1. CZYM JEST MI
DZYNARODOWE PRAWO HUMANITARNE?
Międzynarodowe prawo humanitarne stanowi istotną część międzynarodowego prawa publicznego i
zawiera normy zmierzające do ochrony w czasie konfliktu zbrojnego osób, które w ogóle nie
uczestniczą w walce albo przestały w niej uczestniczyć, a także do ograniczenia stosowanych metod i
środków prowadzenia działa zbrojnych.
Bardziej dokładną definicję podaje MKCK, według którego międzynarodowym prawem humanitarnym
stosowanym w konfliktach zbrojnych są międzynarodowe normy traktatowe lub zwyczajowe, które
służą rozwiązywaniu problemów humanitarnych bezpośrednio wynikających z międzynarodowych lub
niemiędzynarodowych konfliktów zbrojnych; ze względów humanitarnych normy te ograniczają prawo
stron konfliktu do stosowania metod i środków walki według własnego uznania oraz chronią osoby i
mienie, które są lub mogłyby być zagrożone przez konflikt. (Dodatkowe, przydatne informacje podane
są w odpowiedziach na pyt. 3, 6 i 17).
GENEWA I HAGA
Międzynarodowe prawo humanitarne (MPH) - znane równie jako prawo konfliktów zbrojnych lub prawo
wojenne - dzieli się na dwie odrębne części:
- prawo genewskie lub właściwe prawo humanitarne, które powstało w celu zapewnienia ochrony
członkom personelu wojskowego, którzy w ogóle nie uczestniczą w walce albo przestali w niej
uczestniczyć, oraz osobom nie biorącym czynnego udziału w działaniach zbrojnych, zwłaszcza
osobom cywilnym;
- prawo haskie lub prawo wojenne, które określa prawa i obowiązki stron walczących w trakcie
prowadzenia operacji wojskowych oraz ogranicza zakres dozwolonych środków szkodzenia
nieprzyjacielowi.
Te dwie części MPH nie są jednak zupełnie odrębne, gdy stosowanie niektórych norm prawa haskiego
prowadzi do ochrony ofiar konfliktów, natomiast stosowanie niektórych norm prawa genewskiego
prowadzi do ograniczenia działa wojennych, jakie strony walczące mogą podejmować . Po przyjęciu
protokołów dodatkowych z 1977 r., w których doszło do połączenia obu części MPH, rozróżnienie to
ma współcześnie wartość wyłącznie historyczną i dydaktyczną.
KTO Z KIM WALCZY?
Międzynarodowy konflikt zbrojny oznacza walkę między siłami zbrojnymi co najmniej dwóch państw
(należy zauważyć, że wojny narodowowyzwoleńcze zostały uznane za międzynarodowe konflikty
zbrojne).
Niemiędzynarodowy konflikt zbrojny oznacza walkę na terytorium państwa między regularnymi siłami
zbrojnymi i określonymi uzbrojonymi grupami lub między uzbrojonymi grupami, które się nawzajem
zwalczają.
Wewnętrzne zamieszki występują wtedy, gdy w wyniku aktów przemocy dochodzi do poważnego
naruszenia porządku publicznego, jednak w mniejszej skali, aniżeli podczas konfliktu zbrojnego (na
przykład rozruchy, walki między poszczególnymi frakcjami będą skierowane przeciwko władzom).
GROCJUSZ I PRAWO NARODÓW
We współczesnym języku wyrażenie prawo narodów oznacza to samo, co prawo międzynarodowe
publiczne czy prawo międzynarodowe, które jest zespołem norm regulujących stosunki między
państwami oraz między nimi a innymi członkami społeczności międzynarodowej.
Grotius (zob. indeks), prawnik i dyplomata, był ojcem prawa narodów. Pod wpływem reformacji, która
podzieliła kościół chrześcijański w Europie, nabrał on przekonania, że prawo nie wyraża boskiej
sprawiedliwości, lecz stanowi owoc ludzkiego rozumu, i że nie wyprzedza ono wydarzeń, ale z nich
wyrasta. Stąd wzięła się potrzeba znalezienia dla stosunków międzynarodowych innej, wspólnej
zasady podstawowej. Zasady tej należało szukać w prawie narodów. W swojej książce "De jure belli
ac pacis" Grotius wymieni fundamentalne normy prawa wojennego.
TERMINOLOGIA
Wyrażenia: międzynarodowe prawo humanitarne, prawo konfliktów zbrojnych i prawo wojenne mogą
być uważane za pojęcia równoznaczne. Organizacje międzynarodowe, wyższe uczelnie, a nawet
państwa chętniej posługują się wyrażeniem "międzynarodowe prawo humanitarne" (lub "prawo
humanitarne"), natomiast dwa pozostałe wyrażenia są zwykle używane przez siły zbrojne.