Nerwy czaszkowe
I Nerwy węchowe
II Nerw wzrokowy
III Nerw okoruchowy
IV Nerw bloczkowy
V Nerw trójdzielny
VI Nerw odwodzący
VII Nerw twarzowy
VIII Nerw przedsionkowo-ślimakowy
IX Nerw językowo-gardłowy
X Nerw błędny
XI Nerw dodatkowy
XII Nerw podjęzykowy
Grupy nerwów
Czuciowe:
 Węchowe (I)
 Wzrokowy (II)
 Przedsionkowo-ślimakowy (VIII)
Ruchowe:
 Okoruchowy (III)
 Bloczkowy (IV)
 Odwodzący (VI)
 Dodatkowy (XI)
 Podjęzykowy (XII)
Mieszane (ruchowo-czuciowe):
 Trójdzielny (V)
 Twarzowy (VII)
 Językowo-gardłowy (IX)
 Błędny (X)
Przywspółczulne:
 Okoruchowy (III)
 Twarzowy (VII)
 Językowo-gardłowy (IX)
 Błędny (X)
Mechanizm przebiegu nerwów
Nerwy czuciowe zaczynają się na obwodzie w zwojach czuciowych. Wypustki dośrodkowe idą do
OUN, włókna kończą się tam w jądrach krańcowych.
Jądra ruchowe (początkowe) wypustki biegną na obwód. Mogą się przełączać na następny
neuron.
Włókna przywspółczulne: jądra początkowe są w OUN, na zewnątrz dochodzą do efektorów.
Somatyczne włókna unerwiają mięśniówkę poprzecznie prążkowaną  zależną od naszej woli.
Włókna przywspółczulne unerwiają włókna gładkie (niezależne od woli) oraz gruczoły.
Włókna przedzwojowe muszą się przełączyć w zwojach na zazwojowe.
Włókna autonomiczne współczulne powstające w nerwie rdzeniowym mają podobną zasadę
działania: muszą się zawsze przełączyć na włókna pozazwojowe.
Włókna przywspółczulne przedzwojowe są krótsze, a zazwojowe dłuższe; w nerwach
czaszkowych może jednak być odwrotnie.
Nerw węchowy (I)
Powstaje w jamie nosa. Wypustki nerwu tworzą tzw. nitki węchowe, które przechodzą przez
otworki w blaszce sitowej kości sitowej, w górnej części przegrody nosa i na małżowinie nosowej
górnej. Komórki są i receptorem, i wysyłają aksony. Te trafiają do opuszki węchowej, która jest
częścią węchomózgowia. Złamanie kości przedniego dołu czaszki/podstawy może skutkować
problemami z węchem.
Nerw wzrokowy (II)
Siatkówka zawiera receptory: czopki i pręciki. Są to dwa różne typy pierwszych neuronów drogi
wzrokowej, następnie komórki siatkówki przełączają się na komórki zwojowo-wzrokowe, których
wypustki tworzą nerw wzrokowy. Włókna przyśrodkowe na skrzyżowaniu wzrokowym krzyżują
się, za skrzyżowaniem powstają pasma wzrokowe kończące się w ciele kolankowatym bocznym,
gdzie znajduje się siedziba trzecich neuronów drogi wzrokowej, stamtąd włókna zdążają do płata
potylicznego, korowego.
Ubytki pola widzenia.
Hemianopia niedowidzenie połówkowe (skroniowe bądz
nosowe) po stronie przeciwległej.
Niedowidzenie kwadrantowe przy uszkodzeniu promienistości wzrokowej.
Nerw okoruchowy (III)
Oculomotor nerve. Wchodzi przez szczelinę oczodołową górną, po czym rozgałęzia się, unerwiając
wszystkie mięśnie zewnętrzne gałki ocznej oprócz mięśnia skośnego górnego i mięśnia prostego
bocznego.
Unerwia mięsień zwieracz z
renicy i mięsień rzęskowy. Włókna przywspółczulne przedzwojowe
muszą się przełączyć w zwoju rzęskowym w bocznej części nerwu wzrokowego. Włókna
przedzwojowe przełączają się na pozazwojowe, które odłączają się jako nerwy rzęskowe krótkie
do mięśnia zwieracza z
renicy i mięśnia rzęskowego.
Zwój rzęskowy (przywspółczulny) poza tym, że posiada włókna przywspółczulne tworzące korzeń
przywspółczulny, posiada też włókna czucia somatycznego oraz włókna współczulne, tworzące
korzeń czuciowy i korzeń współczulny; włókna te jednak nie muszą przełączać się w zwoju na
terenie oka, bo uczyniły to już wcześniej.
Korzeń czuciowy to nerw nosowo-rzęskowy (gałąz
nerwu ocznego V1). Korzeń współczulny
wypuszcza włókna współczulne pozazwojowe drogą splotu szyjno-tętniczego; docierają zwykle
biegnąc w przydance dużych naczyń; włókna te zlokalizowane są zatem w okolicy tętnicy szyjnej
wewnętrznej.
Nerw bloczkowy (IV)
Trochlear nerve. Normalnie nerwy czaszkowe odchodzą od części podstawnej pnia mózgu; ten
nerw odchodzi jednak wyjątkowo od grzbietu. Wchodzi przez szczelinę oczodołową górna.
Dochodzi do mięśnia skośnego górnego, zawiera wyłącznie włókna ruchowe somatyczne.
Nerw odwodzący (VI)
Abducent nerve. Wchodzi do oczodołu przez szczelinę oczodołową górną, podąża do mięśnia
prostego bocznego gałki ocznej. Nerw ten zawiera tylko włókna ruchowe somatyczne. Niedowład
powyższego mięśnia daje w efekcie zeza zbieżnego.
Nerw trójdzielny (V)
Jest to duży nerw. Większość włókien to włókna czuciowe, część jest ruchowa, aczkolwiek jest
mniejsza i dotyczy tylko trzeciej gałęzi.
Odgałęzienia:
 V1 Nerw oczny (Ophthalmic nerve)  tylko czucie
 V2 Nerw szczękowy (Maxillary nerve)  tylko czucie
 V3 Nerw żuchwowy (Mandibular nerve)  zarówno czucie, jak i ruch
Większość włókien w nerwie idzie z obwodu do OUN. Takie włókna muszą mieć zwój czuciowy po
drodze i jest to zwój trójdzielny (trigeminal ganglion), położony na szczycie piramidy kości
skroniowej; zagłębienie wygląda jak uciśnięcie plasteliny palcem.
Nerw oczny (V1)
Dzieli się na:
 nerw czołowy (frontal nerve)
 nerw łzowy (lacrimal nerve)
 nerw nosowo-rzęskowy (nasociliary nerve)
Nerw czołowy kończy się jako nerw nadbloczkowy. Unerwia górną część twarzy i zawartość
oczodołu.
Nerw łzowy prowadzi włókna czuciowe do gruczołu łzowego. Korzeń przywspółczulny i
współczulny wygląda tu inaczej, gdyż włókna współczulne idą od nerwu twarzowego przez zwój
skrzydłowo-podniebienny (ten połączony z nerwem szczękowym).
Nerw nosowo-rzęskowy.
Nerw szczękowy (V2)
Dzieli się na:
 nerw podoczodołowy
 nerw jarzmowy
 nerwy skrzydłowo-podniebienne. Korzeń czuciowy dla zwoju pterygopalatine ganglion.
Nerw podoczodołowy jest przedłużeniem nerwu szczękowego. Przebiega w bruz
dzie
podoczodołowej i kanale podoczodołowym
Nerw jarzmowy zaopatruje dół oczodołu. Przez ten nerw biegną włókna przywspółczulne do
gruczołu łzowego.
Nerwy skrzydłowo-podniebienne zawierają korzeń czuciowy dla zwoju
skrzydłowo-podniebiennego (pterygopalatine ganglion).
Korzeń przywspółczulny podąża od nerwu twarzowego, włókna odłączają się w nerwie skalistym
większym (greater petrosal nerve), który to po przejściu w obrębie otworu poszarpanego łączy się
z nerwem skalistym głębokim (deep petrosal nerve) mającym korzeń współczulny; oba razem
dają nerw kanału skrzydłowego idący do zwoju skrzydłowo-podniebiennego, którego włókna
przełączają się tam na włóka pozazwojowe przywspółczulne, te zaś nerwami
skrzydłowo-podniebiennymi wracają do nerwu szczękowego, tu wkraczają do nerwu
jarzmowego, potem się odłączają jako gałąz
łącząca z nerwem łzowym i trafiają do nerwu
łzowego, gałęzi nerwu ocznego (V1).
Zaopatrzenie zębów górnych i szczęki: gałęzie zębodołowe górne tylne, środkowe i przednie,
Gałęzie tworzące nerw podniebienny większy odchodzą ze zwoju skrzydłowo-podniebiennego.
Nerw żuchwowy (V3)
Zawiera również włókna ruchowe, a oddaje więcej niż trzy gałęzie:
 nerw zębodołowy dolny
 nerw językowy
 nerw policzkowy
 nerw żuciowy
 nerw uszno-skroniowy
Nerw żuciowy dzieli się m.in. na nerw skrzydłowy przyśrodkowy oraz nerw skrzydłowy boczny.
Oddaje też gałęzie do wszystkich mięśni żuciowych.
Nerw uszno-skroniowy związany jest z włóknami przywspółczulnymi idącymi do śliniaki
przyusznej.
Zwój przywspółczulny podżuchwowy odpowiada za czucie smaku.
Nerw żuchwowo-gnykowy unerwia brzusiec przedni mięśnia dwubrzuścowego oraz mięsień
żuchwowo-gnykowy.
Zwój uszny położony jest poniżej otworu owalnego po przyśrodkowej stronie nerwu żuchwowego.
Posiada trzy korzenie, w tym przywspółczulny od nerwu językowo-gardłowego w formie nerwu
skalistego mniejszego (bezpośrednią gałęzią nerwu językowo-gardłowego jest nerw bębenkowy
prowadzący włókna przywspółczulne, który potem tworzy splot bębenkowy; następnie włókna
zbiegają się w nerw skalisty mniejszy), który wychodzi na piramidzie kości skroniowej przez
rozwór i bruzdę nerwu skalistego mniejszego i przechodzi przez otwór owalny razem z nerwem
żuchwowym, a następnie idzie do zwoju usznego. Włókna przełączają się na włókna pozazwojowe,
które dołączają się do nerwu uszno-skroniowego i dochodzą do ślinianki przyusznej. Korzeń
współczulny pochodzi od nerwu skalistego głębokiego, zaś korzeń czuciowy od włókien
czuciowych zawartych w nerwie żuchwowym.
Zwój podżuchwowy związany jest z nerwem żuchwowym (mandibular nerve) i z nerwem
językowym. Korzeń przywspółczulny pochodzi ze struny bębenkowej odchodzącej od nerwu
twarzowego; tuż przy wyjściu z czaszki przy otworze rylcowo-sutkowym wraca do jamy
bębenkowej i wychodzi przez szczelinę skalisto-bębenkową, podąża do nerwu językowego,
zespala się z nim i dochodzi w nim do zwoju podżuchwowego; włókna przywspółczulne
przedzwojowe przełączają się na włókna pozazwojowe i te wracają do nerwu językowego; drogą
nerwu językowego docierają do ślinianki podżuchwowej i podjęzykowej, unerwiając je
przywspółczulnie.
Struna bębenkowa przewodzi czucie smaku z 2/3 przednich języka. Korzeń czuciowy pochodzi
z nerwu językowego. Korzeń współczulny pochodzi ze splotu tętnicy twarzowej, zaś włókna
podążają w przydance.
Nerw twarzowy (VII)
Oddaje:
 nerw skalisty większy
 strunę bębenkową
 nerw strzemiączkowy
 nerw uszny tylny (plus jego cztery gałęzie):
 potyliczna
 uszna
 dwubrzuścowa
 rylcowo-gnykowa
 gałąz
łączącą z nerwem językowo-gardłowym (IX)
 gałąz
łączącą z nerwem błędnym (X).
Z mózgowia wychodzi przez piramidę kości skroniowej, a dokładniej przez otwór słuchowy
wewnętrzny razem z nerwem przedsionkowo-ślimakowym i tętnicą błędnikową; następnie poprzez
pole nerwu twarzowego wnika do piramidy i dalej do kanału nerwu twarzowego. Po drodze
tworzy zwój kolanka, będący zwojem czuciowym (gdyż nerw twarzowy jest mieszany,
ruchowo-czuciowy). Wyjście z czaszki znajduje poprzez otwór rylcowo-sutkowy, po czym oddaje
nerw uszny tylny. Następnie nerw VII wnika do ślinianki przyusznej, tworzy splot
wewnątrzprzyuszniczy, skąd wychodzą nerwy unerwiające mięśnie twarzy:
 gałęzie skroniowe,
 gałęzie jarzmowe,
 gałęzie policzkowe,
 gałąz
językowa,
 gałąz
brzeżna żuchwy,
 gałęzie szyjne.
W okolicy kolanka odchodzi nerw skalisty większy, prowadzący włókna przywspółczulne
przedzwojowe, wychodzi z piramidy przez rozwór nerwu skalistego większego, potem przez
bruzdę, a następnie przez kanał skrzydłowy tworząc wspólnie z nerwem skalistym głębokim nerw
kanału skrzydłowego, by ostatecznie dotrzeć do zwoju skrzydłowo-podniebiennego. Stąd włókna
wracają poprzez nerwy skrzydłowo-podniebienne do nerwu szczękowego i jarzmowego, po
czym gałęzią łączącą docierają do nerwu łzowego i do gruczołu łzowego.
Struna bębenkowa odchodzi od nerwu twarzowego przy wyjściu przez otwór rylcowo-sutkowy,
przechodzi przez jamę bębenkową, wychodzi przez szczelinę skalisto-bębenkową, następnie
drogą nerwu językowego dociera do zwoju podżuchwowego. Włókna przywspółczulne
przedzwojowe drogą nerwu językowego dochodzą do ślinianek podżuchwowych i
podjęzykowych.
Zespół krokodylich łez jest to uszkodzenie włókien nerwu twarzowego w obrębie kanału nerwu
twarzowego, powyżej struny bębenkowej, obok kolanka nerwu twarzowego. Włókna
przywspółczulne normalnie docierające do struny bębenkowej mogą się połączyć z włóknami
przywspółczulnymi z nerwu skalistego większego i chory podczas jedzenia zamiast się ślinić,
płacze.
Od nerwu twarzowego odchodzi nerw strzemiączkowy, prowadzący do mięśnia
strzemiączkowego. Jego uszkodzenie powoduje hyperacusis  nadwrażliwość na dz
więki.
Nerw uszny tylny oddaje gałęzie do brzuśca tylnego mięśnia dwubrzuścowego i do mięśnia
rylcowo-gnykowego.
Nerw twarzowy oddaje ponadto w swoim przebiegu gałęzie łączące do innych nerwów
czaszkowych: do nerwu błędnego (X) i językowo-gardłowego (IX).
Porażenie nerwu twarzowego.
Strona porażona nie może:
 zamknąć oka,
 zacisnąć powieki,
 zmarszczyć czoła,
 wyszczerzyć zębów.
Występuje wygładzenie mięśniówki po chorej stronie twarzy, zanik bruzdy nosowo-wargowej, zaś
kącik ust jest obniżony w stosunku do strony nieuszkodzonej. Pojawiają się trudności z jedzeniem i
piciem, bo nie można objąć ustami szyjki butelki czy zagłębienia łyżki, przez co wycieka płyn, w
czasie snu występuje objaw fajki, usta nie są domknięte po porażonej stronie, a powietrze może
swobodnie przechodzić przez usta w czasie wydechu.
Nerw przedsionkowo-ślimakowy
Część przedsionkowa prowadzi wrażenia ze zmysłu równowagi.
Część ślimakowa prowadzi wrażenia z narządu słuchu.
Nerwy czuciowe muszą posiadać zwoje. W dnie przewodu słuchowego wewnętrznego występuje
zwój przedsionka. Część ślimakowa ma zwój spiralny ślimaka w obrębie wrzecionka kostnego
ślimaka. Oba dochodzą do pnia mózgu.
Część przedsionkowa kończy się w 4 jądrach krańcowych przedsionkowych, część ślimakowa
w 2 jądrach ślimakowych.
Nerw językowo-gardłowy (IX)
Jest to nerw mieszany, prowadzący również włókna przywspółczulne. Unerwia gardło oraz język -
smakowo 1/3 tylną część oraz części boczne.
Oddaje nerw bębenkowy (tympanic nerve), wytwarzający splot bębenkowy, z którego następnie
powstaje nerw skalisty mniejszy, idący do splotu przyuszniczego i unerwiający śliniankę
przyuszną (ważne: nerw twarzowy nie unerwia ślinianki przyusznej!).
Oddaje gałąz
do zatoki tętnicy szyjnej do receptorów położonych w obrębie rozdwojenia tętnicy
szyjnej wspólnej na tętnicę szyjną wewnętrzną i zewnętrzną.
Oddaje również nerw do mięśnia rylcowo-gardłowego, dzięki któremu nie da się odwrócić raz
zaczętego aktu połykania.
Prowadzi gałęzie do splotu gardłowego utworzonego od nerwu językowo-gardłowego i błędnego.
Nerw błędny (X)
Jest to duży nerw, posiadający gałęzie w części szyjnej. Przechodzi przez otwór górny klatki
piersiowej do klatki piersiowej, a następnie przez rozwór przełykowy do jamy brzusznej. Posiada
włókna przywspółczulne przedzwojowe unerwiające w obrębie szyi gardło i krtań. Krtań jest
całkiem unerwiona przez nerw krtaniowy górny i nerw krtaniowy dolny, przy czym dolny
biegnie pośrednio od nerwu krtaniowego wstecznego.
Gałęzie sercowe: górna i dolna prowadzą do splotu sercowego, unerwiając serce.
Gałęzie do mięśni gardła i mięśni podniebienia miękkiego unerwiają wszystkie mięśnie oprócz
mięśnia rylcowo-gardłowego (nerw językowo-gardłowy) oraz mięśnia napinacza podniebienia
miękkiego (nerw żuchwowy).
Nerw błędny unerwia wszystkie trzewia klatki, z granicą do 1/3 lewej, gdyż jedna trzecia lewa ma
unerwienie od nerwów trzewnych miednicznych, tak jak narządy miednicy mniejszej.
System nerwu błędnego.
Nerw dodatkowy (XI)
Początek jest skomplikowany, składa się z dwóch korzeni: rdzeniowego i czaszkowego.
Część rdzeniowa wchodzi do wnętrza czaszki przez otwór wielki, łączy się z częścią mózgową
wytwarzając pień nerwu dodatkowego, następnie wychodzi przez otwór szyjny wywarzając gałąz

wewnętrzną i zewnętrzną.
Gałąz
wewnętrzna łączy się z powrotem z nerwem błędnym, potem zaopatruje mięśnie zwieracze
gardła (włókna pochodzą z nerwu dodatkowego).
Mięsień podniebienno-gardłowy i trąbkowo-gardłowy unerwione są poprzez nerw błędny, ale
włókna oryginalnie pochodzą z nerwu dodatkowego.
Gałąz
zewnętrzna unerwia dwa mięśnie: mięsień mostkowo-obojczykowo-sutkowy (SCM) oraz
mięsień czworoboczny (trapezius).
Nerw podjęzykowy (XII)
Prowadzi tylko włókna ruchowe somatyczne. Oddaje wszystkie nerwy języka zaopatrujące
mięśnie zewnętrzne i wewnętrzne, ale mogą się do nich także dołączać włókna I nerwu
rdzeniowego szyjnego (C1), które potem drogą nerwu podjęzykowego dochodzą do mięśnia
bródkowo-gnykowego oraz mięśnia tarczowo-gnykowego.
Unaczynienie głowy i szyi
Najbardziej istotne są dwa naczynia.
Tętnica szyjna wspólna
Na wysokości kręgu C3 dzieli się w trójkącie tętnicy szyjnej na tętnicę szyjną zewnętrzną
i wewnętrzną.
Tętnica kręgowa (vertebral artery)
Pochodzi od tętnicy podobojczykowej i nie oddaje gałęzi na szyi, lecz wnika do wyrostków
poprzecznych kręgów C6 C1, robi bruzdę na kręgu szczytowym (atlasie), przebija błonę
szczytowo-potyliczną tylną, a następnie obie tętnice kręgowe łączą się po przejściu przez otwór
wielki (foramen magnum) tworząc jedną tętnicę podstawną (basilar artery).
Tętnica szyjna wewnętrzna
Nie oddaje na szyi żadnych gałęzi, lecz wnika do zatoki jamistej, rozgałęzia się i unaczynia
mózgowie, oddając:
 tętnicę przednią mózgu
 tętnicę środkową mózgu
 tętnicę łączącą tylną
 tętnicę oczną.
Tętnica oczna kończy się tętnicą grzbietową nosa.
Tętnica szyjna zewnętrzna
Oddaje 8 gałęzi, w tym 2 końcowe, unaczyniające głowę, a zwłaszcza twarzoczaszkę. Gałąz

odchodząca najniżej to tętnica tarczowa górna. W przebiegu tętnicy szyjnej zewnętrznej można
wyróżnić trzy zasadnicze części oddające własne gałęzie.
Część przednia:
 tętnica tarczowa górna (superior thyroid artery)
 tętnica językowa (lingual artery)
 tętnica twarzowa (facial artery)
Część przyśrodkowa:
 tętnica gardłowa wstępująca (ascending pharyngeal artery)
Część tylna:
 tętnica potyliczna (occipital artery)
 tętnica uszna tylna (posterior auricular artery)
Gałęzie końcowe:
 tętnica szczękowa (maxillary artery)  do przodu
 tętnica skroniowa powierzchowna (superficial temporal artery)  do tyłu
Tętnica tarczowa górna przebiega powierzchownie i dochodzi do gruczołu tarczowego, gdzie
oddaje tętnicę krtaniową górną.
Tętnica językowa przebiega do języka, unaczyniając jego mięśnie zewnętrzne i wewnętrzne.
Przechodzi przez dwa trójkąty: Beclarda i Pirogowa.
Tętnica twarzowa odchodzi powyżej tętnicy językowej, ma przebieg bardziej skomplikowany,
początkowo przechodzi przez trójkąt podżuchwowy w okolicy ślinianki podżuchwowej, potem
zakręca się dookoła dolnego brzegu żuchwy, do przodu od mięśnia żwacza. Czuć jej tętnienie pod
skórą! Przy trudnym do zatamowania krwawieniu można w tym miejscu ucisnąć tętnicę i
zmniejszyć krwotok. Tętnica twarzowa biegnie dalej do przyśrodkowego kąta oka, oddając gałęzie
wargowe górną i dolną w okolicy wyrostków zębodołowych szczęki, w okolicy oka przechodzi w
tętnicę kątową; miejsce to jest newralgiczne, ponieważ wymieniona tętnica może się zespalać z
tętnicą grzbietową nosa, która jest przecież gałęzią tętnicy ocznej, odchodzącej od tętnicy szyjnej
wewnętrznej. Dzięki temu połączeniu możliwa jest komunikacja między wnętrzem a zewnętrzem
czaszki.
Połączenie pomiędzy tętnicą kątową a tętnicą grzbietową nosa jest niezwykle ważne; wyznacza
się trójkąt niebezpieczeństwa twarzy, ponieważ mogą się tu przenosić procesy ropne z twarzy
(np. z czyraków czy trądzika) do wnętrza czaszki, co może wywołać zapalenie opon
mózgowo-rdzeniowych, które przecież może nadal okazać się chorobą śmiertelną, gdyż nie
wszystkie antybiotyki odpowiednio docierają do bakterii na skutek istnienia bariery krew-mózg
pomiędzy naczyniami krwionośnymi a płynem mózgowo-rdzeniowym.
Tętnica szczękowa
Część przednia przebiega między szyjką żuchwy a więzadłem klinowo-żuchowym.
Część druga przebiega między mięśniem skroniowym a mięśniem skrzydłowym bocznym.
Częśc trzecia przebiega w dole skrzydłowo-podniebiennym.
Część pierwsza tętnicy szczękowej oddaje tętnicę zębodołową dolną, unaczyniającą wszystkie
dolne zęby. Zęby górne są unaczynione przez tętnice zębodołowe górne przednią i tylną.
Tętnica zębodołowa górna tylna odchodzi od trzeciej części tętnicy szczękowej.
Tętnica zębodołowa górna przednia odchodzi od tętnicy szczękowej przez kanał podoczodołowy.
Gałęzie dochodzące do zębów trzonowych przebiegają w tylnej ścianie zatoki szczękowej.
Kanaliki w ścianie zatoki pozwalają na przejście nerwów i naczyń tętniczych.
Tętnica oczna unerwia przód i środek sklepienia. Tętnica potyliczna unerwia tył sklepienia.
Żyły powierzchowne i głębokie twarzy
Żyły głębokie
Żyła szyjna wewnętrzna
Powstaje w przedłużeniu zatoki esowatej w obrębie dołu szyjnego.
Żyły powierzchowne
Do żył powierzchownych zaliczamy żyłę twarzową. Żyła twarzowa powstaje z żyły kątowej, ta
łączy się z żyłą zażuchwową, która uchodzi do żyły szyjnej wewnętrznej.
Żyła zażuchwowa
Żyła zażuchwowa (retromandibular vein) powstaje z żyły skroniowej powierzchownej i żyły
szczękowej.
Żyła oczna górna i dolna
Zespolenie z żyłą oczną górną poprzez naczynia kąta oka pozwalają przechodzenie czyraków do
wnętrza czaszki.
Splot skrzydłowy
W okolicy dołu skrzydłowo-podniebiennego drobne naczynia tworzą splot skrzydłowy,
odpływający żyłą szczękową; nie odpowiada to układowi tętniczemu.
Żyła szyjna zewnętrza
Powstaje z dwóch korzeni: korzeń tylny to miejsce połączenia żyły potylicznej oraz żyły usznej
tylnej, korzeń przedni to żyła zażuchwowa.
Żyła szyjna zewnętrzna krzyżuje SCM, po czym uchodzi do żyły podobojczykowej w okolicy jej
zespolenia z żyłą szyjną wewnętrzną.
Żyła szyjna przednia
Żyła szyjna przednia powstaje w okolicy podbródkowej z zespolenia żył podbródkowych i podąża
do żyły szyjnej zewnętrznej.
Żyła ramienno-głowowa
Powstaje z połączenia żyły podobojczykowej i żyły szyjnej wewnętrznej; w tej okolicy do żyły
podobojczykowej uchodzi żyła szyjna zewnętrzna.
Korelacje kliniczne
Zespół wyrostka rylcowatego
Sytuacja, w której wyrostek rylcowaty jest wyjątkowo długi i kostnieje wspólnie z więzadłem
rylcowo-gnykowym może powodować ucisk na szyi nerwu językowo-gardłowego, który normalnie
zawija się dookoła niego. Powoduje to często również ucisk na tętnicę szyjną wewnętrzna czy
zewnętrzną. Objawy to bóle w obrębie szyi i gardła bądz
też twarzy. Mogą temu towarzyszyć
trudności w przełykaniu. Nieraz jedyne dostępne leczenie to wycięcie tej patologicznej, wydłużonej
części wyrostka.
Choroba Menier'a
Objawy to zawroty głowy, dzwonienie w uszach oraz postępująca utrata słuchu. Jest on dość częsty,
zwłaszcza u osób starszych. Etiologia to obrzęk błędnika błoniastego lub zapalenie części
przedsionkowej nerwu przedsionkowo-ślimakowego (wtedy dodatkowo występują nudności
i wymioty).
Otoskleroza
Charakterystyczna dla osób starszych. W jej przebiegu dochodzi do kostnienia okienka owalnego,
przez co strzemiączko nie ma dostatecznej możliwość przekazywania drgań. Objawem jest
postępująca głuchota związana z przewodzeniem drgań (conduction deafness), a nie z nerwami.
Uszkodzenie nerwu krtaniowego górnego
Gdy zostanie uszkodzona gałąz
zewnętrzna, następuje porażenie mięśnia pierścienno-tarczowego,
przez co pojawia się niemożność napinania więzadeł głosowych. Efektem jest niski głos i chrypka.
Gdy zostanie uszkodzona gałąz
wewnętrzna, następuje utrata czucia powyżej fałdów głosowych
oraz utrata czucia smaku z nagłośni. W efekcie brak jest odczuwania smaku gorzkiego oraz
odruchu zamykania krtani, przez co łatwiej się zakrztusić.
Czasem porażone są obie gałęzie, wtedy pojawiają się objawy z obu grup.
Uszkodzenie nerwu krtaniowego dolnego
Objawy są zależne od stopnia uszkodzenia. Typowe symptomy to chrypka, niemożność mówienia,
zaburzenia w oddychaniu, utrata czucia poniżej fałdów głosowych.
Uszkodzenie nerwu dodatkowego
Typowe są dwa objawy związane z unerwianymi przez ten nerw mięśniami:
Torticollis (kręcz szyi) z powodu porażenia mięśnia mostowo-obojczykowo-sutkowego (SCM).
Opuszczenie stawu ramiennego z powodu porażenia mięśnia naramiennego.