1
Niniejszy zestaw notatek / przez
roczy ma charakter
roboczy, do u\
ytku dydaktycznego.
Materiały mają charakter wybiórczy nie
stanowią kompletnego i wyczerpującego opracowania
zagadnienia podanego w tytule.
Materiały nie są w zało\
eniu przeznaczone
do rozpowszechniania i powielania.
2
Diagnoza
neuropsychologiczna
ST
W 5B
02.03.15
Afazje cd.
Dr n. med. Agata Przyborska
3
Klasyczne postacie afazji (powt.)
1. Afazja Broca, ruchowa, motoryczna
2. Afazja Wernickego, czuciowa, sensoryczna, receptywna
*****
1. Afazja kondukcyjna, przewodzenia, centralna,
aferentna, ruchowa
2. Afazja transkorowa
3. Afazja nominacyjna
" Powy\
sze rodzaje afazji stosunkowo rzadko występują
w podręcznikowo  czystej postaci. Na ogół objawy
danego pacjenta wykazują pewne podobieństwo do
znanego z literatury zespołu.
" Obraz kliniczny i rokowanie w afazji zale\
ą od kilku
czynników.
4
5
NIEKLASYCZNE POSTACIE AFAZJI
" Klasyczne postacie afazji w ostatnich dekadach
uzupełniono o szczegółowe zapisy zaburzeń językowych:
po wybiórczych uszkodzeniach jąder podkorowych mózgu
po uszkodzeniach prawej półkuli mózgu
w przebiegu postępujących, otępiennych chorób mózgowych z
przewagą rozlanych lub ogniskowych zmian pierwotnie
zwyrodnieniowych.
6
Afazja po uszkodzeniu jąder podkorowych
" W przeciwieństwie do klasycznych
postaci afazji podkorowych,
wynikających z uszkodzeń istoty
białej półkul mózgowych, w
minionym ćwierćwieczu termin
 afazja podkorowa znajduje coraz
szersze zastosowanie w odniesieniu
do zaburzeń językowych po
niektórych uszkodzeniach jąder
podkorowych, tj. jąder wzgórza oraz
jąder podstawy kresomózgowia.
7
Afazja po uszkodzeniu jąder podkorowych (1)
Sformułowano dwa stanowiska
wyjaśniające udział tych
struktur w czynności mowy i
języka:
1. ka\
de jądro podkorowe, niejako w
sposób niezale\
ny od pozostałych
bierze udział w procesach
językowych, którymi operuje w
specyficzny dla siebie sposób.
2. określone struktury podkorowe
współtworzą z korą mózgu mniej
lub bardziej odrębne systemy
(zwane te\
pętlami, pierścieniami)
odpowiedzialne za ró\
ne funkcje.
8
Afazja po uszkodzeniu jąder podkorowych (2)
" Du\
o uwagi poświęca się osi
zło\
onej z sekwencji połączeń:
kora-prą\
kowie-gałka blada-
wgórze-kora.
" Niektórzy przypuszczają, \
e afazja
spowodowana zniszczeniem jąder
podkorowych tej osi odzwierciedla w
rzeczywistości wtórny spadek
metabolizmu i perfuzji w korze
mózgowej odpowiedzialnej za mowę,
której czynności zostają wówczas
zablokowane przez głębiej poło\
one
uszkodzenie.
9
Afazja wzgórzowa
" Stanowi termin nowatorski, lecz niejednoznaczny pod
względem objawowym.
" Przy całej ró\
norodności objawów pozostających w
związku z lokalizacją i etiologią uszkodzenia do
najczęstszych zaburzeń językowych nale\
ą:
zaburzenia rozumienia i nazywania,
ograniczenie spontanicznej wypowiedzi (niekiedy nawet do
stanu pełnej afonii i mutyzmu) z tendencją do popełniania
zaskakujących parafazji werbalnych (zamiany całych słów) i
głoskowych oraz perseweracji.
" Zmiany we wzgórzu mogą równie\
zaburzać:
pamięć,
rozpoznawanie bodz
ców wzrokowych
uwagę.
10
Afazja prą\
kowiowo-torebkowa
" Najczęściej rozpatruje się konsekwencje uszkodzeń jądra
ogoniastego i skorupy (razem tworzą prą\
kowie,
Striatum) oraz rozdzielającej je istoty białej, która tworzy
ramię przednie i kolano torebki wewnętrznej, a tak\
e
uszkodzeń istoty białej okołokomorowej.
11
Afazja prą\
kowiowo-torebkowa
" Podobnie jak w przypadku wzgórza, obraz uszkodzenia prą\
kowia
jest nietypowy:
do problemów językowych w postaci mało specyficznych zaburzeń
aktualizacji słów oraz zaburzeń rozumienia wypowiedzi o skomplikowanej
budowie składniowej, dołączają się (czy te\
nakładąją się) bardziej
podstawowe trudności artykulacyjne, które nie mają charakteru stricte
językowego (afatycznego)
biorąc za przykład patologię prą\
kowia w chorobie Parkinsona, nale\
y
wspomnieć o obni\
onej wysokości i natę\
eniu głosu,
spowolnionym tempie mówienia, monotonnej intonacji,
mamrotaniu z mimowolnym powtarzaniem oraz mikrografii.
12
13
Zaburzenia językowe po uszkodzeniu tzw.
półkuli podległej (prawej) (1)
" Przykładem uszkodzenia prawej półkuli mózgu jest tzw.
afazja skrzy\
owana, którą rozpoznaje się u pacjenta
praworęcznego z ogniskiem w półkuli prawej.
To rzadko spotykana afazja o mieszanym, niekiedy
trudnym do sklasyfikowania obrazie klinicznym.
" Jednak najbardziej typowe następstwa uszkodzenia
półkuli prawej w sferze językowej mają nieafatyczny
charakter.
Pacjenci na ogół dobrze sobie radzą z rozwiązywaniem
testów do badania afazji, wypadają za to słabo w
szczegółowym badaniu systemu fonologicznego,
semantycznego, ekstralingwistycznego (dyskursu) i
paralingwistycznego (prozodii).
14
Zaburzenia językowe po uszkodzeniu tzw.
półkuli podległej (prawej) (2)
" Na występowanie zaburzeń fonetycznych u chorych z
prawostronną lokalizacją ogniska wskazują m.in.:
pomyłki podczas szybkiego, zautomatyzowanego pisania -
tendencja do reduplikacji (powtórzenie całego wyrazu lub jego
części) i omijania liter, rzadziej słów. Powtórzenia dotyczą zwykle
liter m i n oraz samogłosek.
problemy semantyczne (znaczenie słów, zwrotów, zdań i tekstów )
obejmują redukcję liczby wypowiadanych przymiotników oraz
podawanie niewłaściwych przeciwieństw.
15
Zaburzenia językowe po uszkodzeniu tzw.
półkuli podległej (prawej) (3)
" Specyfikę problemów z porozumiewaniem się po
uszkodzeniu prawej półkuli mózgu najlepiej widać z
perspektywy pragmatycznej - w zaburzeniach funkcji
komunikacyjnej języka.
" Typowe dla uszkodzeń prawej półkuli zaburzenia
dyskursu obejmują:
wprowadzanie do rozmowy nowych wątków bez ich wcześniejszego
wyjaśnienia z jednoczesnym redukowaniem informacji istotnych,
przesadne uszczegóławianie,
wtrącanie nieadekwatnych uwag i komentarzy.
" Dołączają się kłopoty z wyczuwaniem kontekstu
sytuacyjnego, tworzeniem morału czy te\
odbiorem znaczeń
przenośnych (np.. wypowiedzi metaforycznych,
wieloznacznych bądz
\
artobliwych) oraz interpretacją
stanów wewnętrznych rozmówcy na podstawie wyrazu
twarzy oraz barwy emocjonalnej głosu.
16
Zaburzenia językowe po uszkodzeniu tzw.
półkuli podległej (prawej) (4)
" Cechy prozodyczne języka (intonacja, akcent) ulegają zmianie u
pacjentów po uszkodzeniu prawej półkuli i są przyczyną szeroko
rozumianych zaburzeń w komunikacji emocjonalnej, ze stanami
podwy\
szonego nastroju i/lub objawami obojętności (anozodiaforia)
oraz nieświadomością własnej choroby (anozognozja).
" Podobnie jak w afazji, aprozodia emocjonalna mo\
e mieć postać:
ruchową - oznaczając niemo\
ność wyra\
ania własnych uczuć poprzez
zmianę barwy głosu,
bądz
czuciową - problemy z oceną emocjonalnego zabarwienia w
wypowiedziach innych ludzi.
" Pokrewnym rodzajem zaburzeń, (towarzyszących zarówno lewo-jak i
prawostronnym uszkodzeniom mózgu), jest aprozodia lingwistyczna,
definiowana jako zaburzenia intonacji i akcentu dla poszczególnych
typów wypowiedzi, w formie pytań, twierdzeń czy zaprzeczeń.
17
Zaburzenia językowe po uszkodzeniu tzw.
półkuli podległej (prawej) 4
" W praktyce klinicznej do badania ekstra- i
paralingwistycznych aspektów mowy stosuje się często
metody opowiadania rysunków sytuacyjnych, historyjek
obrazkowych lub bajek.
" Wypowiedzi chorego ocenia się pod kątem długości,
organizacji, kompletności i parametrów czasowych narracji.
" Zwraca się tak\
e uwagę na inne zachowania:
u\
ywanie zwrotów grzecznościowych,
poczucie humoru,
kolejność zabierana głosu,
gestykulację
utrzymywanie kontaktu wzrokowego.
18
19
Afazja w zespołach otępiennych 1
" Popularnym przykładem problemów językowych w otępieniu jest
choroba Alzheimera.
" Zanik płatów skroniowych w jej przebiegu stopniowo odbiera
choremu nie tylko wspomnienia przechowywane w pamięci, lecz
równie\
zdolność komunikowania się.
" We wczesnym etapie choroby zauwa\
alne są problemy z gotowością
słowa, uto\
samiane ze spadkiem fluencji słownej. Następnie na tle
zachowanej przez długi czas sprawności melodyczno-artykulacyjnej
(motoryki mowy), pojawiają się coraz wyraz
niejsze kłopoty w
rozumieniu mowy, które kontrastują z prawidłowyn powtarzaniem.
Ostatecznie zaburzenia przyjmują postać transkorowej afazji
czuciowej, lub afazji korowej Wernickego.
" Innym objawem językowym choroby są zaburzenia dyskursu, które
wypowiedziom pacjentów nadają chaotyczny i mało informacyjny
charakter.
20
Afazja w zespołach otępiennych 2
" Poza chorobą Alzheimera, afazja jest zwiastunem,
a przynajmniej bardzo wyraz
ną cechą otępienia
pierwotnie zwyrodnieniowego pochodzenia
czołowego.
" Tu tak\
e dochodzi do zubo\
enia słownictwa.
Dominują problemy z samodzielnym formułowaniem
wypowiedzi, tworzeniem jej planu oraz inicjowaniem
aktywności słownej.
" Chorzy uciekają się do zwrotów stereotypowych z licznymi
echolaliami i perseweracjami.
" Zaburzeniom mowy spontanicznej towarzyszy względne
prawidłowe rozumienie i powtarzanie.
Obraz kliniczny odpowiada transkorowej afazji ruchowej.
21
Afazja w zespołach otępiennych 3
" Zaskakujące trudności językowe obserwuje się w przebiegu tzw. afazji
pierwotnej postępującej, spowodowanej fragmentarycznym, często
ogniskowym, zanikiem płatów skroniowych, przewa\
ającym po stronie lewej.
" Termin zdefiniowano w 1982 r jako  afazja wolno postępująca bez
uogólnionej demencji i określa narastające od kilku lat (przynajmniej 3)
wybiórczych trudności językowych, bez towarzyszących im poznawczych
i behawioralnych objawów otępienia.
" W przeciwieństwie do najczęściej spotykanych zespołów otępiennych, (typu
Alzheimera), pacjent z afazją pierwotną postępującą długo zachowuje
pamięć, orientację i krytycyzm.
" Pierwszą oznaką choroby jest niemo\
ność przywoływania słów, zarówno w
mowie spontanicznej jak i nazywaniu na podstawie wzrokowego desygnatu.
" Poniewa\
głębokość zaburzeń pozostałych czynności mowy jest zró\
nicowana,
zespół nie tworzy jednolitej konfiguracji.
Z czasem mowa ulega redukcji do jednosylabowych odpowiedzi lub przechodzi
w mutyzm.
" Niektórzy badacze kwestionują odrębność diagnostyczną tej afazji, traktując
jako nietypową postać choroby Alzheimera, wariantu zwyrodnienia płatów
czołowych lub choroby Creutzfelda-Jakoba,
22
DYZARTRIA 1
" Wiele definicji. Najpopularniejsza:
 dyzartria to zespół zaburzeń oddechowo-fonacyjno-
artykulacyjnych, spowodowanych uszkodzeniem ośrodków
i dróg unerwiających aparat mówienia .
" Kryterium diagnostyczno-ró\
nicowym dyzartrii nie jest
utrata zdolności programowania wypowiedzi, lecz jej
produkcji.
" Dyzartria ma ró\
ne przyczyny, dlatego te\
du\
ą
popularność zdobył podział etiologiczny. Mo\
na wyró\
nić
przynajmniej 6 rodzajów tego zaburzenia mowy.
23
DYZARTRIA 2
1. Dyzartria korowa  w wyniku uszkodzenia kory
ruchowej (czyli zakrętu przedśrodkowego!!!).
Tu znajdują się pola ruchowe odpowiedzialne za pracę
języka, \
uchwy, gardła i krtani.
Uszkodzenie obustronne  pora\
enie odpowiedniego
narządu mówienia, uszkodzenia jednostronne 
nieznaczne obni\
enie jego ruchliwości.
2. Dyzartria piramidowa  na skutek uszkodzenia
piramidowej okolicy kory ruchowej. Zwiększa się
napięcie aparatu mowy, o charakterze spastycznym.
Powoduje to przesadne i nieskoordynowane ruchy
artykulacyjne. Chory mówi wolno i niepłynnie i
zniekształca wiele głosek.
24
DYZARTRIA 3
3. Dyzartria pozapiramidowa  objaw uszkodzenia układu
pozapiramidowego (np.. ciała prą\
kowanego).
występuje w dwóch postaciach:
hipertonicznej (typowej dla choroby Parkinsona)  mowa jest
usztywniona, wolna i niewyraz
na
hiperkinetycznej  ruchy narządów mowy są niezorganizowane i
nieprecyzyjne, a artykulacja niedokładna
4. Dyzartria mó\
d\
kowa  chory nie potrafi skoordynować
ruchów artykulacyjnych, robi często przerwy, tempo
mówienia jest nierówne, przypomina mowę pijanego.
5. Dyzartria opuszkowa  w wyniku choroby jąder nerwów
rdzeniowych w opuszcze (rdzeniu przedłu\
onym).
Towarzyszą jej trudności w \
uciu i przełykaniu.
6. Dyzartria mieszana  kombinacja wymienionych form
dyzartrii.
25
Dziękuję za uwagę......
26