeństwo to
trwały i legalny związek kobiety i mężczyzny, któremu przypisuje się cechy
płodności. Rodzina zaś to zbiorowość ludzi powiązanych ze sobą więzią mał-
żeństwa, pokrewieństwa, powinowactwa lub adopcji6. Zasadniczą podstawę
rodziny stanowi małżeństwo będące przeważnie (ale nie zawsze) warunkiem
jej zaistnienia, a sam akt zawarcia związku małżeńskiego jest potwierdzeniem
dojrzałości społecznej partnerów  ich zdolności do podjęcia obowiązków
małżeńskich i rodzicielskich, utrzymania rodziny i wychowania dzieci.
3
F. Adamski, Rodzina. Wymiar społeczno-kulturowy, Wyd. UJ, Kraków 2002, s. 166.
4
Szerzej: Z. Tyszka, Rodzina współczesna  jej geneza i kierunki przemian [w:] M. Ziem-
ska (red.), Rodzina współczesna, Wyd. UW, Warszawa 2001, s. 198.
5
Niektórzy autorzy mówią nawet o grupie małżeńsko-rodzinnej, zob. Encyklopedia
pedagogiczna XXI wieku, t. III, Żak, Warszawa 2004, s. 39.
6
Z. Tyszka, Socjologia rodziny, Warszawa 1979, s. 10.
Dylematy terminologiczne
11
Istnieje wiele podziałów faz życia małżeństwa i rodziny7.
Pierwsza  obejmuje małżeństwo, czyli  młodych po ślubie , ale przed
urodzeniem pierwszego dziecka. Zadaniem jest tu wspólne stworzenie satys-
fakcjonującego związku, dostosowanie do szerszego kręgu krewnych i powi-
nowatych oraz przystosowanie do ciąży i zapowiedzi rodzicielstwa.
Drugi etap to narodziny dziecka i okres poprzedzający jego pójście do
szkoły. Przyjście na świat dziecka poważnie zmienia życie rodziców. Matki
i ojcowie przystosowują się do pełnienia ról rodzicielskich, zakładają dom
satysfakcjonujÄ…cy ich i potomstwo, zaspokajajÄ… potrzeby i zainteresowania
małego dziecka, zmagają się z okresowym wyczerpywaniem się ich energii
i z odczuwaniem braku czasu dla siebie.
Jednak w świetle stwierdzenia, że już samo poczęcie dziecka rozpoczy-
na nowy etap w życiu każdego z członków rodziny, należałoby poddać go
choćby pobieżnej analizie.
W psychologii prenatalnej okres między poczęciem a narodzinami dziecka
traktuje się jako czas tzw. kryzysu rozwojowego. Dobrze przeżyty prowadzi
do integracji pozytywnej i do funkcjonowania na wyższym poziomie dojrza-
łości psychicznej i bardziej satysfakcjonującego życia małżeńsko-rodzinnego8.
Poczęcie dziecka wpływa bowiem zarówno na rozwój bio-psycho-społecz-
ny kobiety, jak i na dojrzewanie psychospołeczne mężczyzny9, a w świetle
obecnej wiedzy z zakresu embriologii, psychologii prenatalnej oraz medycyny
pre- i perinatalnej zasadne staje się również potwierdzenie możliwości bio-
-psycho-społecznego oddziaływania na poczęte dziecko10.
Zachodzące podczas ciąży zmiany stwarzają konieczność biologicznej
i psychicznej, a także społecznej adaptacji ciężarnej i jej rodziny do nowej sy-
tuacji. Już pierwsze tygodnie po poczęciu dziecka są dla kobiety i jej partnera
7
Por. M. Ziemska, Zmiany w relacjach małżeńskich w cyklu życia rodziny [w:]
M. Ziemska (red.), Rodzina..., dz. cyt., s. 45 46; Encyklopedia..., dz. cyt., s. 39, 43 44;
J. S. Turner, D. B. Helms, Rozwój człowieka, WSiP, Warszawa 1999, s. 437.
8
D. Kornas-Biela, Wokół początku życia ludzkiego, PAX, Warszawa 2004, s. 42.
9
M. Ziemska, Rodzina a osobowość, WP, Warszawa 1975, s. 6 7, 43 54.
10
D. Kornas-Biela, Psychologia i pedagogika wobec statusu dziecka prenatalnego [w:]
T. Biesaga (red.), Bioetyka personalistyczna, Wyd. Naukowe PAT, Kraków 2006, s. 307;
D. Kornas-Biela, Rodzina w procesie prokreacji [w:] J. Stala, E. Osewska (red.), Rodzina.
Bezcenny dar i zadanie, Polwen, Radom 2006, s. 528.
Niniejsza darmowa publikacja zawiera jedynie fragment
pełnej wersji całej publikacji.
Aby przeczytać ten tytuł w pełnej wersji kliknij tutaj.
Niniejsza publikacja może być kopiowana, oraz dowolnie
rozprowadzana tylko i wyłącznie w formie dostarczonej przez
NetPress Digital Sp. z o.o., operatora sklepu na którym można
nabyć niniejszy tytuł w pełnej wersji. Zabronione są
jakiekolwiek zmiany w zawartości publikacji bez pisemnej zgody
NetPress oraz wydawcy niniejszej publikacji. Zabrania siÄ™ jej
od-sprzedaży, zgodnie z regulaminem serwisu.
Pełna wersja niniejszej publikacji jest do nabycia w sklepie
internetowym Salon Cyfrowych Publikacji ePartnerzy.com.