Zbigniew Pitera:  Filmowy Sezam ; cz. II   Zmienne twarze gwiazd
1) Mozżuchin: dzieje jednej kariery
urodzony w 1889 r., aktor w Teatrze Kijowskim (1911)
w filmie Protazonowa  Ojciec Sergiusz (1913) fascynował widzów jako odtwórca głównej roli Iwan
Mozżuchin, którego kreacja pozostała ważkim przyczynkiem do historii aktorstwa filmowego.
współpraca z Kazimierzem Kamińskim (aktor, reżyser), który pisze mu kilka scenariuszy
Cechy jego bohaterów wpasowują się w ówczesne upodobanie: erotyka, czarna rozpacz, niskie
instynkty, dekadentyzm i sentymentalizm; wywoływał szok i wzruszenie
Cechy szczególne:  hipnotyczne spojrzenie , motyw duchowego rozdarcia między  namiętnością a
powinnością
Sukcesy roku 1915, hasło robienia filmów po amerykańsku:  Akcja, Dramatyzm, Aktor!
Spór o  Damę pikową : tajemniczość, demonizm i frapujące zwroty fabularne, sprzeczne opinie co do
kreacji Mozżuchina
W 1916 Mozżuchin pisze scenariusz do  Grzechu (reż. Protazanow)
Pokusy autotematyzmu i film  Za kulisami ekranu (rez. Wołkow)
Lata i filmy przełomu: 1917 przeniesienie radzieckiego przemysłu filmowego na Krym (Chanżonkow i
Jermoliew); filmy rewolucyjne
2 ostatnie filmy nakręcone przez Mozżuchina w 1917 przed wyjazdem z Rosji to jednocześnie łabędzi
śpiew i czołowe osiągnięcia dwu dominujących kierunków przedrewolucyjnego kina rosyjskiego:
a.  Szatan triumfujacy ( W sidłach szatana ): wielka dojrzałość warsztatowa (wpływy kina
skandynawskiego, zwłaszcza duńskiego)
b.  Ojciec Sergiusz : wybitne studium psychologiczno-obyczajowe
jako gwiazda rosyjskiego przedrewolucyjnego kina, Mozżuchin opuścił kraj w okresie wojny domowej.
W podróży do Paryża nakręcił film  Straszna przygoda z grupą Jermoliewa
w latach 20. odnosi sukcesy we Francji (wyklęty w ZSRR); sprawdza się jako reżyser, godzenie
wymagań artystycznych z komercyjnymi (np.  Golgota uczciwej kobiety reż. Wołkow, 1922)
autorski film Mozżuchina:  Gorejący stos ( Miasto rozkoszy , 1923): utwór błyskotliwie
syntetyzujący dotychczasowe doświadczenia Mozżuchina z nowatorskimi tendencjami powojennej
sztuki, nie tylko filmowej.
a. z dekadenckiego melodramatu czerpał arystokratyczno-mieszczańskie środowisko,
b. ekspresjonistyczny charakter scenerii,
c. nawiązanie do odkryć Griffitha i Gance s: próby twórczego wykorzystania montażu i nadawania
obrazom określonego rytmu
d. posłużenie się taśmą negatywową w niektórych sekwencjach kopii było chwytem godnym
wyrafinowanych awangardzistów
e. nowym elementem była też cała freudowska warstwa fabuły;  Mozżuchin żonglował obrazami snu
i jawy, wygrywał wieloznaczność onirycznych wątków, jak gdyby antycypując poetykę dojrzałego
Bunuela
francuscy reżyserzy młodej awangardy: L Herber (nie do końca udane kreacje Mozżuchina), Epstein
(żałosne!)
u szczytu sławy  Hollywood.  Jean Mitry twierdzi, że od tego momentu zaczyna się powolny,
nieubłagany upadekMozżuchina .
1927 znajdował się wśród europejskich gwiazd Paramountu (Pola Negri, Emil Jannings, Lya de Putti) i
Metro-Goldwyn-Mayer (Greta Garbo)
Universal (Laemmle) werbuje Mozżuchina  westerny, rola Żyda w  Burzy (United Artists) 
kompromitacja, ucieka z Hollywood
Film dz
więkowy kładzie kres karierze Mozżuchina
2) Marlena: fatum reżysera
Marlenę Dietrich odkrył Joseph von Sternberg, nakręcił z nią 7 filmów, które rozsławiły niemiecką
aktorkę, a także jego samego. Gdy rozstał się z Marleną, zaczął podupadać i nie stworzył już niczego
godnego uwagi, choć żył jeszcze długie lata
 Niebieski motyl wprowadzał na ekran bohaterkę, która bez żenady kompromitowała wampa,
odzierając go z wszelkiego romantyzmu, tajemniczości, wulgaryzując jego wyrafinowany erotyzm.
Sternberg przyznaje, że świadomie starał się przydawać swej gwiez
dzie atrybuty męskie, by
sugerować rysy lesbijskie (frak, cylinder, laska, pocałunki z kobietami itp.), co jednak wywoływało
sprzeciwy szefów wytwórni, przestrzegających gorliwie  Kodeksy Haysa . Von Sternberg robił to
dla  unowocześnienia wampa i odróżnienia Marleny od Grety Garbo.
 Drugim filmem duetu było  Maroko (1930),
Trzeci film Sternberga i Dietrich jest wyzwaniem rzuconym Garbo  film szpiegowski  X-27 . Garbo
 ulicznica, wiejska dziewczyna; przeciwieństwo Maty Hari (granej przez Garbo, która była egzotyczną
tancerką, a film łzawym melodramatem). Nieoczekiwane zwroty fabuły, pomysły plastyczne i
muzyczne
Filmy Marleny Dietrich były znacznie bardziej wieloznaczne i niepokojące, bardziej nowoczesne od
filmów z Gretą Garbo.
Po powrocie Marleny z Europy, Sternberg kręci z nią  Szanghaj express (1932) i  Blond Venus
(1932), póz
niej  Imperatorowa (1934, echo o pół roku wcześniejszej  Królowej Krystyny z
Garbo),  Kaprys hiszpański (1935)
Sternberg w każdym filmie tworzył całkowicie własną imaginacyjną rzeczywistość. Służyła mu ona za
dekorację, w której mistrzowsko operując światłem, kamerą i rekwizytami (pióra, koronki), starał się
stworzyć wokół wybranej kobiety atmosferę erotycznego ideału.
3) Joan Crawford: Amerykanka wyzwolona
F.S. Fitzgerald:  the flappers (podlotek) nowy typ dziewczęcia, wyzwolonego już całkowicie z
więzów XIX-wiecznego purytanizmu, dziewczyny-kumpla, chłopczycy z papierosem w ustach i
szklanką ginu w ręce, partnerującej facetom
Fitzgerald jako najlepszą  flapper wymienia Joan Crawford
 Dziecię spod znaku lwa MGM : szalejący  flapper wpadał w towarzysko-sercowe tarapaty
filmach  Kobiety nie do małżeństwa (1928),  Taniec wśród serc (1929),  Nieokiełznana
(1929),  Nasze niewinne narzeczone (1930). W latach kryzysu:  Królowa podziemi (1930,
kino gangsterskie w wersji safe),  Grzeszna bez winy (1931, kryzysowe nastroje, zwątpienie w
dotychczasowy porządek społeczny i moralny, ale wciąż z happy endem),
ciągle traktowana jak  wieszak na suknie Crawford buntuje się przeciw proponowanym jej przez
MGM rolom i przechodzi do Warner Brothers.
Adaptacja śmiałej obyczajowo powieści  Mildred Pierce , za rolę tę zdobywa Oscara
 Każdy kolejny film był przyczynkiem do portretu współczesnej Amerykanki z modnymi, profesjonalno-
psychologicznymi dewiacjami; bogata neurotyczka, pielęgniarka-obsesjonistka (...)
nowe wcielenie: w drugorzędnej wytwórni kowbojskich filmów, Republic, przyjmuje rolę heroiny
Dzikiego Zachodu w filmie  Johnny Guitar (1954)
 następne role Joan Crawford nie wnoszą już niczego nowego do jej aktorstwa. Jest znakomita we
wszystkich odmianach psychopatologicznych odchyleń swych bohaterek przekraczających próg
przekwitania lub nie wytrzymujacych stresów i agresywności dzisiejszego świata. Jej benefisem jest w
tym względzie rola byłej gwiazdy w thrillerze Co się zdarzyło Baby Jane? (1962) obok Bette Davis