PRZED MATUR
Z CHEMII
MATERIAA
Y DLA UCZNIA
Chemia jest jednym z przedmiotów, który może być zdawany na egzaminie
maturalnym. Jest to egzamin pisemny sprawdzający wiadomości i umiejętności określone
w Standardach wymagań egzaminacyjnych i polega na rozwiązaniu zadań w arkuszach
egzaminacyjnych. Uczniowie mogą wybrać ten przedmiot jako obowiązkowy lub jako
przedmiot dodatkowy. Chemia jako przedmiot obowiązkowy może być zdawana na poziomie
podstawowym lub rozszerzonym. Natomiast, jeśli jest przedmiotem wybranym dodatkowo
może być zdawana tylko na poziomie rozszerzonym.
Wybierając poziom podstawowy należy rozwiązać w czasie 120 minut zadania
zawarte w Arkuszu I. Zdający zdał egzamin maturalny, jeżeli otrzymał minimum 30%
punktów możliwych do uzyskania za rozwiązanie zadań w tym arkuszu. Wybierając poziom
rozszerzony należy rozwiązać w czasie łącznym 240 minut zadania zawarte w Arkuszu I
i w Arkuszu II. Aby zdać egzamin maturalny, wystarczy otrzymać minimum 30% punktów
możliwych do uzyskania za rozwiązanie Arkusza I. Wynik uzyskany za rozwiązanie
Arkusza II nie ma wpływu na zdanie egzaminu, jednak na świadectwie odnotowane będą
procentowe wyniki uzyskane za rozwiązanie zadań z każdego arkusza oddzielnie. Jeśli
zdający wybierze chemię jako przedmiot dodatkowy powinien rozwiązać zadania zawarte
w obu arkuszach egzaminacyjnych. W takim przypadku nie ma limitu punktów, które należy
uzyskać, aby zdać egzamin. Na świadectwie dojrzałości odnotowane będą procentowe wyniki
uzyskane za rozwiązanie zadań z każdego arkusza oddzielnie.
Od roku 2004/2005 wyniki egzaminu maturalnego będą brane pod uwagę podczas
rekrutacji na wyższe uczelnie.
Proponujemy, aby uczniowie sprawdzili swoje wiadomości i umiejętności,
i rozwiązali przykładowe zadania z poziomu podstawowego oraz rozszerzonego. W publikacji
zamieszczone są także rozwiązania wraz z punktacją za czynność oraz punktacją sumaryczną.
Poniżej zamieszczamy tablice chemiczne konieczne przy rozwiązywaniu zadań.
Życzymy powodzenia !
Zespół Autorski
Tablice chemiczne
do wykorzystania przy rozwiązywaniu zadań
Elektroujemność według Paulinga
1 18
H He
1 2
2,1
2 13 14 15 16 17
Li Be B C N O F Ne
3 4 5 6 7 8 9 10
1,0 1,5 2,0 2,5 3,0 3,5 4,0
Na Mg Al Si P S Cl Ar
11 12 13 14 15 16 17 18
0,9 1,2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 1,5 1,8 2,1 2,5 3,0
K Ca Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn Ga Ge As Se Br Kr
19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36
0,8 1,0 1,3 1,5 1,6 1,6 1,5 1,8 1,8 1,8 1,9 1,6 1,6 1,8 2,0 2,4 2,8
Rb Sr Y Zr Nb Mo Tc Ru Rh Pd Ag Cd In Sn Sb Te I Xe
37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54
0,8 1,0 1,2 1,4 1,6 1,8 1,9 2,2 2,2 2,2 1,9 1,7 1,7 1,8 1,9 2,1 2,5
Cs Ba La Hf Ta W Re Os Ir Pt Au Hg Tl Pb Bi Po At Rn
55 56 57 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86
0,7 0,9 1,1 1,3 1,5 1,7 1,9 2,2 2,2 2,2 2,4 1,9 1,8 1,8 1,9 2,0 2,2
Fr Ra
87 88
0,7 0,9
Układ okresowy pierwiastków
1 18
H He
1 2
Wodór Hel
1,0079 4,0026
2 13 14 15 16 17
Li Be B C N O F Ne
3 4 5 6 7 8 9 10
Lit Beryl Bor Węgiel Azot Tlen Fluor Neon
6,941 9,01218 10,811 12,011 14,006 15,999 18,998 20,179
Na Mg Al Si P S Cl Ar
11 12 13 14 15 16 17 18
Sód Magnez Glin Krzem Fosfor Siarka Chlor Argon
3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
22,9897 24,305 26,982 28,085 30,974 32,066 35,45 39,948
K Ca Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn Ga Ge As Se Br Kr
19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36
Potas Wapń Skand Tytan Wanad Chrom Mangan Żelazo Kobalt Nikiel Miedz
Cynk Gal German Arsen Selen Brom Krypton
39,0983 40,078 44,9559 47,88 50,941 51,996 54,938 55,847 58,933 58,69 63,546 65,39 69,723 72,921 74,921 78,96 79,90 83,80
Rb Sr Y Zr Nb Mo Tc Ru Rh Pd Ag Cd In Sn Sb Te I Xe
37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54
Rubid Stront Itr Cyrkon Niob Molibden Technet Ruten Rod Pallad Srebro Kadm Ind Cyna Antymon Tellur Jod Ksenon
85,467 87,62 89,905 91,224 92,906 95,94 97,905 101,07 102,905 106,42 107,868 112,411 114,82 118,710 121,75 127,60 126,904 131,29
Cs Ba La Hf Ta W Re Os Ir Pt Au Hg Tl Pb Bi Po At Rn
55 56 57 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86
Cez Bar Lantan Hafn Tantal Wolfram Ren Osm Iryd Platyna Złoto Rtęć Tal Ołów Bizmut Polon Astat Radon
132,905 137,327 138,905 178,49 180,947 183,85 186,207 190,2 192,22 195,08 196,966 200,59 204,383 207,2 208,980 208,982 209,987 222,018
Fr Ra Ac Rf Db Sg Bh Hs Mt
87 88 89 104 105 106 107 108 109
Frans Rad Aktyn Ruterford Dubn Siborg Borium Hassium Maitner
223,02 226,025 227,028 261,1 262,1 263,1 262,1 265,1 266,1
Ce Pr Nd Pm Sm Eu Gd Tb Dy Ho Er Tm Yb Lu
58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71
Prazeodym
Cer Neodym Promet Samar Europ Gadolin Terb Dysproz Holm Erb Tul Iterb Lutet
140,907
140,115 144,24 144,913 150,36 151,965 157,25 158,925 162,50 164,930 167,93 168,93 173,04 174,967
101
Th Pa U Np Pu Am Cm Bk Cf Es Fm Md No Lr
90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 102 103
Tor Protaktyn Uran Neptun Pluton Ameryk Kiur Berkel Kaliforn Einstein Ferm Mendelew Nobel Lorens
232,038 231,036 238,028 237,048 244,064 243,061 247,07 247,07 251,08 252,08 257,095 258,099 259,1 260,1
Rozpuszczalność soli i wodorotlenków w wodzie
- - - - - - - - - - - - -
- - - - - - - - - - - - -
- - - - - - - - - - - - -
Cl- Br- I- NO3- CH3COO- S2- SO32- SO42- CO32- SiO32- CrO42- PO43- OH-
Li+ R R R R R R R R R R R N R
Na+ R R R R R R R R R R R R R
K+ R R R R R R R R R R R R R
R R R
NH4+ R R R R R R R R R -
R R N N R - -
N N N
Cu2+ R R -
N N -
Ag+ N N N R R N N T N -
N R N N R N N
Mg2+ R R R R R -
Ca2+ R R R R R R N T N N T N T
Sr2+ R R R R R R N N N N T N T
Ba2+ R R R R R R N N N N N N R
Zn2+ R R R R R N N R N N N N N
R -
N -
N N
Al3+ R R R R R - -
N -
R - - -
N N
Sn2+ R R R - -
Pb2+ T T N R R N N N N N N N N
R -
N N -
N -
N N N
Bi3+ - - -
Mn2+ R R N R R N N R N N N N N
N N
Fe2+ R R R R R N N R N N -
R -
N -
R -
N -
N N
Fe3+ R R -
R- substancja rozpuszczalna; T- substancja trudno rozpuszczalna; N- substancja nierozpuszczalna;
- oznacza, ze dana substancja albo rozkłada się w wodzie, albo nie została otrzymana
Szereg elektrochemiczny metali
Elektroda E0,V Elektroda E0,V
Li/ Li+ -3,02 Ni/ Ni2+ -0,23
Ca/ Ca2+ -2,84 Sn/ Sn2+ -0,14
Mg/ Mg2+ -2,38 Pb/ Pb2+ -0,13
Al/Al3+ -1,66 Fe/ Fe3+ -0,04
Mn/Mn2+ -1,05 H /2H+ 0,00
2
Zn/ Zn2+ -0,76 Cu/Cu2+ +0,34
Cr/ Cr3+ -0,74 Ag/Ag+ +0,80
Fe/ Fe2+ -0,44 Hg/Hg2+ +0,85
Cd/ Cd2+ -0,40 Pt/Pt2+ +1,20
Co/Co2+ -0,27 Au/Au+ +1,70
Przykładowe zadania maturalne z chemii
Poziom podstawowy
Zadanie 1. ( 2 pkt)
Uzupełnij poniższą tabelę.
Jon Liczba protonów Liczba elektronów Liczba nukleonów Liczba neutronów
40
Ca2+
20
35
Cl -
17
Zadanie 2. ( 1 pkt)
Korzystając z układu okresowego pierwiastków uszereguj następujące metale: magnez,
glin, sód i potas według rosnącej aktywności chemicznej.
.......................................................................................................................................................
Zadanie 3. ( 2 pkt)
Oceń poprawność poniższych informacji, zakreślając literę P, jeśli uznasz zdanie za
prawdziwe lub literę F, jeśli uznasz je za fałszywe.
1.ZwiÄ…zki jonowe majÄ… budowÄ™ krystalicznÄ… i wysokie temperatury topnienia. P F
2.W wodnych roztworach reakcje między jonami zachodzą wolno. P F
3.Związki kowalencyjne występują we wszystkich stanach skupienia. P F
Zadanie 4. ( 3 pkt)
Przyporządkuj typom procesów, które oznaczono literami A, B, C, D:
A. reakcja podstawienia (substytucji)
B. reakcja przyłączenia (addycji)
C. reakcja eliminacji
D. reakcja kondensacji
numery (1, 2, 3, 4, 5, 6, 7) poniżej zapisanych równań reakcji chemicznych.
Cl
FeCl3
1.
+ Cl2
+ HCl
H2C CH2 + Cl2
CH2Cl CH2Cl
2.
3.
CH3 CH3 + Cl2 światło CH3 CH2Cl + HCl
O
O O
CH3 CH C O
CH3 CH C + CH2 C
H2O
+
4.
NH2 N CH2 C
NH2 OH NH2 OH
OH
H
Al2O3
5.
CH3 CH2OH H2C CH2 H2O
+
H2C CHBr
HC CH + HBr
6.
katalizator
7. CH3 (CH2)16 COOH
H2
CH3 (CH2)7 CH CH (CH2)7 COOH +
A - ............................. B - ............................. C - .............................. D - .............................
Zadanie 5. ( 2 pkt)
Człowiek w ciągu jednej godziny wydycha 15dm3 tlenku węgla(IV) CO odmierzonych
2
w warunkach normalnych.
Oblicz masÄ™ wydychanego w tych warunkach CO
2.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 6. ( 2 pkt)
Przeprowadzono trzy doświadczenia i zapisano odpowiednie obserwacje.
Doświadczenie 1.
Fe (opiłki) Fe (pył)
HCl
Obserwacje: Reakcja kwasu solnego z pyłem żelaznym przebiega o wiele szybciej.
Doświadczenie 2.
Fe (opiłki) Fe (opiłki)
HCl
Obserwacje: Po podgrzaniu, reakcja kwasu solnego z żelazem przebiega o wiele szybciej.
Doświadczenie 3.
5% Na S O 10% Na S O
2 2 3 2 2 3
HCl
Obserwacje: Reakcja przebiega szybciej w probówce, do której dodano 10% roztwór
Na S O .
2 2 3
Na podstawie przeprowadzonych doświadczeń i zanotowanych obserwacji wymień trzy
czynniki, które mają wpływ na szybkość reakcji chemicznej.
1.....................................................................................................................................................
2.....................................................................................................................................................
3.....................................................................................................................................................
Zadanie 7. ( 1 pkt)
Podczas ogrzewania węglanu wapnia w probówce przebiegała reakcja chemiczna według
równania:
CaCO CaO + CO
3 2
Po pewnym czasie ogrzewanie przerwano i ochłodzono probówkę do temperatury pokojowej.
Wskaż zdanie prawdziwe korzystając z powyższej informacji.
A. Reakcja przestała przebiegać, ponieważ jest to proces egzoenergetyczny.
B. Reakcja przestała przebiegać, ponieważ jest to proces endoenergetyczny.
C. Reakcja nadal przebiega, ponieważ jest to proces egzoenergetyczny.
D. Reakcja nadal przebiega, ponieważ jest to proces endoenergetyczny.
Informacja do zadania 8. i 9.
Chlor w temperaturze pokojowej jest gazem o barwie żółtozielonej i dobrze rozpuszcza się w
wodzie. Znajdujący się również w 17 grupie układu okresowego brom w tych samych
warunkach jest cieczą o barwie brunatnej; tworzy on roztwór wodny o barwie
pomarańczowej.
Chlor można otrzymać działając kwasem solnym na tlenek manganu(IV). W reakcji tej
oprócz chloru powstaje chlorek manganu(II) oraz woda.
Zadanie 8. ( 3 pkt)
Napisz równanie reakcji chemicznej opisanej w informacji. Dobierz współczynniki
metodÄ… bilansu elektronowego.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 9. ( 3 pkt)
W celu porównania aktywności chloru i bromu wprowadzono chlor do bezbarwnego
roztworu bromku potasu.
Korzystając z informacji napisz przewidywane obserwacje oraz sformułuj wniosek
poparty odpowiednim równaniem reakcji.
Obserwacje:...................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Równanie reakcji:.........................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Wniosek:.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 10. ( 3 pkt)
Benzoesan sodu (C H COONa) stosowany jest do konserwowania sosów warzywnych.
6 5
Oblicz, ile moli benzoesanu sodu znajduje się w 310g sosu, jeżeli jego stężenie
procentowe wznosi 0,116%.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Poziom rozszerzony
Zadanie 1. ( 3 pkt)
Poniższy wykres przedstawia zależność rozpuszczalności pewnej soli w wodzie od
temperatury otrzymanego roztworu.
40
35
30
280 300 320 340 360
T, K
Korzystając z wykresu oblicz, ile dm3 0,9 - procentowego roztworu tej soli o gęstości
1,00g/cm3 można przygotować dysponując 600g nasyconego w temperaturze 310K
roztworu danej soli.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
rozpuszczalność, g/100g wody
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 2. ( 4 pkt)
Metan ulega rozkładowi zgodnie z równaniem:
2 CH C H + 3 H
4 2 2 2
Stałe równowagi dla tej przemiany wynoszą odpowiednio:
- w temperaturze 298K K=10 -55 ,
- w temperaturze 1500K K= 1,39.
Korzystając z powyższych informacji napisz:
1. wyrażenie na stałą równowagi reakcji rozkładu metanu,
2. czy proces ten jest egzo- czy endoenergetyczny,
3. w którą stronę przesunie się stan równowagi po ochłodzeniu układu do
temperatury 273K,
4. w którą stronę przesunie się stan równowagi, jeżeli w układzie zmniejszy
się ciśnienie.
1.....................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
2.....................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
3.....................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
4.....................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 3. ( 4 pkt)
Bardzo zła rozpuszczalność siarczanu(VI) baru w wodzie pozwala stosować zawiesinę BaSO
4
jako kontrast podczas badań radiologicznych przewodu pokarmowego, pomimo toksycznych
właściwości związków baru.
W celu przygotowania siarczanu(VI) baru zmieszano 300cm3 roztworu BaCl o stężeniu
2
0,1 mol/dm3 z 5,7 g Na SO .
2 4
Oblicz masę osadu otrzymanego w opisanym powyżej procesie.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 4. ( 5 pkt)
W jednym naczyniu znajduje się 1-molowy roztwór ZnSO do którego zanurzono płytkę
4,
cynkową. W drugim naczyniu przygotowano 1-molowy roztwór MgSO i zanurzono w nim
4
płytkę magnezową. Następnie naczynia połączono kluczem elektrolitycznym.
1.Zapisz równania reakcji zachodzących w półogniwach po zamknięciu obwodu oraz
wskaż anodę i katodę w tak przygotowanym ogniwie.
2.Wskaż kierunek przepływu prądu w obwodzie zewnętrznym ogniwa.
3.Oblicz SEM tego ogniwa.
1.....................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
2.....................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
3.....................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Informacja do zadań 5. i 6.
Do srebrzenia przedmiotów metalowych stosuje się proces elektrolizy. W celu pokrycia
stalowego klucza warstwą srebra należy go podłączyć do odpowiedniego bieguna
elektrolizera, podczas gdy do drugiego bieguna przyłączona jest elektroda platynowa.
Elektrolizer zawiera roztwór AgNO .
3
Zadanie 5. ( 3 pkt)
1.Napisz równania procesów elektrodowych zachodzących na katodzie i anodzie.
2.Określ, do jakiego bieguna elektrolizera (dodatniego czy ujemnego) należy
przyłączyć klucz, aby uległ on posrebrzeniu.
1. Katoda: .....................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Anoda: ......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
2.....................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 6. ( 2 pkt)
Oblicz czas elektrolizy, jeżeli po przepuszczeniu prądu o natężeniu 2A na kluczu osadziła
siÄ™ warstwa srebra o masie 1 grama.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Informacja do zadań 7. i 8.
Glukoza tworzy pierścienie piranozowe przedstawiane najczęściej w postaci poniższego
wzoru:
CH2OH
O
OH
OH
HO
OH
Maltoza jest dwucukrem zbudowanym z cząsteczek glukopiranozy połączonych wiązaniem
Ä…  1,4 - glikozydowym.
Zadanie 7. ( 1 pkt)
Narysuj wzór anomeru ²
² czÄ…steczki maltozy stosujÄ…c wzór Hawortha.
²
²
Zadanie 8. ( 2 pkt)
Zaprojektuj doświadczenie potwierdzające właściwości redukujące maltozy. W tym celu
opisz słowami lub za pomocą rysunku przebieg doświadczenia i napisz obserwacje.
Opis słowny lub rysunek:
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Obserwacje: ..................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 9. ( 4 pkt)
Przygotowano roztwór kwasu azotowego(V) o stężeniu 0,01mol/dm3 .
1.Oblicz stężenie jonów azotanowych(V) w roztworze.
2.Oblicz pH tego roztworu.
3.Określ, czy w celu zwiększenia pH badanego roztworu, należy do niego dodać
pastylkę NaOH, czy parę kropli stężonego HNO . Odpowiedz
uzasadnij.
3
1.....................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
2.....................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
3.....................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 10. ( 4 pkt)
Spalono 0,05 mola związku organicznego o masie 4,3 grama, zużywając w tym celu 10,08 dm3
tlenu. Spalenie tej próbki związku prowadzi do powstania 4,48 dm3 CO oraz 2,7 grama
2
wody. Objętości gazów mierzono w warunkach normalnych. W celu określenia struktury
związku poddano go próbie Tollensa, w wyniku której otrzymano nasycony kwas
dikarboksylowy.
1.Na podstawie obliczeń wyznacz i podaj wzór sumaryczny związku.
2.Napisz wzór strukturalny.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Wzór sumaryczny:........................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Wzór strukturalny:
Zadanie 11. ( 5 pkt)
W podanych niżej przykładach dopisz brakujące produkty, dobierz współczynniki lub
zaznacz, że reakcja nie zachodzi.
1.Cu + HCl .....................................................................................................................
2.Zn(OH) + NaOH .......................................................................................................
2
3.Na SO + H SO .........................................................................................................
2 4 2 4
2 -
4.Ca2+ + CO .............................................................................................................
3
5.Na O + H O+ .............................................................................................................
2 3
Informacja do zadań 12. i 13.
222
Rn
Radon miał w latach dwudziestych zastosowanie w medycynie jako z
ródło
86
promieniowania ą. Stosowano go w postaci maści w przypadku niektórych schorzeń uszu.
Pierwiastki promieniotwórcze ulegają przemianom jądrowym zgodnie z kinetyką reakcji I
rzędu. Reakcje I rzędu są to takie reakcje, w których czas połowicznego rozpadu, nie zależy
od stężenia reagenta. Czas połowicznego rozpadu radonu wynosi 3,8 dnia.
Przygotowano próbkę radonu o masie 5g, a następnie rozpuszczono ją w wazelinie.
Zadanie 12. ( 3 pkt)
Narysuj wykres zależności masy radonu w próbce od czasu przechowywania tego
pierwiastka.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Odczytaj z wykresu jak długo można przechowywać próbkę, jeśli zawartość radonu w
próbce nie może być mniejsza niż 2g.
.......................................................................................................................................................
Zadanie 13. ( 1 pkt)
A
E
Napisz nuklid powstajÄ…cy z radonu -222 podczas przemiany Ä… stosujÄ…c zapis: .
Ä…
Ä…
Ä…
Z
.......................................................................................................................................................
Model odpowiedzi i schemat punktowania
1. Zdający otrzymuje punkty tylko za całkowicie prawidłową odpowiedz
.
2. Gdy do jednego polecenia są dwie odpowiedzi (jedna prawidłowa, druga
nieprawidłowa) to zdający nie otrzymuje punktów.
3. Jeżeli polecenie brzmi: Napisz równanie reakcji... to w odpowiedzi zdający powinien
napisać równanie reakcji chemicznej, a nie jej schemat.
4. Brak jednostek przy rozwiązaniu zadań rachunkowych obniża punktację o l punkt.
5. Całkowicie poprawne rozwiązanie zadań rachunkowych, uwzględniające inny tok
rozumowania niż w podanym opisie, należy ocenić pełną liczbą punktów.
Poziom podstawowy
Nr
Przewidywany model odpowiedzi Punktacja Punktacja
zadania
za za zadanie
czynność
1. 2 x1p 2p
Jon Liczba Liczba Liczba Liczba
protonów elektronów nukleonów neutronów
40
20 18 40 20
Ca2+
20
35
17 18 35 18
Cl-
17
(za poprawne wypełnienie każdego wiersza - 1p)
2. za zapis: glin, magnez, sód, potas 1p 1p
3. 1- P 2p 2p
2- F
3- P
(3 poprawne wskazania - 2p; 2 poprawne wskazania - 1p;
1 poprawne wskazanie - 0p)
4. A - 1, 3 3p 3p
B - 2, 6, 7
C - 5
D - 4
(6,7 poprawnych wskazań - 3p; 4,5 poprawnych wskazań - 2p;
3 poprawne wskazania - 1p; 2 poprawne wskazania  0p)
5. obliczenie masy molowej: 1p 2p
M
= 44g
CO2 Å" mol-1
obliczenie masy CO 1p
2 - np.:
44g
x
=
22,4dm3
15dm3
x = 29,5 g
6. 1. stopień rozdrobnienia 2p 2p
2. temperatura
3. stężenie
(wymienione 3 czynniki - 2p; wymienione 2 czynniki - 1p;
wymieniony 1 czynnik  0p)
7. B 1p 1p
8. zapisanie schematu równania reakcji: 1p 3p
MnO + HCl MnCl + Cl + H O
2 2 2 2
zapisanie bilansu elektronowego np.: 1p
-I 0
2Cl- 2e Cl
2
IV II
Mn + 2e Mn
uzgodnienie współczynników: 1p
MnO + 4HCl MnCl + Cl + 2H O
2 2 2 2
9. zapis obserwacji np.: Roztwór przyjmuje zabarwienie 1p 3p
zółtopomarańczowe.
zapis równania reakcji: 1p
Cl + 2KBr 2KCl + Br
2 2
zapis wniosku np.: Chlor wypiera brom z roztworu bromku 1p
potasu; więc chlor jest bardziej aktywny od bromu.
10. np.: obliczenie masy C H COONa (m ) 1p 3p
6 5 s
0,116% Å" 310g
mS =
= 0,36g
100%
obliczenie masy molowej: 1p
= 144 g
M Å" mol-1
C6H5COONa
obliczenie liczy moli C H COONa (n) np.: 1p
6 5
0,36g
n
= = 0,0025 mol
144g Å" mol-1
Poziom rozszerzony
Nr
Przewidywany model odpowiedzi Punktacja Punktacja
zadania
za za zadanie
czynność
1. odczytanie rozpuszczalności z wykresu - ok.37,5 g/100g H O 1p 3p
2
obliczenie masy soli zawartej w 600g roztworu np.: 1p
37,5g NaCl  137,5g roztworu
x g NaCl  600g roztworu
x = 163,64g
obliczenie objętości roztworu np.: 1p
0,9g NaCl  100g roztworu
163,64g NaCl  x g roztworu
x = 18182,2g
18182,2g
m
V =
V =
VH"
18,18dm3
1g cm3
d
2. 1p 4p
[C2H2 ][H2 ]3
1. napisanie wyrażenia na stałą równowagi: K=
[CH ]2
4
2. proces jest endoenergetyczny 1p
3. stwierdzenie, że stan równowagi przesunie się w lewo 1p
4. stwierdzenie, że stan równowagi przesunie się w prawo 1p
3. napisanie równania reakcji: 1p 4p
BaCl + Na SO BaSO “!+ 2NaCl
2 2 4 4
np.: obliczenie liczby moli (n) BaCl 1p
2
n = C V = 0,03 mola
m
Ä…
stwierdzenie na podstawie obliczeń, że w nadmiarze występuje 1p
Na SO
2 4
np.: 1 mol BaCl - 142g Na SO
2 2 4
0,03 mol BaCl - x g Na SO
2 2 4
x = 4,26g Na SO
2 4
obliczenie masy osadu np.: 1p
1 mol BaCl - 233g BaSO
2 4
0,03 mol BaCl - x g BaSO
2 4
x = 6,99g BaSO
4
4. 1. napisanie równań procesów zachodzących w półogniwach 3 x 1p 5p
i wskazanie anody i katody:
Anoda: MgMg2+ + 2e- Katoda: Zn2+ + 2e- Zn
(wskazanie anody i katody  1p; napisanie dwóch równań
procesów zachodzących w półogniwach  2 x 1p)
2. określenie kierunku przepływu prądu : od katody do anody 1p
3. obliczenie SEM = E  E =1,62V 1p
katody anody
5. 1. napisanie równań elektrodowych : 2 x 1p 3p
Katoda: Ag+ + e- Ag Anoda: 2H O O + 4H+ + 4e-
2 2
2. klucz należy podłączyć do bieguna ujemnego 1p
6. obliczenie czasu trwania elektrolizy np.: 2p 2p
m = k.I.t czyli t = m/ k.I
g / mol g
[ = ]
dla srebra k = 108 / 1.96500
C / mol C
g
[ = s]
t = 446,43s
g / C Å" C / s
( podanie sposobu rozwiÄ…zania  1p; za obliczenia  1p)
7. narysowanie wzoru maltozy: 1p 1p
8. rysunek lub opis doświadczenia np.: Do probówki ze świeżo 1p 2p
strąconym Cu(OH) należy dodać roztwór maltozy i ogrzać
2
probówkę nad palnikiem.
(uczeń ma możliwość wyboru jednej z trzech prób: Tollensa,
Trommera lub Fehlinga)
zapis obserwacji np.: WytrÄ…ca siÄ™ ceglastoczerwony osad. 1p
9. 1. określenie stężenia jonów w oparciu o równanie dysocjacji: 1p 4p
- -
HNO H+ + NO [H+] = [NO ] = 0,01mol/dm3
3 3 3
2. obliczenie pH 1p
pH = - log[H+] = - log 0,01 = - log 10 -2 = 2
3. stwierdzenie, że należy dodać NaOH 1p
uzasadnienie np.: Po dodaniu NaOH na skutek reakcji: 1p
H+ + OH- H O zmniejszy się stężenie jonów H+ co powoduje
2
podwyższenie pH.
10. np.: obliczenie masy molowej zwiÄ…zku: 2p 4p
0,05 mol  4,3g
1,0 mol - M
M = 86 g/mol
napisanie schematu reakcji spalania zwiÄ…zku opisanego wzorem
ogólnym np.:
4x + y - 2z y
C H O + O x CO + H O
x y z 2 2 2
4 2
obliczenia na podstawie wzoru:
np.: 86g zwiÄ…zku - x . 22,4dm3 CO
2
4,3g zwiÄ…zku - 4,48dm3 CO
2
x = 4
86g zwiÄ…zku - ½ y .18g H O
2
4,3g zwiÄ…zku - 2,7g H O
2
y = 6
4 .12 + 6 .1 + z .16 = 86
z = 2
(podanie sposobu rozwiÄ…zania  1p; za obliczenia  1p)
wzór sumaryczny (rzeczywisty) związku: C H O 1p
4 6 2
1p
O H
C
H
H C
H
H C
C
O
H
określenie wzoru strukturalnego:
11. 1. Cu + HCl reakcja nie zachodzi 5 x 1p 5p
2. Zn(OH) + 2NaOHNa ZnO + H O
2 2 2 2
lub Zn(OH) + 2NaOHNa [Zn(OH) ]
2 2 4
3. Na SO + H SO 2NaHSO
2 4 2 4 4
2-
4. Ca2+ + CO CaCO
3 3
5. Na O +2H O+2Na+ + 3H O
2 3 2
12. 2 x 1p 3p
5
4
3
2
1
0
0 5 10 15
t, dni
(prawidłowe opisanie osi  1p;
naniesienie odpowiednich punktów i narysowanie wykresu  1p)
wyznaczenie na podstawie narysowanego wykresu czasu, 1p
po którym masa próbki osiągnie 2g np.:
Czas przechowywania nie powinien być dłuższy niż 5 dni.
218
13. 1p 1p
Po
Za zapis:
84
Uwagi końcowe
Przygotowując się do egzaminu maturalnego należy zwrócić szczególną uwagę na
następujące umiejętności:
- czytania ze zrozumieniem tekstów,
- wyciągania wniosków na podstawie tekstu czytanego,
- udzielania odpowiedzi zgodnie z poleceniem, konkretnie i na temat (podawanie
odpowiedniej liczby przykładów określonej w treści zadania, ponieważ wymienianie
mniejszej liczby często powoduje brak punktów za dane zadanie, natomiast
podawanie większej liczby przykładów nie pociąga za sobą dodatkowych punktów,
a powoduje utratÄ™ cennego na egzaminie czasu),
- interpretowania tekstów, rysunków, schematów, tabel, wykresów,
- sporządzania i analizowania wykresów,
- przetwarzania danych np. na formÄ™ schematu,
- projektowania doświadczeń chemicznych tj. formułowania opisów, obserwacji
wniosków, rysowania schematów i doboru odczynników,
- wykonywania obliczeń chemicznych.
Po rozpoczęciu egzaminu należy zapoznać się z informacją dla zdającego,
umieszczoną na pierwszej stronie arkusza egzaminacyjnego. Podczas rozwiązywania zadań
można korzystać z kalkulatora i dołączonych do arkusza tablic chemicznych. Egzaminatorzy
masa Rn, g
oceniający prace uczniów będą zwracali uwagę na poprawność merytoryczną udzielanych
odpowiedzi i poprawność rozwiązań zadań, w których pominięcie cząstkowych obliczeń lub
prezentacji sposobu rozumowania może spowodować utratę punktów. Przy rozwiązywaniu
zadań rachunkowych należy pamiętać o jednostkach, ponieważ ich brak obniża punktację.
Brak współczynników w równaniu reakcji chemicznej również powoduje utratę punktów.
Należy pamiętać, iż zapisy dokonane w brudnopisie nie będą oceniane. Obok każdego
zadania w arkuszu egzaminacyjnym podana jest maksymalna liczba punktów, jaką można
uzyskać za jego rozwiązanie. Jest to pewna wskazówka, która informuje, w jaki sposób
udzielona odpowiedz
będzie oceniana. Gdy do jednego polecenia zdający podaje kilka
odpowiedzi (jedną prawidłową, a inne nieprawidłowe), to za tak rozwiązane zadanie nie
otrzymuje punktów. Dlatego też udzielane odpowiedzi powinny być przemyślane
i zapisywane pełnymi zdaniami, a nie mało czytelnymi skrótami. Należy więc dbać
o poprawność językową i używać poprawnej terminologii chemicznej, pisać wyraz
nie, tak
aby egzaminator sprawdzający pracę nie miał problemów z odczytaniem odpowiedzi.