Własności skał zbiornikowych
Skała zbiornikowa - naturalny ośrodek skalny skupiający ropę naftową i gaz ziemny. Podziemny
zbiornik ropy i gazu składa się z trzech elementów:
1) skały zbiornikowej
2) przestrzeni porowej
3) pułapki
Prawie wszystkie zbiorniki ropy i gazu występują w skałach osadowych. Najczęstszymi zbiornikami
sÄ…:
1) piaski 2) piaskowce 3) wapienie i dolomity 4) margle i kreda  rzadziej.
W skałach magmowych i metamorficznych ropa i gaz gromadzić się mogą jedynie w strefach
tektonicznych i zmylonityzowanych.
Parametry skał zbiornikowych:
1) porowatość - stosunek objętości przestrzeni porowej do całkowitej objętości skały, wyrażany
przez współczynnik porowatości n=(Vp/V)*100 [%], gdzie V-obj. skały, Vp-obj. przestrzeni
porowej. Z punktu widzenia migracji ropy i gazu istotny jest współczynnik porowatości otwartej
(efektywnej), czyli stosunek objętości por połączonych ze sobą do objętości całkowitej
skały. Jest ona o 5-10% mniejsza od porowatości całkowitej.
Przeciętnie porowatość skał wynosi od 5-20%, przeważnie 10-20%.
Klasyfikacja porowatości skał w geologii naftowej:
minimalna 0 - 5%
zła 6-10 %
dostateczna 11-15%
dobra 16-20 %
bardzo dobra > 20%
Skałami o największej porowatości są piaski i piaskowce, a także zlepieńce.
porowatość pierwotna  jest porowatością wynikającą z procesu sedymentacji, czy diagenezy,
czyli cech pierwotnych skały (procesów prowadzących do powstania danej skały).
porowatość wtórna  jest wynikiem póz
niejszych procesów jakim poddawana była skała, a więc
np. zjawisk krasowych, procesów tektonicznych itp., porowatość wtórna bywa utożsamiana ze
szczelinowatością. Dużą porowatością wtórną charakteryzują się np. skały węglanowe.
2) przepuszczalność - zdolność skały do przepuszczania płynu lub gazu. Przepuszczalność
może być pozioma - równoległa do uwarstwienia, lub rzadsza przepuszczalność pionowa -
prostopadła do uwarstwienia. Przepuszczalność pionowa zachodzi przede wszystkim w obrębie
uskoków, pęknięć. Jednostką przepuszczalności jest darcy (D). W praktyce używa się
milidarcy (mD). Przepuszczalność skał waha się w granicach 5-1000 mD. W układzie SI
jednostkÄ… przepuszczalnoÅ›ci jest 1 metr kwadratowy (1 m2); 1 D = 0,986923×10-12 m²
Klasyfikacja przepuszczalności:
dostateczna 1,0-10 mD
dobra 10-100 mD
bardzo dobra 100-1000 mD
przepuszczalność efektywna - zdolność skały do przepuszczenia jednego składnika wobec
pozostałych (np. ropy w obecności wody i gazu) dwa pozostałe składniki utrudniają przepływ
trzeciego. Zależy to od stopnia nasycenia skały danym składnikiem.
przepuszczalność względna - zależność między przepuszczalnością efektywną danej cieczy a
przepuszczalnością przy nasyceniu 100%. Wzrasta ona w miarę wzrostu nasycenia skały daną
cieczÄ….
3) nasycenie - stosunek objętości porów zawierających ropę i gaz do objętości całej przestrzeni
porowej.
4) wydajność - stosunek ilości ropy możliwej do wydobycia ze złoża do całkowitej jej ilości w
złożu. Czynniki warunkujące wydajność:
- ciśnienie w zbiorniku Współczynnik wydajności wynosi 20-40%
- ilość gazu zawartego w ropie przy wtórnym zgazowaniu o 15% więcej
- lepkość ropy przy zawodnieniu o 35% więcej.
- przepuszczalność zbiornika
- metoda eksploatacji
Skały zbiornikowe na kontaktach ze skałami nieprzepuszczalnymi mogą tworzyć dogodne miejsca
dla akumulacji ropy i gazu - pułapki.