Arystoteles - filozof systematyczny
Logika, czyli narzędzie nauki
Fizyka i metafizyka
Różnice między filozofią Platona i Arystotelesa
Filozofia, Germanistyka, Wykład V - Filozofia
Arystotelesa
Artur Machlarz
2012-10-01
Artur Machlarz Filozofia, Germanistyka, Wykład V - Filozofia Arystotelesa
Arystoteles - filozof systematyczny
Logika, czyli narzędzie nauki
Fizyka i metafizyka
Różnice między filozofią Platona i Arystotelesa
Tematyka wykładu
1
Arystoteles - filozof systematyczny
2
Logika, czyli narzędzie nauki
3
Fizyka i metafizyka
Fizyka
Metafizyka
4
Różnice między filozofią Platona i Arystotelesa
Różnice w metodzie uprawiania nauki
Krytyka platońskiej teorii idei
Artur Machlarz Filozofia, Germanistyka, Wykład V - Filozofia Arystotelesa
Arystoteles - filozof systematyczny
Logika, czyli narzędzie nauki
Fizyka i metafizyka
Różnice między filozofią Platona i Arystotelesa
Podział nauk
Arystoteles podzielił wszystkie dyscypliny wiedzy na trzy grupy:
nauki teoretyczne (metafizyka, fizyka),
nauki praktyczne (etyka, polityka, ekonomia, medycyna),
wiedzę wytwórczą.
Wśród pism Arystotelesa pierwsze miejsce zajmują pisma poświęcone
logice - zasadom rozumowania stosowanym we wszystkich dyscyplinach
naukowych. Logika jednak, jako narzędzie, nie była uznawana przez
Arystotelesa za naukę.
Artur Machlarz Filozofia, Germanistyka, Wykład V - Filozofia Arystotelesa
Arystoteles - filozof systematyczny
Logika, czyli narzędzie nauki
Fizyka i metafizyka
Różnice między filozofią Platona i Arystotelesa
Pisma Arystotelesa
Lista prac Arystotelesa jest imponująca. Obejmuje bardzo szeroki zakres
wiedzy: Arystoteles zajmował się fizyką, astronomią, botaniką, zoologią,
logiką, etyką, psychologią, poetyką itd. Jego prace dotyczą zatem
zarówno bardzo teoretycznych problemów metafizycznych jak i zagadnień
czysto empirycznych.
Artur Machlarz Filozofia, Germanistyka, Wykład V - Filozofia Arystotelesa
Arystoteles - filozof systematyczny
Logika, czyli narzędzie nauki
Fizyka i metafizyka
Różnice między filozofią Platona i Arystotelesa
Logika
Logika jest narzędziem nauki. Jej zadaniem jest odkrycie i opisanie
poprawnych form rozumowania: tzn. takich, w których wniosek z
konieczności wynika z przesłanek. Logika Arystotelesa to przede
wszystkim logika dedukcji: wśród przesłanek musi występować zdanie
ogólne.
Artur Machlarz Filozofia, Germanistyka, Wykład V - Filozofia Arystotelesa
Arystoteles - filozof systematyczny
Logika, czyli narzędzie nauki
Fizyka i metafizyka
Różnice między filozofią Platona i Arystotelesa
Najważniejsze części logiki Arystotelesa
Najważniejszymi częściami logiki Arystotelesa są:
Sylogistyka, czyli lista form poprawnego rozumowania (uprawnionych
przejść od przesłanek do wniosku).
Teoria sądu, czyli definicja podstawowej formy wypowiedzi, która
może być przesłanką lub wnioskiem.
Lista kategorii, czyli lista przedmiotów i pojęć, które mogą składać
się na sądy.
Artur Machlarz Filozofia, Germanistyka, Wykład V - Filozofia Arystotelesa
Arystoteles - filozof systematyczny
Logika, czyli narzędzie nauki
Fizyka i metafizyka
Różnice między filozofią Platona i Arystotelesa
Sylogistyka - podstawowe informacje
Rozumowanie sylogistyczne ma następującą postać:
przesłanka 1
przesłanka 2
wniosek
Na przykład:
Każdy człowiek jest śmiertelny
A jest człowiekiem
Wniosek: A jest śmiertelny.
Artur Machlarz Filozofia, Germanistyka, Wykład V - Filozofia Arystotelesa
Arystoteles - filozof systematyczny
Logika, czyli narzędzie nauki
Fizyka i metafizyka
Różnice między filozofią Platona i Arystotelesa
Sylogistyka - podstawowe informacje
Niektóre konfiguracje przesłanek określonego typu z określonego typu
wnioskami są uzasadnione, niektóre zaś nie. Zadaniem logiki jest
odróżnienie jednych od drugich.
Artur Machlarz Filozofia, Germanistyka, Wykład V - Filozofia Arystotelesa
Arystoteles - filozof systematyczny
Logika, czyli narzędzie nauki
Fizyka i metafizyka
Różnice między filozofią Platona i Arystotelesa
Teoria sądu
Na miejscu przesłanki i wniosku mogą stać zdania o ustalonej postaci:
sąd ogólno-twierdzący (każde S jest P),
sąd szczegółowo-twierdzący (niektóre S są P),
sąd ogólno-przeczący (żadne S nie jest P),
sąd szczegółowo-przeczący (niektóre S nie są P).
Każdą prawdziwą lub fałszywą wypowiedz
o rzeczywistości da się -
zdaniem Arystotelesa - sprowadzić do postaci sądu
podmiotowo-orzecznikowego, w którym orzeka się jakąś własność o
przedmiocie.
Artur Machlarz Filozofia, Germanistyka, Wykład V - Filozofia Arystotelesa
Arystoteles - filozof systematyczny
Logika, czyli narzędzie nauki
Fizyka i metafizyka
Różnice między filozofią Platona i Arystotelesa
Kategorie
Kategorie - podstawowe i nieredukowalne formy rzeczywistości i
jednocześnie podstawowe i nieredukowalne rodzaje pojęć.
Arystotelesa lista kategorii zawiera 10 pozycji. Część z nich to kategorie,
które mogą być podmiotem z sądzie, część może być tylko orzecznikiem,
część zaś wyłącznie podmiotem. Wyłącznie podmiotem może być
substancja w podstawowym sensie, tzn. przedmiot konkretny. Jest
to najważniejsza z kategorii - podstawowa forma rzeczywistości.
Artur Machlarz Filozofia, Germanistyka, Wykład V - Filozofia Arystotelesa
Arystoteles - filozof systematyczny
Logika, czyli narzędzie nauki Fizyka
Fizyka i metafizyka Metafizyka
Różnice między filozofią Platona i Arystotelesa
Przedmiot fizyki
Przedmiotem fizyki jest ruch i jego przyczyny. Fizyka Arystotelesa
ma charakter jakościowy, w przeciwieństwie do fizyki współczesnej, w
której opisuje się ilościowe aspekty zjawisk. W fizyce Arystotelesa nie ma
miejsca dla matematyki.
Artur Machlarz Filozofia, Germanistyka, Wykład V - Filozofia Arystotelesa
Arystoteles - filozof systematyczny
Logika, czyli narzędzie nauki Fizyka
Fizyka i metafizyka Metafizyka
Różnice między filozofią Platona i Arystotelesa
Przedmiot fizyki
Przedmiotem fizyki jest ruch i jego przyczyny. Fizyka Arystotelesa
ma charakter jakościowy, w przeciwieństwie do fizyki współczesnej, w
której opisuje się ilościowe aspekty zjawisk. W fizyce Arystotelesa nie ma
miejsca dla matematyki.
Lista kategorii to lista możliwych pytań o przyczyny danego stanu
rzeczy.
Artur Machlarz Filozofia, Germanistyka, Wykład V - Filozofia Arystotelesa
Arystoteles - filozof systematyczny
Logika, czyli narzędzie nauki Fizyka
Fizyka i metafizyka Metafizyka
Różnice między filozofią Platona i Arystotelesa
Przedmiot fizyki
Przedmiotem fizyki jest ruch i jego przyczyny. Fizyka Arystotelesa
ma charakter jakościowy, w przeciwieństwie do fizyki współczesnej, w
której opisuje się ilościowe aspekty zjawisk. W fizyce Arystotelesa nie ma
miejsca dla matematyki.
Lista kategorii to lista możliwych pytań o przyczyny danego stanu
rzeczy.
Ruch to wszelkiego rodzaju zmiana zachodząca w przedmiocie lub w
jego stosunku do innych przedmiotów.
Artur Machlarz Filozofia, Germanistyka, Wykład V - Filozofia Arystotelesa
Arystoteles - filozof systematyczny
Logika, czyli narzędzie nauki Fizyka
Fizyka i metafizyka Metafizyka
Różnice między filozofią Platona i Arystotelesa
Pojęcie ruchu
Uwaga historyczna: opis ruchu nie pojawia się u Platona, Eleatom zaś
wydaje się niemożliwy.
Artur Machlarz Filozofia, Germanistyka, Wykład V - Filozofia Arystotelesa
Arystoteles - filozof systematyczny
Logika, czyli narzędzie nauki Fizyka
Fizyka i metafizyka Metafizyka
Różnice między filozofią Platona i Arystotelesa
Pojęcie ruchu
Uwaga historyczna: opis ruchu nie pojawia się u Platona, Eleatom zaś
wydaje się niemożliwy.
Jak Arystoteles opisuje ruch?
własność przedmiotu może istnieć w tym przedmiocie aktualnie
lub potencjalnie
Potencjalnie X może być człowiekiem majętnym, aktualnie wręcz
przeciwnie. Zmiana pewnego stanu rzeczy polega na aktualizacji tego, co
potencjalne - np. wzbogaceniu się X-a.
Artur Machlarz Filozofia, Germanistyka, Wykład V - Filozofia Arystotelesa
Arystoteles - filozof systematyczny
Logika, czyli narzędzie nauki Fizyka
Fizyka i metafizyka Metafizyka
Różnice między filozofią Platona i Arystotelesa
Podział przyczyn
Odpowiedz
na pytanie o przyczynę danego stanu rzeczy powinna zawierać
odpowiedz
na pytanie o cztery przyczyny:
1
przyczynę materialną (z czego jest dana rzecz),
2
przyczynę formalną (czym dana rzecz jest),
3
przyczynę sprawczą (co wywołało zmianę),
4
przyczynę celową (jaki jest cel zmiany).
Artur Machlarz Filozofia, Germanistyka, Wykład V - Filozofia Arystotelesa
Arystoteles - filozof systematyczny
Logika, czyli narzędzie nauki Fizyka
Fizyka i metafizyka Metafizyka
Różnice między filozofią Platona i Arystotelesa
Podział przyczyn
Przyczyny formalna i materialna opisują statyczny aspekt przedmiotu.
Artur Machlarz Filozofia, Germanistyka, Wykład V - Filozofia Arystotelesa
Arystoteles - filozof systematyczny
Logika, czyli narzędzie nauki Fizyka
Fizyka i metafizyka Metafizyka
Różnice między filozofią Platona i Arystotelesa
Podział przyczyn
Przyczyny formalna i materialna opisują statyczny aspekt przedmiotu.
Przyczyny sprawcza i celowa są konieczne do wyjaśnienia dynamiki
zjawisk.
Artur Machlarz Filozofia, Germanistyka, Wykład V - Filozofia Arystotelesa
Arystoteles - filozof systematyczny
Logika, czyli narzędzie nauki Fizyka
Fizyka i metafizyka Metafizyka
Różnice między filozofią Platona i Arystotelesa
Forma i materia
Materia danej rzeczy: np. ciało ludzkie, drewno, z którego powstał stół
itp.
Artur Machlarz Filozofia, Germanistyka, Wykład V - Filozofia Arystotelesa
Arystoteles - filozof systematyczny
Logika, czyli narzędzie nauki Fizyka
Fizyka i metafizyka Metafizyka
Różnice między filozofią Platona i Arystotelesa
Forma i materia
Materia danej rzeczy: np. ciało ludzkie, drewno, z którego powstał stół
itp.
Forma: nie należy jej mylić z kształtem geometrycznym; jest to definicja
danej rzeczy, wszystko to, co jest zawarte w jej określeniu gatunkowym.
Każde indywiduum jest złożeniem formy i materii. Na przykład: student
X składa się z ciała (materii) i określenia gatunkowego - człowiek (forma).
Artur Machlarz Filozofia, Germanistyka, Wykład V - Filozofia Arystotelesa
Arystoteles - filozof systematyczny
Logika, czyli narzędzie nauki Fizyka
Fizyka i metafizyka Metafizyka
Różnice między filozofią Platona i Arystotelesa
Pojęcie przyczyny celowej
Po co coś powstało?
w przypadku wytworów sztucznych odpowiedz
na to pytanie
wymaga odkrycia zamiaru twórcy;
Artur Machlarz Filozofia, Germanistyka, Wykład V - Filozofia Arystotelesa
Arystoteles - filozof systematyczny
Logika, czyli narzędzie nauki Fizyka
Fizyka i metafizyka Metafizyka
Różnice między filozofią Platona i Arystotelesa
Pojęcie przyczyny celowej
Po co coś powstało?
w przypadku wytworów sztucznych odpowiedz
na to pytanie
wymaga odkrycia zamiaru twórcy;
w przypadku rzeczy naturalnych przyczyna celowa tkwi w samym
przedmiocie - jego formie; każda rzecz naturalna dąży do pełnej
realizacji cech gatunkowych w swojej materii - do doskonałości.
Artur Machlarz Filozofia, Germanistyka, Wykład V - Filozofia Arystotelesa
Arystoteles - filozof systematyczny
Logika, czyli narzędzie nauki Fizyka
Fizyka i metafizyka Metafizyka
Różnice między filozofią Platona i Arystotelesa
Przedmiot metafizyki
Czym zajmuje się metafizyka?
Pierwszymi i ostatecznymi przyczynami (w przeciwieństwie do fizyki,
która zajmuje się przyczynami bliższymi);
ogólnym pojęciem bytu;
substancją, czyli ustaleniem podstawowej formy rzeczywistości i jej
cech.
Artur Machlarz Filozofia, Germanistyka, Wykład V - Filozofia Arystotelesa
Arystoteles - filozof systematyczny
Logika, czyli narzędzie nauki Fizyka
Fizyka i metafizyka Metafizyka
Różnice między filozofią Platona i Arystotelesa
Przedmiot metafizyki
Czym zajmuje się metafizyka?
Pierwszymi i ostatecznymi przyczynami (w przeciwieństwie do fizyki,
która zajmuje się przyczynami bliższymi);
ogólnym pojęciem bytu;
substancją, czyli ustaleniem podstawowej formy rzeczywistości i jej
cech.
W przeciwieństwie do fizyki, metafizyka zajmuje się rzeczywistością
nieobserwowalną, ponadzmysłową i najogólniejszymi własnościami
wszystkich rzeczy.
Artur Machlarz Filozofia, Germanistyka, Wykład V - Filozofia Arystotelesa
Arystoteles - filozof systematyczny
Logika, czyli narzędzie nauki Fizyka
Fizyka i metafizyka Metafizyka
Różnice między filozofią Platona i Arystotelesa
Pojęcie bytu
 Byt w filozofii Arystotelesa - w przeciwieństwie do koncepcji Eleatów -
jest pojęciem wieloznacznym:
coś może istnieć aktualnie lub potencjalnie;
 bytem jest każda z dziesięciu kategorii;
 bytem jest substancja oraz jej przypadłości;
 bytem jest korelat sądu prawdziwego.
Artur Machlarz Filozofia, Germanistyka, Wykład V - Filozofia Arystotelesa
Arystoteles - filozof systematyczny
Logika, czyli narzędzie nauki Różnice w metodzie uprawiania nauki
Fizyka i metafizyka Krytyka platońskiej teorii idei
Różnice między filozofią Platona i Arystotelesa
Szkoła Ateńska Rafaela (frg.)
Rysunek: Gra gestów Arystotelesa i Platona: Arystoteles wydaje się tonować
Platona, kierującego naszą uwagę gdzieś do góry, z dala od ziemi.
Artur Machlarz Filozofia, Germanistyka, Wykład V - Filozofia Arystotelesa
Arystoteles - filozof systematyczny
Logika, czyli narzędzie nauki Różnice w metodzie uprawiania nauki
Fizyka i metafizyka Krytyka platońskiej teorii idei
Różnice między filozofią Platona i Arystotelesa
Różnice w metodzie uprawiania nauki
1
Arystoteles dąży do systematyzacji wiedzy. To dążenie było obce
Platonowi, uprawiającemu tzw. otwarte filozofowanie.
2
Arystoteles w przeciwieństwie do Platona nie doceniał wagi
matematyki w opisie przyrody.
3
Arystoteles wiele prac poświęcił szczegółowym zagadnieniom
empirycznym.
Artur Machlarz Filozofia, Germanistyka, Wykład V - Filozofia Arystotelesa
Arystoteles - filozof systematyczny
Logika, czyli narzędzie nauki Różnice w metodzie uprawiania nauki
Fizyka i metafizyka Krytyka platońskiej teorii idei
Różnice między filozofią Platona i Arystotelesa
Forma Arystotelesa a idea Platona
1
W systemie Arystotelesa nie ma potrzeby przyjmowania, że istnieje
ponadnaturalny świat idei, ponieważ można wyjaśnić świat zjawisk
bez odwoływania się do rzeczy ponadnaturalnych.
2
Forma występuje zawsze w połączeniu z materią - nie istnieje
samodzielnie (analogicznie do idei Platońskich).
3
Podstawową formą istnienia w filozofii Platona jest idea - im
ogólniejsza, tym bardziej doskonała; w filozofii Arystotelesa
podstawowym składnikiem rzeczywiskości jest przedmiot
jednostkowy.
Artur Machlarz Filozofia, Germanistyka, Wykład V - Filozofia Arystotelesa
Arystoteles - filozof systematyczny
Logika, czyli narzędzie nauki Różnice w metodzie uprawiania nauki
Fizyka i metafizyka Krytyka platońskiej teorii idei
Różnice między filozofią Platona i Arystotelesa
Krytyka teorii idei
Dlaczego Arystoteles uważa, że teorię idei należy odrzucić? Wg
Arystotelesa:
1
Jeśli możemy wyjaśnić zjawiska bez odwoływania się do bytów
fikcyjnych, to nie powinniśmy przyjmować istnienia bytów fikcyjnych.
2
Każde indywiduum powinno mieć ideę, której byłoby niedoskonałym
odzwierciedleniem oraz
3
każda własność - a zatem także nie-białość, nie-wysokość itp. -
musiałyby mieć swoje idee. To sprawia, że świat idei wygląda jedynie
na zwielokrotnienie świata obserwowalnego.
4
Zupełnie nie wiadomo, w jaki sposób idee miałyby przyczynić się do
istnienia przedmiotów świata materialnego.
Artur Machlarz Filozofia, Germanistyka, Wykład V - Filozofia Arystotelesa
Arystoteles - filozof systematyczny
Logika, czyli narzędzie nauki Różnice w metodzie uprawiania nauki
Fizyka i metafizyka Krytyka platońskiej teorii idei
Różnice między filozofią Platona i Arystotelesa
Dziękuję za uwagę i zapraszam do stawiania pytań!
Artur Machlarz
e-mail: [e-mail]
www: http://www.uni.opole.pl/<"machlarz
Artur Machlarz Filozofia, Germanistyka, Wykład V - Filozofia Arystotelesa