Metylacja DNA oraz ekspansja trójnukleotydowa

W biochemii metylacja odnosi się do zamiany
W biochemii odnosi się do zamiany
atomu wodoru na grupę metylową.
atomu wodoru na grupę metylową.
Metylacja DNA jest typem modyfikacji DNA,
Metylacja DNA jest typem modyfikacji DNA,
Metylacja DNA oraz ekspansja
Metylacja DNA oraz ekspansja która może zostać odziedziczona i pózniej
która może zostać odziedziczona i pózniej
usunięta bez zmiany oryginalnej sekwencji DNA.
usunięta bez zmiany oryginalnej sekwencji DNA.
trójnukleotydowa
trójnukleotydowa
Zostało udowodnione, że metylacja DNA
Zostało udowodnione, że metylacja DNA
występuje w wielu istotnych biologicznych
występuje w wielu istotnych biologicznych
procesach, takich jak regulacja imprintingu
procesach, takich jak regulacja imprintingu
rodzicielskiego, unieczynnienie chromosomu X
rodzicielskiego, unieczynnienie chromosomu X
czy rozwój nowotworów.
czy rozwój nowotworów.
dr hab. Ewa Balcerczak
dr hab. Ewa Balcerczak
u� Metylacja to proces kowalencyjnego przyłączania grup
u� Metylacja to proces kowalencyjnego przyłączania grup
u�Metylacja jest poreplikacyjną enzymatyczną
u�Metylacja jest poreplikacyjną enzymatyczną
metylowych do zasad azotowych nukleotydów.
metylowych do zasad azotowych nukleotydów.
modyfikacją DNA.
modyfikacją DNA.
u� W procesie tym uczestnicz ą enzymy przenoszące
u� W procesie tym uczestnicz ą enzymy przenoszące
u�Proces ten należy do zmian epigenetycznych,
u�Proces ten należy do zmian epigenetycznych,
grupy metylowe (metylotransferazy).
grupy metylowe (metylotransferazy).
które w odróżnieniu od genetycznych nie
które w odróżnieniu od genetycznych nie
u� Najczęściej produktami metylacji są:
u� Najczęściej produktami metylacji są:
zależą od sekwencji DNA i polegają na zmianie
zależą od sekwencji DNA i polegają na zmianie
C5- metylocytozyna (m5C), N6- metyloadenina (m6A) i
C5- metylocytozyna (m5C), N6- metyloadenina (m6A) i
funkcji lub ekspresji genu.
funkcji lub ekspresji genu.
N4- metylocytozyna (m4C)
N4- metylocytozyna (m4C)
u�Są to zmiany odwracalne. Oprócz metylacji do
u�Są to zmiany odwracalne. Oprócz metylacji do
m4C występuje w obrębie Procaryota,
m4C występuje w obrębie Procaryota,
tych zmian należy zmiana struktury
tych zmian należy zmiana struktury
m5C u Procaryota i Eucaryota,
m5C u Procaryota i Eucaryota,
chromatyny spowodowana modyfikacją białek
chromatyny spowodowana modyfikacją białek
m6A u Procaryota i zasadniczo u niższych Eucaroytów (bezkręgowców)
m6A u Procaryota i zasadniczo u niższych Eucaroytów (bezkręgowców)
histonowych.
histonowych.
ROLA DNA-METYLOTRANSFERAZ
ROLA DNA-METYLOTRANSFERAZ
(DNMT) W PROCESIE METYLACJI
(DNMT) W PROCESIE METYLACJI
u� Enzymy te katalizują przyłączenie się grup metylowych pochodzących od donora
u� Enzymy te katalizują przyłączenie się grup metylowych pochodzących od donora
S-adenozylo-L-metioniny (AdoMet) do węgla C5 w obrębie pierścienia
S-adenozylo-L-metioniny (AdoMet) do węgla C5 w obrębie pierścienia
pirymidynowego cytozyny lub do grupy aminowej adeniny (N6) l ub cytozyny (N4).
pirymidynowego cytozyny lub do grupy aminowej adeniny (N6) l ub cytozyny (N4).
u� Produktami tych reakcji są: zmetylowany DNA i S-adenozylo-L-homocysteina
u� Produktami tych reakcji są: zmetylowany DNA i S-adenozylo-L-homocysteina
(AdoHcy) .
(AdoHcy) .
u� DNA- metylotransferazy to rodzina enzymów, do których zalicza się DNMT1,
u� DNA- metylotransferazy to rodzina enzymów, do których zalicza się DNMT1,
DNMT2, DNMT3A i DNMT3B oraz DNMT3L .
DNMT2, DNMT3A i DNMT3B oraz DNMT3L .
u� DNMT1 katalizuje 97-99,9% procesu metylacji zachodzącego podczas mitozy.
u� DNMT1 katalizuje 97-99,9% procesu metylacji zachodzącego podczas mitozy.
Enzym ten jest odpowiedzialny za przekazanie stałego profilu metylacji.
Enzym ten jest odpowiedzialny za przekazanie stałego profilu metylacji.
Rozpoznaje hemimetylowane dinukleotydy CpG na matczynej i potomnej nici DNA
Rozpoznaje hemimetylowane dinukleotydy CpG na matczynej i potomnej nici DNA
i przenosi grupy metylowe z AdoMet do cytydyny zlokalizowanej na
i przenosi grupy metylowe z AdoMet do cytydyny zlokalizowanej na
niezmetylowanej nici potomnej.
niezmetylowanej nici potomnej.
u� DNMT3A i 3B są odpowiedzialne za metylację de novo . Enzymy te są szczególnie
u� DNMT3A i 3B są odpowiedzialne za metylację de novo . Enzymy te są szczególnie
ważne w rozwoju embrionalnym, kie dy to ustala się wzór metylacji. Ich rola w
ważne w rozwoju embrionalnym, kie dy to ustala się wzór metylacji. Ich rola w
dojrzałych komórkach jest nie do końca wyjaśniona. Podejrzewa się, że DMNT3B
dojrzałych komórkach jest nie do końca wyjaśniona. Podejrzewa się, że DMNT3B
podtrzymuje metylację pericentrycznej heterochromatyny. DNMT3L pośrednio
podtrzymuje metylację pericentrycznej heterochromatyny. DNMT3L pośrednio
uczestniczy w procesie metylacji DNA. Nie ma właściwości katalitycznych, ale
uczestniczy w procesie metylacji DNA. Nie ma właściwości katalitycznych, ale
stymuluje aktywność metylotransferaz de novo i zwiększa ich powinowactwo do
stymuluje aktywność metylotransferaz de novo i zwiększa ich powinowactwo do
DNA.
DNA.
1
DINUKLEOTYDY I WYSPY CPG DINUKLEOTYDY I WYSPY CpG
DINUKLEOTYDY I WYSPY CPG DINUKLEOTYDY I WYSPY CpG
u� W genomie występują krótkie (1000-1500 pz) odcinki DNA
u� W genomie występują krótkie (1000-1500 pz) odcinki DNA
niezwykle bogate w dinukleotydy CpG zwane wyspami CpG
niezwykle bogate w dinukleotydy CpG zwane wyspami CpG
u� Około połowa wszystkich ludzkich genów zawiera
u� Około połowa wszystkich ludzkich genów zawiera
wyspy CpG: są to tzw. housekeeping genes (niezbędne
wyspy CpG: są to tzw. housekeeping genes (niezbędne
u� W genomie około 70-80% dinukleotydów CpG ma grupę metylową
u� W genomie około 70-80% dinukleotydów CpG ma grupę metylową
do funkcjonowania komórki) i specyficzne tkankowe
do funkcjonowania komórki) i specyficzne tkankowe
przyłączoną do cytozyny co sprawia, ze kodowane przez te
przyłączoną do cytozyny co sprawia, ze kodowane przez te
geny (ok. 40% wszystkich tkankowych genów)
geny (ok. 40% wszystkich tkankowych genów)
sekwencje geny są niedostępne dla komórkowych układów
sekwencje geny są niedostępne dla komórkowych układów
transkrypcyjnych.
transkrypcyjnych.
u� Wyspy CpG znajdują się na końcu 5 w regionach
u� Wyspy CpG znajdują się na końcu 5 w regionach
u� Chromatyna zawierająca wyspy CpG jest silnie zacetylowana.
u� Chromatyna zawierająca wyspy CpG jest silnie zacetylowana.
promotorowych genów mających zasadnicze znaczenie
promotorowych genów mających zasadnicze znaczenie
Taką strukturę chromatyny nazywa się otwartą i może być ona
Taką strukturę chromatyny nazywa się otwartą i może być ona
dla czynności komórki. Z reguły są to geny
dla czynności komórki. Z reguły są to geny
konsekwencją interakcji czynników transkrypcyjnych z genami
konsekwencją interakcji czynników transkrypcyjnych z genami
regulatorowe i nie ulegają metylacji.
regulatorowe i nie ulegają metylacji.
promotorowymi.
promotorowymi.
u� Brak metylacji w regionach promotorowych bywa
u� Brak metylacji w regionach promotorowych bywa
warunkiem wstępnym dla kontrolowanej, aktywnej
warunkiem wstępnym dla kontrolowanej, aktywnej
transkrypcji genów.
transkrypcji genów.
u� Metylacja wysp CpG może skutkować brakiem lub
u� Metylacja wysp CpG może skutkować brakiem lub
zaburzoną syntezą produktów tych genów.
zaburzoną syntezą produktów tych genów.
METYLACJA W TRAKCIE ROZWOJU METYLACJA W TRAKCIE ROZWOJU
METYLACJA W TRAKCIE ROZWOJU METYLACJA W TRAKCIE ROZWOJU
ORGANIZMU ORGANIZMU
ORGANIZMU ORGANIZMU
u� Metylacja jest procesem dynamicznym: w zygocie niezwłocznie
u� Metylacja jest procesem dynamicznym: w zygocie niezwłocznie
u�Największa część metylacji DNA zachodzi w
u�Największa część metylacji DNA zachodzi w
po zapłodnieniu następują silne zmiany obejmujące acetylację
po zapłodnieniu następują silne zmiany obejmujące acetylację
fazie S cyklu komórkowego.
fazie S cyklu komórkowego.
histonów i demetylację DNA. W stadium wczesnego embrionu
histonów i demetylację DNA. W stadium wczesnego embrionu
następuje dramatyczna redukcja poziomu metylacji (tzw.
następuje dramatyczna redukcja poziomu metylacji (tzw.
globalna demetylacja). Po implantacji następuje fala metylacji de
globalna demetylacja). Po implantacji następuje fala metylacji de
novo większości CpG
novo większości CpG
u�Wzór metylacji DNA jest charakterystyczny
u�Wzór metylacji DNA jest charakterystyczny
u� Tak dzieje się w przypadku genomu męskiego, w genomie
u� Tak dzieje się w przypadku genomu męskiego, w genomie
dla typu komórki i podlega silnym zmianom
dla typu komórki i podlega silnym zmianom
żeńskim w tym czasie zachodzi pasywna demetylacja.
żeńskim w tym czasie zachodzi pasywna demetylacja.
podczas rozwoju embrionalnego.
podczas rozwoju embrionalnego.
u� Podczas gastrulacji geny specyficzne tkankowo są w
u� Podczas gastrulacji geny specyficzne tkankowo są w
odpowiednich tkankach demetylowane i ulegają ekspresji, ale
odpowiednich tkankach demetylowane i ulegają ekspresji, ale
należy podkreślić, ze większość genomu pozostaje nadal
należy podkreślić, ze większość genomu pozostaje nadal
u�Metylacja odgrywa znaczącą rolę w regulacji zmetylowana.
u�Metylacja odgrywa znaczącą rolę w regulacji zmetylowana.
u� Kolejny etap intensywnej metylacji de novo zależy od płci i
u� Kolejny etap intensywnej metylacji de novo zależy od płci i
ekspresji genów podczas embriogenezy u
ekspresji genów podczas embriogenezy u
zachodzi podczas gametogenezy. Niewielki spadek metylacji
zachodzi podczas gametogenezy. Niewielki spadek metylacji
ssaków i dalej podczas różnicowania komórek
ssaków i dalej podczas różnicowania komórek
zaobserwowano w stadium postembrionalnym podobnie jak in
zaobserwowano w stadium postembrionalnym podobnie jak in
(myszy pozbawione genu DNA- vitro w starzejących się komórkach
(myszy pozbawione genu DNA- vitro w starzejących się komórkach
metylotransferazy umierają w ciągu ośmiu dni
metylotransferazy umierają w ciągu ośmiu dni
od zapłodnienia)
od zapłodnienia)
WPAYW WIEKU NA POZIOM
WPAYW WIEKU NA POZIOM
ZNACZENIE METYLACJI
ZNACZENIE METYLACJI
METYLACJI
METYLACJI
Metylacja jest związana z następującymi
Metylacja jest związana z następującymi
procesami:
procesami:
u�metylacja jest gatunkowo-, tkankowo-,
u�metylacja jest gatunkowo-, tkankowo-,
organellospecyficzna, lecz obserwuje się
organellospecyficzna, lecz obserwuje się
u�Imprinting rodzicielski
u�Imprinting rodzicielski
także zależność metylacji od wieku
także zależność metylacji od wieku
u�Inaktywacja chromosomu X w komórkach
u�Inaktywacja chromosomu X w komórkach
u�niektórzy naukowcy traktują poziom metylacji
u�niektórzy naukowcy traktują poziom metylacji
samic ssaków łożyskowych
samic ssaków łożyskowych
jako wskaznik wieku lub narzędzie do
jako wskaznik wieku lub narzędzie do
u�Regulacja ekspresji genu
u�Regulacja ekspresji genu
przewidywania długości życia. Nieprawidłowa
przewidywania długości życia. Nieprawidłowa
u�Modulacja struktury chromatyny
u�Modulacja struktury chromatyny
metylacja może prowadzić do przedwczesnego
metylacja może prowadzić do przedwczesnego
starzenia
starzenia
Zaburzenia metylacji są przyczyną chorób dziedzicznych, np.
zespołów Angelmana,Pradera- Williego, Beckwitha-Wiedemana,
a także transformacji nowotworowych ,
ICF (facial anomalies syndrome - zespół niedoboru odporności,
niestabilności centrometrów i anomalii twarzy),
syndromu Retta i zespołu łamliwego chromosomu X
2
Imprinting rodzicielski Imprinting rodzicielski
Imprinting rodzicielski Imprinting rodzicielski
u� Imprinting rodzicielski, inaczej pi ętno genomowe lub piętno
u� Imprinting rodzicielski, inaczej pi ętno genomowe lub pi ętno
u� Jednym z najlepszych modeli używanych do badania
u� Jednym z najlepszych modeli używanych do badania
rodzicielskie prowadzi do r óżnicowej ekspresji alleli niekt órych
rodzicielskie prowadzi do różnicowej ekspresji alleli niektórych
procesu imprintingu jest system genów H19/IGF2.
procesu imprintingu jest system genów H19/IGF2.
genów pochodzących od matki i od ojca.
genów pochodzących od matki i od ojca.
u� H19 i IGF2 to 2 geny zlokalizowane w odległości około
u� H19 i IGF2 to 2 geny zlokalizowane w odległości około
90 par zasad. Gen H19 ulega transkrypcji tylko gdy
90 par zasad. Gen H19 ulega transkrypcji tylko gdy
u� Istnieje wiele gen ów, których ekspresja zale ży od tego, na
u� Istnieje wiele gen ów, kt órych ekspresja zale ży od tego, na
jest zlokalizowany na chromosomie matczynym, za to
jest zlokalizowany na chromosomie matczynym, za to
którym allelu pochodzącym od matki czy od ojca - się znajdują.
którym allelu pochodzącym od matki czy od ojca - się znajdują.
Dwa allele imprintingowanych genów r óżnią się stopniem IGF2 odwrotnie, tylko gdy znajduje się na
Dwa allele imprintingowanych genów r óżnią się stopniem IGF2 odwrotnie, tylko gdy znajduje się na
metylacji DNA, strukturą chromatyny (modyfikacja histon ów,
metylacji DNA, strukturą chromatyny (modyfikacja histon ów, chromosomie ojcowskim.
chromosomie ojcowskim.
nadwrażliwość na nukleazę) i czasem replikacji.
nadwrażliwość na nukleazę) i czasem replikacji.
u� Kluczową rolę w regulacji tych genów odgrywa odcinek
u� Kluczową rolę w regulacji tych genów odgrywa odcinek
złożony z 2 tysięcy par zasad DNA zlokalizowany tuż
złożony z 2 tysięcy par zasad DNA zlokalizowany tuż
u� Cechą imprintingu jest dziedziczno ść podczas podzia łów
u� Cechą imprintingu jest dziedziczno ść podczas podzia łów
przed regionem promotorowym genu H19.
przed regionem promotorowym genu H19.
komórkowych i odwracalność podczas gametogenezy.
komórkowych i odwracalność podczas gametogenezy.
u� Ten fragment nazywany jest DMR (Differentially
u� Ten fragment nazywany jest DMR (Differentially
Methylated Region), ponieważ jest silnie
Methylated Region), ponieważ jest silnie
u� Obecnie znanych jest ok. 30 ge nów występujących u ludzi i u
u� Obecnie znanych jest ok. 30 ge nów występujących u ludzi i u
myszy podlegających imprintingowi zmetylowany na ojcowskim chromosomie, a
myszy podlegających imprintingowi zmetylowany na ojcowskim chromosomie, a
niezmetylowany na matczynym.
niezmetylowany na matczynym.
Inaktywacja chromosomu X w
Inaktywacja chromosomu X w
Imprinting rodzicielski
Imprinting rodzicielski
komórkach samic ssaków łożyskowych
komórkach samic ssaków łożyskowych
u� Zgodnie z zasadą dziedziczenia geny podlegające
u� Zgodnie z zasadą dziedziczenia geny podlegające
ekspresji z ojcowskiego allelu stymulują wzrost i
ekspresji z ojcowskiego allelu stymulują wzrost i
u� Samice ssaków łożyskowych posiadają dwie kopie
u� Samice ssaków łożyskowych posiadają dwie kopie
różnicowanie komórek, a geny z matczynego allelu
różnicowanie komórek, a geny z matczynego allelu
chromosomu X.
chromosomu X.
mają działanie przeciwne. Na przykład: usunięcie
mają działanie przeciwne. Na przykład: usunięcie
u� Inaktywacja chromosomu X jest mechanizmem
u� Inaktywacja chromosomu X jest mechanizmem
genów PEG1/MEST lub PEG3 z ojcowskiego
genów PEG1/MEST lub PEG3 z ojcowskiego
kompensacyjnym, wyrównującym poziom ekspresji
kompensacyjnym, wyrównującym poziom ekspresji
chromosomu prowadzi do zaburzenia wzrostu.
chromosomu prowadzi do zaburzenia wzrostu.
genów zlokalizowanych na chromosomach płciowych.
Usunięcie genu H19 powoduje nadmierny rozrost genów zlokalizowanych na chromosomach płciowych.
Usunięcie genu H19 powoduje nadmierny rozrost
płodu.
płodu.
u� Oba chromosomy są aktywne w stadium wczesnego
u� Oba chromosomy są aktywne w stadium wczesnego
zarodka. Pózniej w komórkach płodu dochodzi do
zarodka. Pózniej w komórkach płodu dochodzi do
u� Prawidłowa ekspresja genów podlegających losowej inaktywacji jednego chromosomu X.
u� Prawidłowa ekspresja genów podlegających losowej inaktywacji jednego chromosomu X.
imprintingowi jest bardzo ważna w ontogenezie. Każda
imprintingowi jest bardzo ważna w ontogenezie. Każda
u� Zmiany te są przekazywane podczas podziałów
u� Zmiany te są przekazywane podczas podziałów
nieprawidłowość może powodować nowotwory lub takie
nieprawidłowość może powodować nowotwory lub takie
mitotycznych
mitotycznych
genetyczne zaburzenia, jak zespoły Prader-Willy ego,
genetyczne zaburzenia, jak zespoły Prader-Willy ego,
Angelmana i Bechwith-Wiedemann a
Angelmana i Bechwith-Wiedemann a
Inaktywacja chromosomu X w Regulacja ekspresji genów i
Inaktywacja chromosomu X w Regulacja ekspresji genów i
komórkach samic ssaków łożyskowych
komórkach samic ssaków łożyskowych
modulacja struktury chromatyny
modulacja struktury chromatyny
u� W odróżnieniu od imprintingu inaktywacja chromosomu X obejm uje cały
u� W odróżnieniu od imprintingu inaktywacja chromosomu X obejm uje cały
u� Metylacja DNA powoduje na ogół wyciszenie ekspresji
u� Metylacja DNA powoduje na ogół wyciszenie ekspresji
chromosom.
chromosom.
genów.
genów.
u� Proces ten jest kierowany przez Xic (X-inactivation center). Xic zawiera 2 ważne
u� Proces ten jest kierowany przez Xic (X-inactivation center). Xic zawiera 2 ważne
geny: XIST i TSIX kodujące nieulegające translacji mRNA. TSIX jest
geny: XIST i TSIX kodujące nieulegające translacji mRNA. TSIX jest
u� Wiąże się to ze zmianą struktury chromatyny na
u� Wiąże się to ze zmianą struktury chromatyny na
zlokalizowany w regionie 3 XIST i jego mRNA jest antysensowym transkryptem
zlokalizowany w regionie 3 XIST i jego mRNA jest antysensowym transkryptem
dla XIST mRNA. nieaktywną, skondensowaną (heterochromatyna).
dla XIST mRNA. nieaktywną, skondensowaną (heterochromatyna).
u� Początkowo XIST i TSIX ulegają ekspresji równolegle z obu chromosomów X, ale
u� Początkowo XIST i TSIX ulegają ekspresji równolegle z obu chromosomów X, ale
u� Białka MeCPs (Methyl-CpG-Binding Proteins) wiążą się
u� Białka MeCPs (Methyl-CpG-Binding Proteins) wiążą się
represja transkrypcji TSIX na jednym z chromosomów X prowadzi do
represja transkrypcji TSIX na jednym z chromosomów X prowadzi do
zwiększenia poziomu ekspresji XIST i dalej do tworzenia się XIST mRNA w
zwiększenia poziomu ekspresji XIST i dalej do tworzenia się XIST mRNA w ze zmetylowanym DNA poprzez domeny wiążące
ze zmetylowanym DNA poprzez domeny wiążące
chromosomie X, substytucji histonu H2A poprzez macro-H2A i metylacji lizyny w
chromosomie X, substytucji histonu H2A poprzez macro-H2A i metylacji lizyny w
fragment zmetylowany (MBD-Methyl Binding Domain).
fragment zmetylowany (MBD-Methyl Binding Domain).
pozycji 9. i 27. histonu H3.
pozycji 9. i 27. histonu H3.
u� MeCPs oddziałują z deacetylazą histonów oraz
u� MeCPs oddziałują z deacetylazą histonów oraz
u� Inaktywacja genów zlokalizowanych na chromosomie X następuje podczas
u� Inaktywacja genów zlokalizowanych na chromosomie X następuje podczas
kompleksami remodelującymi chromatynę. Dokładny
kompleksami remodelującymi chromatynę. Dokładny
rozprzestrzeniania się nieaktywnej struktury chromaty ny wzdłuż chromosomu.
rozprzestrzeniania się nieaktywnej struktury chromaty ny wzdłuż chromosomu.
Jest to proces, który obejmuje działanie różnych czynników, w tym modyfikację mechanizm tego procesu nie jest poznany.
Jest to proces, który obejmuje działanie różnych czynników, w tym modyfikację mechanizm tego procesu nie jest poznany.
histonów i częściową metylację wysp CpG powiązanych z promotorami tych genów
histonów i częściową metylację wysp CpG powiązanych z promotorami tych genów
u� Skutkiem powyższych zmian jest deacetylacja
u� Skutkiem powyższych zmian jest deacetylacja
.
.
histonów i metylacja lizyny 9. histonu H3.
histonów i metylacja lizyny 9. histonu H3.
u� Nieaktywny chromosom ulega akt ywacji w profazie I podziału mejotycznego w
u� Nieaktywny chromosom ulega akt ywacji w profazie I podziału mejotycznego w
komórkach linii płciowej
komórkach linii płciowej
3
Wpływ metylacji na rozwój
Wpływ metylacji na rozwój Hipometylacja
Hipometylacja
nowotworu
nowotworu
podczas powstawania nowotworu epigenotyp komórki znacząco się
podczas powstawania nowotworu epigenotyp komórki znacząco się
zmienia.
zmienia.
u� Wpływ hipometylacji na onkogenezę wyraża się nadekspresją
u� Wpływ hipometylacji na onkogenezę wyraża się nadekspresją
Możliwe są następujące zmiany w metylacji DNA: onkogenów spowodowaną demetylacją regionów promotorowych
Możliwe są następujące zmiany w metylacji DNA: onkogenów spowodowaną demetylacją regionów promotorowych
tych onkogenów. W ten sposób dochodzi do nadmiernej
tych onkogenów. W ten sposób dochodzi do nadmiernej
stymulacji proliferacji komórkowej.
stymulacji proliferacji komórkowej.
u� Hipermetylacja wysp CpG
u� Hipermetylacja wysp CpG
u� Hipometylacja genów normalnie zmetylowanych (globalna demetylacja u� W raku jelita grubego stwierdzono redukcję ogólnej metylacji o
u� Hipometylacja genów normalnie zmetylowanych (globalna demetylacja u� W raku jelita grubego stwierdzono redukcję ogólnej metylacji o
genów i lokalna w genach promotorowych)
genów i lokalna w genach promotorowych)
10-30%, a w przednowotworowych stadiach gruczolaka
10-30%, a w przednowotworowych stadiach gruczolaka
zaobserwowano znaczące zmniejszenie ilości 5-metylocytozyny.
zaobserwowano znaczące zmniejszenie ilości 5-metylocytozyny.
u� Tranzycja: 5-metylocytozyna do tyminy i metylacja non-CpG w
u� Tranzycja: 5-metylocytozyna do tyminy i metylacja non-CpG w
komórkach nowotworowych
komórkach nowotworowych
u� Hipometylacja powyżej 50% występuje w nowotworach klatki
u� Hipometylacja powyżej 50% występuje w nowotworach klatki
piersiowej. Przy nowotworach krwi hipometylacja występuje w
piersiowej. Przy nowotworach krwi hipometylacja występuje w
u� Indukcja niestabilności chromosomów - poprzez nieprawidłowy poziom
u� Indukcja niestabilności chromosomów - poprzez nieprawidłowy poziom
przewlekłej białaczce limfatycznej (CLL), podczas gdy w
przewlekłej białaczce limfatycznej (CLL), podczas gdy w
metylacji dochodzi do zmiennego poziomu ekspresji genów, co objawia
metylacji dochodzi do zmiennego poziomu ekspresji genów, co objawia
przewlekłej (CML) i ostrej białaczce szpikowej (AML) oraz w
przewlekłej (CML) i ostrej białaczce szpikowej (AML) oraz w
się niestabilnością chromosomów i stymuluje tym samym rozwój
się niestabilnością chromosomów i stymuluje tym samym rozwój
szpiczaku mnogim występuje tylko niewielka zmiana w schemacie
szpiczaku mnogim występuje tylko niewielka zmiana w schemacie
nowotworu .
nowotworu .
metylacji DNA.
metylacji DNA.
Hipometylacja Hipermetylacja
Hipometylacja Hipermetylacja
u� Globalna demetylacja występuje we wczesnych stadiach u� Najczęstszymi miejscami podlegającymi hipermetylacji w
u� Globalna demetylacja występuje we wczesnych stadiach u� Najczęstszymi miejscami podlegającymi hipermetylacji w
nowotworów klatki piersiowej, jelita grubego i CLL. różnych rodzajach nowotworów są chromosomy 3p, 11p i 17p .
nowotworów klatki piersiowej, jelita grubego i CLL. różnych rodzajach nowotworów są chromosomy 3p, 11p i 17p .
u� W raku jelita grubego ponadto hipometylacja występuje w u� Zjawisko to zachodzi w obrębie wysp CpG, które normalnie w
u� W raku jelita grubego ponadto hipometylacja występuje w u� Zjawisko to zachodzi w obrębie wysp CpG, które normalnie w
zdrowych tkankach przylegających do guza. W innych genomie pozostają niezmetylowane. Najważniejszą tego
zdrowych tkankach przylegających do guza. W innych genomie pozostają niezmetylowane. Najważniejszą tego
nowotworach np. raku wątrobowokomórkowym hipometylacja konsekwencją jest wyciszenie funkcji genów supresorowych .
nowotworach np. raku wątrobowokomórkowym hipometylacja konsekwencją jest wyciszenie funkcji genów supresorowych .
wzrasta wraz z zaawansowaniem i stadium histologicznym guza.
wzrasta wraz z zaawansowaniem i stadium histologicznym guza.
u� Przykładem może być hipermetylacja promotora genu p16
u� Przykładem może być hipermetylacja promotora genu p16
u� Hipometylacja specyficznych genów występuje w nowotworach (INK4A), która występuje w wielu nowotworach. p16 jest
u� Hipometylacja specyficznych genów występuje w nowotworach (INK4A), która występuje w wielu nowotworach. p16 jest
jelita okrężnicy, trzustki, klatki piersiowej, żołądka, prostaty i w inhibitorem kinazy cyklinozależnej, który negatywnie reguluje
jelita okrężnicy, trzustki, klatki piersiowej, żołądka, prostaty i w inhibitorem kinazy cyklinozależnej, który negatywnie reguluje
białaczce. Z reguły są to geny regulujące wzrost, kodujące przejście komórki z fazy G1 do S.
białaczce. Z reguły są to geny regulujące wzrost, kodujące przejście komórki z fazy G1 do S.
enzymy, ważne dla rozwoju organizmu, geny tkankowospecyficzne
enzymy, ważne dla rozwoju organizmu, geny tkankowospecyficzne
u� Zatem nieprawidłowa ekspresja prowadzi do zaburzeń cyklu
u� Zatem nieprawidłowa ekspresja prowadzi do zaburzeń cyklu
i onkogeny .
i onkogeny .
komórkowego i utratą kontroli nad nim, co stymuluje proliferację
komórkowego i utratą kontroli nad nim, co stymuluje proliferację
i wpływa na rozwój nowotworu . Zjawisko to zachodzi w
i wpływa na rozwój nowotworu . Zjawisko to zachodzi w
nowotworach: pęcherza moczowego, nosa i gardła, trzustki, jelita
nowotworach: pęcherza moczowego, nosa i gardła, trzustki, jelita
grubego, płuc, czerniaku, glejaku i białaczce. W kancerogenezie
grubego, płuc, czerniaku, glejaku i białaczce. W kancerogenezie
raka gruczołowego przełyku metylacja promotora genu p16 może
raka gruczołowego przełyku metylacja promotora genu p16 może
pojawiać się już w stadium metaplazji .
pojawiać się już w stadium metaplazji .
Metylacja non-CpG w komórkach
Metylacja non-CpG w komórkach
Hipermetylacja
Hipermetylacja
nowotworowych
nowotworowych
Przeprowadzono badanie profilu hipermetylacji 15 nowotworów: okrężnicy, żołądka,
Przeprowadzono badanie profilu hipermetylacji 15 nowotworów: okrężnicy, żołądka,
trzustki, wątroby, nerki, płuca, głowy, szyi, piersi, jajników, pęcherza moczowego,
trzustki, wątroby, nerki, płuca, głowy, szyi, piersi, jajników, pęcherza moczowego,
u�Sugeruje się, że metylacja non-CpG
u�Sugeruje si ę, że metylacja non-CpG
endometrium, mózgu, chłoniaka i białaczki. Analiza obejmowała 3 grupy genów:
endometrium, mózgu, chłoniaka i białaczki. Analiza obejmowała 3 grupy genów:
katalizowana przez DNMT3 może występować
katalizowana przez DNMT3 może występować
u� �Geny supresorowe: p16, p15, p14, p73, APC (gen polipowatości jelita grubego) i
u� �Geny supresorowe: p16, p15, p14, p73, APC (gen polipowatości jelita grubego) i
BRCA1
BRCA1
w ludzkim genie p53.
w ludzkim genie p53.
u� Geny odpowiedzialne za naprawę DNA lub metabolizm ksenobiotyków: hMLH1,
u� Geny odpowiedzialne za naprawę DNA lub metabolizm ksenobiotyków: hMLH1,
u� To zjawisko wyst ępuje w tkankach
u� To zjawisko wyst ępuje w tkankach
GSTP1 (gen transferazy S-glutationu klasy p), MGMT
GSTP1 (gen transferazy S-glutationu klasy p), MGMT
przylegających do nowotworu p łuca, co
przylegających do nowotworu p łuca, co
u� Geny odpowiedzialne za inwazyjność i przerzuty: CDH1, TIMP3, DAPK
u� Geny odpowiedzialne za inwazyjność i przerzuty: CDH1, TIMP3, DAPK
wskazuje, że metylacja non-CpG może
wskazuje, że metylacja non-CpG może
Metylacja w przynajmniej jednym genie by ła obecna w każdym typie nowotworu.
Metylacja w przynajmniej jednym genie by ła obecna w każdym typie nowotworu.
Profile metylacji były zależne zarówno od genu jak i od nowotworu . Niektóre
Profile metylacji były zależne zarówno od genu jak i od nowotworu . Niektóre
występować we wczesnym stadium
występować we wczesnym stadium
geny, np. p16, MGMT, DAPK były zmetylowane w różnych typach nowotwor ów
geny, np. p16, MGMT, DAPK były zmetylowane w różnych typach nowotwor ów
(okrężnicy, płuca, głowy, szyi, jajników, pęcherza moczowego, chłoniaka i
(okrężnicy, płuca, głowy, szyi, jajników, pęcherza moczowego, chłoniaka i
kancerogenezy i s łużyć jako wskaznik dla
kancerogenezy i s łużyć jako wskaznik dla
białaczki). Hipermetylacja p14, APC, p16, MGMT, hMLH1 wy stępowała w
białaczki). Hipermetylacja p14, APC, p16, MGMT, hMLH1 wy stępowała w
nowotworach przewodu pokarmowego (okrężnica, żołądek), a GSTP1 w
nowotworach przewodu pokarmowego (okrężnica, żołądek), a GSTP1 w
wczesnego rozpoznania procesu
wczesnego rozpoznania procesu
steroidozależnych nowotworach (piersi, wątroby, prostaty).
steroidozależnych nowotworach (piersi, wątroby, prostaty).
nowotworowego
nowotworowego
4
u� Za rozwój zespołu Retta odpowiadają powtarzające się
u� Za rozwój zespołu Retta odpowiadają powtarzające się
Zespół Wernera (WS)
Zespół Wernera (WS)
nonsensowne mutacje w regionie MBD (Methyl binding domain)
nonsensowne mutacje w regionie MBD (Methyl binding domain)
MeCP2, proteinie wiążącej zmetylowany DNA .
MeCP2, proteinie wiążącej zmetylowany DNA .
u� Jest to autosomalna recesywna choroba dziedziczna
u� Jest to autosomalna recesywna choroba dziedziczna
u� W schizofrenii i chorobie dwubiegunowej zidentyfikowano
u� W schizofrenii i chorobie dwubiegunowej zidentyfikowano
charakteryzująca się przedwczesnym starzeniem i częstym
charakteryzująca się przedwczesnym starzeniem i częstym
niemal 100 pozycji ze zmienioną metylacją, większość nich była
niemal 100 pozycji ze zmienioną metylacją, większość nich była
występowaniem nowotworów. Choroba jest spowodowana
występowaniem nowotworów. Choroba jest spowodowana
specyficzna dla płci .
specyficzna dla płci .
mutacjami genu WRN, należącego do rodziny RecQ i
mutacjami genu WRN, należącego do rodziny RecQ i
posiadającego aktywność enzymatyczną helikazy i egzonukleazy .
posiadającego aktywność enzymatyczną helikazy i egzonukleazy .
u� Zespół łamliwego chromosomu X jest związany z wielokrotnymi
u� Zespół łamliwego chromosomu X jest związany z wielokrotnymi
powtórzeniami trinukleotydów CGG w obrębie genu FMR1, te
powtórzeniami trinukleotydów CGG w obrębie genu FMR1, te
u� Helikaza WRN odgrywa znaczącą rolę w stabilizacji funkcji
u� Helikaza WRN odgrywa znaczącą rolę w stabilizacji funkcji
powtórzenia idą w parze z anormalną metylacją tych regionów i w
powtórzenia idą w parze z anormalną metylacją tych regionów i w
telomeru . W komórkach nowotworowych funkcja genu WRN jest
telomeru . W komórkach nowotworowych funkcja genu WRN jest
konsekwencji wywołują wyciszenie genu FMR1 .
konsekwencji wywołują wyciszenie genu FMR1 .
zniesiona poprzez wyciszenie na drodze hipermetylacji wysp CpG
zniesiona poprzez wyciszenie na drodze hipermetylacji wysp CpG
w obrębie promotora.
w obrębie promotora.
u� Chroniczne narażenie na nikiel (II), chrom (VI) lub arsen
u� Chroniczne narażenie na nikiel (II), chrom (VI) lub arsen
nieorganiczny może także wywoływać modyfiakację białek
nieorganiczny może także wywoływać modyfiakację białek
u� Epigenetyczna inaktywacja WRN na poziomie biochemicznym i
u� Epigenetyczna inaktywacja WRN na poziomie biochemicznym i
histonowych i zmianę profilu metylacji DNA
histonowych i zmianę profilu metylacji DNA
komórkowym prowadzi do straty egzonukleazowej aktywności
komórkowym prowadzi do straty egzonukleazowej aktywności
WRN, zwiększonej niestabilności chromosomów i apoptozy
WRN, zwiększonej niestabilności chromosomów i apoptozy
indukowanej przez inhibitory topoizomerazy.
indukowanej przez inhibitory topoizomerazy.
MS-AP-PCR (Methylation Sensitive
MS-AP-PCR (Methylation Sensitive
Analiza metylacji
Analiza metylacji
Arbitrarily Primed PCR)
Arbitrarily Primed PCR)
u�PCR
u�PCR
u�Elektroforeza
u�Elektroforeza
u�MS-PCR Methylation specific PCR
u�MS-PCR Methylation specific PCR
u�Po PCR używa się enzymów restrykcyjnych
u�Po PCR używa się enzymów restrykcyjnych
u�RE-PCR (REP) Restriction enzyme PCR
u�RE-PCR (REP) Restriction enzyme PCR
HpaII który rozcina w miejscach metylacji
HpaII który rozcina w miejscach metylacji
oraz MspI który rozcina miejsca
oraz MspI który rozcina miejsca
u�B SSCP Bisulfite single-strand
u�B SSCP Bisulfite single-strand
niemetylowane. Dodatkowo stosuje się enzym
niemetylowane. Dodatkowo stosuje się enzym
conformation polymorphism
conformation polymorphism
usuwający artefakty powstające w PCR-RsaI
usuwający artefakty powstające w PCR-RsaI
u�BGS-bisulfite genomic sequencing u�Jeżeli po trawieniu HpaII i RsaI widoczny
u�BGS-bisulfite genomic sequencing u�Jeżeli po trawieniu HpaII i RsaI widoczny
jest produkt cięcia to świadczy to o metylacji
jest produkt cięcia to świadczy to o metylacji
u�MS nested PCR
u�MS nested PCR
u�Jeżeli po trawieniu MSpI i RsaI niewidoczny
u�Jeżeli po trawieniu MSpI i RsaI niewidoczny
u�real-time PCR
u�real-time PCR jest produkt cięcia to również świadczy to o
jest produkt cięcia to również świadczy to o
metylacji
metylacji
Methylation-specific PCR jest czułą metodą pozwalającą na namnażanie i
Methylation-specific PCR jest czułą metodą pozwalającą na namnażanie i
Nukleotydy niebieskie to niemetylowane cytozyny które ulegaj ą wykrywanie obszarów metylowanych przy użyciu specyficznych starterów.
Nukleotydy niebieskie to niemetylowane cytozyny które ulegaj ą wykrywanie obszarów metylowanych przy użyciu specyficznych starterów.
przekształcaniu w uracyle pod wpływem wodorosiarczynu, podczas gdy Startery przy łączą się tyko do sekwencji metylowanych zawierających
przekształcaniu w uracyle pod wpływem wodorosiarczynu, podczas gdy Startery przyłączą się tyko do sekwencji metylowanych zawierających
nukleotydy zaznaczone na czerwono są to 5 metylocytozyny oporne na 5 metylocytozynę którą nie uległa przekształceniu w uracyl pod wp ływem
nukleotydy zaznaczone na czerwono są to 5 metylocytozyny oporne na 5 metylocytozynę którą nie uległa przekształceniu w uracyl pod wp ływem
przekształcenie wodorosiarczynu.
przekształcenie wodorosiarczynu.
Allel metylowany Allel niemetylowany
traktowanie
wodorosiarczynem sodu
Eeeeee
Eeeee
5
Analiza metylacji DNA oparta na non methylation-specific PCR . Po
Analiza metylacji DNA oparta na non methylation-specific PCR . Po
traktowaniu wodorosiarczynem genomowe DNA jest namnażane w reakcji PCR
traktowaniu wodorosiarczynem genomowe DNA jest namnażane w reakcji PCR
która nie rozróżnia sekwencji metylowanych i niemetylowanych. Po namnożeniu
która nie rozróżnia sekwencji metylowanych i niemetylowanych. Po namnożeniu
Ekspansja trójnukleotydowa
Ekspansja trójnukleotydowa
DNA w reakcji PCR dost ępnych jest wiele metod kt óre pozwalaj ą na
DNA w reakcji PCR dost ępnych jest wiele metod kt óre pozwalaj ą na
różnicowanie sekwencji metylowanych na bazie dokonanych wczesniej zmian
różnicowanie sekwencji metylowanych na bazie dokonanych wczesniej zmian
(efekt traktowania wodorosirczynem)
(efekt traktowania wodorosirczynem)
u� Genom człowieka w ponad połowie składa się z sekwencji
powtarzających się.
u� Należą do nich między innymi tandemowe powtórzenia, które
stanowią 10%całkowitej sekwencji DNA. Ta grupa obejmuje
satelity, minisatelity oraz mikrosatelity różniące się wielkością
powtarzającego się motywu sekwencji.
Znacznie mniejszą część genomu, bo tylko 1% zajmują sekwencje
kodujące około 22 tysięcy ludzkich genów i drugie tyle stanowią
ich sekwencje regulatorowe.
Sekwencje powtarzające się występują nie tylko w częściach
międzygenowych lecz także w genach, nawet w ich częściach
kodujących i mogą brać udział w regulacji ich ekspresji.
Methylation-sensitive single-strand conformation analysis (MS-SSCA)
Methylation-sensitive single-nucleotide primer extension (MS-SnuPE)
High resolution melting analysis (HRM)
Genom człowieka
u� Mikrosatelity znane również jako krótkie tandemowe
powtórzenia (ang. Short Tandem Repeats (STR) albo
Geny i sekwencje
Regiony międzygenowe 75%
powtórzenia prostych sekwencji (ang. Simple
Pokrewne 25%
Sequence Repeats (SSR) składają się z
powtarzających się 1-6 nukleotydowych motywów.
Regiony Powtarzające się 55%
Introny Unikatowe 20%
kodujące
promotory
u� Liczba powtórzeń takich sekwencji zwykle nie
i regulatorowe
Pseudogeny 23%
przekracza 10, a jeśli jest wyższa to często taki ciąg
2%
charakteryzuje się polimorfizmem długości w
populacji. W rzadkich przypadkach, najczęściej
Powtórzenia rozproszone 45%
Powtórzenia tandemowe 10%
patologicznych, liczba powtórzeń może osiągać setki a
nawet tysiące.
Satelity Mikrosatelity
u� Wszystkie sekwencje typu STR obejmują łącznie 3%
Minisatelity
ludzkiego genomu. Zarówno zawartość jak i
rozmieszczenie różnych powtórzeń tego typu w
genomie są silnie zróżnicowane.
u� Powtórzenia trójnukleotydowe naleza do grupy powtórzen
mikrosatelitarnych, tworzacych proste, tandemowe
powtórzenia złożone z jednego do szesciu nukleotydów.
v� Większość sekwencji STR występuje znacznie
u� Charakteryzuja sie one wysokim polimorfizmem i wystepują
częściej w regionach niekodujących.
równomiernie w genomie co 6 10 kpz.
v� Wyjątkiem są tutaj ciągi powtórzeń trój i
sześcionukleotydowych, które są niemal dwukrotnie
�� Sekwencje mikrosatelitarne zlokalizowane sa nie tylko w
częstsze w eksonach niż w intronach i regionach
intronach i w sekwencjach flankujacych, ale również w
międzygenowych.
sekwencjach kodujacych czyli eksonach.
v� Ich pozytywna selekcja w eksonach sugeruje, że mogą
one mieć znaczenie funkcjonalne.
W obrebie sekwencji powtórzen trójnukleotydowych moe dojsć
do zjawiska zwielokrotnienia motywu trójnukleotydowego, czyli
v� Wysoka podatność ciągów prostych powtórzeń
do ekspansji powtórzen.
sekwencji na mutacje i wynikający z niej częsty
polimorfizm długości czynią z sekwencji
Mechanizm ekspansji trójnukleotydowych powtórzen zwiazany jest
powtarzających się bogate zródło zmienności
z błedami w czasie replikacji DNA.
fenotypowej.
6
Powtórzenia w mRNA
Powtórzenia w mRNA
u�Najczęściej występującymi motywami
u�Wzrost liczby powtórzeń ponad normę
powtórzonymi są: CAG, CGG, CCG,CUG, AGG
(określoną dla każdego genu) zwany jest
i ACC,
mutacją dynamiczna.
natomiast ACG,AUC, CUU, AGU, CGU i ACU
należą da najrzadszych w transkryptomie.
u�Mutacje dynamiczne dotyczą najczęsciej
Większość ciągów powtórzeń występuje w
zwielokrotnienia nawet 300-krotnego
ORF (ang. Open Reading Frame) (67%), mniej
trójnukleotydowej sekwencji powtórzonej, co
w 5 UTR (ang. Untranslated Region) (24%) i
w efekcie prowadzi do wystąpienia choroby
najmniej w 3 UTR (9%).
genetycznej
Powtórzenia bogate w GC przeważają w
5 UTR, a bogate w AU są częstsze w 3 UTR.
u�Pląsawica Huntingtona normalna liczba
u�Pląsawica Huntingtona normalna liczba
u�Ekspansja niestabilnych ciągów
powtórzeń 6-36;zmutowanan 36-121
powtórzeń 6-36;zmutowanan 36-121
powtórzeń w pojedyńczych genach jest
przyczyną ponad 20 różnych chorób
u�Rdzeniowy Zanik miesni typu Kennedyego
dziedzicznych znanych pod wspólną
normalna liczba powtórzeń 11-33;zmutowana
normalna liczba powtórzeń 11-33;zmutowana
angielską nazwą Triplet Repeat
38-66
38-66
Expansion Diseases (TREDs).
u�Zespół łamliwego chromosomu X normalna
normalna
liczba powtórzeń 6-52;zmutowanan >52
liczba powtórzeń 6-52;zmutowanan >52
Choroby zwiazane z ekspansja powtórzen
trójnukleotydowych można podzielić ze względu na
miejsce wystepowania powtórzeń:
1. Trójnukleotydowe powtórzenia zlokalizowane w
Należą do nich:
regionie ulegajacym translacji.
- zespół łamliwego chromosomu X (FXS),
Do tej grupy chorób zalicza sie:
- dystrofia miotoniczna (DM),
- choroba Huntingtona (HD) u� plasawice Huntingtona HD, ataksje rdzeniowomó
u� -dkowa typu pierwszego SCA1, ataksje rdzeniowo-
- szereg ataksji rdzeniowomóżdżkowych (SCAs).
u� módkowa typu drugiego SCA2, ataksje rdzeniowo-
u� módkowa typu trzeciego SCA3, ataksje rdzeniowo-
u� módkowa typu szóstego SCA6, ataksje
Ciągi powtórzeń ulegające patogenicznym
u� rdzeniowo-módkowa typu siódmego SCA7, ataksje
ekspansjom występują we wszystkich u� rdzeniowo-módkowa typu siedemnastego SCA17,
u� zwyrodnienie zebato-czerwienne DRPLA, rdzeniowoopuszkowy
regionach funkcjonalnych genów, zarówno w
u� zanik miesni typu Kennedy`ego SBMA,
częściach ulegających translacji, jak i w
u� dystrofie miesniowa oczno-gardzielowa OPMD,
regionach niekodujących.
u� achondroplazje rzekoma COMP.
7
2. Trójnukleotydowe powtórzenia zlokalizowane w u�Większość genów związanych z TREDs
zawiera powtórzenia CAG w regionie
regionie nie ulegajacym translacji oraz w intronie.
Do tej grupy chorób zalicza sie: kodującym i wywołująca chorobę liczba
powtórzeń mieści się najczęściej w zakresie
u� zespół łamliwego chromosomu X FRAXA,
od około 40 do 100.
uposledzenie
v�Ekspansje powtórzeń w regionach
u� umysłowe zwiazane z FRAXE, dystrofie miotoniczna
niekodujących są większe i bardziej zmienne.
u� DM, ataksje rdzeniowo-módkowa typu
v�Powszechnie uważa się, że powtórzenia
u� ósmego SCA8, ataksje módkowo-rdzeniowa typu
występujące w regionach ulegających
u� dwunastego SCA12, ataksje Friedreicha FRDA.
translacji wywołują patogenezę poprzez
zmiany funkcji kodowanego białka
Terapia
Terapia
u� Większość chorób wywoływanych ekspansją
u�Celem allelospecyficznego wyciszenia
trójnukleotydowych powtórzeń jest warunkowana w
ekspresji genu może być albo sam region
sposób autosomalny dominująy czyli wywołuje je
mutacja w jednym z dwóch wariantów genu.
powtórzeń, który różni się długością i
u� Produkt zmutowanego genu, transkrypt lub białko,
strukturą RNA między normalnym a
albo obydwa są toksyczne dla komórki. Zatem
zmutowanym wariantem mRNA, albo jak się
usunięcie zmutowanego transkryptu lub białka powinno
wydaje bardziej odpowiednie do zastosowania
przeciwdziałać chorobie.
iRNA miejsca występowania polimorfizmu
u� Terapia TREDs jest dużym wyzwaniem ze względu na
miejsce gdzie rozwijają się główne objawy choroby
pojedynczych nukleotydów SNP.
czyli centralny układ nerwowy oraz konieczność
allelospecyficznej eliminacji produktów zmutowanych
genów.
8

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
METYLACJA DNA
Ćwiczenie 1 Izolacja, oczyszczanie oraz detekcja genomowego DNA w żywności wer 12
instrukcja bhp przy uzytkowaniu srodkow ochrony indywidualnej oraz obuwia i odziezy roboczej
DNA
Patterns of damage in genomic DNA sequences from a Neandertal
ANALIZA DNA W ARCHEOLOGII
DEGRADACJA ŚRODOWISKA oraz zanieczyszczenia
Ujawnianie śladów linii papilarnych na płytach CD oraz jego wpływ
5 plus zycie obfite w Szczescie Humor Pomoc Nadzieje oraz Zdrowie 5plus
2 17 Timery oraz przetwarzanie w jałowym czasie aplikacji (2)
Język angielski dla opiekunek oraz przedszkolanek – ebook
Marian Machinek Rezygnacja z terapii uporczywej oraz tzw testament życia

więcej podobnych podstron