�żNATIONAL
GEOGRAPHIC
Beata
« ^PAWLIKOWSKA
Blondynka na Czarnym Lądzie


Rozdział 1
Lew w namiocie
To zwierzę jest większe niż samochód! - przerażony szept wdarł się do mojego przytulnego śpiwora i zaplątał się w moje spokojne sny jak ostrze zimnego noża.
- Obudź się! - nalegał dygoczący ze strachu głos. - Uciekajmy!
- Co? - mruknęłam, nie przestając śnić.
- Na zewnątrz jest jakieś zwierzę! Słyszę jego paszczę!
- Pewnie pies...
- To zwierzę jest większe niż samochód!!
- To może lew... - rzuciłam od niechcenia w głąb ciemnego namiotu i natychmiast poczułam łaskotanie na policzku.
Ocknęłam się. Delikatny dotyk na skórze może oznaczać bardzo dużo. Może to być nietoperz wampir w poszukiwaniu świeżej krwi, zabłąkany
wąż albo pająk ptasznik. Ale zaraz - zamrugałam oczami - przecież ja jestem w Afryce. I to naprawdę może być lew!
- Słyszysz?!... - zadygotał głos. - Słyszysz jakie ma wielkie zęby?...
- Słyszę jakie ma wielkie zęby - odpowiedziałam szeptem i całkiem już przytomnie.
Znajdowaliśmy się w obozowisku na sawannie, w cienkim namiocie, który bez cienia oper. poddałby się pazurom nawet mniej wymaga a-cego zwierzęcia niż lew. Mogliśmy zostać łatw : zaatakowani przez hieny, lamparta, krokc-d1 a nawet przez płochliwe szakale. Ale żadne i r : r zwierząt przed natarciem nie miałob*- racic ochoty na chrupanie trawy. I choć odgłos*, dobiegające z ciemności wydobywały się ccc lepienia z wielkiej paszczy, musiała to bvc roślinożerna.
- I co teraz? - wyszeptał Michał, które; o tw an ze strachu zrobiła się biała jak księżvc : zaczęli świecić w namiocie.
- Hm, nie mamy broni - powiedziałam : �ó minie. - Więc jeżeli ten lew jest głodny, to...
Zapadła krótka, treściwa cisza, w które -chać było nie tylko mordercze odgłosy z zewnątrz ale i dudniący łopot Michałowego serca, które chyba miało ochotę wyfrunąć z niego na zawsze.
- ... To?... - zapytał błyskając w ciemności szeroko otwartymi ze strachu oczami.
- Czy widziałeś' kiedyś lwa jedzącego trawę? -zapytałam rzeczowym tonem.
- Ale on jest większy od samochodu...
- Michał! To nie jest lew!
- Widziałem - upierał się, a ja nagle uświadomiłam sobie dziwny fakt.
Co właściwie Michał robił w moim namiocie? Kiedy wieczorem kładłam się spać, byłam absolutnie i ponad wszelką wątpliwość sama. Kiedy i w jaki sposób?... Spojrzałam na niego z namysłem.
- Usłyszałem dziki ryk i wtedy... - wyjaśnił skruszonym głosem - ... nie mogłem zostać sam...
- Dziki ryk?
Michał chyba chciał coś jeszcze powiedzieć, ale nie mógł. Z jego ust wydobywał się porcelanowy marsz wybijany zgodnym rytmem przez szczękające zęby. Było to szczękanie tak orkiestralnie wielogłosowe i potężne, że i ja zamilkłam na chwilę. Nagle szczęka Michała opadła i otoczyła nas cisza. Gęstniejąca z każdą upływającą sekundą, w której z nagłą jasnością i w tym samym momencie uświadomiliśmy sobie to, że chrzęszczące paszczą zwierzę na zewnątrz też zamilkło.
Zanim zdążyliśmy sobie to nawzajem zakomunikować, namiot się poruszył. A my razem z nim.
Dzika paszcza nie znajdowała się już w bliżej nieokreślonej ciemności na zewnątrz. Była tuż obok dysząc ciężko i łapczywie, jakby nie mogła się już doczekać dwóch soczystych polskich obiadów w naszych skromnych osobach.
W tej dramatycznej sytuacji należało zachować jak najdalej posuniętą ostrożność i rozwagę. Nie ruszać się, nic nie mówić, nie wykonywać żadnego gestu. Dzikie zwierzęta zazwyczaj atakują tylko wtedy, kiedy zostaną sprowokowane i gdy czują się zagrożone. W naturalnym odruchu prób u 2 - ; wtedy bronić, wykorzystując wszelkie możliwe narzędzia sprezentowane im przez Matkę Naturę - kły, pazury, jad, rogi, kopyta albo po prostu porażającą masę ciała.
Miałam maleńką nadzieję, że Michał wie. Niestety, nie wiedział. Szczękająca orkiestra jego zębów odezwała się z taką mocą, że echem odbijał się od akacji porastających sawannę. W innych okolicznościach mogłoby to ; zastać uznane za wspomnienie egzotyczne; polskie zimy albo bratnie wezwanie dla pobliskiej: k mandżaro. W tamtym momencie jednak świat s:-e zatrzymał.
Zdumiona paszcza też.
Poruszyłam oczami i w przerażające :
usłyszałam ich szelest. W następnej sekundzie
serce wyskoczyło mi z wnętrzności, a Michał w posłusznym milczeniu osunął się bez przytomności na ziemię. W powietrzu zaś rozległ się najbardziej dziki i wyzywający, przeraźliwy i potworny ryk, jaki można sobie wyobrazić. Gdyby głos potrafił mrozić, zostałoby z nas lodowisko.
Wrosłam w ziemię. Michał u moich stóp wyglądał jak spokojnie uśpiony uciekinier z krwawego horroru o przygodach Drakuli. Jednym ruchem otworzyłam namiot. Świst otwieranego suwaka zabrzmiał wyzywająco jak próbny wystrzał. Ścisnęłam w ręce latarkę, nabrałam głęboko powietrza i wyskoczyłam w ciemność.


Rozdział 2
Przebudzenie
Świt był błękitny z różowymi kreskami na horyzoncie. Pachniał jak wilgotna wiśnia, za którą w półśnie podążały moje usta. Już prawie czułam jej soczysty smak i dotyk aksamitnej skórki, gdy nagle wiśnia mruknęła. Było to mruknięcie błogie, zachęcające i zadowolone. Wzruszyłam się. Czy to sen, czy nie sen, jak cudownie jest spotkać słodki owoc, który ma ochotę zostać zjedzony i nie waha się otwarcie do tego przyznać. Wspaniała Afryka -pomyślałam leniwie - dzika, pierwotna i groźna, a jednak przy tym tak rozkosznie uległa i przyjazna. .. Jak cudownie jest budzić się w ten afrykański poranek wypełniony świergotem egzotycznych ptaków, pierwszymi promieniami słońca i...
Wiśnia mruknęła jeszcze raz, jeszcze bardziej błogo, bardziej zachęcająco i z jeszcze większym zadowoleniem.
Wrzasnęłam. Powrót do rzeczywistos'ci bardziej przypominał zgrzyt zawiasów zardzewiałych drzwi niż spełnienie marzeń. Otworzyłam oczy i ostrożnie rozejrzałam się dookoła.
Leżałam czule przytulona do piasku i kamyków na plastikowej podłodze namiotu, podczas gdy pod moim spiworem na materacu najspokojniej w swiecie chrapał Michał, podstawiając mi w dodatku pod nos swój kościsty policzek.
- Ty!... - zatchnęło mnie na taką bezczelność.
Natychmiast też powróciły wspomnienia minionej nocy. Zamrugałam oczami, starając odtworzyć kolejność zdarzeń. Ktoś włamał się do mojego namiotu, uciekając przed dziko ryczącym potworem, który w dodatku... był większy od samochodu?!... Czy to możliwe? Pokręciłam głową. Tak, strach ma wielkie oczy, a spanikowana wyobraźnia potrafi wyciągnąć z podświadomości głęboko skrywane lęki. Ciekawe czego naprawdę boi się ten długowłosy gość, który wtargnął w nocy do mojego namiotu, bez pytania zajmując moje posłanie, a teraz mruczy przez sen, jakby się spodziewał nagrody.
- Wstawaj! - trąciłam go w ramię. - Obudź się.
Uśmiechnął się i mruknął. Musiał być naprawdę mocno uśpiony, bo mojego głosu, nawet przy największej dozie dobrej woli, nie można by
nazwać przyjaznym. Usiadłam, zdrapałam trochę błota z twarzy i przypomniałam sobie nagle, że ja też słyszałam ten przerażający ryk, a potem... Co stało się potem?... Pamiętam, że wyskoczyłam z namiotu w ciemność i pamiętam, że... Ciarki przebiegły mi po krzyżu. Zderzyłam się z czymś wielkim i twardym, a nóż, który trzymałam w ręce...
Podniosłam falującą płachtę namiotu i ostrożnie wyjrzałam na zewnątrz. Świt naprawdę był błękitny z różowymi kreskami na horyzoncie. Ptaki zanosiły się radosnym świergotem, a w błyszczącej od rosy trawie leżał mój nóż. Ścisnęłam go w garści, próbując sobie przypomnieć co zdarzyło się poprzedniej nocy. Na niebie były miliony gwiazd... Choć zdaje się, że pojawiły się tam dopiero w momencie, kiedy wyrżnęłam czołem o niespodziewanie twardy i nieruchomy cel. A potem?...
Westchnęłam i natknęłam się na szeroko otwarte oczy Michała. Skąd się wziął ten dziwny gość i czemu patrzy na mnie jak mnie jak na Wilka z bajki?
- To mówiłeś, że skąd jesteś? - zapytałam od niechcenia bawiąc się nożem.
- Z Warszawy - pisnął Michał.
- I od jak dawna jesteś w Afryce?
- Od pięciu dni, przyjechałem autobusem z Dar es Salaam, szukałem miejsca na safari i przyłączyłem
się do trzech Francuzek, khem, khem - zakaszlał -chyba się przeziębiłem.
- Pewnie zmarzłeś' na moim materacu pod moim s'piworem - podsunęłam.
- Naprawdę? - przyłożył sobie rękę do czoła. -Ojej, chyba mam gorączkę.
Oporny przypadek. Nie zmieszało go to, że ja spałam na plastikowej ubłoconej podłodze namiotu, a on w tym samym czasie miał ciepłe przykrycie.
- Może na przyszłość powinieneś więc korzystać ze swojego śpiwora? - podpowiedziałam. -I nie biegać nocą po sawannie.
- Tragedia! - przypomniał sobie Michał. - Tragedia! Byłem kompletnie wytrącony z równowagi! Pewnie dlatego nie mogłem w nocy spać!
- Nie mogłeś spać?... - podchwyciłam, przypominając sobie jego dudniące chrapanie.
- Wciąż jeszcze czuję przyspieszone bicie serca - zorientował się Michał, z troską kładąc sobie dłoń na piersiach.
Mimo woli roześmiałam się. Człowiek włamał się do mojego namiotu w nocy, uciekając przed paraliżującym go strachem i przerażeniem przed potworem czającym się w ciemności, został przeze mnie uratowany i przygarnięty, spał pod
moim śpiworem, dzięki czemu być może dożył tego pięknego poranka, a teraz zamiast z wdzięcznością i jak najszybciej udać się z powrotem do swojej kwatery, opowiada o swoim delikatnym zdrowiu, wyraźnie oczekując zainteresowania i współczucia.
- Miło, że wpadłeś - powiedziałam chłodno, wskazując na wyjście.
- Aj, aj aj - zasyczał Michał, chwytając się za plecy.
- Boli? - podpowiedziałam uprzejmie.
- O tak, tak - przytaknął z ulgą. - Chyba źle się ułożyłem.
- Może więc tej nocy powinieneś zostać we własnym namiocie.
- Tak, masz rację, to prawda. Mam bardzo delikatne plecy.
- Zauważyłam - powiedziałam, starając się zachować powagę.
- No właśnie - Michał z grymasem sięgnął po buty.
Zaraz. Człowiek, który w panice ucieka przed potwornym zwierzęciem czającym się w ciemności pamięta o tym, żeby włożyć skarpetki i buty przed wyjściem z namiotu?... Chyba że spał w butach? Nie, Michał wyglądał raczej na kogoś, kto wozi ze sobą własną poduszkę i prześcieradło, żeby
nie dotykać śpiwora, w którym może się czaić nie wiadomo co.
Skorpiony - rzucił wyjaśniająco w moją stronę. - Zawsze trzeba nosić porządne buty, szczególnie nocą.
- Ach tak? - uśmiechnęłam się.
- Tutaj żyją najbardziej jadowite skorpiony świata. Jedno ugryzienie powoduje śmierć w męczarniach.
- Hm - ukryłam śmiech. - To chyba te skorpiony tutaj mają wyjątkowo wielkie paszcze - podpowiedziałam.
- Tak - potwierdził stanowczo Michał.
- wielkie zęby?
- No raczej tak, dlatego właśnie są takie niebezpieczne.
- A widziałeś kiedyś skorpiona? - rzuciłam od niechcenia obserwując jak Michał starannie sznuruje buty.
- No jasne!
- W telewizji?
- No jasne! Gdybym spotkał skorpiona w rzeczywistości, to już by mnie tu nie było.
- Rozumiem - roześmiałam się. Czy mam mu tłumaczyć, że skorpiony nie mają wielkich paszczy i nie gryzą zębami, tylko w chwili zagrożenia wbijają przeciwnikowi kolec jadowy umieszczony na końcu ogona?... A najbardziej jadów
serca


Rozdział 3
Mzizima
Pewnego dnia postanowiłam pojechać do Afryki. Kupiłam bilet i wylądowałam na tropikalnym, dusznym lotnisku w Mombasie. Wszystko było tak, jak lubię najbardziej: czter-dziestostopniowy upał, stuprocentowa wilgotność powietrza i palmy o strzępiastych liściach, które szumią na wietrze tak, jakby opowiadały pradawne historie. Po Oceanie Indyjskim sunęła arabska łódź zwana dhow. Od tysięcy lat poddani sułtana Omanu używali do żeglowania łodzi z charakterystycznym trójkątnym żaglem i urządzeniem do nawigacji zwanym kamal, który pozwalał określić szerokość geograficzną na podstawie pomiaru położenia Gwiazdy Polarnej nad horyzontem. Zimą wiatr popychał ich na południe, na wschodnie.Wybrzeźfe- Afryki, latem wracali do ojczyzny.
Wyobraziłam sobie smagłych od morskiej soli i słońca żeglarzy, którzy schodzą na ląd i witają się z tubylcami, którzy w zachwycie oglądają najbardziej niezwykłe przyprawy: maleńkie, aromatyczne goździki, kształtne migdały, pachnącą korę cynamonowca zwiniętą w rurki, tajemniczą gałkę muszkatołową... Na targowisku intensywne zapachy aż kręcą w nosie i mieszają się z dymem hinduskich kadzidełek. Sprzedawcy w skupieniu odmierzają porcje drogocennych przypraw na zabawnych fruwających wagach, ktoś rozgryza ziarno pieprzu, żeby sprawdzić czy jest świeży i mocny, pachnie wanilia, kardamon i plasterki rozkrojonego imbiru... Arabscy kupcy przywozili do Afryki tkaniny, paciorki, naczynia, metal i sól, wymieniając je na bogactwa Czarnego Lądu: złoto, kość słoniową, rogi nosorożca, olej palmowy i skóry dzikich zwierząt.
Spędziłam trochę czasu w Mombasie, ruszyłam śladem Karen Blixen do Nairobi i tropem Ernesta Hemingwaya do parku narodowego Am-boseli u stóp Kilimandżaro. Kilka miesięcy później wróciłam do Kenii razem ze słuchaczami Radia Zet, dla których udział w wyprawie był nagrodą w konkursie Tukasatambiba.
A potem usłyszałam intrygujące słowo mzi-zima. Istniało w świecie ludzi z plemienia Bara-
wa i Zaramo, którzy przybyli z daleka w okolice
Mbwa Maji. Być może stało się tak dlatego, że ich bliscy przyjaciele z plemienia Doe lubili czasem przegryźć ludzkie mięso.
Wiele lat później do Afryki przybył młody Anglik. Był rok 1854, a John Hanning Speke ubrany w nienagannie skrojony surdut niespodziewanie napotkał na swojej drodze uzbrojonych tubylców. Nie byli w przyjaznych nastrojach. Wywiązała się błyskawiczna bitwa, podczas której przyjaciel Johna Speke’a otrzymał cios oszczepem przebijający mu oba policzki na wylot. John został schwytany przez tubylców i podziurawiony kilkoma uderzeniami dzidy. Można by pomyśleć, że takie przygody na zawsze odbiorą mu chęć podróżowania po Afryce. Minęło jednak kilkanaście miesięcy. Rany się zagoiły, a w wyobraźni pojawiły się zagadkowe miejsca i legendarne zakątki, które pozostawały nieodkryte i owiane tak wielką tajemnicą, że równać się z nią nie mogła nawet słynna londyńska mgła.
John Speke i Richard Francis Burton spakowali walizki i znów wylądowali w Afryce. Dręczył ich wilgotny, ciężki upał i tropikalne choroby. Pewnej nocy Spece obudził się z przerażającym uczuciem, że coś porusza się we wnętrzu jego głowy. Jakaś niewątpliwie ożywiona istota wkręcała się w głąb jego ucha, dreptała nóżkami po jego
mózgu, doprowadzając go do szaleństwa. W końcu chwycił za nóż i wydłubał sobie z ucha czarnego żuka, pozbywając się jednocześnie nie tylko nieproszonego gościa w swojej głowie, ale i słuchu. Niedługo potem stracił też na pewien czas wzrok. Dlatego choć jako pierwszy Europejczyk stanął nad jeziorem Tanganika, nie mógł go zobaczyć. Potem dokonał jeszcze dwóch ważnych rzeczy: dotarł nad następne jezioro, któremu nadał nazwę Jezioro Wiktorii i ustalił długo poszukiwane źródło Nilu.
W swoim dzienniku pewnego dnia zapisał: Aby przyspieszyć sprawy, postanowiłem podarować tym męczy duszom ładny kawałek sukna i pięćset naszyjników z białych paciorków. Zostały przyjęte dopiero wtedy, gdy przemówił Karambule, sugerując, że powinienem sprezentować coś dodatkowego, specjalnie dla niego. Dałem mu więc czerwony koc zwany joho i pięć sznurów paciorków mzizima, wartych tyle, co pięćdziesiąt zwykłych białych korali.
W książce o handlu wymiennym koralikami w Afryce dziewiętnastego wieku znalazłam informację, że mzizima bywa także nazywana mtun-do, bal ghami, jelabi albo po prostu �śpasiasta perła z Niemiec”. Richard Burton w swoim dzienniku z wyprawy pisze z zachwytem, że mzizima to wielki szklany paciorek w kolorze nieba.
Wkrótce potem dowiedziałam się jednak, że istnieje jeszcze jedna Mzizima. Powstała jako wioska nad brzegiem Oceanu Indyjskiego, której tubylcy nadali nazwę Zdrowe Miasto, w języku zaramo - Mzizima. Wiele lat później na potężnej królewskiej łodzi przypłynął tam sułtan Zanzibaru. Spojrzał na miasteczko i odetchnął z ulgą, a na pamiątkę tego zdarzenia nadał mu nazwę Przystań Pokoju, co po arabsku brzmiało Dar es Sala-am. Tam rozpoczęłam moją podróż.


Rozdział 4
Dzikie parówki
Wyjechaliśmy z obozu po dziewiątej. Mój kierowca, David, przyglądał mi się podejrzliwie. Ja jemu też.
- Dobrze spałaś? - zagadnął w końcu od niechcenia.
- Dobrze - odpowiedziałam równie lekko. -A ty?
- Ja nie mogłem spać! - odezwał się nagle Florian, nasz kucharz.
Szczupły, o małej głowie i dużych ustach, w milczeniu przygotowywał posiłki, co w warunkach obozowych nie było łatwym zadaniem. A jednak Florian potrafił na śniadanie podać jajecznicę, smażone kiełbaski, grzanki, dżem, masło orzechowe, kawę i czekoladę do picia.
- Coś się włamało do naszej kuchni! - oświadczył Florian. - Rozbiło garnki i talerze, i wyżarło wszystkie kiełbaski.
- Kiełbaski?! - jęknął z przerażeniem David, którego sto kilogramów wagi było żywym dowodem uwielbienia dla kiełbasek.
- Ale kto się włamał? - zapytałam z nagłą jasnością uświadamiając sobie, że znam jednego osobnika, który nocą biegał po obozie.
- Nie �śkto”, tylko �śco” - sprostował Florian marszcząc czoło. - To było wielkie jak samochód!
- Człowiek? - podrzuciłam jak gdyby nigdy nic. Szalony turysta, zielonooki brunet z Polski wygłodniały z nadmiaru adrenaliny?
- To nie był człowiek - odrzekł poważnym głosem Florian. - Widziałem jego cień na moim namiocie.
- Kiełbaski! - westchnął David, zatrzymując samochód.
Odruchowo sięgnęłam po aparat fotograficzny.
Słowo safari w języku suahili oznacza po prostu �śpodróż”. Safari organizowane dla turystów odbywa się w specjalnie przystosowanym samochodzie, który ma w dachu wyciętą dziurę. Kierowca ma sokoli wzrok i wiele lat doświadczenia, które pozwala mu na pozornie pustej przestrzeni wypatrzeć dzikie zwierzęta ukrywające się w żółtej trawie albo gęstwinie drzew. Wtedy zatrzymuje
samochód i rzuca jedno z wielu elektryzujących haseł, takich jak: �śbawół”, �śhiena” albo �ślew”. Pasażerowie samochodu chwytają za kamery, aparaty fotograficzne, zrywają się z foteli i zaczynają się gorączkowo rozglądać, przypominając stado podekscytowanych surykatek.
- Gdzie, gdzie?
- Tam, tam!
- O! Rzeczywiście! Jaki wielki!
Kiedy więc David zatrzymał auto i powiedział �śkiełbaski”, odruchowo zerwałam się z siedzenia z aparatem fotograficznym gotowym do strzału. I od razu usiadłam z powrotem, stukając się w czoło. Co jak co, ale dzikie kiełbaski raczej nie żyją na wolności na afrykańskiej sawannie!
- Kiełbaski! - powtórzył David z uporem. - O tam!
- Jakie kiełbaski? - wyobraziłam sobie nieznane afrykańskie zwierzęta w kształcie megapa-rówek, które przebierając nóżkami chowają się w gęstwinie liści jak nieśmiałe jednorożce.
- Na drzewie! - wyjaśnił David, chociaż powinnam raczej powiedzieć, że nie �śwyjaśnił”, a �śwyciemnił”.
Afrykańskie kiełbasy nie tylko żyły na wolności na sawannie, ale i potrafiły się wdrapywać na drzewa! Powinnam mu może wytłumaczyć, że
blondynki z Polski z niejednego rusztu parówki jadły i nie można im bezkarnie zamydlać oczu. Spojrzałam na Floriana, spodziewając się skrywanego chichotu, ale on wyglądał jak łódź podwodna - głęboko zatopiony. We własnych myślach. Nagle jednak zaczął mrugać, a jego orzechowe oczy otworzyły się tak szeroko, że gdyby za samobieżnymi parówkami w Afryce fruwały też hipopotamy, to z łatwością mogłyby mu wlecieć do głowy.
- Simba1 - szepnął Florian najcichszym możliwym szeptem, nie poruszając nawet powietrza dźwiękiem swojego głosu.
Gdyby w pobliżu nas niespodziewanie znalazło się więcej fruwających hipopotamów, to i ja znalazłabym się w poważnym niebezpieczeństwie. Na szczęście hipopotamy nie fruwają. Nie polują na samobieżne parówki. Nie wlatują ludziom do oczu. Spokojnie. Jesteśmy w bezpiecznym samochodzie, który wprawdzie zamiast dachu ma wielką dziurę, ale z pewnością jest odpowiednio wzmocniony i...
Florian pisnął cichutko. Nie wyglądał już jak łódź podwodna. Teraz przypominał ogromne czarne niemowlę, które pragnie ukryć się głęboko na dnie dziecięcego wózka. Zastygł nieruchomo z takim wyrazem twarzy, jakby ktoś wyjął mu z ust ulubiony smoczek. David też zastygł, zawieszając
1 Simba - lew.
Żaden rozsądny człowiek podczas safari tego jednak nie zrobi. Dzikie zwierzęta w każdej szerokości geograficznej - czy to w dżungli, czy na pustyni, w górach czy na sawannie - atakują z dwóch powodów: albo są głodne, albo czują się zagrożone. Jeżeli lwica uzna nas za bezbronnych, bezsilnych
bezradnych, zapewne zostawi nas w spokoju... Chyba że nadszedł akurat czas lwiego obiadu.
Odruchowo spojrzałam na zegarek. Pora lunchu! Lwica natychmiast odwróciła głowę w moją stronę. Miała czarne, płonące ślepia i wilgotny nos, którym czujnie wciągała powietrze, jakby chciała wyczytać z niego potrzebne informacje.
- Does it ever happen that the lions eat people heref - zapytałam nie odrywając od niej oczu.
W zgęstniałej od strachu i adrenaliny ciszy to pytanie zabrzmiało jak odpalenie silników rakiety
kosmicznej. Właściwie dopiero wtedy zorientowałam się, że zadałam je na głos, a nie we własnych myślach.
- Yes - odrzekł cicho David. - Of course}.
- Acha - powiedziałam cichutko.
Lwica ruszyła przed siebie. Prosto na nas. Mogłaby jednym skokiem znaleźć się na masce samochodu albo na dachu - którego w praktyce nie
2 Does it ever happen that the lions eat people here? (ang.) - Czy tutaj zdarza się czasem, że lwy zjadają ludzi?
3 Of course (ang.) - Oczywiście.
było, bo dach w samochodach safari zdejmuje się Specjafnie po to, żeby pasażerowie mogii bez przeszkód nawiązywać kontakt z dziką przyrodą. Czasem bywa też odwrotnie - czyli że dzika przyroda ma ochotę nawiązać kontakt z pasażerami.
- Sit... still... - rzucił przez zaciśnięte zęby David. - Nie ruszać się...
Posłuchali wszyscy oprócz lwicy, która miękko i lekko zbiegła ze skały na drogę, a gdy otarła się bokiem o maskę samochodu, poczułam zapach jej rozgrzanego słońcem futra. Pachniała podobnie jak jaguar w dżungli amazońskiej - trudną do określenia mieszaniną ciepłej skóry, futra, ziemi i pozostałości z krwawego obiadu. Na głowie miała długą, lekko zaokrągloną jak półksiężyc bliznę. Zwinnie wspięła się na zbocze po przeciwnej stronie drogi i jeszcze wyżej, na gałąź drzewa.
Przetarłam oczy. Drzewo było obwieszone parówkami.
Zwisały wśród zielonych liści jak na wystawie gigantycznego sklepu z wędliną. Każda nadrzewna afrykańska parówka miała co najmniej pół metra długości i wyglądała absolutnie nierealnie. Z drugiej strony jednak byłam gotowa uwierzyć w to, że na drzewie jakimś cudem wyrosły megaparówki, które zwabiły do siebie głodnego lwa i tym samym uratowały nam życie.
To są prawdziwe kiełbaski? - zapytałam ostrożnie.
- Prawdziwe kiełbaski z drzewa kiełbaskowe-go - potwierdził David.
- Mięsne?...
- Hi, hi, hi - nie wytrzymał Florian.
- Wegetariańskie? - domyśliłam się.
Tak właśnie odkryłam kolejna afrykańską tajemnicę. Sawanna afrykańska rzeczywiście jest domem dla wielu dziko żyjących gatunków. Wśród nich można także spotkać dzikie parówki.
A może to jest...? W parkach rozrywki Walta Disneya na Florydzie widziałam podobnie fantastyczne i niewiarygodne rzeczy, takie jak choćby tiger lily, czyli lilię tygrysią z głową prawdziwego dzikiego kota wyrastającą na końcu zielonej roślinnej łodygi. Popatrzyłam na Davida. Spoglądał na drzewo parówkowe z wyraźnym apetytem. Florian ocierał pot z czoła.
Drzewo parówkowe
Po angielsku: Sausage tree Po łacinie: Kigelia africana W języku suahili: Mwegea Po masajsku: Ol-darboi
Rośnie w całej wschodniej Afryce. Parówkowe owoce są przysmakiem hipopotamów, słoni i pawianów. Żyrafy żują młode owoce jak gumą do żucia.
Niedojrzałe owoce są dla ludzi trujące. Kiedy dojrzeją, ich miąższ jest gąbczasty i mdły, nie nadaje się więc do jedzenia na surowo przez ludzi, ale Masajowie przyrządzają z nich piwo. Wystarczy miąższ pokroić w plastry i lekko przypiec, potem dodać go do soku z trzciny cukrowej z odrobiną afrykańskiego miodu i poczekać aż całość sfermentuje. Piwo parówkowe podaje się w kieliszkach zrobionych z łodygi bambusa i najczęściej pije się przez cienką trzcinową rurkę.
Oprócz intrygującego wyglądu i piwnych właściwości, drzewo parówkowe jest też afrykańską apteką. Robi się z niego lekarstwa na wiele różnych chorób - od zwykłych bólów głowy i wysypek, przez trąd, raka, czerwonkę, choroby pasożytnicze, a nawet malarię, cukrzycę, i zapalenie płuc. Kobiety z Tonga dbają o cerę regularnie stosując maseczki z parówkowych owoców. Tajemnicze są też wielkie czerwone kwiaty drzewa parówkowego, które zakwitają wyłącznie nocą i są zapylane przez nietoperze - podobnie jak kwiaty baobabów.


Rozdział 5
Fruwające niemowlęta
Obudziły mnie niemowlęta fruwające wokół namiotu. Leżałam z zamkniętymi oczami, odzyskując powoli świadomość. W wyobraźni zobaczyłam małe czarne niemowlęta o pulchnych nóżkach, krążące w powietrzu z radosnym gaworzeniem. To wzbijały się wyżej, to swobodnie opadały, machając rączkami i śliniąc się obficie.
Otworzyłam oczy. Namiot. Afryka. Sawanna. Spokojnie. To był tylko sen. W rzeczywistości w obozowej kuchni krzątają się już kucharze, skwierczą grzanki i jajecznica, pachnie kawa, słychać stukanie narzędzi, warkot silników samochodowych i kwilenie fruwających niemowląt...
Usiadłam. To nie był sen! Uszczypnęłam się tak mocno, że mimo woli jęknęłam. Natychmiast
z zewnątrz odpowiedziały mi radosne pokrzykiwania rozswawolonych afrykańskich niemowląt, > ( które na wys'cigi fruwały między namiotami. Zerwałam się z posłania, jednym ruchem otworzyłam zamek i wyjrzałam na zewnątrz. Oślepiło mnie słońce i obłok gryzącego kurzu, z którego po chwili wyłoniła się zaskoczona twarz Floriana.
- Śniadanie gotowe - powiedział nieśmiało. -Czy mogę już składać namiot?
- Tak - odpowiedziałam odruchowo, nie zastanawiając się nad tym, że wciąż w nim siedzę, więc musiałby go spakować razem ze mną.
Miałam jednak ważniejsze sprawy na głowie niż ewentualne podróżowanie w rulonie na dachu samochodu. Rozejrzałam się. I nagle zobaczyłam śmigające nad obozowiskiem czarne ptaki, które wydawały z siebie niemowlęce okrzyki i gaworzenia. Co za ulga! To znaczy, że nie przegrzało mnie słońce i nie trafiłam do Krainy Wiecznych Łowów za sprawą głodnej lwicy. Żyję, oddycham, czuję zapach jajecznicy i mam wielką ochotę spotkać się z nią jak najbliżej. Ona chyba ze mną też.
Po śniadaniu pojechaliśmy do lasu. Z krzaków i zarośli wielkimi oczami przyglądały się nam buszboki - duże antylopy o srebrzystoszarej sierści, a wysoko na gałęziach siedziały abisyńskie rezy, czyli małpy o długich puszystych ogonach
podobnych do lisich kit. Koła samochodu skrzypiały na kamieniach, zakrętach i wzniesieniach, przez które prowadziła leśna droga. Czasem spomiędzy wierzchołków drzew wyłaniał się ośnieżony szczyt góry Meru, wprowadzając do afrykańskiego krajobrazu niepokojąco himalajski cień.
Przez pewien czas jechaliśmy przez bujną zieloność subtropikalnego lasu, w półmroku wysokich drzew i rozłożystych krzewów, po kamienistej drodze poprzerastanej korzeniami, na których wygrzewały się cętkowane jaszczurki. Czasem z zarośli dobiegały krzyki przestraszonych niemowląt i łopot ich rozpędzonych skrzydeł. Nawet David rzucał w ich stronę roztargnione spojrzenia.
W pewnej chwili niespodziewanie z ciemności i cienia wyjechaliśmy na otwartą przestrzeń zalaną afrykańskim słońcem. Las nagle się urwał, a my zatrzymaliśmy się na krawędzi czegoś, co wyglądało na krater małego wulkanu. W dole spokojnie pasły się bawoły i zebry, a blisko nich bawiło się stado żyraf, dotykając się i splatając szyjami. Staliśmy tam bez ruchu długo, pewnie grubo ponad godzinę, jak w niemym kinie, którego ekran znajdował się na dnie doliny wypełnionej żyrafią czułością. Chyba żadne inne zwierzę na świecie nie potrafi za pomocą szyi przekazać tyle tkliwej przyjaźni.
Po południu droga zaczęła się wspinać do nieba. Tropikalny upał najpierw zelżał, a potem
stopniowo zaczął się zamieniać w andyjski chłód. Znajdowaliśmy się na wysokości ponad dwóch tysięcy metrów nad poziomem morza i wciąż jecha-* liśmy pod górę. Świat stał się mroczny i tajemniczy jak kraina Orków z �śWładcy Pierścieni”. Drzewa stały nieruchomo obwieszone ponurymi mchami. Spomiędzy ciężkiej od wilgoci mgły przedzierała się miejscami ziemia czerwona jak cegła. Marchewkowa droga wyglądała jak dywan, po którym mieliśmy posłusznie podążać. Ale dokąd?....
Robiło się coraz bardziej zimno. Z lepkiej mgły wyłaniały się ogromne, czarne drzewa, które w rozdzierającym milczeniu dźwigały nagie gałęzie. Nagle jakby z całkiem innego świata pojawiły się lekkie kłębki chmur, które tańczyły w powietrzu, unosiły się nad drogą i znikały wśród zarośli.
Jechaliśmy powoli, z trudem pokonując strome wzniesienie. Nawet silnik samochodu nie odważył się warczeć wyzywająco. Pojękiwał na kamieniach i dziurach, trzeszczał i drżał, ale był tak samo cichy, jak blady Florian i zamyślony David.
Siedziałam przy oknie, wdzięczna cienkiej samochodowej szybie za to, że odważyła się trwać pomiędzy mną a gęstniejącym thrillerem na bezludnej drodze. Miałam dziwne wrażenie, że nie jesteśmy sami. Mimo pustki i ciszy, mimo tego, że w ciężkim, zimnym, mokrym powietrzu nie
drgnął ani jeden listek na drzewie, czułam na sobie czyjeś' baczne spojrzenie. Wpatrywałam się w gęstwinę roślin, w kamienie na drodze, nawet we mgłę, ale właściciel uporczywie śledzących mnie oczu pozostał nieodgadniony. Może zresztą tylko mi się zdawało... Może to szelest deszczu i ciężkie chmury ponuro przesuwające się po niebie...
Westchnęłam. Jak dobrze, że mogę siedzieć w przytulnym wnętrzu samochodu zamiast moknąć na... AAAAA!!!! Gdyby moja głowa nie siedziała mocno przyczepiona do szyi, potoczyłaby się pewnie aż na skraj urwiska i spadła w przepaść. David nie rozbił sobą przedniej szyby tylko dlatego, że mocno trzymał się kierownicy. Florian zakołysał się na swoim fotelu jak błędny ognik. Zaczynałam podejrzewać, że nasz kucharz nie jest do końca ziemską istotą. Samochód utkwił w dziurze.
Silnik zgasł i zapadła wielka cisza. Krople deszczu zaczęły się dobijać do dachu. Drzewa pochyliły się nad nami jeszcze niżej, jakby chciały nas zagarnąć w swoje przepaściste odwieczne tajemnice. Mimo woli skuliłam się i objęłam ramionami mojego wiernego przyjaciela, z którym nie rozstawałam się od lat, czyli plecak ze sprzętem fotograficznym. Tuż obok samochodu zobaczyłam kosmaty krzak obwieszony mchami i czymś, co wyglądało jak ciemnozielone, postrzępione
wodorosty. Na wysokości prawie dwóch i pół tysiąca metrów nad poziomem morza rośliny nie miały nic wspólnego z afrykańskimi tropikami. Były soczyście zielone, w kosmicznych kształtach, chłodne i tajemnicze. Krzak nagle drgnął i podrapał się po boku kosmatą rączką, a potem spojrzał mi prosto w oczy przenikliwymi, hipnotyzującymi ślepiami. Zatopiłabym się w nich bez pamięci, gdyby nie to, że David nagle otworzył drzwi i w twarz buchnęło mi lodowate, wilgotne powietrze. Ocknęłam się natychmiast.
Na poboczu siedział mokry pawian. Kilka metrów dalej siedział jego kuzyn. Jeden, drugi, trzeci... Wszystkie tak samo cierpliwie nieruchome, z nastroszonym futrem oblanym deszczem, przypatrując się nam jak sowy w oczekiwaniu na nierozważny ruch myszy, która za chwilę dokończy życia w ich krwiożerczych szponach.
- Zostańcie w samochodzie - ostrzegł David.
W milczeniu pokiwaliśmy głowami. W Europie małpy kojarzą się z pluszowymi zabawkami, które miło jest przytulić. W rzeczywistości wiele gatunków małp to zwierzęta mięsożerne, agresywne i niebezpieczne. Pawiany zabijają młode antylopy, polują też czasem na króliki, owce i kozy. Mają genialnie rozwinięty węch, za pomocą którego potrafią z daleka namierzyć kanapkę, banana
lub coś innego nadającego się do zjedzenia. Wyruszają wtedy na łów, wyrywając człowiekowi torbę z rąk, włamując się do domu albo samochodu. Są szybkie, inteligentne, sprytne i bardzo silne. Dorosły pawian może ważyć nawet pięćdziesiąt kilogramów i mieć półtora metra wzrostu. Jest świetnym bokserem, tym bardziej że ma ostre, potężne kły i nie waha się ich użyć do walki.
Czym prędzej zamknęłam drzwi. W starciu z żelaznym koniem nawet pawiany mają niewielkie szanse. Wyglądały jak wartownicy strzegący wrót do tajemniczej krainy. Najprawdopodobniej nie wykonaliśmy żadnego gestu uważanego w małpim języku za niebezpieczny, siedziały więc nieruchomo na swoich pozycjach, nie spuszczając z nas czujnego wzroku. Im więcej padało kropli mglistego deszczu, tym bardziej stroszyły się ich futra. Gdyby nie błyszczące ślepia, można by je uznać za część krajobrazu.
Z drugiej strony drogi zaczynało się urwisko obsadzone żółtymi skałami. Nie było potrzeby go pilnować. Wychyliłam się ponad ramieniem Floriana, żeby zobaczyć, co jest na dnie. Zamrugałam z niedowierzaniem. Florian otworzył usta, tak jakby chciał coś powiedzieć, ale nie starczyło mrnsiły, żeby wydobyć z siebie głos. Na skraju przepaści stał pawian i rozpaczliwie machał ramionami, Był ubrany w prążkowaną płócienną koszulę, spodnie
do łydek i skórzane sandały, a na nosie mimo deszczu miał okulary przeciwsłoneczne z dużym błyszczącym logo. Oto pawian wielbiciel drogich marek, który zapewne z wyższością patrzy na swoich kolegów ubranych w siermiężne futerka. David z pośpiechem uruchomił silnik i ruszył naprzód mamrocząc pod nosem słowa w języku suahili, które choć były niezrozumiałe, brzmiały zdecydowanie obraźliwie. Pawian na skale zaczął podskakiwać z radości, a kiedy podjechaliśmy bliżej, zamienił się w człowieka. Znałam go aż nazbyt dobrze.


Rozdział 6
Trójkąt
bermudzki
Kto to jest?! - zawołał David. - Skąd się tu wziął zupełnie sam, na pustkowiu?!
- Nie jest sam - zauważyłam. - Może włas'nie odnalazł swoje miejsce w stadzie afrykańskich pawianów.
Człowiek na skałach nie wyglądał jednak na zadowolonego ze swojej sytuacji i z całą pewnością nie miał zamiaru tam pozostać. Mokra koszula lepiła mu się do umięśnionych ramion, a ja nie mogłam się oprzeć wrażeniu, że widziałam już kiedyś te ramiona z BARDZO bliskiej odległości.
- Michał? - sapnęłam z niedowierzaniem.
- Znasz go! - krzyknął David oskarżycielsko.
- Nie znam - odrzekłam od razu. - Raz tylko spaliśmy razem w namiocie. To znaczy, nie
zrozumieliście mnie! - dodałam od razu, bo Da-vid i Florian spojrzeli na mnie ze zdumieniem. -Pewnej nocy w obozowisku po prostu wszedł do mojego namiotu i... i... - zawahałam się.
- I co?!.... - zakrzyknęli chórem David i Florian.
- I nic! Obudził mnie w nocy i...
-1 co?!...
- I nic - powtórzyłam uparcie. Miałam dziwne wrażenie, że im bardziej będę próbowała wyjaśniać co zdarzyło się tamtej nocy w obozowisku, tym gorzej zostanę zrozumiana.
David i Florian popatrzyli na siebie porozumiewawczo, a kiedy zatrzymaliśmy się przy zmokniętym jak kurczak Michale, kucharz wychylił się przez okno i zagadnął z uśmiechem:
- No chłopie, masz szczęście, że akurat przypadkiem tędy przejeżdżaliśmy.
- A wy się chyba już znacie - dorzucił David odwracając się do mnie.
- Znamy się - zgrzytnęłam zębami.
- Znamy się! - zawołał radośnie Michał pakując się do samochodu. - Te małpy nie dają mi spokoju!
- Baboonsf - podrzucił Florian.
- Patrzyły na mnie tak, jak patrzy się na danie z plastiku na wystawie restauracji!
40 4 Baboon (ang.) - pawian.
- Czyli raczej z obrzydzeniem? - podsunęłam uprzejmie.
- Raczej wprost przeciwnie! - zawołał Michał strosząc palcami mokre włosy i oblewając nas kroplami zimnego deszczu. - Nie wiem jak to się stało, ale nagle zostałem sam!
- Właśnie - przypomniał sobie David i przywołał na twarz surową minę. - Jak to się stało, że zostałeś sam?...
- Nie wiem! - odpowiedział Michał. - Po prostu nie wiem! Wysiadłem na chwilę z samochodu...
- No właśnie! - przerwał mu David. - Nie wolno wysiadać z samochodu!
- Wpadliśmy w dziurę na wertepach! Kierowca powiedział, że mamy urwane zawieszenie, wszyscy wysiedli - wzruszył ramionami. - A potem...
- A potem? - zapytał groźnie David.
- A potem samochodu już nie było - odrzekł szybko Michał.
Tym razem ja z Davidem i Florianem wymieniliśmy porozumiewawcze spojrzenia.
- Trójkąt bermudzki - powiedziałam.
- Właśnie! - zgodził się Michał. - Wydaje mi się, że to bardzo wieloaspektowa sprawa.
- Czyli trójkąt bermudzki w połączeniu z czarną dziurą.
- Żartujesz? - zapytał Michał ściągając usta.
- Mówię serio.
- Czarne dziury? W Afryce?
- A jak myślisz, skąd wzięło się określenie Czarny Kontynent?
- No tak... - odrzekł Michał, rzucając z ukosa spojrzenia na naszych czarnoskórych przewodników. - Tak, tak - powtórzył raczej do swoich myśli niż do mnie, przeglądając się w lusterku i poprawiając zmierzwione włosy na czole.
- Chcesz szminkę? - zapytałam niewinnie.
- Nie, dziękuję.
- A suszarkę do włosów?
- Myślisz, że mógłbym z niej skorzystać w samochodzie?
- Myślę, że tak - brnęłam dalej, zastanawiając się co właściwie Michał sobie wyobraża.
Po co przyjechał do Afryki? Czemu nie został w jakimś luksusowym hotelu, gdzie miałby gorącą wodę, klimatyzację, suszarkę w łazience i pachnące mydło. W sam raz dla umiarkowanego łowcy przygód w markowym ubraniu, który drogą wodą kolońską przywabia do siebie malaryczne moskity.
- Nie, ty chyba żartujesz - zreflektował się Michał po chwili.
Uśmiechnęłam się tylko. Za oknem zaczął zapadać mrok. Jechaliśmy zamknięci w bezpiecznej puszce samochodu, który przebijał się przez gęstniejącą ciemność. Turkotały luźne kamienie pod , kołami, a silnik mruczał jak lampart. Skończył się
już mglisty deszcz, a pawiany odeszły w noc na
krwawe polowanie. Wydawało się, że czeka nas spokojny wieczór w obozowisku pod gwiazdami. Chłód afrykańskiej nocy rozwieje zapewne gorąca kolacja. Nie byłam chyba jedyną osobą, która pomyślała o gorącym posiłku, bo wszyscy z nadzieją popatrzyliśmy na Floriana, który drgnął niespokojnie pod ciężarem naszych oczekiwań.
Nic więc nie zapowiadało tego, co miało się wkrótce wydarzyć. Gdyby zaś można było przewidzieć brzmienie słowa, które będzie się powtarzało najczęściej w ciągu najbliższych kilku godzin, pewnie zmienilibyśmy plany. Choć właściwie może wcale nie. W promieniu wielu kilometrów nie było innego miejsca, gdzie mogliśmy przenocować. Zapadała już czarna jak smoła noc, z której mroków powoli wyłaniało się to, co Michał określił celnie i dobitnie słowem �śmakabra!”.


Rozdział 7
Noc skorpiona
- Makabra! - powiedział Michał na widok obozowiska.
Nie wyglądało wcale tak źle. Na wydeptanej trawie, ws'ród kilku rozłożystych akacji stała garstka półokrągłych namiotów. Nieopodal o skały opiera; się wielki aluminiowy zbiornik na wodę. Wiatr powiewał kawałkiem ceraty zwisającym z turystycznego stolika. Z mysią o mniej ekologicznych turystach zbudowano nawet cos' w rodzaju jadalni, składającej się z czterech ścian zrobionych z siatki i nakrytych blaszanym dachem. Była nawet niby kuchnia, czyli betonowy krąg, z którego wydostawały się wielce obiecujące zapachy. Każdy kucharz podczas safari musi wozić ze sobą własne garnki, talerze, sztućce i zapasy jedzenia. Miałam nadzieje, że Florian jak najprędzej przystąpi do bohaterskich czynów przybliżających nas do kolacji, tymczasem jednak
w oddali z ulgą dostrzegłam zarys jeszcze jednego budynku. Wyglądał jak łazienka.
Wyobraźcie sobie chłodną afrykańską noc na wysokos'ci około dwóch tysięcy metrów nad poziomem morza. Skończył się tropikalny, gorący dzień pełen wrażeń, kurzu, much tse-tse i słońca. Zapada wieczór w polowym obozowisku. Czego najbardziej potrzeba znużonemu wędrowcowi? Dwóch rzeczy: gorącej kąpieli i równie gorącej kolacji.
- Makabra - szepnął Michał, blednąc jak s'ciana.
Podążyłam za jego wzrokiem. W zaroślach za namiotami pasło się stado antylop. Do jednej z akacji przybito deskę z napisem: �śNie wychodzić z obozu. Dzikie zwierzęta atakują ludzi”.
Nie chciałam tracić ani jednej cennej sekundy. Jeżeli w obozie jest prawdziwa łazienka, murowana jest też kolejka osób, które zechcą z niej skorzystać. Im wczes'niej wyruszy się do celu, tym większa jest szansa skorzystania z prysznica. Odnalazłam Davida wypakowującego z samochodu stertę naszych bagaży, kątem oka zarejestrowałam Floriana z ekwipunkiem oddalającego się w stronę polowej kuchni, a potem chwyciłam za ręcznik i pognałam w stronę łazienek.
Gdybym była Sherlockiem Holmesem, zastanowiłyby mnie dwa fakty: brak wesołego tłumu turystów zmierzającego w tym samym kierunku
oraz dziwna pustka panująca na horyzoncie. Tamtego wieczoru byłam jednak zbyt przejęta zbliżającą się perspektywą kąpieli, żeby zwracać uwagę na takie drobnostki. Dobiegłam do łazienek gotowa stanąć do natychmiastowej walki o miejsce. Zawiesiłam bojowo ręcznik na szyi. Otworzyłam pierwsze z brzegu drzwi, spodziewając się oporu albo kłębów gorącej pary, tymczasem klamka ustąpiła z nadspodziewaną uległos'cią, a ja stanęłam oko w oko z pustką. Na szarym betonie leżał piasek. W suficie zamiast rury prysznicowej widniała dziura. To była najbardziej sucha i nieświadoma swojego przeznaczenia łazienka, jaką można sobie wyobrazić. Nigdy dotąd nie pojawiła się w niej ani jedna kropla wody.
Jak gończy pies przeszukałam wszystkie pozostałe kabiny. Dopiero teraz zrozumiałam obecność zakurzonych luster i obtłuczonych umywalek na zewnątrz. Najprawdopodobniej ktoś, kto zbudował ten boski przybytek, zmienił zamiar i postanowił go nie uruchamiać. Jak tragicznie smutno wyglądały w kontekście moich niezrealizowanych planów kąpielowych fragmenty wystających, urwanych rur kanalizacyjnych!...
Nagle pojęłam też znaczenie zbiornika ustawionego przy skale. Czym prędzej zawróciłam i dopadłam kurka na małym kranie. Gdybym była Pippi Langstrumpf! Albo kuzynem trolla, ogrem!
Albo chociaż zwykłym siłaczem! Chwyciłabym kurek w ręce i wycisnęła z niego całą wieczność, nawet gdyby jego żelazny wszechs'wiat składał się tylko z jednej kropli wody. Niestety!... Był to najbardziej suchy kurek świata. Bliżej mu było do drobiu niż urządzeń wodociągowych.
Cos' mnie nagle tknęło. Było to tknięcie delikatne jak podmuch wiosennego wiatru, a jednocześnie ostre jak kolec akacji. Odwróciłam się.
Michał wciąż stał tam, gdzie go zostawiłam, nerwowo odganiając się od potężniejących stad malarycznych moskitów. Poruszał rękami z wyraźnym trudem, a jego stopy wydawały się wrośnięte w ziemię. Na twarzy miał wyraz ciężkiego cierpienia, a oczy wysyłały w moją stronę błaganie o pomoc.
- Co się stało? - zapytałam.
Michał zabełkotał, przełykając ślinę jak duszony indyk. Poza tym, że wytrzeszczone oczu o mało nie wyskoczyły mu z twarzy, wyglądał na całkiem zdrowego. Nie było widać śladu kłów, pazurów ani kolców. Drżał wprawdzie jak w gorączce, ale nawet przy najlepszych chęciach, nie zdążyłby jeszcze złapać malarii.
- Boli cię coś? - domyśliłam się.
Z trudem pokręcił głową, wymierzając sobie jednocześnie siarczysty policzek. Gryzący go
moskit krzyknął z oburzeniem i odleciał. Nabrałam tak ogromnej ochoty, żeby przyłożyć mu z drugiej strony, że mimowolnie się zamachnęłam. Michał w ostatniej chwili zrobił unik.
- Komar! - wyjaśniłam czym prędzej. - Nawet dwa!
- Makabra! - wymamrotał. - Makabra!
- Nie martw się - pocieszyłam go. - Od jednego ugryzienia raczej się nie umiera.
- Raczej! - zauważył od razu, a ja podstawiłam ręce, żeby zdążyć go ratować, gdyby oczy ze strachu zechciały mu wyskoczyć z twarzy. - Czy... czy... czy tu są skorpiony? - wyjąkał Michał.
- Oczywis'cie! - odrzekłam od razu. - Właśnie teraz skorpiony wychodzą na polowanie.
Nie chciałam być okrutna, ale czy mogłam ukrywać przed nim prawdę? Skorpiony w dzień śpią ukryte pod kamieniami, w zakamarkach chat i innych ciemnych, spokojnych miejscach. Po zmierzchu wyruszają na polowanie. Jak wszystkie drapieżniki, muszą dogonić i zaskoczyć każdą uciekającą kolację. Chwytają ją w szczypce, a potem wstrzykują paraliżującą truciznę umieszczoną w kolcu na ogonie.
- J-jak t-to? - jęknął Michał.
- Podobno skorpion potrafi odmierzyć odpowiednią porcję trucizny w zależności od tego jak wielka jest ofiara - przypomniałam sobie. - A
najbardziej jadowite skorpiony... - zawahałam się.
- Mieszkają tutaj?! - dokończył Michał.
- Nie - pośpieszyłam z wyjaśnieniem. - W północnej Afryce.
- Afryce!
- Ałe w północnej Afryce! Tam gdzie jest Sahara.
- To niedaleko stąd!
- Myślisz, że jakiś saharyjski skorpion miałby ochotę przywędrować tutaj na sawannę specjalnie po to, żeby dzisiaj w nocy spotkać ciebie?
Michał gorączkowo wpatrywał się w ciemność skrywającą ziemię i to wszystko, co być może spacerowało, zgrzytało kleszczami i kiwało jadowym kolcem. Co chwilę włączał latarkę i omiatał światłem najbliższą okolicę.
- A jeśli mnie zaatakuje?! - zapytał. - Co wtedy?!
- Skorpion nie atakuje bez powodu.
- A skąd ja mam wiedzieć czy on ma jakiś powód!
- Skorpion może cię zaatakować tylko w samoobronie - wyjaśniłam cierpliwie. - Na przykład jeżeli na niego nadepniesz. Albo jeżeli będziesz próbował go złapać.
- A jeżeli mnie po prostu zobaczy w ciemności? - zapytał po chwili zastanowienia, wyraźnie próbując wyobrazić sobie możliwe scenariusze.
- Myślisz, że mógłby cię pomylić z jaszczurką Albo z termitem? Po co miałby cię atakować? Skorpion zabija tylko po to, żeby kogoś zjeść.
Michał pisnął słabym głosem.
- A ty jesteś za duży na jedną kolację! - dodałarr czym prędzej. - Nawet na dwie kolacje! Nawet dla całego stada skorpionów! - próbowałam go uspokoić ale moje słowa podziałały na Michała jak zapowiedz totalnej katastrofy. Pewnie wyobraził sobie stado pożerających go skorpionów. Zbladł jak prześcieradle i spokojnie mógłby zgasić latarkę, bo jego biała twarz rozświetlała ciemność jak księżyc w pełni.
Znałam ten stan. Michał bezwolnie poddał się strachowi, który ogarniał coraz to nowe połacie jego wyobraźni i podsuwał mrożące krew w żyłach obrazy. Nie walczył i nie próbował odzyskać panowania nad własnym życiem. Dał się porwać fali panicznego lęku i popłynął w niebyt wraz z nim.
- Weź się w garść - zaproponowałam przyjaznym głosem. - Nic ci nie grozi.
Spojrzał na mnie z takim napięciem na twarzy, że gdyby przyłożyć do niego żarówkę, na pewno by się zaświeciła.
- Ale tu żyją skorpiony? - zadyszał.
- Żyją, ale nie polują na ludzi. Patrz pod nogi - chwyciłam go za ramię i pociągnęłam za sobą.
Nie będziemy przecież stać na środku obozowiska w ciemności, podczas gdy Florian oddaje się smakowicie twórczej pracy w swoim prawie kuchennym królestwie. Mogłabym wprawdzie zostawić Michała na sawannie i nie przejmować się jego losem, ale było mi go żal. Nie umie przezwyciężyć strachu i słabości, więc okrutnie cierpi - podobnie jak inni mężczyźni, których spotykałam czasem podczas moich podróży. Bywa, że dorosły człowiek zamienia się w bezradne dziecko, które wymaga opieki i pomocy. Stąd biorą się opowieści o najbardziej bohaterskich i ekstremalnych przygodach podczas wakacji.
Zaprowadziłam Michała do obozowiska, posadziłam w namiocie wskazanym przez Davida. Zastanowiło mnie, skąd wzięły się jego bagaże, ale postanowiłam przełożyć rozwiązanie tej zagadki na później. Biedaku - pomyślałam, patrząc jak Michał sztywno siada i nie ma odwagi podnieść oczu. Pewnie mu wstyd.
- Nie martw się - pocieszyłam. - Zaraz będzie kolacja.
- A tutaj? - zapytał spiętym głosem. - Tutaj też są skorpiony?
- Oczywiście.
- I co jeszcze? Co jeszcze? Pająki?
- Mogą być.
- węże?
- Też.
- I co jeszcze?! Może lwy?!
Spojrzałam na niego ostrożnie. Coraz bardziej prawdopodobne wydawało się to, że Michał przez przypadek wyleciał z samolotu przelatującego ponad Afryką i niechcący wylądował na sawannie. A może nie był to wcale samolot, tylko statek kosmiczny.
- Tak - odpowiedziałam uprzejmie. - Lwy dość często mieszkają na sawannie. Chodź na kolację.
- Nie, nie jestem głodny.
- Chodź, po dobrej kolacji poczujesz się lepiej.
- Nie, nie, nie mogę niczego zjeść.
- Może się napijesz herbaty?
- Nie mógłbym niczego przełknąć.
- W takim razie miłych snów.
- Nie, nie, na pewno dzisiaj nie zasnę.
- Potrzebujesz czegoś? - zatrzymałam się na jedną ostatnią chwilę, szykując się do radosnego galopu w stronę jadalni, którego rytm będą wybijały moje kiszki grające szalonego głodowego marsza.
- Nie - odrzekł Michał, trzymając się kurczowo latarki. - Nie potrzebuję niczego.
Kiedy odchodziłam, jak echo ciągnęło się za mną słowo �śmakabra”, wypowiadane drżącym szeptem w przerażającą afrykańską ciemność. Byłam pewna, że nie spotkam już więcej Michała. Stało się jednak inaczej i tym razem to ja miałam ze zdumienia oczy wielkie jak spodki.


Rozdział 8
Podróżnicy! Na stadiony!
W jadalni szalały żuczki. Tysiące małych, czarnych żuczków w twardych pancerzykach pchały się do jedzenia i w pobliże światła, wlatywały do ust, obsiadały chmarami ubranie. Wślizgiwały się pod koszulę, łaskotały w szyję w poszukiwaniu bliżej niesprecyzowanego celu. Raczej nie żywiły się ludzką krwią. A może ja już tego po prostu nie czułam. Chrupałam gorące ziemne orzeszki upra-żone przez Floriana i przypatrywałam się innym obozowiczom. Pochodzili z różnych stron świata i z daleka można było rozpoznać kto jest Francuzem, a kto Anglikiem. Francuzi lubią zajmować centralne miejsce i zazwyczaj głośno się śmieją. Anglicy wolą siadać z boku, przychodzą z własnymi termosami i wymieniają uwagi o zwierzętach, które udało im się dzisiaj zobaczyć. W kącie
trzech blondynów chrząkało po holendersku. Przy moim stole siedziało dwoje Anglików - ona krągła i niezadowolona, on wysoki, szczupły i bardzo w niej zakochany. Dziewczyna skarżyła się, że jest za zimno, ze nie ma wody ani porządnego płotu, który chroniłby nas w nocy przed dzikimi zwierzętami. Chłopak pocieszał, że już nigdy nie zatrzymają się w żadnym obozowisku, bo od tej pory będą nocować tylko w hotelach. A ona odpowiadała, że to najgorsze obozowisko, w jakim była. I miała niestety rację.
Mój namiot stał na dziwnych pagórkach, które w bardziej sprzyjających okolicznościach mogłyby uchodzić za naturalne pole do masażu. Ja jednak nie miałam ochoty na masaż w żadnym wydaniu. Wyschnięte na wiór łazienki i pusty zbiornik z wodą rozbudzały dzikie fantazje o gorącym prysznicu i równie bajecznej wannie. Stado antylop w krzakach przypominało o najstarszej prawdzie sawanny mówiącej o tym, że tam gdzie znajdują się rośljnożercy, prędzej czy później pojawią się też głodne drapieżniki. Cała długa noc zawiera w sobie zarówno �śprędzej”, jak i �śpóźniej”. Miałam tego aż nazbyt bolesną świadomość.
Stada czarnych namolnych żuczków i podstępnie bzykających moskitów świadczyły o tym, i że nikt tu nie stosował środków odstraszających
owady. Obecność wielkich, tłustych much była
dowodem na to, że w najbliższej okolicy składowano cuchnące resztki zwabiające do siebie najmniej wybrednych pożeraczy s'mieci. Tam gdzie są żuczki, moskity i muchy, z całą pewnością będą też żywiące się nimi pająki. Tam gdzie są pająki, pojawią się też skorpiony i węże. A tam gdzie są węże...
- Good evemng! - usłyszałam nagle znajomy głos.
Michał! Pewnie nie wytrzymał z głodu albo
ze strachu, zostając sam w namiocie. Zamknęłam oczy, żeby nie usłyszał moich myśli.
- Hello! - odrzekł siedzący obok mnie chłopak.
Michał nagle drgnął, jakby przebudziło się
w nim nowe życie. Spojrzał żywo na Anglika i zapytał z ledwie powstrzymywaną ciekawością:
- Sądząc po akcencie, pochodzisz chyba ze Szkocji?
- Owszem - przytaknął Szkot.
- W takim razie drugie pytanie, jakie natychmiast przychodzi do głowy to: komu kibicujesz? Celtikom czy Rangersom?
- Oczywiście Cełtikom - odpowiedział bez namysłu Szkot.
- To świetnie! - zawołał Michał, a ja wlepiłam w niego zdumiony wzrok. Był zupełnie innym facetem niż ten, którego zostawiłam w ciemności. Na bladych policzkach nagle pojawił się rumieniec. - A wiesz dlaczego? - zawołał. - Bo w tej drużynie gra trzech Polaków!
- Wiem - odrzekł z błyskiem w oczach Szkot. - Boruc jest genialny.
- A co sądzisz o Żurawskim?
- Świetny.
- Wciąż nazywacie go Magie?
-Jasne! Nikt w Szkocji nie był w stanie wymówić jego imienia, więc nazwaliśmy go Magie.
- A Benitez? Uważasz, że daje sobie radę?
- Tak, tak, stworzył świetny zespół!
- A ten mecz, który będę pamiętał do końca życia...
- Liga Mistrzów 2005!
- Nasz Dudek w bramce! A wiesz, mój tata, który też jest zapalonym kibicem piłki nożnej, po pierwszej połowie wstał i powiedział, że dalej nie jest w stanie tego meczu oglądać! Wyszedł z pokoju!
- Pamiętam, to była katastrofa!...
- Ale potem!... - zawołał Michał podskakując z radości.
- Ale potem!... - zawtórował mu Szkot, tak samo roześmiany od ucha do ucha.
- Ale potem?... - zapytałyśmy razem ze Szkot-ką, całkiem zdezorientowane.
- Dudek obronił dwa rzuty karne!
Popatrzyłyśmy na siebie takim wzrokiem, jakim Indianie z Ameryki Środkowej witali Krzysztofa Kolumba.
Benitez, jak się domyślam, to trener Angli- o Dudku słyszeli wszyscy, nawet moja babcia
Zofia, bo w chwilach czułości Dudkiem nazywała dziadka Jerzego. Nazwiska Żurawskiego i Boruca obiły mi się o uszy, a hasło Liga Mistrzów oznaczało kopanie piłki w rozmiarze XXL. Wszystko jasne.
Tylko jedno pozostawało absolutnie niezwykłe:
Szkot i Polak spotkali się po raz pierwszy w życiu godzinę temu w sercu afrykańskiej sawanny. Po trzydziestu sekundach byli dobrymi znajomymi, a po piętnastu minutach najlepszymi przyjaciółmi. Mimo że różnili się wiekiem, zawodem, wykształceniem, zamożnością i zainteresowaniami, jedno mieli wspólne: pasję do piłki nożnej. Mimo że pochodzili z odległych krańców Europy, mówili tym samym językiem - językiem goli, transferów, rzutów wolnych, autów i spalonych. Przerzucali się nazwiskami ulubionych piłkarzy, a ponad wszystko - kibicowali tej samej drużynie. Nie ma niczego ważniejszego dla kibica.
Kiedy patrzyłam jak z przejęciem wymieniają się informacjami, nagle uświadomiłam sobie, że na świecie istnieją tylko dwie uniwersalne płaszczyzny, na których ludzie z najdalszych zakątków kuli ziemskiej mogą łatwo i w absolutnie naturalny sposób znaleźć porozumienie: muzyka i sport. Te dwie dziedziny nie znają żadnych granic. Zarówno muzycy, jak i sportowcy, osiągają międzynarodową sławę i pracują w różnych krajach, niezależnie od miejsca, w którym przyszli
na świat. Piłkarze dodatkowo mają kosmiczną możliwość kształtowania swojego życia. Zależnie od pracowitości i talentu mogą przenosić się między kontynentami, grając w najlepszych klubach angielskich, niemieckich czy hiszpańskich.
Nie zauważyłam nawet, kiedy do jadalni wszedł Florian z naręczem parujących talerzy. Zapadło krótkie, ale bardzo treściwe milczenie. A potem nad stołem znów zaczęły fruwać bramki, gole, czerwone kartki i Premiershipy. Michał w niczym nie przypominał przerażonego turysty w markowych ubraniach. Ze swadą opowiadał piłkarskie historie, rozśmieszając nie tylko Szkota, ale i wszystkich przy sąsiednim stole. Gestykulował, z wypiekami na twarzy wyjaśniał zawiłe zależności, analizował sytuację transferowych piłkarzy - był po prostu w swoim żywiole. A siedzący dookoła znajomi nieznajomi równie żywo i namiętnie przytakiwali albo wygłaszali odmienne zdanie.
Poczułam ukłucie zazdrości. Nigdy wcześniej nie uświadomiłam sobie z taką jasnością, że w moim świecie nie istnieje podobna rzecz, która w tak samo naturalny i natychmiastowy sposób potrafi zbliżyć do siebie ludzi w każdej szerokości geograficznej. To brzmiało jak tajemny szyfr, którym porozumiewają się ludzie należący do
bardzo popularnego klubu. Ja tym językiem niestety nie umiałam mówić.
W pewnej chwili do jadalni wszedł mężczyzna wyglądający na tubylca. Spojrzał niechętnie na gwarną jadalnię, odwrócił się w stronę ciemności, ale musiał w niej zobaczyć coś jeszcze bardziej zniechęcającego niż tłum turystów. Wolnym krokiem podszedł do wolnego miejsca i usiadł. Opuścił głowę, unikając spojrzeń, widać było, że najchętniej uciekłby z tego miejsca gdzie pieprz ros'nie.
Szkot był właśnie w trakcie opowieści o kolejnym niezapomnianym wydarzeniu na boisku, które przeszło do historii wraz z nazwiskami brazylijskich piłkarzy, gdy nagle spojrzał na obcego mężczyznę i zapytał z błyskiem w oku:
- Pan jest stąd?
- Tak - odburknął mężczyzna.
- A wy macie właśnie nowego trenera z Brazylii! - przypomniał sobie Anglik. - Jakoś tak teraz w tych dniach miał przyjechać do Tanzanii i objąć posadę, prawda? Czytałem o tym w gazecie w samolocie z Londynu.
- Z Brazylii? - zapytał ktoś z niedowierzaniem. - Trener?
- Tak - ożywił się nagle mężczyzna. Wyprostował się dumnie, wypiął pierś i potwierdził dobitnym głosem: - Mamy nowego trenera! Prosto z Brazylii!
- Taifa Stars! - dorzucił Michał triumfalnym głosem.
- Taifa Stars! - zgodził się uszczęśliwiony mężczyzna. - Skąd znasz naszą narodową drużynę?
- Słyszałem o niej w Europie! - powiedział Michał, a Tanzańczyk oblał się szczęśliwym rumieńcem.
To było nieprawdopodobne! Gbur i milczek, który wilkiem spoglądał na współbiesiadników, nagle jak pod wpływem czarodziejskiej różdżki zamienił się w serdecznego i pełnego ciepłej przyjaźni tubylca.
Działo się tu coś przedziwnego, co nie zdarzyło mi się nigdy wcześniej!
Najdziwniejsze jednak było wciąż przed nami, a ja wkrótce miałam się przekonać, że piłkarska czarodziejska różdżka potrafi zdziałać najprawdziwsze cuda.
Florian przyniósł wreszcie drugie danie. Tanzańczyk opowiadał właśnie fascynującą historię o tym, że przed każdym meczem miejscowi piłkarze idą do czarownika. Najczęściej proszą go oto, żeby rzucił zaklęcie na bramkarza przeciwnej drużyny. Chodzi o to, żeby bramkarz zamiast piłki widział kamień. Podczas gry na boisku, kiedy bramkarz zobaczy szybko lecący w jego stronę głaz, na pewno nie będzie próbował go złapać. Gol murowany!
- Genialne, genialne! - śmiał się Michał.
- A co robicie po kolacji? - zapytał nagle Tanzańczyk.
- Co tu robić? - roześmiał się Szkot. - Idziemy spać!
- Zapraszam do mnie na butelkę tanzańskiego piwa! Michael?
- Z przyjemnością! - odrzekł Michał.
- Gary?
- Jasne! - przytaknął Szkot.
- A zdążyliście już wziąć kąpiel?
Razem ze Szkotką prychnęłyśmy w odpowiedzi. Kąpiel! Wolne żarty! Na pustyni czasami można znaleźć więcej wody niż w tym obozowisku!
- Wykąpiecie się u mnie! - zaproponował serdecznym głosem Tanzańczyk. - Ja jestem dyrektorem tego obozowiska!
Szczęki nam opadły.
- A one są z wami, tak? - zapytał wskazując na Szkotkę i na mnie.
- Tak - kiwnęli głowami Szkot i Polak, a ja zaniemówiłam.
Nie wiem już, czy większe wrażenie zrobiła na mnie wizja prysznica, czy fakt, że dostąpię jego gorącej obecności dzięki człowiekowi, który wydawał mi się dotąd ufoludkiem z innego świata, który kompletnie nie pasuje do podróży przez Afrykę. Nagle się okazało, że nie tylko
umie odnaleźć się w kryzysowej sytuacji, ale potrafi także ją odmienić za pomocą tajemnej wiedzy o piłce nożnej i umiejętności jej zastosowania w praktyce. To był tajny kod, o którym nie miałam wcześniej pojęcia. A dzięki temu, że akurat znajdowałam się w pobliżu, i ja niespodziewanie mogłam osobiście doświadczyć jego zdumiewających konsekwencji.
Prysznic był prawdziwy, podobnie jak piwo i lampa odstraszająca hordy żuczków złaknionych bliskos'ci ludzkiego ciała. Rozbilis'my namioty nie na okropnych pagórkach, tylko na gładkiej i miękkiej trawie. Kiedy położyłam się w końcu w śpiworze i zamknęłam oczy, przyszło mi na myśl, że łatwo można skrzywdzić człowieka wyciągając zbyt pochopne wnioski z jednego spotkania albo rozmowy. Muszę przemyśleć sobie wszystko jeszcze raz - pomyślałam sennie, nie zwracając uwagi na tęskne wycie hieny krążące nad sawanną. Upewniłam się tylko, że wstawiłam do środka buty i skarpetki. Hieny potrafią zakraść się nocą do obozowiska i pożreć nawet to, co pozornie wydaje się niejadalne.


Rozdział 9
W kraterze Ngorongoro
Śniadanie okazało się godnym przedłużeniem zaskakującego wieczoru i nocy. Florian usmażył kiełbaski i jajecznicę, które zjedliśmy z chrupiącymi, świeżymi grzankami. Przy pozostałych stołach w jadalni gromadzili się inni obozowicze, narzekający na chłód, brak wody i cuchnące wyziewy z łazienki.
Spojrzeliśmy na siebie porozumiewawczo.
- Jeden zero dla nas - mruknął Gary, połykając kolejną kiełbaskę. - Uwielbiam ten kraj.
David pojawił się po śniadaniu z zafrasowaną miną. Jeep wynajęty przez Michała był wciąż zepsuty, dodatkowo sytuację komplikował fakt, że właśnie dzisiaj rano miała do niego dołączyć para Szkotów. Czy zgodziłabym się, żeby cała trójka znalazła się w moim samochodzie?
- Tak - odpowiedziałam bez namysłu i w taki właśnie sposób godzinę później zaczęliśmy zjeżdżać po stromym zboczu prowadzącym na dno krateru Ngorongoro.
- Marzyłam o tym kraterze - powiedziała Mo-ira z nosem przyklejonym do szyby. - Jak takie coś mogło powstać?
Ngorongoro to wielka dziura w ziemi. Kiedyś w tym miejscu stała największa góra na świecie, wyższa od Mount Everestu. Pech chciał, że góra była jednocześnie czynnym wulkanem, pod
którym kłębiły się masy roztopionych skał. Pewnego dnia doszło do wybuchu. Dwadzieścia milionów lat temu wulkan został rozerwany na strzępy, pozostawiając po sobie jedynie gigantyczną kal-derę, czyli dziurę o średnicy dwudziestu kilometrów. Po pewnym czasie powstała tam sawanna, na której zamieszkały zwierzęta. Kaldera była ze wszystkich stron osłonięta wysokimi, stromymi zboczami, więc ludzie długo nie wiedzieli o jej istnieniu. Myśliwym nie chciało się pokonywać trudnej i niebezpiecznej drogi, więc słonie, antylopy, strusie, hipopotamy, zebry i czarne nosorożce żyły tam spokojnie jak w raju. To jedynie miejsce na świecie, gdzie słonie nie atakują ludzi, bo nie mają żadnych złych wspomnień z nimi związanych. Nigdy nie wolno było tu polować, nigdy nie zjawili się ludzie z karabinami, którzy dla zysku albo sportu strzelali do zwierząt.
Samochód ślizgał się po kamieniach na stromym zjeździe. Podczas pory deszczowej szlak na dno krateru staje się niedostępny nawet dla aut z napędem na cztery koła.
Widok był rzeczywiście niesamowity. W dole rozciągała się gigantyczna łąka pozbawiona prawie zupełnie drzew. Nie było charakterystycznych akacji, dlatego brakowało też żyraf, żywiących się ich liśćmi. Trawa była żółta i spalona
wszechobecnym słońcem. Gdzieniegdzie rosły małe żółte kwiatki i krzewy o owocach podobnych do wydmuszki jajka.
- Strusie! - pisnęła nagle Moira.
- Największy kurczak świata, który znosi największe jajka na największe omlety - sprostował Florian.
Od śniadania musiało już minąć bardzo dużo czasu, bo zgodnie zamilkliśmy, widząc oczami wyobraźni akt powstawania megaomletów i to wszystko, co potem moglibyśmy z nimi zrobić.
- Może staniemy na lunch? - zapytał cichutko Gary.
- Niedługo - odrzekł krótko David. - W lesie Lerai.
- Gdzie? - zapytał Michał.
Poczułam dreszcz. Lerai to najbardziej magiczny las, jaki znam. Pełen duchów i czarnoksięskich zaklęć, pradawny i dziki, groźny i dziewiczy, niechętnie użyczający cienia ludzkim istotom, które nigdy nie odważyły się podeptać jego trawy, gałązek i płatków kwiatów leżących na ziemi. Prawo zabrania wysiadania z samochodu podczas safari. Masajowie musieli opuścić krater Ngorongoro wiele lat temu. Pozostały tylko ich demony, cienie i bogowie.
Otworzyłam już usta, żeby odpowiedzieć, gdy nagle Gary zawołał zduszonym głosem:
- Patrzcie, zabite lwy!
Na drodze leżało kilka bezwładnych, nienaturalnie rozdętych ciał.
- O Boże! - szepnęła Moira. - Zabili lwy...
Zmrużyłam oczy. W kraterze Ngorongoro
trudno byłoby coś ukradkiem upolować. Każdego wyjazdu z krateru pilnują uzbrojeni wartownicy. Z góry rozpościera się też fantastyczna panorama na całą dolinę, gdzie nie ma nawet drzew, pod którymi można by się schować. Co potencjalny kłusownik mógłby zrobić z upolowanym lwem? Jedynym podejrzanym mógłby zresztą być wojownik masajski, posługujący się bezgłośną dzidą. Na odgłos strzału z broni palnej natychmiast pojawiliby się strażnicy. Poza tym nigdzie nie widziałam śladów krwi.
David zatrzymał się zdezorientowany. Nawet jeśli jakiemuś zwierzęciu zdarzy się zasnąć na drodze, to na widok wielkiego terenowego samochodu i na odgłos jego silnika czym prędzej ucieka. Gdyby lwy były choćby w minimalnym stopniu ożywione, powinny zachować się tak samo. Wielkie płowe ciała leżały jednak nieruchomo i bezwładnie.
- Może to jakaś zaraza? - powiedział Michał. -Albo ktoś je otruł?
- Po co? - zapytałam. - W jakim celu ktoś miałby się zakradać do krateru Ngorongoro i wykładać trutkę na lwy?
Zapadło milczenie. Wszyscy zapewne zastanawiali się nad przyczyną niespodziewanej śmierci stada afrykańskich lwów, gdy nagle jeden z nieboszczyków podniósł ciężki łeb i popatrzył w naszym kierunku spod zmrużonych powiek. Miał na pysku wyraz głęboko usatysfakcjonowanego rozleniwienia. Kiedy spojrzał na nas, sapnął z obrzydzeniem i wtedy wszystko stało się jasne.
Jaki lew na widok samochodu pełnego żywych befsztyków odwraca się z niechęcią? Tylko taki, który właśnie zakończył ucztowanie i jest tak najedzony, że nie ma ochoty nawet ruszyć wąsem.
- Zobaczcie jak one ciężko dyszą! Chyba są chore! - upierał się Michał.
- Każdy by ciężko dyszał po zjedzeniu dwudziestu kilogramów mięsa - odpowiedziałam. - To można łatwo zaobserwować po każdych świętach w Polsce.
- Najadły się do nieprzytomności - potwierdził kierowca. - Nie mają siły się ruszyć.
Nagle, jakby w odpowiedzi na to wyzwanie, jeden z lwów dźwignął się na równe łapy i ruszył w stronę samochodu. Nie interesowały go oczywiście ludzkie istoty skryte w jego wnętrzu. Najcenniejszy był rzucany przez auto terenowe cień rzecz niezwykle rzadka na otwartej sawannie.
Po chwili śladem pierwszego lwa ruszyły następne. Z ulgą kładły się przy kołach samochodu, a my z góry pstrykaliśmy zdjęcia, filmowaliśmy i z pomieszaniem podziwu i lęku przyglądaliśmy się ogromnym bestiom, które powalić mógł tylko ich własny nienasycony apetyt.


Rozdział 10
Szklana �"ó " pułapka piąć i pół
Pewnego dnia N’gai wychylił się z nieba, spoglądając z ciekawością na ziemię. Po zielonej trawie chodziły czworonożne rogate istoty o białej skórze, w których rozpoznał swoje przeznaczenie. N’gai szybko podjął decyzję o swojej przyszłosCi. Postanowił na zawsze przeprowadzić się z niebiańskiego raju do najpiękniejszego zakątka na ziemi, który odnalazł w sercu Afryki.
Jak postanowił, tak zrobił. Przez tysiące lat bóg N’gai szczęśliwie hodował swoje krowy, cieszył się słońcem i wiatrem wiejącym nad równinami. Każdego ranka witał się z wielką górą, która stała na horyzoncie jak czujny wartownik światła.
Nadszedł jednak dzień, kiedy wszystko się zmieniło. N’gai obudził się w chmurze pyłu, która unosiła go coraz wyżej i wyżej. Nad jego
ukochanymi pastwiskami szalała burza. Wśród kłębiących się w powietrzu kamieni i drzew zdołał dostrzec, że znikła ogromna góra towarzysząca mu codziennie od wielu lat. Pozornie spokojny szczyt okazał się uśpionym wulkanem, który wybuchł, zamieniając ziemskie królestwo boga N’gaia w pełne gruzów ruiny.
Potężny podmuch porwał N’gaia i wszystkie jego krowy wysoko do góry i posadził na chmurach. Przez pewien czas żyli w obłokach szczęśliwie, ale krowy zaczęły chudnąć. W niebie brakowało dobrej soczystej trawy.
N’gai znów wychylił się poza krawędź raju i spojrzał w dół. Na ziemi nieśmiało zaczynały kwitnąć kwiaty. Wśród nich dostrzegł człowieka.
Był smukły, wysoki i czarnoskóry. Nazywał się Naiteru-Kop. Był pierwszym Masajem na świecie.
- Sbopa! - zawołał bóg z nieba po masajsku.
- Witaj!
- Witaj - odpowiedział nieco zaskoczony Naiteru-Kop. Bo zdążył się już przyzwyczaić do wiecznej samotności.
Bóg polecił mu się spodziewać specjalnej przesyłki i znikł w obłokach.
Kilka dni później ostrożnie wypuścił z nieba sznur, sięgający aż do ziemi. Po tym sznurze zaczął kolejno opuszczać swoje krowy. Zachwycone zwierzęta natychmiast zajęły się skubaniem szmaragdowozielonej trawy, a N’gai wyjaśnił zdumionemu tą
obfitością Masajowi, że oto dostaje w prezencie wszystkie krowy, owce i kozy świata i ma się nimi odpowiednio zajmować.
- Oczywiście - obiecał Naiteru-Kop, z radością witając kolejne stado schodzące do niego z obłoków.
Masaj nie chciał zmarnować swojego bogactwa. Ożenił się i miał wiele dzieci, a jego dzieci miały znów dużo dzieci, które przekazywały sobie kolejno wielkie stada krów. W taki sposób plemię Masajów stało się właścicielami wszystkich stad bydła. Jeżeli człowiek z innego plemienia posiada krowę, jest to jasny znak, że została ona ukradziona Masajowi. Dotyczy to wszystkich krów na świecie, także tych mieszkających w Polsce.
N’gai zaś stał się najważniejszym bogiem Masajów. Mieszka na ziemi i w niebie, jest płci męskiej i żeńskiej, ma dwa oblicza, dwie osobowości i dwoje imion.
N’gai jako Narok jest czarnoskóry, dobry i opiekuńczy. To on rządzi burzami i piorunami, zsyłając z chmur dobroczynny deszcz, dzięki któremu zielenią się pastwiska i nie brakuje paszy dla zwierząt.
N’gai jako Na-nyoke jest czerwony i straszny. Potrafi rozniecać błyskawice, które wysyła na ziemię, żeby niszczyć i zabijać. On sprowadza na sawannę śmiertelną suszę, która dla ludzi i zwierząt oznacza głód i cierpienie.
Las Lerai na dnie krateru Ngorongoro zawsze mi o tym przypominał. Szare, kudłate wąsy zwieszające się z drzew powiewały na wietrze jak bezwładne ramiona. Skrzypiące gałęzie snuły od wieków pradawną opowieść, którą zrozumieć mogli tylko wtajemniczeni. W gęstwinie sinozielo-nych zarośli kryły się czujne oczy śledzące każdy nasz ruch. Kępki liści podrywały się nagłe i opadały zbyt gwałtownie, jak na zwykłe dotknięcie afrykańskiego wiatru. Widać było ślady pięciopal-czastych stóp, a na ziemi pod drzewami walały się rozgryzione nasiona. Gdybym była w Himalajach, musiałabym to uznać za dowód obecności Yeti. Masajowie dawno zostali zmuszeni do opuszczenia krateru Ngorongoro i nie wolno im schodzić na dno. A więc kto?...
Zatrzymaliśmy się na niewielkiej polanie we złowróżbnej ciszy. Tu mieliśmy zjeść lunch, ale David gestem zatrzymał nas w samochodzie. Podniósł brodę i wystawił nos do przodu jak pies myśliwski, który z wiatru próbuje odczytać listę obecności niewidzialnych stworzeń. Dookoła panował jednak dziwny bezruch, tak jakbyśmy wjechali przez przypadek w szczelinę czasoprzestrzeni, gdzie rzeczywistość została zaklęta i unieruchomiona w szklanej kopule.
Siedzieliśmy więc w napięciu, gdy nagle Michał powoli i ostrożnie wyciągnął rękę w stronę
pudełek z lunchem, który zabraliśmy z obozowiska. W tej samej sekundzie Moira zaczęła krzyczeć.
Jak na umówiony i z dawna wyczekiwany sygnał, z koron drzew wyskoczyły małpy, które błyskawicznym galopem przebiegły krótki dystans dzielący je od samochodu i zaczęły wskakiwać na dach, na maskę, wciskać ramiona przez uchylone okna i przyklejać krzyczące twarze do szyb.
Zostaliśmy oblepieni przez stado włochatych koczkodanów, które najwyraźniej ponad wszystko pragnęły rozebrać samochód na części, żeby tylko dostać się do naszych zapasów jedzenia. Nie mieliśmy ich znowu tak wiele. W każdym z tekturowych pudełek znajdowało się jajko na twardo, kanapka z watowatego chleba z serem, sok owocowy w kartoniku, herbatniki i kawałek smażonego kurczaka. Biorąc pod uwagę fakt, że koczkodany są o połowę mniejsze od człowieka, a żaden z elementów naszego lunchu nie rośnie w przyrodzie na dnie krateru Ngorongoro (ani w żadnej innej znanej mi okolicy), z punktu widzenia małp jest się o co bić.
- Zawsze tu czekają - wyjaśnił Florian. - Wiedzą, że ludzie lubią jeść lunch na dworze. A jeśli tylko ktoś wysiądzie z samochodu, natychmiast atakują.
- Atakują?! - zdenerwowała się Moira. -Zębami, nogami, rękami... - mówił
beznamiętnym głosem Florian, podczas gdy głodne
koczkodany drapały paznokciami szybę i próbowały się wcisnąć do środka przez nieistniejące dziurki od klucza. - Wyrywają z ręki kanapkę albo całe pudełko i uciekają na drzewo.
Wiedziały, że o nich mówimy. Wpatrywały się zmrużonymi oczami w każdy kęs, przyklejały policzki do okien, siedziały na lusterkach wstecznych i bez wytchnienia szukały choćby najmniejszej możliwości dostania się do środka. Gdyby Alfred Hitchcock kiedykolwiek wybrał się w podróż do Tanzanii i dotarł do tego miejsca, tytuł jego najsłynniejszego filmu nie brzmiałby �śPtaki”, ale �śMałpy”. Tutaj powinna powstać kolejna część �śSzklanej pułapki” z BruceTn Willisem zamkniętym w piekarniku znanym także pod nazwą samochodu terenowego, ustawionego w pełnym słońcu na dnie krateru nieistniejącego wulkanu.
Przez zaparowane od gęstniejącej wilgoci szyby widzielis'my wyłaniające się z krzaków ogromne pawiany. Marszczyły nosy, szczerząc do nas wielkie, ostre kły.
To był najszybszy lunch w dziejach Afryki. Ugotowani w szklanej pułapce, lepcy od soku owocowego, słoni od potu i zatłuszczeni od kurczaków, wycofywaliśmy się z wdziękiem godnym nosorożca. Małpy niechętnie odlepiały się od samochodu, prychając, śliniąc się na lusterka
i gniewnie stukając łapkami do okien. Las Lerai żegnał nas ponuro łopoczącymi naroślami zwieszającymi się z drzew i krzykiem koczkodanów, obiecujących, że to nie koniec pojedynku.
- Jeszcze was dopadniemy! - wrzeszczały rozzłoszczone, i niestety miały rację.
Zdążyliśmy wyjechać z krateru Ngorongoro w ostatniej chwili. O osiemnastej strażnicy zamykają bramy. W ciągu dnia na dnie krateru prażyło bezlitosne słońce, ale teraz po zmierzchu, zrobiło się nagle bardzo chłodno. Masajowie stojący przy drodze zawijali się w swoje czerwone koce tak szczelnie, że wystawał im tylko koniec nosa.
Jechaliśmy po wilgotnej ziemi, nad którą tańczyły lekkie obłoki. Krawędź wulkanu Ngorongoro znajduje się na wysokości prawie dwóch i pół tysiąca metrów nad poziomem morza, wyżej niż chmury, które ścieliły nam się pod stopami.
Kiedy dotarliśmy do obozowiska, na niebo zaczęła się wspinać żona N’gaia, Olapa, Bogini Księżyca. ,
6 *
Pracował tylko przez trzy miesiące w roku, obsługując wielkie imprezy plenerowe, najczęściej turnieje golfa. Przez resztę roku nie robił nic. Kilka
tygodni temu poznał Moirę, psychologa pracującego
w więzieniu. Zakochali się i wpadli na szalony
pomysł wspólnej wyprawy do Afryki. Kupili bilety
na samolot odlatujący następnego dnia, a Moira
w drodze na lotnisko odebrała telefon z zaproszeniem na rozmowę kwalifikacyjną do nowej pracy na Bermudach. Wylądowali w Dar es Salaam tego samego dnia, co ja.


Rozdział 11
Noc pająka
Przed nocą dotarliśmy do obozowiska na skraju krateru Ngorongoro. Kiedy przyszłam do prowizorycznej jadalni, Moira i Gary siedzieli przy stole przytuleni do siebie tak, jak gdyby dookoła miało za chwilę zabraknąć wolnego miejsca.
W rzeczywistości jednak jadalnia była całkowicie pusta. Tak nam się przynajmniej na razie wydawało. Najwyraźniej Gary sprawdzał się jako elektryk chyba nie tylko na polach golfowych, bo i tutaj w sercu Afryki potrafił rozświetlić twarz swojej dziewczyny.
-Jambo5 - powiedziałam zgodnie z afrykańską tradycją.
-Jambo - szepnęła Moira, a z jej ust ani na moment nie zniknął wyraz niebiańskiego zadowolenia.
Usiadłam przy sąsiednim stoliku i zrobiłam to, co lubię najbardziej: wyjęłam notatnik, długopis i zaczęłam zapisywać wszystko, co wydało mi się warte zapamiętania: jak wyglądało rano niebo, jakie są zwyczaje lwów, co oznacza nazwa Ngo-rongoro, czym się różni koczkodan od pawiana... Tak się zatopiłam w odtwarzaniu wszystkich smaków, zapachów, głosów i zdarzeń minionego dnia, że nie zauważyłam nawet, kiedy zostałam sama. Przepraszam - powinnam raczej napisać, że nie zauważyłam momentu zniknięcia Gary’ego i Mo-iry, ponieważ sama z całą pewnością nie byłam, tyle tylko, że wtedy jeszcze nie zdawałam sobie z tego sprawy.
s Jambo oznacza w języku suahili �śrzecz, sprawę”, ale jest też najbardziej popularnym powitaniem, w zależnos'ci od sytuacji podlegając różnym modyfikacjom: Hamjambo (suahili) -Jak się macie? Hatujambo - Mamy się świetnie. Hujambof - Jak się masz? Sijambo - Mam się dobrze.
Byłam właśnie w trakcie opisywania magicznych skłonności hien (w średniowieczu uważano, że ze związku lwa z hieną na świat przychodzi istota, która umie mówić ludzkim głosem, nocą przywołuje do siebie zabłąkanych wędrowców i pożera ich żywcem. W Tanzanii do dzisiaj niektóre plemiona uważają, że hiena to ulubione zwierzę czarownic, które podróżują na jej grzbiecie), gdy nagle kątem oka zauważyłam dziwny ruch. Zgodnie z zasadą przetrwania w dżungli, zastygłam w bezruchu. Pozwoliłam sobie jednak na poruszenie źrenicą oka. I zobaczyłam pająka. Wisiał na nitce dokładnie naprzeciwko mojej twarzy. Miał wielki biały brzuch i równie ogromne czarne nogi. I zwieszał się z sufitu. Spojrzałam do góry.
Wszystko wskazywało na to, że wewnętrzna strona dachu jadalni była od dawna zamieszkana. Jeden obok drugiego siedziały tam wielkie czarno--białe pająki i dość krytycznym wzrokiem patrzyły w dół. W dół, czyli na mnie - ponieważ byłam jedyną istotą nienależącą do gatunku pajęczaków.
Pająk-Zwiadowca zatrzymał się na wysokości mojej twarzy i popatrzył na mnie badawczo. Odwzajemniłam to spojrzenie. Niech nie myśli, że się boję. Pająki to taka sama część przyrody jak biedronki i motyle, tylko trochę bardziej kosmata.
Konfrontacja wypadła chyba pomyślnie, bo Zwiadowca zatrzepotał rzęsami i okręcił się
wokół własnej osi. Był chyba gotów powrócić do swoich braci i sióstr na suficie, ale zmienił zamiar. Zapewne dlatego, że do jadalni włas'nie wszedł drugi humanoid. Rozpoznałam go po słodkim zapachu luksusowej wody kolońskiej. Nawet gdyby chciał i mógł być niewidzialny, nie mógłby się ukryć przed żadną istotą, która zechciałaby go upolować.
Michał przekroczył próg jadalni, przyświecając sobie latarką. Skierował się od razu w moją stronę i nagle stanął jak wryty.
- Cz-cz-czy to jest to, co myślę? - wykrztusił.
- Tak - powiedziałam z pewną przyjemnością.
- Cz-cz-czy to jest....??
- Tak - przytaknęłam. - Ale to jest tylko zwiadowca, nie wojownik.
Powietrze w jadalni zgęstniało jak budyń. Mimo woli spojrzałam znów na pająka i popatrzyliśmy sobie porozumiewawczo w oczy. Jadalnia była pełna strachu. Obezwładniającego, mrocznego, panicznego strachu, od którego włosy stają dęba, język puchnie, a nogi sztywnieją. Wszystkie te symptomy właśnie wykazywał Michał.
- Siadaj, proszę - zaproponowałam uprzejmie, przesuwając się na ławce i robiąc mu miejsce.
- Nie, nie - powiedział. - Nie mogę.
- Kolacja będzie zaraz gotowa - namawiałam, wiedząc, że jedzenie to jedno z jego ulubionych zajęć.
- Nie sądzę, żebym mógł cokolwiek przełknąć.
- Ale dlaczego? - zapytałam jak gdyby nigdy nic.
Michał zamilkł na chwilę, tak jakby pogrążył
się w bardzo głębokich myślach, a potem zapytał:
- Czy to jest pająk?
- Tak - odpowiedziałam. - To jest pająk, ale to tylko zwiadowca. Nieuzbrojony.
Znowu zapadła cisza, a na twarzy Michała widać było intensywny wysiłek intelektualny.
- Zwiadowca? - powtórzył wreszcie.
- Tak - uśmiechnęłam się niewinnie. - Czyli wysłannik.
- Czyj... wysłannik?
Bez słowa spojrzałam na sufit. Ściany jadalni zaczęły drżeć, a przytulony do betonu Michał wyszeptał:
- Ja bardzo... bardzo... boję się pająków...
Znów wymieniliśmy ze Zwiadowcą spojrzenia. Kiedy uznał, że sytuacja została zbadana i nie wymaga interwencji, pomału zaczął się wspinać z powrotem po nitce.
- Te pająki nie są groźne - powiedziałam pojednawczo. - Wysłały na dół tylko wartownika, a teraz spokojnie sobie mieszkają na górze. Siadaj.
- O nie! - Michał odzyskał siły. - Przecież one mogą wpaść do talerza!
- Ale po co pająk miałby się kąpać w twojej zupie? - zapytałam rzeczowo, co odniosło przeciwny skutek.
- Właśnie! Jakiś pająk mógłby mi wpaść do zupy! - powtórzył Michał takim tonem, jak gdyby to się właśnie stało.
- I myślisz, że byś tego nie zauważył?
- To jest możliwe - powiedział z przekonaniem.
Był naprawdę do głębi przejęty i naprawdę się bał. Trochę dziwne wydało mi się to, że dorosły mężczyzna panicznie boi się pająków i nie wstydzi się tego okazywać, ale nie miałam zamiaru go oceniać ani osądzać. Zaproponowałam więc, że wyniesiemy stół na zewnątrz.
- Nie, nie!
- Postawimy go w dowolnym miejscu, gdzie sobie życzysz.
- Nie, nie! Nie usiądę przy tym stole! - zawołał Michał i wybiegł w ciemność.
Popatrzyłam jeszcze raz na sufit. Pająki spokojnie zajmowały się swoimi sprawami. Zwiadowca zapewne zdał pozytywny raport o stanie afrykańskiego świata. Ciekawe jak często ludzie uciekali na jego widok.
Po chwili nadszedł Florian z dwoma talerzami pełnymi makaronu w czerwonym sosie, który wyglądał jak gęsta krew.
znaniem.
- Michał? - wychyliłam się w noc.
Stał przestępując z nogi na nogę, tak jakby chciał ograniczyć kontakt z ziemią i tym samym ze wszystkim, co po niej pełza, skacze i się wije.
- Chodź na makaron - powiedziałam.
- Makaron? - powtórzył tęsknym głosem.
- Makaron z mięsem i sosem pomidorowym - uściśliłam.
- Czy w tym sosie nie ma pająków? - usłyszałam w ciemności.
- Nie ma.
- Sprawdziłaś?
- Sprawdziłam.
- Czy mogłabyś wyjść tu do mnie?
Wyszłam. Podałam Michałowi talerz. Długo
i starannie oglądał jego zawartość pod światłem latarki, by wreszcie uznać, że oprócz kawałków mielonej wołowiny nie ma w nim innego mięsa.
- Lepiej się czujesz? - zapytałam z pewną dozą współczucia.
Dlaczego Michał tak łatwo poddaje się strachowi? Dlaczego nie walczy? Dlaczego tak szybko przyznaje się do słabości wobec niewielkiego stawonoga?. .. Skąd w nim tyle niemęskiej bezradności i lęku?
- Trochę lepiej - odrzekł słabym głosem.
- To może położysz się już spać?
- Nie sądzę, żebym mógł zasnąć tej nocy.
- Co więc zamierzasz robić?
Czy miałam mu przypomnieć, że nocą na sawannie roi się od jadowitych skorpionów?... A może on w ogóle nie zdawał sobie sprawy z tego, że wszędzie dookoła obozowiska może czyhać niebezpieczeństwo. Po raz kolejny zadawałam sobie pytanie, skąd taki człowiek wziął się w Afryce i czy sam wpadł na ten szaleńczy pomysł, czy też może wypadł z samolotu zmierzającego na plaże Madagaskaru?...
- Nie wiem - odpowiedział, przełykając kolejny kęs. - Już dawno nic mnie tak nie wytrąciło z równowagi.
- Doprawdy? Nie zauważyłeś jeszcze, że Afryka jest pełna przerażających bestii?
- Bestii?... - zapytał z ustami pełnymi makaronu. - Jakich bestii?...
Moje mordercze spojrzenie łagodnie wsiąkło w dzielącą nas ciemność. Odprowadziłam Michała do namiotu i zamknęłam za nim zamek. Za trzy dni to safari się skończy i wszyscy odetchną wtedy z ulgą, pająki, lwy i skorpiony także. Taką przynajmniej miałam nadzieję.


Rozdział 12
Simba czyli lew
Stanęłam w ciemności, patrząc w gwiazdy. To niesamowite jak miasto ogranicza świat. Jego mieszkańcy zaprzyjaźnieni z betonem i elektrycznością nie zdają sobie sprawy z tego, co stracili. Miasto zagłusza wszystko dookoła. Luna jego świateł jest tak silna, że przyćmiewa gwiazdy. Hałas jest tak potężny, że zagłusza głosy natury.
Prawdę o świecie można zobaczyć daleko poza miastem, gdzie niebo wygląda jak granatowoczarna kopuła wysadzana milionami błyszczących diamentów. Droga Mleczna migocze jak śnieżna wstęga, a planety Wenus i Mars przesyłają z oddali zagadkowe mrugnięcia.
Najczarniejsze i najgłębsze niebo widziałam wcześniej nad dżunglą amazońską. Teraz tutaj na afrykańskiej sawannie stałam i chłonęłam
ciemność nocy, gwiezdny blask i niezmordowan świergotanie cykad. W tej cudownej głośnej cisz' nagle jak wystrzał zabrzmiał głos:
- Obserwowałam cię - powiedziała Moira.
- Naprawdę? - odrzekłam niezachęcająco Skąd się tu wzięła? Nie zauważyłam, żeby kiedy kolwiek wcześniej oddalała się sama z obozowiska,
- Piękna noc.
- Piękna.
Stałyśmy w ciemności, nie widząc się nawzajem. Pomyślałam już nawet, że Moira rozpłynęła się nad sawanną w tak samo niespodziewany i tajemniczy sposób, jak się pojawiła, gdy nagle powiedziała:
- Mam znajomą Hinduskę, która widzi aurę człowieka. Potrafi rozpoznać poprzednie wcielenia.
- Próbowałaś?
- Nie, ale opowiedziała mi o ludziach, którzy przybywają na ziemię tylko w jednym wcieleniu.
- Hm - odrzekłam. - A ja słyszałam, że podobno każdy ma następne wcielenie, które zależy od tego, jakim człowiekiem był w poprzednim życiu. Jeśli jesteś zły, możesz się nawet zamienić w kamień. Jeśli jesteś dobry, w każdym następnym wcieleniu będziesz coraz szczęśliwszy.
- Nie każdy - odpowiedziała Moira z uporem. - Niektórzy mają tylko jedno wcielenie i przeczuwając ten stan, najczęściej staczają się na dno społeczeństwa.
Wśród nich jest najwięcej przestępców.
I O! - powiedziałam w ciemność. - W Polsce na studiach psychologicznych wykłada się chyba inne przedmioty.
- Są też kosmici - dodała spokojnie Moira, nie reagując na zaczepkę w moim głosie.
- Really? - uśmiechnęłam się. - Doprawdy?
-Yes.
Patrzyłam w niebo na migoczące gwiazdy. Niektóre zdawały się poruszać. Jak niewyobrażalnie wielka odległość dzieliła je od ziemi, choć jednocześnie wydawało się, że jeśli sięgnę ręką, to...
- Niektórzy ludzie są przybyszami z innych planet - powiedziała nagle Moira.
Zdążyłam już o niej zapomnieć, zapatrzona w niebo.
- Z innych planet? - powtórzyłam, upewniając się czy dobrze zrozumiałam.
- Tak.
I znów zapadła cisza. Być może na Ziemi mieszkają też kosmici, kto wie. Tutaj, w sercu afrykańskiej sawanny wszystko wydawało się możliwe. Być może za chwilę z suchych traw wyłoni się lew, hiena albo zielony Marsjanin.
- Tacy ludzie czują nieustanną potrzebę wędrowania - podjęła Moira po następnej długiej przerwie, tak jakby między wypowiedzeniem kolejnych zdań zapadała w drzemkę. - Ciągle szukają nowych miejsc i chcą spotykać nowych ludzi. Mają niezaspokojoną ciekawość.
�Ś�Ś�Ś ----------------------------------------------- Krzysztof Kolumb był kosmitą - zażartowałam. - I Vasco da Gama. I Francisco Pizarro też.
- I niechęć do stosowania przemocy.
- A więc Francisco Pizarro odpada - poprawiłam się natychmiast. Pizarro w szesnastym wieku zorganizował wyprawę na podbój Imperium Inków, którzy żyli na terytorium dzisiejszego Peru. Jako konkwistador był znany z oszustw i okrucieństw wobec miejscowej ludności.
- Ludzie, którzy przybywają na Ziemię z innych planet są zwykle drobnej budowy i wyglądają jak na swój wiek młodziej - powiedziała Moira w ciemności. - Ich życie jest zwykle pełne rozstań, bo nie potrafią nauczyć się żyć w związku ze zwykłym człowiekiem. Wiesz dlaczego Ci to mówię?
Spojrzałam w jej stronę. W ciemności niewyraźnie zamajaczyła jej sylwetka muśnięta srebrzystym blaskiem księżyca. Gdzieś daleko rozległo się chichotanie hieny. Ciekawe czy zamierzała dopiero zaatakować swoją ofiarę, czy też oznajmiała właśnie zwycięski koniec polowania.
- Bo ty przybyłaś na Ziemię z innej planety -powiedziała Moira.
- Słucham? - zapytałam z roztargnieniem, wsłuchując się w echo niosące nad sawanną odgłosy walki na śmierć i życie. W nocy na polowanie wychodzą lamparty i inne drapieżniki. Zebry śpią
czujnie, przekazując sobie nawzajem obowiązki
wartownika stada. Hipopotamy wychodzą z wody na ląd, żeby poszukać soczystej trawy. - Co powiedziałaś'?
Cykady nagle zamilkły. Rozległ się wysoki, świdrujący dźwięk, który przypominał start papierowego odrzutowca. Owady i żaby potrafią wydawać z siebie nieziemskie odgłosy.
- Moira? - rzuciłam w noc.
Odpowiedział mi szelest traw. Nie taki, kiedy
głaszcze je wiatr, przygniatając do ziemi, ale inny, dochodzący tylko z jednego kierunku, nie współgrający z szumem powietrza, liści i źdźbeł. Nagle dotarł do mnie sens słów Szkotki, tak jakby wypowiedziane przez nią zdanie krążyło w powietrzu pomiędzy nami, dotykając roślin i wywołując u cykad stan osłupienia, w którym na wszelki wypadek zaczynały wydawać z siebie dźwięki ostrze-gawczo-alarmujące. Ja jestem przybyszem z obcej planety, który żyje na Ziemi wśród ludzi? Roześmiałam się cicho.
- Moira? - zapytałam jeszcze raz. Musi mi wyjaśnić ten dziwny stan i zaskakującą informację.
Nie odpowiadała, szeleszcząc jednak stopami, podniosłam więc latarkę, zaświeciłam i zdrętwiałam. Moira miała dwoje żółtych, okrągłych oczu wpatrujących się we mnie ze zdumieniem. Jej poorany bliznami nos był czarny i wilgotny, a w chwili, gdy na niego spojrzałam, wysunął się lekko do
przodu, zagłębiając się w docierającą do niego woń. Woń ludzkiego ciała. Woń mojego ciała, które wbrew swojej woli znalazło się naprzeciwko Szkot-ki, przy czym w tajemniczy sposób Szkotka znikła, zamieniając się w ogromny łeb okolony płową grzywą. Naprzeciwko mnie stał lew.
- Simba - pomyślałam cichutko w języku su-ahili. - Simba njema6.
Z zaskoczenia i przerażenia miałam wrażenie, że moje ciało jest puste w środku i może się unosić nad ziemią jak obłok. Wiedziałam, że lew mnie nie widzi. Byłam dla niego tylko jednym wielkim jasnym okiem latarki, które wpatrywało się w niego. Czy czuł mój zapach? Próbowałam sobie przypomnieć z której strony wiał wiatr. Wiedziałam też, że muszę zachować kamienny spokój i stać nieruchomo jak drzewo. Dopóki nie uświadomię lwu swoim zachowaniem, że można mnie zjeść, być może sam nie wpadnie na ten pomysł.
Ostrożnie i bardzo powoli opuściłam snop światła latarki, żeby nie świecił lwu prosto w oczy. Pomyślałam, że takie agresywne, ostre światło może go rozdrażnić. Poza tym chciałam mu dać szansę wycofania się z honorem. Widziałam teraz wyraźnie bok jego głowy z potężną grzywą.
6 Simba - lew;
Podobno lwice najchętniej wybierają najbardziej owłosionych samców. Ten pewnie nie narzekał na brak powodzenia.
Poczułam dotknięcie wiatru we włosach. Przynosił zapach wilgotnej ziemi i ziół. Pomyślałam, że gdybym była lżejsza, mogłabym z wiatrem od-frunąć i znaleźć się bliżej gwiazd zawieszonych na niebie. Wyglądały teraz jak otwarte końcówki przewodów elektrycznych, które ktoś' powty-kał w niebo, urządzając gdzieś' w kosmosie wielką elektrownię. Kiedy znów spojrzałam przed siebie, drgnęłam jak porażona prądem. Lew zniknął.


Rozdział 13
Dzika noc
Chyba nigdy wcześniej nie czułam tak mocno ciepłej bliskości ziemi pod moimi stopami. Wrosłam w sawannę jak drzewo, w nadziei, że dzięki temu przestanę być potencjalną ofiarą mięsożerców. Moje jedno wielkie świecące oko bardzo delikatnie i bardzo powoli omiatało wysokie trawy. Kiedy usłyszałam za plecami szelest, zamknęłam oczy i napięłam mięśnie, koncentrując się na myślach o czapce-niewidce i innych sposobach znikania, nie dopuszczając do siebie myśli, że żaden z nich nie jest dla mnie w tej chwili osiągalny.
...Z drugiej jednak strony mam wrażenie, że można stać się niewidzialnym, korzystając wyłącznie z siły własnej woli.
Takie właśnie ćwiczenie odbywałam, stojąc nocą na afrykańskiej sawannie. Wysoko nad moją
głową N’gai wyprowadzał swoje gwiezdne krowy na Drogę Mleczną, a jego niepokorna żona Olapa wędrowała po nieboskłonie, wystawiając bez wstydu swoją poznaczoną bliznami twarz.
N’gai - Słońce i Olapa - Księżyc kiedyś strasznie się pokłócili. Nie wystarczyły gniewne słowa i obelgi. N’gai uderzył żonę w twarz, a ona bez namysłu rzuciła się na niego z pięściami. Pan Słońce wyszedł z tego pojedynku z ranami, które nie chciały się zagoić. Równie mocno ucierpiała jego duma i próżność. Jak miał się pokazać ludziom z pokaleczoną twarzą? Postanowił więc, że będzie odtąd świecił tak mocno, żeby żaden ze śmiertelników nie mógł na niego patrzeć i w ten sposób nikt nie będzie w stanie dostrzec uszczerbków jego urody. Pani Księżyc postanowiła się nie przejmować. Nie świeci ani mocniej, ani słabiej niż kiedyś, dzięki czemu nawet bez lunety czy teleskopu można dostrzec blizny na jej obliczu, pozostałe po pojedynku z mężem.
Na całe szczęście nocą Olapa przechadza się po niebie z błyszczącą twarzą, dzięki której widzę źdźbła trawy i szczurka, który błyska na mnie zdumionymi oczami, a potem ucieka do kryjówki. Na niego czyhają szakale, hieny, gepardy, lamparty, lwy, pawiany, żenety, sowy, orły, jastrzębie i sokoły... Nic już nie szeleści za moimi plecami, czuję delikatny podmuch wiatru, który zdaje się mnie
zachęcać i popychać, więc ostrożnie i z największą uwagą podnoszę stopę, czując, że zrobiła się ciężka jak z kamienia.
Poruszam latarką, dostrzegając jednocześnie, że jej światło stało się bardziej zamglone i żółte, tak jakby chciało zgasnąć ze wstydu przy jasno świecącym księżycu.
Zrobiłam jeden krok. Gdzieś daleko zamruczał silnik wielkiego samolotu, zmierzającego zapewne do Nairobi albo Dar es Salaam. Każda historia ma swój koniec, tak jak i ma początek. Być może moim przeznaczeniem było zostać samotnie na afrykańskiej sawannie, gdzie nikt mnie nie odnajdzie. A może gdzieś w ciemności jest znak, który pozwoli mi wrócić do ciepłego świata żywych ludzi i dachu nad głową.
Zgasiłam latarkę. Wsłuchałam się w noc.
Za mną rozbrzmiewały nieśmiałe kląskania świerszczy i zdławione strachem okrzyki ptaków. Z lewej strony trwała cisza pieszczona szelestem wysokich traw. Po prawej słyszałam świdrujące bzykanie cykad, a naprzeciwko mnie ciemność rozpraszał chłodny wiatr niosący ze sobą delikatny zapach dzikich róż.
Zamknęłam oczy. Cykady odzywają się zazwyczaj wtedy, kiedy chcą zaznaczyć swoją obecność wobec intruza naruszającego ich terytorium. Tym
nieproszonym gościem mogłam być ja - albo ktoś lub coś znajdujące się w mojej bezpośredniej bliskości. Nie powinnam iść więc w prawo.
Za mną znajdują się zapewne moje ślady, dość mocno pachnące dla wyczulonych nozdrzy drapieżników. Jeżeli zechciałyby pójść moim tropem, sama wyszłabym im naprzeciw prosto do paszczy.
Ten kierunek też nie jest dobry.
Przede mną ciemność. Księżyc lekkim srebrzystym połyskiem oblewał niezmierzony horyzont, gdzieś daleko majaczył jakiś ciemny, wysoki kształt, pewnie drzewo. Na sawannie drzew jest niewiele, każde więc stanowi cenną kryjówkę dla lamparta albo lwów, które lubią w najgorętszej porze dnia zdrzemnąć się wśród cienistych gałęzi. To też nie będzie dla mnie dobry cel.
Odwróciłam się w lewo i posmakowałam ustami powietrze. Wiatr przyjaźnie pociągnął mnie za sobą. Poczułam szorstkie dotknięcie na kolanie.
Coś mocno złapało mnie za skórę. Włączyłam latarkę. To był świerszcz wielki jak ludzka dłoń, zielony jak ogórek i zaskoczony jak pasażer na gapę. Kiedy poruszyłam nogą, nie zeskoczył, ale jeszcze mocniej ścisnął mnie nóżkami. Autostopowicz -pomyślałam z uśmiechem. Może to dobry znak.
Powoli i ostrożnie ruszyłam przed siebie, starając się nie wykonywać żadnych gwałtownych gestów i nie poruszać latarką, której żółtawe światło
omiatało piasek i trawę przed moimi sandałami. Przypomniała mi się przerażona twarz Michała, kiedy wypytywał mnie o zwyczaje skorpionów i gdy nagle sobie uświadomił, że prawdopodobnie stoi właśnie w ich królestwie, gdzie spod każdej trawki wystaje śmiertelny jadowy kolec. Michał wykonywał wtedy przedziwny taniec, starając się nie odrywać stóp od ziemi, a jednocześnie próbując umieścić je jak najdalej od podłoża - co stanowiło samo w sobie oczywistą sprzeczność i najwyraźniej on sam miał tego świadomość, co dodatkowo burzyło jego spokój. A później mówił mi, że był �śkompletnie wytrącony z równowagi” i to miało wyjaśnić jego niezrozumiałe zachowanie.
Mimo woli uśmiechnęłam się na to wspomnienie. Ciekawe, czy ludzie chcieliby kupować odwagę, gdyby była sprzedawana w tabletkach. Nie musiałaby dużo kosztować i nie byłaby wydawana na receptę. Ale niestety jak każde lekarstwo, miałaby pewne znaczące efekty uboczne. Jej działanie polegałoby na tym, że w sytuacjach niebezpiecznych człowiek potrafiłby opanować swój strach i byłby w stanie zachowywać się racjonalnie. Zdobycie takiej tabletki kosztowałoby zapewne tyle samo wysiłku co sięgnięcie do zasobów własnej silnej woli i okiełznanie poczucia bezradnego lęku i paniki, które wdziera się do serca człowieka, który im na to pozwoli.

Odwaga jest częścią duszy. Wystarczy z niej skorzystać. Nie poddać się słabości, odrzucić od siebie lęk i skoncentrować się na tym, co ważne.
Tak właśnie zrobiłam tamtej nocy. Ze świerszczem uczepionym kurczowo mojego kolana wędrowałam przez ciemność. Słyszałam śmiech hieny i szczekanie szakali. Spod moich stóp zrywały się przestraszone ptaki. Dwa razy poczułam chłodne, gładkie dotknięcie w ramię - mógł to być nietoperz albo duch. Czasem patrzyłam na tysiące gwiazd, którymi obsypane było niebo. Mrugały obojętnie, zbyt zajęte swoimi gwiezdnymi sprawami. Przypomniały mi się ciepłe letnie wieczory w Polsce, słodkie winogrona i pachnące arbuzy, sroki rozmawiające w swoim trzeszczącym języku na gałęzi drzewa i pola dojrzewającej kapusty, którą Masajowie nazywają kozimi lisami...
Szłam, bardzo uważnie patrząc pod nogi. To nawyk, którego nauczyłam się w dżungli amazońskiej i który wielokrotnie ocalił mi życie. Po ziemi spacerują skorpiony i jadowite skolopendry, bezgłośnie suną węże, a pająki przyczajone czekają na ofiarę. Człowiek jest dla nich niedorzecznie wielkim przeciwnikiem, ale nie zawahają się zaatakować jeśli zostaną zaniepokojone albo nadepnięte. Umiejętność ominięcia jadowitej istoty, która spokojnie przechadza się albo śpi w okolicy
uczęszczanej przez człowieka, potrafi uratować życie. Dlatego tak mocno skupiłam się na obserwowaniu drogi. W pewnej chwili uświadomiłam sobie, że księżyc zmienił kierunek i świeci teraz z zupełnie innej strony. Odwróciłam głowę i poczułam ciepłą kroplę miodu, która spłynęła właśnie do mojego serca.
Księżyc pozostał na niebie. A z lewej strony zza pagórka wyłoniły się mdłe światła obozowiska. Nawet świerszcz uznał chyba, że dotarł do miejsca swojego przeznaczenia, bo podkurczył swoje szorstkie nóżki i jednym zwinnym skokiem przeniósł się ze mnie na sobie tylko znany cel.
- Powodzenia, kolego - szepnęłam do niego i czym prędzej ruszyłam w stronę świateł.


Rozdział 14
Szkoła lwów
Podróż jest stanem stopniowego uwalniania duszy.
Rozpoczyna się oddaleniem od miejsca, gdzie codzienność wymaga kontrolowania myśli, racjonalnego podejmowania decyzji, przewidywania konsekwencji i używania odpowiednich słów.
Przez pierwsze trzy dni świadomość ulega wyciszeniu i coraz mniejsza staje się gotowość reagowania na żądania zewnętrznego świata. Rośnie natomiast potrzeba zaspokojenia własnych wewnętrznych oczekiwań, które bardzo długo leżały przysypane i przyduszone codziennością.
Wtedy rozpoczyna się też wyprawa w głąb własnej duszy.
Nie trzeba już zmuszać własnych myśli do koncentrowania się na jakiejkolwiek �śbardzo ważnej sprawie”. Myśli same odnajdują właściwy kierunek

- Bociany! - krzyknął Michał.
Moira i Gary spojrzeli na nas podejrzliwie. Cóż takiego jest w ptakach na sawannie, że wywołuje w Polakach eksplozję radości?
- Do you want to stop?7 - zapytał uprzejmie David, ale w jego głosie też zabrzmiało lekkie zaskoczenie.
Domyślam się, że żaden inny turysta nie wybucha entuzjazmem na widok zwykłych bocianów. Tylko Polak.
- Muszę je sfotografować! - upierał się Michał, szukając swojego aparatu i przyjmując strategiczną pozycję w dziurze na suficie auta.
Bociany przechadzały się po sawannie poważnym krokiem, całkowicie pochłonięte poszukiwaniem kumkającej kolacji.
- One mieszkają w Polsce - wyjaśniłam Davidowi.
Skinął uprzejmie głową, popatrzył na mnie, a potem na bociany, które najwyraźniej znajdowały się właśnie w Afryce, więc siłą rzeczy nie mogły jednocześnie mieszkać w Polsce.
- Przylatują do Afryki na zimę - dodałam.
- Uhm - zgodził się wstrzemięźliwie, bo chyba nie znajdował wystarczająco dużo przekonujących danych, które mogły potwierdzić ten fakt.
7 Do you want to stop? (ang.) - Czy chcecie się zatrzymać?
Bocian był w Afryce, a nie w Polsce, a dookoła panowało tropikalne lato zamiast wspomnianej przeze mnie zimy.
Na takich niezobowiązujących rozmowach upłynęły nam następne dni. Pojechaliśmy nad jezioro Manyara podziwiać stada różowych flamingów, widzieliśmy geparda przyczajonego w trawie i ogromne stada antylop gnu, które w wojskowym szyku wędrowały na północ w stronę Masai Mara. Ich wielka migracja rozpoczyna się każdego roku w marcu i kwietniu, kiedy wyruszają z Ngorongo-ro i południowej części Serengeti na zachód i północ, by w lipcu i sierpniu dotrzeć do słynnej rzeki Masai Mara, gdzie czekają na nie złaknione świeżego obiadu krokodyle. Antylopy nie mają wyjścia. Zawrócenie do Tanzanii oznaczałoby śmierć z głodu. Muszą iść naprzód, muszą więc odważyć się na przekroczenie śmiertelnej rzeki. Czasami mają szczęście i kiedy pada mniej deszczu, poziom wody w rzece jest tak niski, że łatwo można znaleźć prawie suche przejście na drugą stronę.
Najczęściej jednak woda płynie bystro, zasilona świeżymi deszczami, które dodatkowo podmywają brzegi, zamieniając je w strome, niebezpieczne klify. Tam gdzie zejście do wody jest bardziej łagodne, gromadzą się afrykańskie krokodyle, cierpliwie ostrząc swoje szczęki wyposażone 102 w sześćdziesiąt osiem stożkowatych zębów, które
nie muszą być bardzo ostre. Krokodyl ma prostą technikę zabijania: podpłynąć ukradkiem do ofiary, chwycić ją w potężne szczęki, ścisnąć i wciągnąć pod wodę. Poczekać aż się utopi. Potem rozerwać na strzępy i połknąć bez rozgryzania. Czasem krokodyle stosują metodę �śzabójczego wałka”, który polega na tym, żeby złapać szczękami jakąś część ciała ofiary, zacisnąć zęby z całej siły i obracać się wokół własnej osi, odrywając żywe kawałki ciała.
Największy krokodyl schwytany w okolicach Jeziora Wiktorii na północnych krańcach Serenge-ti w Tanzanii miał długość niecałych siedmiu metrów. Ważył ponad tonę. Największa antylopa gnu jest od niego sześć razy mniejsza i lżejsza, w bezpośrednim starciu ma więc niewielkie szanse.
Antylopy do końca października pasą się na świeżej trawie Masai Mara w Kenii. W listopadzie rozpoczynają drogę powrotną na Serengeti.
Widzieliśmy ptaka sekretarza, który zjada węże, wyłapując je szybkim ruchem dzioba. Jest większy od bociana, ma tyczkowate, długie nogi i wydaje się ubrany w urzędowy mundurek w oficjalnych kolorach czerni, szarości i bieli. Z tego ubarwienia pochodzi podobno jego nazwa, chociaż David z pełnym przekonaniem oświadczył, że trzeba się sekretarzowi przyjrzeć z bliska, żeby zrozumieć o co chodzi. Z tyłu głowy ma pęk szarych,
sztywnych piór, które wyglądają jak gotowe do użycia długopisy.
- A kiedy połknie węża - dodał poważnym głosem Florian, błyskając białkami oczu - to wygląda tak, jakby połknął żabę. Wielu urzędników w Tanzanii też ma podobny wygląd.
Pewnego dnia dotarliśmy do laguny, gdzie kąpały się hipopotamy. Leżały w wodzie ciasno przytulone do siebie, od czasu do czasu rzucając kontrolne spojrzenie na brzeg.
- Tragedia! - westchnął Michał, gramoląc się z samochodu. - Moglibyśmy mieć takie fajne zdjęcia, gdyby ktoś pomyślał o zabraniu ze sobą pontonu!
Rzucił wiele mówiące spojrzenie Davidowi.
- Chcesz pływać pontonem wśród hipopotamów? - zapytałam.
- Chciałbym - odrzekł bardzo niezadowolony.
- Ale niestety nie jesteśmy odpowiednio przygotowani do tej wyprawy.
- To skacz - zaproponowałam.
- Do tej brudnej wody? - oburzył się Michał. Przyjrzał się hipopotamom i uświadomił sobie chyba dodatkowy fakt, bo dodał z obrzydzeniem:
- W której pływa nie wiadomo co?
- Ale pontonem byś popłynął? - zapytałam.
- Oczywiście! Mam uprawnienia sternika!
Bardzo by ci się przydały do sterowania zębami hipopotamów - odrzekłam. - O ile jeszcze zdołałbyś' cokolwiek pomyśleć.
- Straszysz mnie - wzruszył ramionami Michał.
Wracał właśnie do samochodu po aparat fotograficzny i przechodząc obok okna, zrobił to, co zawsze robił na widok czegokolwiek przypominającego zwierciadło. Zatrzymał się, przejrzał w szybie, poprawił długie włosy opadające mu na kark i zmierzwił palcami grzywkę.
- Hipopotamy zabijają więcej turystów niż lwy i krokodyle razem wzięte - powiedziałam rzeczowo. - I strasznie nie lubią, kiedy ktoś wchodzi do ich jeziora.
- A skąd wiesz, że to jest ich jezioro?
- A to jest ich ścieżka - pokazałam palcem pod nogi. - Każdy kto staje na ścieżce hipopotama, zostaje rozdeptany jak zgniłe jabłko.
- No coś ty - oburzył się Michał. - Chcesz mnie tylko przestraszyć!
Spojrzał mi czujnie w oczy i musiał tam dostrzec potwierdzenie tego, że absolutnie nie żartuję i nie zaczerniam niewinnych cech charakteru hipopotamów. Wydają się potulne i leniwe, ale w rzeczywistości osobowość hipopotama jest bardziej podobna do rzymskiego wojownika niż pluszowego misia.
Hipopotam walczy z każdym osobnikiem, który wtargnie na terytorium uznawane przez niego za własne. Jest agresywny i nie znosi żadnych nieproszonych gos'ci, łącznie z krokodylami i ludźmi, których potrafi rozerwać na kawałki jednym kłapnięciem wielkiej szczęki. Kiedy na powierzchni wody pojawi się dziwne zwierzę w postaci łódki albo pontonu, hipopotam potrafi przewrócić go głową, by potem odpowiednio ukarać wszystko, co się z niego wysypie do wody.
Hipopotam przez cały dzień leży w wodzie, żeby chronić delikatną skórę przed poparzeniem przez słońce. Po zmierzchu głodny wychodzi na ląd, zmierzając prosto na ulubione pastwisko. Biada każdej istocie, która odważy się stanąć na jego drodze. Hipopotam nie lubi zbaczać z wcześniej wytyczonego szlaku, także dlatego, że ma miękkie i łatwe do zranienia stopy, a na ziemi poza ścieżką mogą się znajdować ostre kolce akacji lub inne nieprzyjemne przedmioty, na które w żadnym razie nie chciałby nadepnąć. Woli więc rozgnieść swoim ciężarem każdą przeszkodę, która utrudnia mu szybkie dotarcie do celu - rozdepcze więc namiot ze wszystkim, co w nim śpi oraz mniejsze od siebie istoty. Zrobi to bez wysiłku z siłą walca i ciężarem około czterech ton.
Przez całą noc hipopotam je trawę na łące.
O świcie wraca do wody, żeby przez cały dzień
odpoczywać i drzemać. Nic dziwnego więc, że strasznie się irytuje kiedy ktoś' mu w tym przeszkadza.
- Nie chcę dramatyzować - powiedział Michał, kiedy już ruszyliśmy - ale nie sądziłem, że warunki podczas tego safari będą takie ciężkie, a ja codziennie będę narażony na śmiertelne niebezpieczeństwo.
Zamilkł na chwilę, jakby wsłuchiwał się we własne słowa. Zabrzmiały chyba dobrze, bo powtórzył:
- Śmiertelne niebezpieczeństwo!
Mówił po polsku, więc jedyną osobą, która mogła zająć stanowisko w tej sprawie, byłam ja.
Ale wcale nie miałam na to ochoty.
- Jest mi w tej sytuacji naprawdę ciężko! - dorzucił Michał, chwytając się za kieszonkę na koszuli, co miało zapewne sugerować zbliżający się zawał serca.
- David jest doświadczonym przewodnikiem, więc na pewno nie pozwoliłby na żadne niebezpieczne sytuacje - powiedziałam.
- Byłem przygotowany na to, że spędzimy w tych warunkach jeden dzień, a tu zapowiada się, że może to potrwać jeszcze wiele dni, aż do końca tego safari!
-Jeśli dożyjemy - nie mogłam się powstrzymać.

- Rhino, rhino!8 - zawołał nagle David, zatrzymując samochód.
Wszyscy zerwali się na równe nogi i wskoczyli do dziury w dachu.
- Gdzie, gdzie?
- Tam, tam - pokazywał David.
- Ten czarny malutki punkcik? - zapytała Mo-ira wpatrując się w lornetkę.
- Tak, tak!
- Tam daleko w trawie?
- Tak! Widzicie go?
- Widzimy - potwierdziliśmy, gdy punkcik robił się coraz większy i wyraźnie było widać potężne, zwaliste ramiona i groźnie zagięty róg.
Nosorożec stał z uniesioną głową, tak jakby chciał ulecieć na pajęczej nitce i wypatrywał właśnie nitki odpowiednio wielkiej, która udźwignęłaby jego ciężar... Wyobraziłam sobie afrykańskie babie lato, czyli fruwające nosorożce, gdy niespodziewanie z zarośli na drogę tuż przed nami wyskoczył bawół. Biegł tak szybko i rozpaczliwie, jakby to były ostatnie sekundy jego życia. Przegalopował kilka metrów od maski naszego samochodu, wzbijając kopytami kłęby drobnego pyłu, po czym wskoczył w wysokie trawy po prawej stronie i biegł dalej.
8 Rhino (ang.) - nosorożec.
Kurz nie zdążył opaść, kiedy na śladach bawoła pojawiły się dwa lwy. Musiały go ścigać już od pewnego czasu, bo bez wahania przyjęły właściwy kierunek i popędziły za nim w trawę. Staliśmy bez ruchu, oszołomieni tym widowiskiem, gdy nagle z lewej strony na drogę wypadły następne dwa lwy. Przebiegły w poprzek drogi nie zwracając na nas najmniejszej uwagi i też rzuciły się dalej w pościg za bawołem.
Po kilkunastu sekundach z krzaków wybiegły kolejne dwa lwy. Wydawało się, że w zagajniku znajdującym się po naszej lewej stronie znajduje się tajemna fabryka lwów, z której taśmy produkcyjnej zjeżdża sześć lwów na minutę! Teorię tę popierał fakt, że wszystkie lwy wyskakujące z zarośli były młode i niezbyt wielkie. Naliczyłam ich szesnaście.
Patrzyliśmy szeroko otwartymi oczami jak następne dwójki lwów puszczały się w pościg za uciekającym bawołem, aż w końcu kurz na drodze opadł i przykrył nas milczeniem.
- Szkoła - stwierdził krótko David.
- Szkoła dla lwów? - domyśliła się Moira.
- Uczą się zabijania - wyjaśnił David i zapalił silnik.
Daleko po prawej stronie zobaczyliśmy gwałtownie poruszające się krzaki, potem galopujący
i najwyraźniej wciąż żywy bawół pojawił się na pustej przestrzeni, by znów zniknąć w zaroślach. Tuż za nim kłębiły się lwy. Po chwili nic już nie było widać.
- Jedziemy dalej - bardziej stwierdził niż zapytał David.
I pojechaliśmy.


Rozdział 15
Klaun
sawanny
Słońce zaszło bardzo szybko, malując na niebie pomarańczową łunę. Wyglądała jak tęcza rozpięta na dwóch odcieniach błękitu. Potem wysłała na niebo trochę purpury i wreszcie zgasła. Zapadła noc.
Leżałam w namiocie wsłuchując się w afrykańską ciszę. Czy bawół stoi gdzieś teraz na drżących nogach, wspominając dramatyczną ucieczkę?... Czy może raczej głodne lwy wciąż ucztują, chłepcąc na deser jego słodką, ciepłą krew?... Chyba raczej uciekł i dostał szansę przeżycia kolejnego dnia na sawannie. Lwy nie lubią dużo biegać. Wolą podkraść się jak najbliżej potencjalnej ofiary, a potem zaatakować, rozdzielając siły między kilka samic. Na krótkim dystansie lew może rozpędzić się do sześćdziesięciu kilometrów na godzinę, ale potem musi zwolnić i odpocząć. Jeśli w tym czasie
uda mu się dogonić zmęczone albo chore zwierzę, chwyta je za gardło i dusi. Dopiero potem rozpoczyna się krwawa uczta.
Komu współczuć? Lwom, które zasną bez posiłku, czy bawołowi, który był w śmiertelnym niebezpieczeństwie? A gdyby tak trawa uciekała mu sprzed pyska z głośnym krzykiem, czy nie próbowałby jej dogonić i pożreć wbrew jej woli?... A gdyby każda marchewka na widok noża w mojej kuchni mdlała ze strachu i błagała o litość, to czy ktokolwiek by je zjadał?...
Czy bawół przypadkiem nie ma łatwiejszego życia, bo jego kolacja nie rzuca się przed nim do ucieczki?
Czy nie należałoby w takim razie kibicować lwom, które każdy obiad muszą najpierw dogonić, potem udusić, a dopiero wtedy mogą cokolwiek zjeść?...
A gdyby człowiek musiał ścigać każdą kromkę chleba, każdy kotlet i każdą frytkę, to czy... Zasnęłam.
Rano po porcji jajecznicy i gorących kiełbasek wyruszyliśmy w dalszą drogę. Wiatr pędził po równinie rozwiewając grzywy zebr i antylop. Płaska ziemia ciągnęła się aż po horyzont, zgodnie ze swoją nazwą w języku Masajów. Słowo Serengeti oznacza po prostu �śBezkresne równiny”.
Stada antylop gnu stawały się coraz większe. Dziesiątki tysięcy tych zwierząt tłoczyły się na drodze i rozlewały szeroko po sawannie. Często musieliśmy stawać, żeby przepuścić gromady antylop, które w tej sytuacji miały zdecydowanie prawo pierwszeństwa na drodze.
Podczas jednego z takich postojów David stracił cierpliwość i zgasił silnik. Antylopy leniwie odwracały głowy i zamiatały długimi ogonami. Wyraźnie do nikąd im się nie spieszyło, a my musieliśmy się dostosować do ich tempa. Patrzyły na nas wielkimi oczami błyszczącymi w ich ciemnych długich pyskach, jak gdyby chciały zapytać czym jest życie i o co w nim właściwie chodzi.
- Klaun sawanny - odezwał się Florian, przyglądając się antylopie, która stała na środku drogi zastanawiając się w którą ruszyć stronę - na prawo czy na lewo, choć nie było między tymi kierunkami żadnej różnicy. - Mówią, że to jest klaun sawanny, wiecie dlaczego?
Pokręciliśmy głowami.
- Bo wygląda tak, jakby został zbudowany z resztek innych zwierząt. Ma głowę bawoła, nogi antylopy i ogon konia.
Rzeczywiście, musieliśmy przyznać, że antylopa gnu jest zbudowana dość osobliwie. Ma dość długie, szczupłe nogi i potężny tors obrośnięty kosmatą sierścią. I te wielkie, pytające oczy.

Nagle zorientowałam się, że nad sawanną unosi się niezwykły dźwięk. Nie potrafiłam dokładnie określić jego źródła, wydawał się wydobywać spod ziemi albo może z gęstwiny rosnących nieopodal zarośli, a potem rykoszetem odbijał się echem od nielicznych akacji i tysięcy antylop. Najdziwniejsze jednak było to, że był to odgłos betoniarki.
Popatrzyłam na sawannę, mrużąc oczy, żeby wypatrzeć oznaki atakującej cywilizacji. Czy ktoś' zamierza zbudować tu hotel, a może tylko obozowisko? Ale przecież od wielu godzin podróżujemy po sawannie i nie spotkalis'my ani jednego samochodu, ani śladu człowieka, ani tym bardziej jakichkolwiek maszyn budowlanych. Po co ktoś miałby ustawiać betoniarkę na środku sawanny?...
- Słyszycie? - podchwycił David.
- Kręcą beton - powiedział ze zdumieniem Gary.
- Może to odgłos silnika? - zaproponowała Moira.
Michał przeglądał się właśnie w bocznym lusterku Davida więc nic nie powiedział.
- To szczęście tak brzmi - wyjaśnił David, dodatkowo ściemniając.
Zamilkliśmy wszyscy i wsłuchaliśmy się w ten dźwięk jeszcze raz. Nad sawanną unosiło się jednostajne dudnienie pracującej betoniarki. Niewidzialna maszyna uparcie i nieprzerwanie mieliła w swoim wnętrzu składniki na równie
niewidzialny beton. A może to owady? Może to odmiana afrykańskich pszczół albo trzmieli, która kryje się w kwiatach i dudni?...
Tyle że dookoła nie było widać żadnej żywej istoty z wyjątkiem tysięcy antylop gnu, które z niebiańskim spokojem przechadzały się po drodze i sawannie, a ich ciemne, brodate pyski zdawały się uśmiechać.
- A co to za dziwny dźwięk? - zorientował się nagle Michał. Ułożył już sobie palcami włosy rozwiane wiatrem i odzyskał kontakt z rzeczywistością.- Słyszycie? To brzmi jak betoniarka!
- To szczęśliwe antylopy - powiedział David. - Happy gnu. Kiedy są naprawdę zadowolone, zaczynają mruczeć.
Antylopy patrzyły na nas wielkimi, ciemnymi oczami. Chyba dopiero teraz zrozumiałam, że w ich głębi nie czai się pytanie o sens życia, tylko totalne zaspokojenie i rodzaj nirwany. Znajdowały się w idealnym dla siebie miejscu i czasie. Wśród obfitości świeżej, soczystej trawy, z dala od drapieżników, w cudownie piękny dzień. Najwyraźniej posiadały też rzadko spotykaną u ludzi umiejętność cieszenia się z chwili, która właśnie trwa. Nie martwiły się na zapas długą i wyczerpującą wędrówką, w którą będą musiały wkrótce wyruszyć, ani paszczami krokodyli w rzece Ma-sai Mara, ani tym, że jeśli nie zdążą na czas, umrą z głodu na pogrążonym w suszy pustkowiu.
Potrafiły dostrzec i docenić urok tej chwili, wyrażając swoje zadowolenie dudniącym mruczeniem, które naprawdę do złudzenia przypominało odgłos pracującej betoniarki, choć była to pierwsza szczęśliwa betoniarka, jaką znam.


Rozdział 16
Niespodziewana zvniana planów
Pewnego dnia przed świtem wyjechaliśmy z sawanny i dotarliśmy do szosy. W oddali na niebie błysnęła smuga pierwszego światła. Mgła wisiała nad uśpionymi kałużami. O szóstej trzydzieści zatrzymaliśmy się na chwilę w małym miasteczku. Dzieci w granatowych mundurkach szły z tornistrami do szkoły, dorośli spieszyli do swoich zajęć.
- Tak wcześnie? - zdumiałam się. W Polsce przed siódmą rano miasta są prawie puste.
- Dzieci muszą być w szkole codziennie o siódmej - powiedział David z lekkim zdziwieniem, tak jakby to było oczywiste. - O wpół do ósmej jest apel i dyrektor szkoły wygłasza przemówienie.
- Codziennie?
Codziennie. Lekcje zaczynają się dopiero o ósmej.

Kiedy Florian wrócił z zapasami, powoli ruszyliśmy dalej. David, który zazwyczaj siedział skupiony za kierownicą, dzisiaj niespokojnie się poruszał i rozglądał. W końcu powiedział:
- Wiecie, że tu niedaleko żyły hominidy?
- Oh, we know9 - odrzekła Moira bez namysłu. -Masz na myśli wąwóz 01duvai?
- Tak - przyznał niechętnie David, rozczarowany, że nie udało się nas zaskoczyć.
W wąwozie 01duvai odkryto ślady trzech hominidów sprzed prawie czterech milionów lat.
Dwoje dorosłych i jedno dziecko. Pewnego dnia wybrali się na wędrówkę przez równinę, a ich ślady w magiczny sposób zostały odciśnięte i zakonserwowane tak dobrze, że w 1978 roku zostały
zauważonę przez brytyjską antropolog Mary Leakey.
- A wiecie, że tam są czaszki? - spróbował znów David.
- I kości odkryte przez archeologów - zgodziliśmy się.
David milczał przez pewien czas, a potem zagadnął:
- A wiecie co to jest click language?
Popatrzyliśmy na siebie. Język kliknięć? Zjawisko internetowe? David zachichotał. Najwyraźniej o to mu chodziło.
iOh, we know (ang.) - Och, wiemy.
- Język kliknięć - powtórzył z przyjemnością. - To język bez słów, którym porozumiewają się plemiona Buszmenów.
- Rzeczywiście! - przypomniałam sobie.
Czytałam książkę o początkach życia w południowej Afryce, gdzie żyły plemiona ludzi Khoi-san, które z czasem rozdzieliły się na dwa szczepy: Khoikhoi, czyli Hotentotów, zajmujących się hodowlą krów, i Buszmenów, czyli San, którzy nie chcieli być pasterzami, zamienili się więc w myśliwych. Najpierw żyli we wschodniej Afryce, a potem powędrowali na południe, stopniowo zmieniając zwyczaje, ucząc się uprawiania ziemi i stawiania trwałych chat zamiast jednorazowych szałasów. Podobno Khoikhoi to najstarsze ludzkie plemię, którego historia sięga stu tysięcy lat.
Dla porównania Indianie mieszkają w dżungli Ameryki Południowej dopiero od piętnastu tysięcy lat, czyli od chwili, kiedy przywędrowali tam długą drogą z Afryki przez Azję i Europę, a potem przez Cieśninę Beringa, która w dawnych czasach była kawałkiem ziemi łączącym kontynenty, i jeszcze dalej na południe aż do Amazonii.
Bo przecież wszyscy ludzie na świecie wywodzą się od grupki Afrykanów, którzy 80 000 lat temu postanowili ruszyć dalej na północny wschód, by w końcu zaludnić całą ziemię.
I właśnie już w tamtych czasach Khoikhoi żyli sobie spokojnie w Afryce. Do chwili, gdy pewnego dnia do wybrzeży Przylądka Dobrej Nadziei dotarli Holendrzy. Był rok 1652. Biali osadnicy spotkali tubylców i byli zdumieni brzmieniem ich języka, w którym było mało słów, a bardzo dużo dźwięków wydawanych przez cmoknięcie ust albo uderzenie języka o podniebienie. Dlatego nazwali ich �śjąkałami”, od czego pochodzi nazwa Hotentoci, uważana za obraźliwą.
Tak, to wszystko było jasne. Khoikhoi i Busz-meni to najstarsze plemiona ludzi w Afryce i na świecie. Ich język kliknięć poprawnie po polsku nazywa się językiem mlasków. Ale dlaczego właściwie David poruszył ten temat?
- Bo ja byłem w wiosce Buszmenów - odrzekł David jak gdyby nigdy nic.
- W południowej Afryce? - domyśliłam się z lekkim ukłuciem zazdrości. Byłam kilka lat temu w RPA, ale to było zanim poznałam historię tamtejszych plemion i nawet nie przyszło mi wtedy do głowy ich szukać.
- W Tanzanii - rzucił David, robiąc taką minę, jakby się świetnie bawił.
- Buszmeni mieszkają w Tanzanii??? - zapytałam, nie wierząc własnym uszom. Wszyscy wiedzą o plemionach Masajów, Samburu, Turkana,
w sąsiedniej Kenii jest ponad czterdzieści różnych
plemion, z których największe jest Kikuju, ale Busz-meni?... - Buszmeni??... - powtórzyłam jeszcze raz.
- Mają wioskę kilka godzin drogi stąd -oświadczył David z wielkim zadowoleniem, że udało mu się nas czymś zaskoczyć. - Jeśli chcecie, możemy tam pojechać.
Odwróciłam się i spojrzałam na pozostałą trójkę takim wzrokiem, że nawet jeśli chcieli coś powiedzieć, zatrzymali do dla siebie. Nawet jeśli mieliśmy inne plany, nawet jeśli będziemy musieli poświęcić na to wiele godzin, nawet jeśli stracimy przez to jeden dzień safari, nawet jeśli...
- Czy ktoś ma igłę z nitką? - przerwał mi Michał. - Chyba drzazga wbiła mi się w palec.
Moira i Gary zgodzili się bez słowa. Widzieli chyba po mojej twarzy, że to dla mnie strasznie ważne i że jestem gotowa zanieść samochód na własnych plecach, żeby tam dotrzeć. A ja z wrażenie nie mogłam usiedzieć na miejscu. Najstarsze plemię świata! Ludzie, którzy od dziesiątek tysięcy lat żyją w taki sam sposób, wyruszając na polowanie, zbierając w buszu to, co nadaje się do użycia, rozpalając ogień krzesiwem, i porozumiewając się najbardziej niezwykłym językiem świata, czyli językiem mlasków! To po prostu niesamowite!
- Ajajaj - Michał wsadził sobie palec do ust.
Nie mogłam nie zauważyć, że miał na nim oprócz
drzazgi także miliony bakterii, które teraz pracowicie wysysał. Przypominał mi teraz gigantycznego kornika, który łapczywie ustami usiłował wyłowić jedyny dostępny kawałek drewna. Jeśli nie jest zaszczepiony przeciwko żółtaczce, może mieć kłopoty. z
Jeśli jego system odpornościowy nie jest w najlepszym stanie, też będzie miał kłopoty. Z drugiej
strony, jeśli mu teraz o tym powiem, to będzie pewnie
umierał ze strachu przed tropikalnymi chorobami.
Sięgnęłam więc po podstawowy zestaw leków,
który zawsze mam pod ręką. Wyjęłam palec z ust
Michała i obejrzałam go z pewnej odległości. Nie było widać żadnej, nawet najmniejszej drzazgi. Być może dlatego, że Michał zaspokoił swój kornikowy I - \ apetyt. Byłam tak pochłonięta myślami o Buszme-nach, że zupełnie automatycznie sięgnęłam po butelkę z dezynfekującym plastrem w sprayu, osuszyłam by:
palec Michała, po czym obficie go spryskałam. Kiedy zaczął syczeć i narzekać, że piecze, odruchowo sięgnęłam po higroskopijne waciki, żeby go
zakneblować. Ale ręka zatrzymała mi się w pół drogi.
- Buszmeni?? - zapytałam jeszcze raz, nie dowierzając własnym uszom. - Prawdziwi Buszmeni?
- Ubierają się w skóry antylop - odrzekł najzwyczajniej w świecie David. - Polują na lamparty.
Strzelają z łuków. Uprawiają liście tytoniu. A wiecie jakie zwierzę jest dla nich najważniejsze na
świecie?
Słoń!Lew!
I - Hipopotam!
Szczypie! - poskarżył się Michał, oglądając
z bliska swój uratowany palec,
8 - Antylopa eland - wyjaśnił David, wyraźnie
zadowolony, że słuchamy go z taką uwagą. - Bóg
pewnie stworzył najpierw antylopę eland, a potem żyrafę,
Wykopał głęboki dół i na jego dnie znalazł trzy
rodzaje gliny - białą, czarną i czerwoną. Z czerwonej gliny ulepił antylopę eland, z białej żyrafę
oryxa z aś czarnej słonia, guźca, bawoła i gnu.
A co to jest oryks? - zapytał Michał.
i- Być - To taka antylopa z długimi, prostymi rogami
Znowu antylopy! - powiedział niechętnie. -
Codziennie widzieliśmy mnóstwo antylop. Może
byśmy wreszcie pojechali zobaczyć coś ciekawego?
David popatrzył pytająco we wsteczne lusterko,
Jedziemy - powiedziałam do niego po angielsku. -
Do wioski Buszmenów.


Rozdział 17
W bezludnym pustkowiu
Droga szybko się skończyła. W tych okolicznościach mogliśmy albo wzbić się w powietrze i poszybować jak samolot, albo pchać się dalej samochodem, ryzykując zatopienie w sadzawkach błota, ugrzęźnięcie w rowie, zabłądzenie w chaszczach i wiele innych niebezpieczeństw, przed którymi chroniło nas doświadczenie Davida. Przynajmniej do czasu.
Po kilku godzinach nagle stanęliśmy. Samochód ciężko dyszał z wysiłku, mimo że był to terenowy jeep, przystosowany do trudnych warunków panujących na sawannie. Zdaje się jednak, że nie aż tak trudnych.
Dookoła rozciągała się pustynia z rzadka porośnięta chudymi krzakami szarpanymi przez
wiatr. Nie była to sawanna, gdzie nawet w porze suchej wciąż toczy się życie, ćwierkają ptaki, dostojnie maszerują słonie, a płowe lwy kryją się w żółtych trawach, usiłując jak najbliżej podejść do nieświadomej ich głodnej obecności czteroko-pytnej kolacji.
Był to po prostu koniec świata, totalne wy-gwizdowo, bezludne suche pustkowie, gdzie nawet najmarniejszy szakal nie znalazłby dla siebie miejsca. Nie było żadnych zwierząt, żadnego śladu człowieka, prawie żadnych roślin.
- Co się stało? - wszystkim nam serca zabiły mocniej z niepokoju. - Samochód się zepsuł?
- Jesteśmy na miejscu - oświadczył David.
Rozejrzałam się jeszcze raz. Po łysej ziemi hulał wiatr. W zasięgu wzroku nie było żadnej rzeki, strumienia ani studni, a brak drzew i innych zielonych roślin potwierdzał nieobecność wody.
Jak w takiej okolicy mógł ktokolwiek zamieszkać?
I skąd się tu wzięły te stogi siana?
Ostrożnie wysiadłam z auta. Na jednym z stogów leżała czaszka afrykańskiego bawołu. To nie mógł być przypadek. Nawet w Afryce bawole czaszki nie fruwają z wiatrem po sawannie. Musiał tu być także człowiek. I był. Brązowy, wysmukły, szczupły, ubrany w kawałek cienkiej, żółtej skóry antylopy i naszyjniki z kolców jeżozwierza.
Przypomniałam sobie opowieść o młodym wojowniku, który niechętnie wyruszał na polowanie. Pozostali mężczyźni w wiosce śmiali się z niego, a trochę uważali go za tchórza i kosmitę, bo w czasie kiedy oni tropili ślady lwa, on wolał zakradać się do skał i malować na nich czerwonym barwnikiem podobizny zwierząt. Nie mógł się oprzeć pokusie i pasji do tego, żeby własną ręką odmienić rzeczywistość i pozostawić na skale ślad. Nawet nie wiedział, że zostawia go na wieczność i że kiedyś przybędą tam biali archeolodzy ze specjalistycznymi narzędziami, którzy z zachwytem będą patrzeć na czerwone linie, podziwiając wyobraźnię i zręczność dłoni pradawnego artysty.
przyglądał jak duch, który zstąpił na chwilę z zaświatów, odwrócił głowę w moim kierunku, spojrzał z pewnym zaskoczeniem, a potem znikł.
- Poczekaj tutaj - rzucił David i też znikł.
I ja miałam ochotę zniknąć w tamtej chwili, ale wrosłam w ziemię jak drzewo i prawie poczułam jak wiatr szarpie mnie za liście. Przypomniałam sobie wszystkie opisy ludzi z plemienia Khoikhoi. Mieli być niewysocy, szczupli, muskularni, o harmonijnej budowie ciała i niezbyt ciemnym kolorze skóry. Ich twarze były też niezwykłe, bo nie mieli rysów typowo afrykańskich, o wydatnym nosie i szerokich wargach. Mieli cienkie usta i gęsto kręcone, wełniste włosy. I coś pięknego w twarzach.
Gdy Chłopiec stawał się mężczyzną dopiero wtedy, gdy własnoręcznie zabił antylopę eland - największą afrykańską antylopę, która śmiało może się równać wielkością z małym samochodem. Ma prawie dwa metry wysokości, trzy metry długości, waży tonę, ma jasnobrązową, krótką sierść, czarną pręgę na grzbiecie i charakterystyczne, skręcone rogi. Dopiero po takim bohaterskim czynie młody mężczyzna mógł starać się o żonę.
Przypomniałam sobie też, że najważniejszym przejawem boskim był dla ludzi z plemienia Khoi-khoi księżyc. Dla niego tańczyli i śpiewali, prosząc o deszcz, który na suchych, półpustynnych terenach Afryki był największym i najcenniejszym dobrem.
Przypomniałam sobie jak wyruszali na wyprawy przez pustynię, zabierając ze sobą strusie jaja, będące jedynymi naczyniami, w których mogli przechowywać wodę do picia. Dopóki gdziekolwiek można było znaleźć korzonki i wyssać z nich wilgoć, dotykanie strusich jaj było zabronione. Woda w nich transportowana była ostatnią deską ratunku i ostatnią szansą przeżycia.
Rozejrzałam się znów dookoła. To, co wcześniej wzięłam za stogi siana, było buszmeńskimi domami. Półokrągłe szałasy zbudowane z gałęzi wzmocnionych pnączami i grubymi łodygami
roślin podobnych do sizalu albo aloesu. Były niewielkie, wysokości człowieka, w środku na pewno nie zmieściłby się żaden, nawet najprostszy mebel. Konstrukcja raczej nie chroniła przed deszczem, ale sądząc ze skąpej roślinności, deszcz przychodził tu bardzo rzadko. Trudno sobie wyobrazić miejsce trudniejsze i mniej przyjazne człowiekowi. Sucha pustka, kolczaste krzaki i ten nieustannie wiejący wiatr, który wzbija kłęby kurzu i rzuca je ludziom w twarz.
David nagle wynurzył się zza szałasów i pokazał gestem, że mogę iść za nim. Spojrzałam w tył. Moira i Gary siedzieli w samochodzie przytuleni, nie widząc świata poza sobą. Michał spał w pozycji skarbonki, czyli z szeroko otwartymi ustami. Żadne z nich nie wydawało się zainteresowane niczym więcej oprócz błogiego stanu, jaki właśnie przypadł im w udziale.
Odwróciłam się więc i poszłam za Davidem.


Rozdział 18
Świat według Buszmena
Wielka skóra lamparta zwisała z gałęzi drzewa, końcówką ogona lekko dotykając ziemi. Na ognisku stał gliniany garnek. Nieopodal siedział młody wojownik, pochłonięty robieniem strzały. Ustami pomagał sobie przywiązywać do jej końca kilka ptasich piór. Potem wziął do ręki nóż i zaczął rzeźbić na strzale delikatne wzory. Nie zauważył, że podeszłam i usiadłam obok.
Kilka lat temu National Geographic wpadł na pomysł przeprowadzenia Projektu Genograficznego, czyli ustalenia mapy wędrówek ludzkości po świecie. Badano informacje zawarte w genach i kodzie DNA, by na ich podstawie stwierdzić skąd przybyli ludzie mieszkający obecnie w różnych krajach i na różnych kontynentach. Udało się też wtedy ustalić,
że najstarszym genetycznie plemieniem na Ziemi, pochodzącym w prostej linii od pierwszych istot ludzkich, jakie pojawiły się w pradawnych czasach na naszej planecie, jest buszmeński szczep Hadzabe z północnej Tanzanii.
Oni jako jedyni posiadają dzisiaj dokładnie ten sam zestaw genów, jaki mieli nasi prehistoryczni przodkowie. Nigdy nie wędrowali, nie zmieniali swojego życia, nie musieli dostosowywać się do nowych warunków i okoliczności. Dzisiaj są po prostu dokładnie tacy sami, jak byli wiele tysięcy lat temu.
Wszyscy inni ludzie na swiecie przeszli daleką drogę, będąc potomkami plemion, które stopniowo wędrowały coraz dalej na północ Afryki, a potem na inne kontynenty. Musieli uczyć się życia w nowym klimacie, znajdować nowe źródła pożywienia i nowe sposoby radzenia sobie z codziennością. To powodowało zmiany w łańcuchu genetycznym. Czarni Afrykanie, który po tysiącach lat zmian i wędrówek osiedlili się ostatecznie w Skandynawii, nie byli już czarni. Zmienił się kształt ich oczu, ust, kolor skóry, budowa ciała - po to, żeby łatwiej żyło im się w chłodnym klimacie, gdzie jest mało słońca.
Wszyscy ludzie na swiecie przeszli długą drogę ewolucji, dzięki której zostali najlepiej przystosowani do miejsca, w którym żyją.
Wszyscy. Z wyjątkiem garstki Buszmenów, przy których ognisku właśnie siedziałam.
Młody myśliwy obok mnie zręcznie obracał strzałą, wydrążając w niej cienki rowek po przejściu ostrza noża. Robił najpierw kilka równoległych, bardzo precyzyjnych rowków, potem obracał strzałę w innym kierunku, nakładając na nią kolejne kreski i tworząc misterny geometryczny wzór.
Nigdy wcześniej nie widziałam, żeby tyle pracy wkładano w ozdobienie zwykłej strzały, której zadaniem jest dosięgnięcie ofiary i zadanie jej śmierci. Nawet Indianie w dżungli amazońskiej, dla których łuk jest podstawową bronią myśliwską, ograniczali się do zdobienia ich kolorowymi piórkami papug i tukanów, ale nigdy nie spotkałam się z tym, żeby dodatkowo je rzeźbili.
Buszmen kilkoma wprawnymi, doświadczonymi ruchami rozdzielił czarne ptasie pióro na kilka części, przywiązując je pionowo do końcówki strzały za pomocą czegoś, co wyglądało na kawałek przezroczystego zwierzęcego jelita. Na przeciwnym końcu tym samym jelitem przytwierdził metalowy grot. Strzała była gotowa.
Odłożył ją i spojrzał na mnie.
Miał piękną twarz i oczy, których spojrzenia nie zapomnę do końca życia. Był w nich dziwny rodzaj chłopięcej radości w połączeniu z czymś dostojnym i szlachetnym, czymś dobrym i czystym, chwytającym za serce.

Usłyszałam śmiech i dopiero wtedy uświadomiłam sobie, że oprócz nas przy ognisku jest jeszcze kilka innych osób. Buszmen z dzieckiem w ramionach i o surowym wyrazie twarzy, kobiety w kolorowych naszyjnikach, kilkuletni chłopiec i starsi wojownicy. Oraz jeden kościsty, chudy Buszmen o zmartwionej minie.
Siedzieliśmy w cieniu rozłożystego parasola akacji, cętkowanym drobnymi plamkami słońca przeciskającego się między gałęziami i liśćmi.
Kobiety niewiele różniły się od mężczyzn. Miały tak samo kształtne głowy z bardzo krótko obciętymi włosami, a na szyjach podobne sznury naszyjników z igieł jeżozwierza i krótkich drewienek. Na ich twarzach malowała się też pewna surowość i determinacja wynikająca pewnie z trybu życia, którego podstawą była umiejętność przetrwania - zdobycia jedzenia, obrony przed dzikimi zwierzętami, leczenia tropikalnych chorób i zyskania przychylności bogów.
Z bliska mogłam się przyjrzeć delikatnej, miękko wyprawionej antylopiej skórze, z której mieli zrobione ubrania. Nie były to stroje w naszym ro-132 zumieniu tego słowa, bo nie były krojone i szyte
w określony sposób. Kawałki żółtej skóry opasywały ciało i były związywane w supeł na ramieniu.
Myśliwy obok mnie rzeźbił już następną strzałę. Najwięcej potrzeba ich podczas polowania na pawiany. Nawet jeśli są zatrute, trucizna nie działa natychmiast, więc trafiony pawian wyrywa sobie strzały z ciała i usiłuje uciekać. Jest wielki i silny, a do tego bardzo niebezpieczny. Będzie walczył o życie używając zębów, pazurów i ramion. Żeby go zatrzymać, Buszmeni wbijają w niego wiele, wiele strzał.
Bardzo lubią też miód dzikich pszczół, więc zakradają się do ich gniazd i ryzykując bolesne użądlenia, wykradają słodki przysmak, wymieniając go czasem na metalowe groty strzał, których sami nie potrafią robić. Kilka godzin drogi dalej od osady Buszmenów, mieszkają ludzie z plemienia Datoga, którzy hodują krowy i specjalizują się w kowalstwie. Jeden metalowy grot do strzały jest wart dużą kalebasę pełną dzikiego miodu.
Nagle jeden z myśliwych wstał. Spojrzał w niebo, popatrzył na szałas, a potem chwycił za łuk i pęk strzał. Ścisnął je w ręce i ruszył przed siebie.
Nie wiedziałam co mi wolno, a czego nie powinnam robić. David siedział w cieniu, a ludzie dookoła mnie wydawali się zajęci swoimi sprawami. Czułam się trochę jak kosmita po wylądowaniu na obcej planecie. Widząc, że myśliwy chwyta za broń i wychodzi z osady, czym prędzej poszłam za nim.
Szybko musiałam też zweryfikować pojęcie buszmeńskiej �śosady”, bo słowo to kojarzy się z choćby niewielką infrastrukturą, która zazwyczaj składa się z kilku chat, zagrody, centralnego miejsca na spotkania lub narady, czegoś', co można by nazwać kuchnią oraz jakiegoś' rodzaju zaplecza gospodarskiego, gdzie trzyma się zwierzęta, narzędzia albo przechowuje zapasy.
Żadna z tych rzeczy nie istniała w wiosce Buszmenów. Ich �śosada” składała się wyłącznie z tego, co miałam okazję zobaczyć wczes'niej: kilku małych, okrągłych szałasów, jednego miejsca na ognisko z gorącymi kamieniami i cienia rozłożystej akacji. Nic więcej nie było. I nic więcej chyba nie było potrzebne. Buszmeni nie hodują żadnych zwierząt i nie uprawiają ziemi. Robią to, co najstarsi ludzie świata opisywani w szkolnych podręcznikach, czyli są ludem zbieracko-łowieckim. Nie budują stałych wiosek ani miast. Wędrują za zwierzyną tam, gdzie ich oczy poniosą.
Wyszlis'my na otwartą przestrzeń, kierując się w stronę buszu, czyli niezbyt wysokich, gęstych, suchych i kolczastych zarośli, spośród których wystawało kilka akacji. Szłam po suchej, jałowej ziemi, zastanawiając się jak bardzo trudne musi być życie w takich ciężkich warunkach. Nawet drzewa miały poskręcane korzenie, tak jakby wiecznie
musiały walczyć z targającym je wiatrem. Nie ma tu wody, a jeśli brakuje wody, to niewiele będzie też zwierząt, które można upolować. Słyszałam, że Buszmeni kładą się czasem na ziemi pod skórami zwierząt i czekają aż przylecą zainteresowane tym widokiem sępy. Kiedy próbują wylądować, żeby rozpocząć ucztowanie na miłej sercu padlinie, myśliwi wyskakują spod skór, łapią ptaki, ukręcają im głowy, a resztę zjadają na kolację.
Trudno jest polować na pustej przestrzeni, gdzie nie rosną prawie żadne rośliny ani wysokie trawy, dające dobrą kryjówkę. Dlatego Buszmeni przebierają się czasem za zwierzęta, przyczepiając sobie rogi i ucząc się naśladować sposób chodzenia antylop, żeby przyciągnąć ich uwagę i zmylić czujność.
Zdaje się jednak, że tym razem nie wyruszyliśmy na polowanie.
Buszmen odłożył łuk i strzały, kucnął i zaczął rękami rozgarniać suchą ziemię. Na początku łatwo poddawała się jego palcom, ale głębiej była twarda i zbita, trzeba było więc rozdrabniać ją patykiem, kruszyć i z coraz większą siłą wydłubywać spod poplątanych korzeni. Wydawało się, że ten konkretny kawałek ziemi jest identyczny jak wiele sąsiednich. Nie wyrastał z niego żaden krzak, który mógłby zapowiadać istnienie pod ziemią określonych jadalnych korzonków. Patrzyłam coraz
bardziej zafascynowana, pomagając w dotarciu do niewidzialnego dla mnie celu, gdy nagle myśliwy powstrzymał mnie dłonią.
Wyjął jeszcze kilka garści piasku, a potem wydłubał z ziemi wielką, okrągłą bulwę. Zębami zdarł z niej brązową łupinę, odsłaniając białe, wilgotne wnętrze. Odłamał kawałek miąższu i podał go mnie. Nie wahałam się ani sekundę. Brudnymi palcami wzięłam poczęstunek z rąk myśliwego i włożyłam do ust. Bulwa była chrupiąca, w smaku trochę przypominała kalarepę, ale rwała się na włókna.
- Dobre? - zapytał Buszmen w swoim klikającym języku.
- Dobre - odrzekłam z wdzięcznością po polsku.
- Chcesz jeszcze?
- Chcę.
Zjedliśmy pierwszą bulwę, potem drugą, a potem myśliwy wykopał jeszcze kilka sztuk, które wrzucił do worka zrobionego ze skóry, i wyruszyliśmy z powrotem w stronę �świoski”.
David wciąż drzemał oparty o pień drzewa. Podeszłam do grupki buszmeńskich kobiet, które zdjęły skórę lamparta z drzewa i rozłożyły ją na ziemi. Była miękka i dobrze wyprawiona. Kobiety prostowały jej pogniecione krawędzie, żywo
o czymś rozmawiając. Język kliknięć - przypomniałam sobie. Język mlasków. Najstarszy język świata. Brzmiał fascynująco, bo między słowami pojawiały się przedziwne dźwięki podobne do cmoknięć i kliknięć, gęsto przeplatane śmiechem
żywą gestykulacją.
Wszyscy byli czymś zajęci. Młody myśliwy rzeźbił strzały, inny przygotowywał grube cygaro z liści tytoniu, pozostali gotowali coś w glinianym wielkim garnku stojącym na kamieniach. Dzieci szeroko otwartymi oczami śledziły ruchy dorosłych, tak jakby chciały jak najprędzej dorównać ich wiedzy i mądrości, żeby móc też przyczynić się do dobrobytu wszystkich mieszkańców wioski. Ktoś próbował naciągnąć nową cięciwę luku zrobioną ze ścięgna antylopy. Ktoś rozniecał ogień za pomocą prostego kijka opartego na hubce. Obracał kijkiem pocierając szybkimi ruchami zaciśnięte na nim dłonie, aż z garstki wyschniętego nawozu zaczęła się unosić smużka dymu. Po chwili z dosypanych drzazg buchnęły płomienie.
Tylko jeden Buszmen nie brał udziału w życiu osady. Siedział na uboczu z lukiem w dłoniach. Miał ciemniejszą skórę i smutny wyraz oczu.
Zaglądałam właśnie z wielką ciekawością do wnętrza szałasu, kiedy David nagle się ocknął i z wielkim pośpiechem wstał.
- We have to go!w - powiedział z taką determinacją i przekonaniem, że od razu zrozumiałam, że dyskutowanie z nim nie ma sensu.
Niechętnie wstałam z kolan. W środku szałasu nie było nic oprócz piasku. Buszmeni nie znali żadnych mebli, nie mieli też nawet najprostszego łóżka. Na noc pewnie rozkładają skóry zwierząt i na nich śpią. Kiedy przychodzi pora deszczowa, przenoszą się do jaskini.
Bardzo chciałam tam zostać i zobaczyć to wszystko na własne oczy. Ale David niecierpliwie przestępował z nogi na nogę, spoglądając co chwila na zegarek i ponaglając mnie na wszystkie możliwe sposoby: wzrokiem, gestami i słowami.
Spojrzałam jeszcze raz na młodego myśliwego przy ognisku. Na samotnego i smutnego Buszme-na. Na kobiety zajęte lamparcią skórą. Na mężczyznę z dzieckiem w ramionach. Na czaszkę antylopy eland umieszczoną na jednym z szałasów.
Zamknęłam na chwilę oczy, żeby zatrzymać ten obraz w pamięci jak najdłużej i jak najbardziej dokładnie. Zrobiłam ostatnie zdjęcie. Odwróciłam się i poszłam w stronę samochodu.
10 We have to go! (ang.) - Musimy jechać!


Rozdział 19
Świat według Michała
Kiedy wsiadałam do samochodu, myślałam tylko o jednym: żeby móc jeszcze kiedyś' tu wrócić. Najlepiej jak najprędzej. Zobaczyć znów twarze Buszmenów z plemienia Hadzabe, którzy noszą w sobie pierwotną ludzką radość, smutek i siłę, która dała im szansę przeżycia wbrew okolicznościom. Dookoła świat postarzał się o kilkanaście tysięcy lat, a oni pozostali nietknięci, nie zbrukani żadną z rzeczy, która wyrosła w wielkich miastach wraz z jej rozpędzoną cywilizacją.
- Wyglądasz jakbyś wróciła z innej planety -powiedziała w pewnej chwili Moira.
Jechaliśmy przez dzikie pustkowie pozbawione dróg i śladów ludzkiej obecności. Gorące popołudniowe słońce rzucało pomarańczowe refleksy na suchą, surową ziemię. Spojrzałam na Moirę.
-1 did11 - powiedziałam krótko.
Całkiem o nich zapomniałam. Moira i Gary i tak przez cały czas znajdowali się w swoim siódmym niebie, zdaje się, że nic i nikt więcej nie był im potrzebny do szczęs'cia. A Michał? Siedział w fotelu, patrząc na mnie dziwnym wzrokiem.
- Chciałbym być odważny - powiedział nieoczekiwanie.
- Hm - mruknęłam w odpowiedzi, zbyt zaskoczona tą nagłą szczerością, a jednocześnie zbyt nieobecna myślami.
- Chciałbym być szczęśliwy - dodał Michał. -Mój terapeuta twierdzi, że mam potencjał.
- Potencjał do tego, żeby być szczęśliwym?
- Tak. Jedyne, czego mi brakuje, to poczucie własnej wartości.
Zapadła krótka cisza, wypełniona tylko warczeniem silnika i łomotaniem metalowych części samochodu o wertepy.
- Myślisz, że byłbyś wreszcie szczęśliwy, gdybyś był bardziej pewny siebie? - zapytałam z powątpiewaniem.
- Tak twierdzi mój terapeuta.
- Ale ty też tak myślisz?
- Nie wiem - przyznał Michał po chwili. -Chciałbym być bardziej odważny. Bardziej... niezależny. Bardziej... bardziej pewny siebie.
- I pomyślałeś', że jeśli pojedziesz do dzikiej Afryki, to to się właśnie stanie?
-Tak.
- I tak ci powiedział twój terapeuta? - domyśliłam się.
-Tak.
- I myślisz, że to jest prawda?
- Tak myślałem - zawahał się Michał. - Ale teraz już nie wiem.
Pokiwałam głową. I znowu zapadła cisza.
- A ty jak myślisz? - zapytał nagle Michał.
- Myślę, że wyjazd do Afryki niczego nie zmienia - powiedziałam szczerze. - Chyba że tobie chodzi tylko o to, co myślą albo mówią o tobie inni ludzie.
Samochód zawiesił się na poprzecznym rowie i zaczął buksować kołami, wzbijając fontanny czarnego błota. Przez kilkanaście sekund obserwowaliśmy to fascynujące zjawisko, a potem silnik nagle westchnął głęboko i dźwignął ślizgające się koła, przenosząc je z powrotem na stały ląd.
- Tak myślisz? To niczego nie zmienia? - zapytał smutnym głosem Michał.
- Myślę, że to zależy od tego co jest dla ciebie naprawdę ważne - odrzekłam, starając się mówić
łagodnie. - Jeżeli chodzi tylko o to, żeby zrobić wrażenie na ludziach, to rzeczywiście, wystarczy pojechać do Afryki albo na biegun, wrócić i rozgłaszać gdzie byłeś. I wtedy ludzie będą na ciebie patrzyli z podziwem i będą myśleli, że jesteś bohaterem, bo masz odwagę i silną wolę, i osobowość, i będą sobie wyobrażali jakie niesamowite przygody przeżyłeś. To jest tak samo jak z samochodem. Jeśli masz duży, luksusowy samochód, to ludziom się wydaje, że ty też jesteś większy niż w rzeczywistości.
Michał kiwał potwierdzająco głową i wyraźnie podobała mu się ta koncepcja.
- Ale przecież nie chodzi o to, żeby tworzyć fikcję na potrzeby innych ludzi, prawda? - spojrzałam mu w oczy. - Nie chodzi o to, żeby nauczyć się udawać kogoś, kim się nie jest, tylko po to, żeby ludzie mieli o tobie lepsze mniemanie. Chodzi o to, żeby naprawdę być odważnym, mądrym i pewnym siebie. Prawda?
Michał milczał, wyraźnie nieprzekonany.
- Jeżeli ludzie będą myśleli, że jesteś odważny i mądry, to w rzeczywistości wcale nie znaczy, że naprawdę taki będziesz, prawda? - naciskałam.
Wzruszył ramionami.
- Kiedy mówisz, że chciałbyś być odważny, to chciałbyś naprawdę być odważny, czy chciałbyś
tylko zrobić coś takiego, żeby ludzie byli przekonani,
że jesteś odważny, niezależnie od tego jak jest naprawdę? - zapytałam.
W końcu Michał sam zaczął tę rozmowę i sam powiedział, że chciałby być odważny. I że po to właśnie przyjechał do Afryki.
- A czy to nie wszystko jedno? - zapytał w końcu.
- Oczywiście że nie! Bo najważniejsze jest to, co ty sam o sobie myślisz. Gdybyś był przekonany o tym, że jesteś odważny, to nie mówiłbyś, że brakuje ci poczucia własnej wartości.
- No ale gdyby ludzie myśleli, że jestem odważny, to ja też byłbym bardziej pewny siebie.
- Ale dlaczego twoje życie ma zależeć od tego co o tobie pomyślą albo powiedzą inni ludzie? I skąd właściwie oni mają wiedzieć jak jest naprawdę?
- Właśnie - westchnął Michał, poddając się.
- Brakuje mi poczucia własnej wartości, bardzo boleśnie to odczuwam przez cały czas. Ciągle się boję, że ktoś powie o mnie coś złego.
- Michał, daj spokój! - zawołałam, bo nie
mogłam zrozumieć takiej autodestrukcyjnej postawy, kiedy człowiek wie, że uzależnianie swojego samopoczucia od opinii innych ludzi jest złe, ale jednak wybiera to jako jedyne wyjście. - Przecież to ty decydujesz o tym jakim jesteś człowiekiem! .
-Ja?... - podniósł głowę z nadzieją.
- No jasne! Nie ma sensu udawanie przed ludźmi, stwarzanie pozorów i budowanie jakiegoś wizerunku, który nie jest prawdziwy. Nigdy nie będziesz się z nim czuł dobrze, bo to po prostu nie jesteś ty, to tylko jakaś maska, która ma zrobić na kimś wrażenie, Ale przecież to nieważne co myślą o tobie inni ludzie. Ważne jest to, co ty sam o sobie wiesz. I wtedy ty sam decydujesz o tym czy masz wysokie, czy niskie poczucie własnej wartości.
- Tak myślisz? - zapytał zrezygnowanym głosem.
- Tak! - przekonywałam go. - Mogę być z tobą szczera?
- Oczywiście - powiedział ostrożnie. - O ile to co chcesz mi powiedzieć, mnie nie zabije.
- Chcę ci tylko powiedzieć, że... - zawahałam się i popatrzyłam na niego badawczo. Postanowiłam jednak zaryzykować i powiedzieć prawdę. -Dziwi mnie to, że w ogóle nie walczysz. Od razu się poddajesz.
- Słucham? - odezwał się Michał stłumionym głosem, tak jakby coś przeszkadzało mu mówić.
- Spotkałam wielu ludzi, którzy mieli różne fobie i panicznie bali się ciemności albo żab, albo wysokości, ale wiesz co? Oni zawsze próbowali jakoś z tym walczyć. Mówili, że się boją, ale jednak nie uciekali, tylko usiłowali ten strach przezwyciężyć. A ty w ogóle nie walczysz.
Michał patrzył na mnie tak, jakbym zrzuciła na niego wieżę Eiffla. Jakbym oblała go smołą albo wyrządziła mu największe świństwo na świecie. Rozmawialiśmy po polsku, więc nikt inny nie mógł zrozumieć naszych słów, skąd więc ta nagła wrogość w jego spojrzeniu?...
- Chodzi mi tylko o to - dodałam miękko, żeby Michał nie miał wrażenia, że jest atakowany - że warto czasem spróbować powalczyć ze swoimi słabościami. Z tego właśnie bierze się prawdziwa siła i prawdziwa odwaga. I pewność siebie.
- Dziękuję - odrzekł Michał sztywnym i zimnym głosem. - Jestem wdzięczny za twoje rady.
- Obraziłeś się na mnie? - zapytałam z niedowierzaniem. Przecież sam prosił mnie o radę, sam zaczął tę rozmowę, sam powiedział, że chciałby być odważny. Czy powinnam była powiedzieć mu coś miłego, żeby poczuł się lepiej, czy powiedzieć prawdę?
- Może nie rozmawiajmy o tym więcej - odparł Michał tym samym tonem. - Może w ogóle już więcej nie rozmawiajmy ze sobą.
- Jak sobie życzysz - powiedziałam bez żalu i odwróciłam się do okna.
- Nie masz prawa mnie oceniać - ciągnął
Michał głosem pełnym urażonej ambicji. - Nic o mnie nie wiesz i nie masz prawa mówić o mnie takich rzeczy.
- Wyrażam tylko swoje zdanie - powiedziałam. - Niczego ci nie narzucam. Ty sam decydujesz o sobie.
- Tak jest, ja sam decyduję o sobie i właśnie zdecydowałem, że nie potrzebuję wysłuchiwać obelg od osoby, która nic o mnie nie wie i bezpodstawnie uzurpuje sobie prawo wydawania ocen nie znając całego wieloaspektowego wymiaru sprawy.
- Jak sobie życzysz - zgodziłam się od razu z uśmiechem, bo rozbawił mnie jego poważny ton i uczone słownictwo.
Każdy sam musi znaleźć drogę do własnej duszy. Miałam wrażenie, że Michał trochę pobłądził, ale skoro spotyka się z terapeutą, to jest pewnie na właściwej drodze. Poza tym to naprawdę nie moja sprawa co Michał robi ze swoim życiem i nie miałam ochoty się wtrącać. Być może źle zrozumiałam jego pytanie. Może chciał tylko usłyszeć kilka miłych słów pocieszenia. Może właśnie próbował odbudować swoje poturbowane poczucie własnej wartości, próbując przyjrzeć się sobie w moich oczach, a ja zamiast mu w tym pomóc, dodatkowo go zdołowałam.
Rzuciłam mu ukradkiem spojrzenie. Siedział sztywno wyprostowany, wpatrując się w świat za oknem, ale wiedziałam, że tak naprawdę nie widzi ani zachodzącego słońca, ani krzaków, tylko przygląda się swoim zranionym uczuciom.


Rozdział 20
Szejk na safari
Kilka tygodni później siedziałam przed komputerem przy moim własnym biurku, gdy nagle z niedowierzaniem spojrzałam na litery, układające się w kompletnie nieprawdopodobną wiadomość. Przeczytałam ją jeszcze raz, powoli, nie dowierzając własnym oczom.
Rząd Tanzanii zamierza sprzedać ziemię Buszmenów z plemienia Hadzabe. Ofertę nie do odrzucenia złożyło dwóch milionerów ze Zjednoczonych Emiratów Arabskich, którzy często przyjeżdżali do Tanzanii na safari. Nie chodziło jednak o przyglądanie się dzikim zwierzętom, ale o polowanie.
Kilka miesięcy wczes'niej klub myśliwski z Abu Żabi z powodzeniem zakupił 4000 hektarów tanzańskiej sawanny w prowincji Mbulu, na
zachód od Arushy, która jest teraz prywatną własnością arabskiego biura podróży Tanzania UAE Safari Ltd. Buszmeni, którzy od tysięcy lat żyli na tej ziemi, polowali na dzikie zwierzęta i dziękowali za nie swoim bogom, zostali usunięci i przesiedleni. Wszystkie święte dla Buszmenów antylopy eland stały się nagle własnością arabskich szejków, którzy przylatują samolotem na kilka dni, zabierają strzelby, wsiadają do samochodów i strzelają do �śswoich” zwierząt.
Interes prowadzony przez firmę z Abu Żabi okazał się bardzo opłacalny. W Emiratach Arabskich nie brakuje chętnych, którzy za odpowiednią cenę zostają zawiezieni do Afryki, gdzie pozbywają się stresu udając myśliwych.
Tanzania UAE Safari postanowiło więc rozszerzyć ofertę. Zaproponowało rządowi Tanzanii, że kupi następny kawałek ziemi, tym razem w prowincji Karatu, czyli tam, gdzie mieszkają �śmoi” Buszmeni. Cztery tysiące kilometrów kwadratowych, łącznie z jeziorem Eyasi i całym terytorium łowieckim plemienia Hadzabe.
Lokalne władze w pierwszej chwili odmówiły, ale myśliwi z Emiratów Arabskich powrócili z bardziej smakowitą propozycją. Oprócz kwoty, która zostanie zapłacona za samą ziemię, klub łowiecki dorzuci 5000 funtów w gotówce za każde zastrzelone zwierzę. Dodatkowo premier ZEA oraz szef
sił zbrojnych tego kraju zobowiązują się do zbudowania wygnanym Buszmenom �śporządnych” domów, szkoły i miejsc pracy.
Rząd Tanzanii zastanawia się jakie stanowisko zająć w tej sprawie.
Buszmeni z plemienia Hadzabe, którzy nigdy nie poznali pojęcia bogactwa ani pieniędzy, nigdy nie musieli niczego kupić ani sprzedać, nigdy nie dos'wiadczyli uczucia chciwości, teraz sami zostali potraktowani jak towar, który można spieniężyć dla zysku.
Gdyby potrafili się obronić!... Ale jak?
Żyją przecież w świecie uboższym o kilka tysięcy lat zachodniej cywilizacji, gdzie nigdy nie dotarła władza pieniędzy, ropy naftowej ani gazu. Gdzie nikt nie umie manipulować, kłamać ani oszukiwać.
Dlatego tak bardzo za nimi tęskniłam.
Kiedy wróciłam z Afryki do Polski, do pracy w radiu, do pisania nowej książki, do felietonów, codziennie przypominały mi się godziny spędzone z Buszmenami, czułam zapach dymu z ich ogniska i smak chrupiącego warzywa wykopanego w buszu. Pewnego wieczoru włączyłam telewizor i oglądając rozmowę dwóch polityków nagle zrozumiałam dlaczego ciągnie mnie z powrotem do buszmeńskiej wioski.
W naszym świecie komputerów, samochodów, telewizji, polityki, reklamy i pieniędzy ludzie wiecznie cos' udają. Wcielają się w jakieś' role, nakładają maski, stosują różne techniki, żeby wywrzeć na kimś dobre wrażenie albo osiągnąć określony cel.
Indianie w dżungli amazońskiej czy Buszme-ni na afrykańskiej sawannie są bardziej naturalni. Kiedy się uśmiechają, to naprawdę czują radość. Są myśliwymi, którzy potrafią z mistrzowską precyzją ustrzelić uciekającą antylopę. Każdy robi to, co umie najlepiej. Nikt nie składa obietnic bez pokrycia, bo życie natychmiast weryfikuje każde słowo. Nie ma więc potrzeby, żeby kłamać.
W ostatnich dziewiczych miejscach na świecie ludzie są zwyczajnie i po prostu sobą. Nie muszą nikogo udawać, nie muszą na co dzień starać się udowodnić swojej wartości, nie mają potrzeby kreowania swojego wizerunku ani manipulowania ludźmi. I dlatego tak często do nich wracam.


Rozdział 21
Zagadka Floriana
Wiele wskazywało na to, że Florian jest robotem. Po kilku dniach obserwowania go z bliska całkiem poważnie zaczęłam się zastanawiać czy przypadkiem nie jest istotą nieziemską, cyborgiem skierowanym do pracy na planecie Ziemia. Mógł być też genialnym przestępcą skazanym za wybitne mo rderstwo, a następnie wynajętym przez ekipę telewizyjną na potrzeby nakręcenia programu o tragicznej śmierci białych turystów w paszczy lwa na afrykańskiej sawannie.
Najbardziej podejrzliwie patrzyłam na Floriana codziennie rano. Wyobraźcie sobie obozowisko na dzikiej sawannie. Nie ma kuchni, piecyka, elektryczności, zlewu ani bieżącej wody. Po chłodnej nocy spędzonej w namiocie wyczołgujemy się na światło dzienne. Dookoła szeleszczą wysokie
trawy, kląskają zachwycone porankiem ptaki, niebo wypełnia się świetlistym błękitem, a wiatr przynosi ze sobą... skwierczenie smażonych kiełbasek, obracanie się frytek w tłuszczu, zapach smażonych jajek i gorącej grzanki!
Nie wiadomo skąd jak duch pojawia się nagle Florian. Szczupły i gibki, zręcznie omija kolczaste zarośla i powoli rozbudzających się turystów, którzy zaczynają krążyć po obozie jak oszołomione blaskiem słońca nietoperze. Rozstawia najprawdziwszy stół na czterech nogach i przykrywa go serwetką. Strzepuje drobiny kurzu ze składanych polowych krzeseł, a potem wraca triumfalnie z termosem świeżo zaparzonej kawy.
Nie trzeba długo czekać, żeby z czeluści namiotów wyłoniła się pulchna Moira, za nią kościsty Gary o czułym spojrzeniu i oczywiście Michał. Zawsze był pierwszy przy stole i zwykle odchodził jako jeden z ostatnich. Pochłaniał kiełbaski w ilościach kosmicznych, podkreślając przy tym, że smażone kiełbaski i grzanki z masłem orzechowym na śniadanie są niezdrowe i tuczą, dodając zawsze z rozbrajającą szczerością, że �śpo prostu nie może sobie ich odmówić”.
A Florian dwoił się i troił, żeby nikomu nie zabrakło tego, co lubi najbardziej - ani bananów i grzanek (dla mnie), ani masła orzechowego,
jajek i kiełbasek (dla Gary’ego), ani jajek, grzanek i kawy (dla Moiry), ani jajek, grzanek, kiełbasek, masła orzechowego i kawy dla Michała.
Po nocnym powrocie z wioski Buszmenów i kilku godzinach snu wstałam rześka i z przyzwyczajenia pociągnęłam nosem - już w powietrzu powinny się unosić skwierczące obietnice śniadania. Sądząc po kolorze nieba musiało być po siódmej rano. Słyszałam wyraźnie charakterystyczne odgłosy stukania garnków i patelni mistrza Floriana, ale miałam dziwne wrażenie, że ten poranek nie będzie podobny do żadnego z poprzednich. Włożyłam spodnie i buty, chwyciłam butelkę z wodą i szczoteczkę do zębów i tak uzbrojona wyszłam na zewnątrz.
Obozowisko wydawało się spokojne. Sawanna też. Czym prędzej ruszyłam przed siebie. W obozowiskach na sawannie rzadko bywa bieżąca woda, korzystałam więc z tego, że wszyscy jeszcze śpią, znajdowałam krzaki akacji i robiłam sobie w nich mały prysznic. Akacje są dosyć zdradliwe pod tym względem, bo mają bardzo ostre i długie kolce. Używają ich głównie do walki z żyrafami, które przepadają za skubaniem listków ukrytych między kolcami, ale niestety blondynkom zaplątanym w gałęzie akacji dostaje się za wszystkich: i za żyrafy, i za pawiany, i za ptaki, które kradną im owoce.
Daję słowo honoru: kto raz nadzieje się na dziesięciocentymetrowy kolec akacji, zapamięta to do końca życia i jeżeli tylko zdoła, będzie omijał akacje szerokim łukiem do końca życia!
Mimowolnie wzdrygnęłam się na to wspomnienie. Jedynym większym krzakiem, za którym mogłabym ewentualnie się ukryć, była na pół wyschnięta akacja, która straciła wprawdzie większość liści, ale była uzbrojona w tysiące arogancko sterczących kolców. Musiałam znaleźć inne miejsce. Niestety, nigdzie w pobliżu nie rosło nic odpowiednio dużego. Rozważałam przez moment zrezygnowanie z kąpieli, gdy nagle dostrzegłam sporą kępę łagodnie wyglądających krzaków. Były wprawdzie niewysokie, ale na tyle gęste, że łatwo mogłabym się za nimi schować. Jedyna niedogodność polegała na tym, że znajdowały się dość daleko od obozu. Hm... Zastanowiłam się. Co może mi grozić?... Wąż? Lampart? Raczej nie, bo lamparty polują w nocy, a za dnia najchętniej śpią na drzewach. Lwy też raczej nie będą chciały odpoczywać po nocnym polowaniu na otwartej sawannie. Hieny? Usłyszałabym je z daleka. Słoni też raczej nie widać na horyzoncie, a poza tym nawet gdyby były bardzo głodne, to raczej nie próbowałyby zrobić ze mnie śniadania.
W pobliżu nie ma też sadzawki dla hipopotamów, więc z całą pewnością nie znajdę się na trasie ich
ścieżki prowadzącej na pastwisko. Pokrzepiona tą myślą, zarzuciłam sobie ręcznik na ramię i pospieszyłam naprzód.
Stałam właśnie pod zimnym strumieniem wody z butelki, gdy nagle krzakami wstrząsnęło przeraźliwe ujadanie. Potrząsnęłam głową, usiłując jak najszybciej powrócić do rzeczywistości i wytłumaczyć sobie jakoś ten niezwykły dźwięk. W obozowisku nikt nie ma psa - a nawet gdyby miał, to nie byłby w stanie wydać z siebie tak potężnego szczekania, które z całą pewnością wydobywało się nie z jednego pyska, ale z co najmniej stu. Skąd jednak na sawannie miałoby się wziąć stado psów?...
Byłam mokra, bez ubrania, a w oczach miałam pełno mydła, i pewnie dlatego tyle czasu zajęło mi uświadomienie sobie dwóch przerażających faktów: jedynymi zwierzętami, które mogłyby wydawać z siebie to koszmarne szczekanie są likaony. Najgroźniejszy przeciwnik lwa i najbardziej skuteczny myśliwy na sawannie, który potrafi zabić każde zwierzę. Na sawannie od kilku miesięcy panuje susza. Stada zebr i antylop przemieściły się w poszukiwaniu świeżej trawy. Zabłąkane stado głodnych likaonów które nie zawaha się zaatakować człowieka - szczególnie jeśli ten człowiek - tak jak ja - będzie prawie goły i oddalony od obozowiska!
Przed chwilą jeszcze dygotałam pod strumykami zimnej wody, a teraz oblało mnie gorąco. Zacisnęłam oczy i próbowałam je czym prędzej wypłukać z potwornie szczypiącego mydła, resztką świadomości rejestrując fakt, że dzikie psy szczekają coraz bardziej wściekle, tak jakby właśnie namierzyły swoją ofiarę i próbowały ją wypłoszyć z kryjówki. Po omacku znalazłam ręcznik i szarpnięciem zerwałam go z krzaków. Nie dostaniecie mnie na śniadanie!!!
Błyskawicznie oceniłam swoje szanse. Nie mam gdzie się schować, bo krzaki są zbyt małe i cienkie. Ucieczka nie wchodzi w grę, bo może tylko rozjuszyć prześladowcę i spotęgować instynkt łowcy, który nakazuje gonić za uciekającą ofiarą. Z braku niewidzialnej peleryny Harry’ego Pottera, Czapki Niewidki oraz przenośnej armaty Jamesa Bonda pozostało mi tylko jedno - walczyć. Albo zginąć w paszczach likaonów, ale tej drugiej możliwości w ogóle do siebie nie dopuszczałam.
Jak przez mgłę na tle rozjuszonego jazgotania dzikich psów usłyszałam jakiś ludzki głos, upiorne mydło w końcu spłynęło ze łzami po moich policzkach i wreszcie udało mi się otworzyć oczy. Wrzasnęłam.
I usłyszałam w odpowiedzi taki sam wrzask.
Oraz wrzask znacznie mniejszy.
Pierwszy był z całą pewnością mój. Trzeci
wydobywał się z ust masajskiego chłopca o pokrwawionej twarzy. A drugi... Gdyby nie jazgoczące okoliczności, pomyślałabym, że mój rozdrażniony
i piekącym mydłem umysł produkuje
nieprawdopodobne wizje, w których pomarańcza wygląda jak słońce, żuczek rohatyniec zamienia się w nosorożca, a Michał... staje się bohaterem.


Rozdział 22
A tak likaonów
Muszę się cofnąć znów do początku tego dnia. Michał obudził się wcześnie rano, czując niepokonaną potrzebę natychmiastowego oddalenia się w krzaki. Pospiesznie naciągnął na siebie spodnie i koszulę, po czym wyszedł z namiotu. Zapewne zachwycił się ciszą i spokojem nieba rozświetlanego pierwszymi promieniami słońca, z zachwytem witanymi przez licznie zgromadzone na sawannie ptactwo. Być może nawet zasłuchał się i zapatrzył w ten afrykański poranek, na skutek czego pewnemu przytłumieniu uległy zmysły, które zazwyczaj o każdej porze dnia i nocy wyświetlały mu w głowie pełną listę potencjalnych zagrożeń i niebezpieczeństw. A może Michał podświadomie pragnął jak najszybciej oddalić się od przerażającego obozowiska, w którym nocą być może roiło się od pająków. .. W każdym razie wypełzł z namiotu i zaczął
iść przed siebie, poganiany pewną naglącą potrzebą. W pewnej chwili z ulgą dostrzegł na horyzoncie kępę krzaków. Jedyną kępę krzaków w okolicy - tę samą, która nieco później dostrzegłam i ja.
Dotarł do niej bez przeszkód. Kiedy po pewnym czasie wstał, gotów do drogi powrotnej, zorientował się, że czasie minionych kilku minut świat dookoła uległ gwałtownej przemianie. Na niebo przypłynęły ciężkie białe chmury usiłujące zgasić słońce, tymczasem na sawannie po porannej pustce i bezruchu, zaczęły się rozgrywać sceny mrożące krew w żyłach. Michał najpierw ze zdumieniem dostrzegł masajskiego chłopca, który pędził co sił w nogach, obiema rękami przyciskając do piersi jakiś skarb. W następnej sekundzie nie wiadomo skąd z traw wyskoczyło stado psów, które natychmiast puściło się w pościg za chłopcem, oznajmiając światu swoją obecność przenikliwym, hipnotyzującym szczekaniem. Chłopiec aż podskoczył z przerażenia, ale nie wypuścił z rąk zawiniątka, przeciwnie, nawet przycisnął je mocniej do siebie, mimo że utrudniało mu ucieczkę. Biegł na przełaj po pustej sawannie, zwinnie przeskakując kamienie i nierówności, a kiedy zobaczył przed sobą w oddali kępę krzaków, instynktownie skierował się w jej stronę.
Tam właśnie znajdował się Michał - jeszcze w pozycji kucającej, a więc niewidoczny. Po
drugiej stronie krzaków znajdowałam się ja - aktualnie na etapie walki z szamponem zalewającym mi oczy. Nawet gdybym znajdowała się akurat tylko w polskiej wsi, słysząc wściekłe jazgotanie psów, miałabym ochotę uciekać gdzie pieprz ros'nie. Na afrykańskiej sawannie było to tym bardziej pożądane i niestety o wiele bardziej skomplikowane. Pieprz bowiem rośnie na Zanzibarze. A dzieli mnie od niego nie tylko kilkaset kilometrów po pylastych drogach Tanzanii oraz Kanał Zanzibarski wypełniony hektolitrami wody z Oceanu Indyjskiego, ale także kolczaste krzaki i wściekłe likaony, które są najbardziej niebezpiecznymi zwierzętami sawanny.
Nie weźmiecie mnie żywcem! - pomyślałam, wściekle trąc pięściami po oczach, usiłując pozbyć się szczypiącego szamponu, co jednak odnosiło wprost przeciwny skutek. Macając po omacku z poszukiwaniu ręcznika, poczułam jednocześnie jak żrący ból przenika z moich oczu do środka głowy i pali mnie od wewnątrz.
- AAAAAAaaaa! - wrzasnęłam.
- AAAAAAAAAA! - usłyszałam w odpowiedzi.
- Aaaaaaaaaaa! - zabrzmiało obok jak nieśmiałe echo, a wszystkie te trzy okrzyki były tak potężne, że przebiły się nawet przez jazgotanie likaonów oraz uświadomiły moim spienionym szamponem zmysłom, że nie jestem tam sama.
Oczy otworzyły mi się jak klapki reflektorów. Resztka szamponu wypłynęła z nich pewnie razem z parującym ze mnie strachem. Widok, jaki roztoczył się przede mną, był jednak tak zdumiewający, że zaczęłam podejrzewać afrykański wiatr
o roznoszenie środków halucynogennych i nieodpowiedzialne tworzenie fatamorgan.
Oto na suchej jak pieprz żółtej sawannie nie wiadomo skąd pojawił się masajski chłopiec ociekający krwią, który najwyraźniej był celem pogoni zwartej watahy wyszczerzonych z wysiłku likaonów. Naprzeciw nim jednak z prędkością rakiety kosmicznej pędził dyszący zemstą Michał. Najdziwniejsze jednak było to, że nie uciekał sprzed dzikich paszcz! Sprintem godnym kenijskich maratończyków zmierzał dokładnie w sam środek kłów, pazurów i łakomie rozwartych szczęk! Nie zdążyłam nawet krzyknąć, gdy wparował w sam środek stada.
Wtedy poczułam, że biorę udział w filmie o potworach, które nie panują nad swoją transformacją
zamieniają się w ryczące wilkołaki wypełnione od stóp do głów jedynie pragnieniem świeżej krwi.
Michał wpadł w szał. Wskoczył w środek stada i zaczął rozdzielać tak rozjuszone kopniaki, że zdezorientowane likaony kręciły się ze skomleniem wokół własnych ogonów. Masajski chłopiec upadł na ziemię, krzycząc i zakrywając rękami głowę, a Michał szalał. Gdyby na sawannie pojawił
się teraz żelazny słoń, Michał zdeptałby go jednym ruchem stopy. Gdyby przybiegł wygłodniały lew, zostałby natychmiast wysłany w dalszą drogę w kosmos. Gdyby przyczołgał się stukilogramowy krokodyl, pożałowałby nie tylko dotychczasowych pięciuset lat spędzonych na ziemi, ale i następnych pięciuset lat życia w przyszłości. Michał zachowywał się jak pirania w amoku. Nie bacząc na śmiertelne niebezpieczeństwo, ryzykując swoim zdrowiem i życiem, wypełniał swoją nadzwyczajnie tajną misję, która była otoczona tak wielką tajemnicą, że nawet on sam nie znał jej celu.
Likaon to najgroźniejszy zabójca na sawannie. Ma tak silne zęby, że kruszy nimi kości. Poluje zawsze w stadach, a myśliwi rozstawieni na skrzydłach porozumiewają się ze sobą określonymi sygnałami. W odróżnieniu od innych drapieżników afrykańskiej sawanny, potrafią długo i wytrwale ścigać zdobycz.
Lwy stosują inną technikę, kryjąc się w trawie i podkradając się w ukryciu do najsłabszej albo chorej ofiary. Starają się ją oddzielić od stada, by potem po krótkim pościgu złapać ją za gardło i udusić.
Gepardy są najszybszymi biegaczami na sawannie, ale ich sprint nie może długo trwać. Czekają więc na najbardziej odpowiedni moment, starając się podejść niepostrzeżenie jak najbliżej do ofiary.
Potem rzucają się w pos'cig, osiągając prędkos'ć nawet 120 kilometrów na godzinę. Pos'cig jest krótki, ale tak wyczerpujący, że gepard siedzi potem nad zdobyczą i ciężko dyszy, bo nawet jeśli jest bardzo głodny, nie jest w stanie nic zjeść.
Likaony zabijają 80% zwierząt, za którymi rzucą się w pościg. To rekordowy wynik na sawannie. Żaden inny drapieżnik nie ma takiej skuteczności. Potrafią długo i wytrwale gonić ofiarę na otwartej przestrzeni. Nie boją się atakować zwierząt wielokrotnie większych i cięższych od siebie, takich jak bawół, żyrafa czy olbrzymia antylopa eland, która waży tonę. Po zbliżeniu się do uciekającej ofiary, likaony rzucają się na nią w ściśle określonym szyku. Jeden likaon chwyta zębami za ogon, drugi za dolną wargę, a pozostałe wgryzają się w brzuch, rozrywając skórę i wyszarpując wnętrzności.
Takie właśnie wściekłe stado widziałam teraz przed sobą. Chłopiec leżał skulony na ziemi, a dookoła niego szalał dziki pogromca, który miotał błyskawice wściekłości z pozornie niewinnych zielonych oczu, a jego nogi były szybsze od nóg Bruce^ Lee, Neo z Matrixa i Stevena Seagalla razem wziętych. Michał wyglądał jak maksymalnie wkurzony android, który wykorzystuje swoje nadludzkie moce do zaprowadzenia porządku na planecie Ziemia, gdzie przypadkiem musiał wylądować.
Nie po raz pierwszy zresztą pomyślałam, że przybył do Afryki z kosmosu.
On o mnie zapewne pomyślał dokładnie to samo, ponieważ kiedy ostatni likaon uciekał co siły w nogach z podkulonym ogonem i nie mogąc powstrzymać żałosnego skomlenia, Michał otrzepał ręce i spojrzał na mnie. I zdębiał.
I właściwie wcale mu się nie dziwię.
Kiedy usłyszałam jazgot likaonów, wyskoczyłam zza krzaków nie bacząc na mój wielce skąpy strój. Trudno właściwie byłoby go nazwać �śstrojem”, ponieważ miałam na sobie jedynie krótkie spodenki i resztkę piany z szamponu, która ściekła mi z włosów. Oraz oczywiście ręcznik, który w bojowej pozycji ściskałam w ręce. Czym prędzej więc podniosłam go w miejsca strategicznie odkryte. Staliśmy tak jeszcze przez kilka sekund, wlepiając w siebie nawzajem absolutnie zdumione spojrzenia.
Michał nagle jakby odzyskał świadomość. W jego oczach pojawił się najpierw przytomny błysk, a potem jakaś dziwna myśl, która kazała mu się natychmiast odwrócić i pochylić nad ma-sajskim chłopcem, który wciąż leżał skulony ze strachu na trawie.
- Okej, okej? - powtarzał szczerze zaniepokojonym głosem, głaszcząc chłopca po głowie.
- Chyba nic mu się nie stało - powiedziałam, chwytając pośpiesznie za koszulę, wkładając ją na siebie i podchodząc kilka kroków bliżej.
- Nienawidzę psów! - wyrzucił z siebie Michał. - Raz o mały włos nie zaatakowały mojego syna.
- Masz syna?! - zdumiałam się.
- Dwóch - odpowiedział z dumą i bez wahania dodał: - Życie bym za nich oddał.
Chłopiec ostrożnie przechylił głowę i rzucił nam przerażone spojrzenie.
- Don’t be scared - powiedział łagodnie Michał. - Nie bój się. Jestes'my przyjaciółmi. Gdzie jest twój tata?
W tej samej chwili uzmysłowiłam sobie wojenną wrzawę, która od kilku sekund zbliżała się z prędkością huraganu. Biegli ku nam wszyscy: chudy Szkot i jego pucołowata narzeczona, David tętniący jak hipopotam i Florian ledwie dotykający stopami ziemi, dyrektor obozowiska i wszyscy pozostali turyści, kucharze, kierowcy i inni bliżej niezidentyfikowani osobnicy, którzy zaczęli nas ściskać, całować, klepać po plecach i krzyczeć jak szaleni.
- Ale o co chodzi? - dopytywał się Michał, ale kiedy został uniesiony na wielu rękach, które z radosnym triumfem skierowały się w stronę obozowiska, wreszcie zamilkł i przyłączył się do ogólnego wiwatowania.
A chłopiec znikł.


Rozdział 23
Porwanie
Gdyby w dzikim pustkowiu afrykańskiej sawanny dało się zdobyć złote trąby, to grałyby teraz wniebogłosy, żeby uczcić największego bohatera od czasów Janosika. Obozowisko aż huczało od gratulacji, zachwytów i gromkich okrzyków podziwu skierowanych pod adresem Michała. Został przyniesiony do obozu, posadzony na krześle, co chwilę podbiegał ktoś, żeby sprawdzić czy jest cały i zdrowy, uścisnąć mu rękę, poklepać po plecach albo przynajmniej cmokając pokręcić nad nim głową.
Muszę przyznać, że były to gratulacje zasłużone. Żaden człowiek bez broni nie ma szans na pokonanie stada likaonów, szczególnie jeśli jest to stado głodne i zdesperowane - a zdaje się, że tak właśnie było w tym przypadku. Podczas pory suchej zwierzęta roślinożerne wędrują przez
wiele kilometrów w poszukiwaniu czegokolwiek, co nadawałoby się do zjedzenia i byłoby w kolorze bardziej zielonym niż żółtym. Sawanna wygląda jak wielki ugór spalony słońcem. Za oddalającymi się stadami zebr i antylop podążają coraz bardziej wychudzone drapieżniki. W cienkiej, suchej trawie ciężko jest się ukryć i trudniej zbliżyć niepostrzeżenie do ofiary.
Michał przez bardzo krótką chwilę był zaskoczony, ale kiedy zobaczył wokół siebie rozświetlone radością i podziwem twarze, natychmiast odnalazł się w nowej roli.
- Dziękuję, dziękuję - powtarzał z łaskawym wyrazem twarzy i skwapliwie przyjmował składane mu hołdy.
- Nie spodziewałaś się, co? - zapytał mnie lekko wyzywającym tonem, kiedy usiedliśmy do śniadania. - Jeszcze do czegoś ten Michał się nadaje, co? Nie jest wcale taki całkiem beznadziejny, co?
- Prawda - przyznałam, sięgając po grzankę. -Nie spodziewałam się.
- Długo będą mnie tutaj pamiętać! - puszył się Michał, zagryzając kiełbaską. - Rzadko trafia się taki gość.
- To prawda - uśmiechnęłam się, podsuwając mu jeszcze jedno sadzone jajko.
- Tak, muszę się teraz lepiej odżywiać - powiedział z przekonaniem Michał, nakładając sobie na
talerz kolejne ociekające tłuszczem kiełbaski. - Na wypadek gdybym znów musiał ratować komuś życie. Gdzie jest Florian? Może usmaży nam jeszcze coś specjalnie na to uroczyste śniadanie.
Florian zmaterializował się w ułamku sekundy.
- Bekon? - zaproponował.
- Bekon! - zgodził się bez wahania Michał.
- Właśnie tego było mi trzeba! A ty?... - zapytał, z wielkim politowaniem patrząc na moją grzankę z bananem. - Musisz więcej jeść! - dodał z troską.
- Popatrz na mnie!
- Patrzę na ciebie - odrzekłam, spoglądając w jego duże zielone oczy. Doprawdy nie potrafiłam sobie wyjaśnić zdarzeń minionych godzin, szczególnie w kontekście tego wszystkiego, czego miałam okazję się już wcześniej o Michale dowiedzieć. -Więc masz dwóch synów? - zagadnęłam po chwili.
- Tak - jego twarz rozświetliła się radością. -Jeden ma dziewięć lat, drugi siedem, w tym roku zaczyna szkołę. Piotruś i Maciuś.
- I nie lubisz psów? - próbowałam dalej kojarzyć fakty.
- Nie lubię - Michał natychmiast się zachmurzył. - Mam kilka traumatycznych wspomnień z dzieciństwa, a potem bardzo podobna historia przytrafiła się jednemu z moich synów i od tamtej pory... - Michał ścisnął w ręce widelec, który w odpowiedzi żałośnie pisnął.
Oboje spojrzeliśmy na niego z pełnym rezerwy zaskoczeniem. Co jeszcze miał przynieść ten niezwykły dzień?
- Niestety - powtórzył cieniutkim głosem Florian, a my odetchnęliśmy z ulgą. Widelce nie mówiły ludzkim głosem. - Bekonu brak.
- Bekonu brak?! - powtórzył ze zdumieniem Michał. - Bekonu brak?
- Zniknął - odrzekł Florian krótko.
- Zniknął?!
- W nocy.
- Ach! - odetchnął z ulgą Michał. - Domyślałem się tego!
- Domyślałeś się? - wtrąciłam.
- Intuicyjnie - odrzekł Michał lekkim tonem. - Tak samo jak było z tymi psami. Obudziłem się rano i wiedziałem, że wydarzy się coś takiego, co odmieni czyjeś życie.
- To może więcej kiełbasek? - zaproponował Florian.
- Bardzo chętnie - zgodził się Michał, wycierając wilgotną grzanką żółtko z talerza. - Nie wiedziałem tylko - dodał, zatopiony we własnych myślach - że to ja zostanę bohaterem.
- A gdybyś wiedział? - mimo woli uśmiechnęłam się.
- Gdybym wiedział?...
- Gdybyś wiedział, że w chwili, kiedy wyjdziesz poza obozowisko, będziesz musiał zdecydować,
czy chcesz ryzykować własnym życiem żeby uratować innego człowieka, to?...
- Oczywis'cie! - odrzekł Michał bez namysłu. - Przecież jestem bohaterem!
Zaczęłam się śmiać, przypominając sobie wszystkie bohaterskie czyny Michała - jego walkę ze skorpionami, pająkami, pawianami i własnymi słabościami, które mimo jego supermeńskich przekonań o własnej odwadze, zawsze okazywały się silniejsze. Kiedy w końcu przestałam chichotać, zaskoczyła mnie cisza. Tym bardziej uderzająca, że przecież siedzieliśmy przy śniadaniu. Tymczasem Michał nie mlaskał przy jedzeniu kiełbasek i nie chrupał grzankami. Siedział nieruchomo jak kamień, a kolor skóry na jego twarzy także nagle stracił rumiany odcień, zamieniając się w bladość betonu. Na nasz wesoły, słoneczny stolik pełen smakowitych kąsków padał dziwny cień. Podniosłam głowę.
Masajscy wojownicy są wielcy. W najbardziej dosłownym znaczeniu tego słowa. Są smukli, wysocy i muskularni, a ich tętniące mocą bicepsy zawsze wystają poza okrywające je czerwone szaty.
Masajscy wojownicy wielce wkurzeni są jeszcze bardziej potężni niż zwykle. Tacy dwaj właśnie stali nad naszym stolikiem, a jeden z nich wyciągniętym palcem wskazywał prosto na Michała, mówiąc w masajskim języku coś, co brzmiało jak:
- Poznaję, to on!!
Poczułam się nieswojo. Bohater siedzący obok mnie skulił się jak balonik przekłuty igłą.
- To on!! - powtarzał uparcie stojący nad nami Masaj.
Atmosfera świętowania nagle prysła. Turyści, którzy jeszcze kilkanaście minut wcześniej przychodzili z gratulacjami, teraz rozpłynęli się w niewidzialnej afrykańskiej mgle. Kierowcy pilnie zajmowali się pakowaniem samochodów, kucharze gotowaniem, a przewodnicy odczytywaniem szlaków na mapach. Zostaliśmy oddzieleni od reszty obozowiska murem wielkich ciał masajskich wojowników, którzy nie spuszczali z nas wzroku.
Nagle tuż przy nich pojawił się Florian.
- Przyniosłem więcej kiełbasek - powiedział jak gdyby nigdy nic, stawiając na stoliku talerz pełen skwierczących parówek.
Ich oszałamiający zapach poruszył wszystkich. Michał, który usiłował jak kameleon wtopić się w otoczenie, by zniknąć z oczu wojowników, nagle drgnął. Masajowie z nową energią przystąpili do wytykania nas palcami, nawet mój nos zadygotał z tęsknotą.
- Hamjambo? - rzucił Florian w kierunku wojowników.
- Hatujambo - odpowiedzieli zgodnie.
- Jambo - dorzuciłam czym prędzej w imieniu swoim i Michała, trącając go nogą pod stołem.
swoich słów potrząsaniem dzidami. Florian kiwał ze zrozumieniem głową, potem wzrokiem ocenił ostros'ć dzidy oraz sprawność mięsni jej właścicieli, po czym oświadczył:
- On musi iść z nimi.
- On?... - zapytałam, wskazując oczami na Michała. Florian skinął głową. - Dokąd?!
- Do nich.
- Jak to?!
- Oni przyszli tu po niego. Bez niego nie odejdą.
- Ale dlaczego?
Florian spojrzał na mnie takim wzrokiem, jakbym przed chwilą wyszła z kosmicznego spodka.
- Nieważne, dlaczego - zreflektowałam się. -Musimy poprosić Davida i szefa obozowiska, może oni potrafią nas obronić.
- Oni już wiedzą - odrzekł krótko Florian.
- Co wiedzą?... - zdumiałam się.
- Oni już rozmawiali z szefem obozowiska -wyjaśnił Florian, wzrokiem wskazując na wojowników. - Zanim przyszli tutaj.
- I co teraz? - zapytałam, kompletnie zaskoczona. Co to ma niby oznaczać? Że na tanzańskiei sawannie zostaniemy zakładnikami Masajów?
- Oni mówią, że macie z nimi iść - potwierdził Florian beznamiętnym głosem. - To jest ich terytorium.
Zapadła cisza. Masajowie nagle zamikli. Spojrżałam na Michała, który od pewnego czasu nie
dawał oznak życia. Siedział sztywno na krześle z dłonią przyciśniętą do kieszonki koszuli, jakby chciał przytrzymać wyrywające mu się z piersi serce. Miał dziwny wyraz twarzy.
- Michał? - dotknęłam jego ręki.
Nawet nie drgnął. Zahipnotyzowanym wzrokiem wpatrywał się w Masajów, pochłaniając oczami nie tylko ich ogniście czerwone stroje, ale także rozciągnięte uszy zdobione koralikami, ślady czerwonej farby na twarzach i długie czerwone włosy zaplecione w ciasne warkoczyki, które opadały im swobodnie na plecy, a na czole były ściągnięte w trójkątną spinkę. Wydaje mi się, że z takim samym podziwem wpatrywał się w ich nagie, muskularne ramiona, wystające spod dwóch przewiązanych na ukos kawałków czerwonej tkaniny.
- Michał! - powtórzyłam.
- Chodźmy - powiedział nie ruszając się z miejsca.
Masajowie cofnęli się o krok, żeby zrobić mu miejsce. Zachowywali się tak, jakby rozumienie języka polskiego nie sprawiało im najmniejszych trudności.
Michał wstał. Złapałam go za rękę.
- Chodźmy - powtórzył patrząc Masajom prosto w oczy, a oni łagodnym gestem wskazali mu drogę.
- Zwariowałeś? - potrząsnęłam go za ramię. -Pomyśl o swoich synach!
- Robię to właśnie dla nich - wyjaśnił Michał z niezmąconym spokojem.
Florian przyglądał mu się z dobrotliwym i pełnym akceptacji uśmiechem na pełnych wargach.
- Michał! - usiłowałam przywołać go do porządku, ale spojrzał na mnie tak, jakby został zaklęty i znajdował się w głębokim transie.
- Chodź ze mną - poprosił najbardziej zwyczajnym tonem na świecie.
- Po co? - zapytałam zimnym tonem, żeby go ostudzić. - Mam ci uratować życie?
- Tak - uśmiechnął się ciepło i odrzekł, patrząc mi prosto w oczy. - Tak jak ja uratowałem dzisiaj życie tobie.


Rozdział 24
Wojna
Oprócz podręcznego plecaka ze sprzętem fotograficznym, notatnikiem i szczoteczką do zębów zabrałam też ze sobą złe przeczucia. Z jednej strony mogłam oczywiście zostawić Michała same go, ale wystarczyło spojrzeć w jego dziwnie płonące oczy, żeby odgadnąć, że znajduje się w stanie osobliwego zamroczenia i nie panuje nad swoimi emocjami. Może Masajowie rzucili na niego jakiś tajemny czar? A może to jest nietypowa reakcja na paniczny strach?
Jak mogłam go zostawić w takiej sytuacji? Najwyraźniej potrzebował kogoś, kto udając, że zabija komara, wymierzy mu sprawiedliwość i przywróci zdolność trzeźwego myślenia.
Na razie jednak wędrowaliśmy przez sawannę. Dwóch wielkich masajskich wojowników, sapiący
Michałoraz ja. Masajowie szli lekko, bez wysiłku, szurając lekko po wyschniętej trawie sandałami zrobionymi z opon samochodu. Michał początkowo gnał przed siebie jak różowy królik na baterie, ale napęd szybko zaczął mu się wyczerpywać. Pot ściekał mu z brwi na policzki i kapał na koszulę, która lepiła się do pleców. Stopy w markowych sandałach nabrzmiały z gorąca i wyglądały tak, jakby miały za chwilę rozsadzić skórzane paski. Przymierzałam się właśnie do rozpoczęcia akcji z komarem, która miała ocucić jego nieprzytomne zmysły, gdy nagle Michał stanął.
-Wo... wo... - łapał ustami powietrze jak ryba.
- Wojownicy? - podpowiedziałam.
- Pi... pi... pi... - zajęczał Michał.
- Chcesz być kurczakiem?
Michał rzucił mi mordercze spojrzenie. Wydawało się całkiem przytomne. Czyżby stał się cud?
- Nie chcę być kurczakiem! - powiedział ze złością. - Pić mi się chce!
- A zabrałeś wodę? - zapytałam rzeczowo.
Michał rozejrzał się po sawannie. Szukał chyba
kiosku, baru albo przynajmniej studni, ale każda kolejna sekunda przynosiła mu okrutną prawdę -dookoła nas znajdowała się najbardziej pusta i sucha sawanna, jaką można sobie wyobrazić.
- To dziwne - powiedział po chwili. - Przecież w każdym miejscu, gdzie żyją ludzie, musi być też woda.
- Dlaczego tak myślisz? - zapytałam, przypominając sobie osady Tuaregów na spieczonej słońcem pustyni Sahara, Indian na półwyspie Guajira w Kolumbii albo indyjskie kobiety wędrujące godzinami w poszukiwaniu wody na pustyni Thar w Indiach.
- To proste - odrzekł Michał. - Przecież ludzie muszą coś pić, więc nie zakładaliby wioski tam, gdzie nie można wykopać studni.
- A jeśli nie mają pieniędzy na wykopanie studni?
- Pomagają im różne organizacje międzynarodowe.
- A jeśli w ogóle nie wiedzą co to jest studnia, bo nigdy jej nie widzieli?
- To niemożliwe - oświadczył Michał z przekonaniem. - Podróżowałem trochę po świecie i wszędzie była jakaś studnia.
Masajowie przyglądali się nam ze zmarszczonymi brwiami. Jeden z nich wyciągnął dzidę i pokazał, że mamy iść dalej.
- Pić! - powiedział do nich Michał po polsku, udając, że wypija coś z niewidzialnej butelki.
- Óó! - odrzekł natychmiast wojownik, kiwając tak energicznie głową, że zafalowały jego
długie, rude splecione włosy, a ja poczułam zapach ochry i wędzonej ludzkiej skóry.
To jeden z najbardziej niezwykłych zapachów świata, który można znaleźć tylko w maleńkich ludzkich osadach leżących daleko od naszej cywilizacji miast i betonu. Życie ludzi mieszkających w dziewiczym buszu, dżungli albo na sawannie toczy się wokół ognia. Płomienie ogniska dają poczucie bezpieczeństwa, umożliwiają przygotowanie posiłku, odstraszają duchy i dzikie zwierzęta. To w najbardziej dosłowny sposób rozumiane �śognisko domowe”, które w naszym świecie dawno zostało zastąpione przez kaloryfer i elektryczną płytę do gotowania.
Ludzie wychowani wokół ogniska pachną dymem. Skóra Indian, Masajów albo Buszmenów jest przesiąknięta zapachem wędzonego dymu, drewna i płomieni. Tak samo pachną wszystkie przedmioty, które posiadają. Niektóre z nich mam w domu i trzymam je zawinięte w specjalne szczelne opakowania, które odwijam, kiedy chcę się przenieść myślami do indiańskiego shabono albo masajskiej manyatty. Wszystkie przedmioty, które od nich dostałam albo wymieniłam - pojemnik na strzały, drewniane rzeźby zwierząt i ludzi, sznurek z naturalnej bawełny - do dziś pachną dymem z ogniska, przy którym zostały zrobione.
am zapacÓó! - powtórzył jeszcze raz wojownik w języku maa. - Tak, tak!
- Widzisz? - odrzekł Michał nonszalanckim tonem. - Zaufaj mojej intuicji.
- Wolę zaufać swojej - odrzekłam chłodno i wyjęłam z plecaka butelkę wody mineralnej. Pamięć o zabraniu ze sobą wody to podstawa każdej wyprawy. Ludzki organizm nie jest w stanie bez niej funkcjonować.
Michał z trudem przełknął resztkę śliny, a musiało go to kosztować niemało wysiłku, bo zrobił się cały czerwony i oczy wyszły mu na wierzch.
Bez słowa podałam mu butelkę.
- Dziękuję - powiedział, ocierając usta. - To było dokładnie to, czego potrzebowałem najbardziej. Chodźmy! - dodał z nową energią, co wyraźnie ucieszyło Masajów. - Daleko jeszcze?
Na polskie pytanie odpowiedzieli mu po masajsku, ale najwyraźniej te dwa języki mają mnóstwo ze sobą wspólnego, bo choć brzmią kompletnie inaczej, to jak dotąd osiągaliśmy perfekcyjne wręcz porozumienie.
- Na pewno mają w swojej wiosce studnię -powiedział wyjaśniająco Michał, choć było to raczej tłumaczenie z jego myśli niż z języka maa.
- Już się nie mogę doczekać!
- Znam łatwiejsze sposoby zdobycia wody
do picia - powiedziałam tym bardziej suchym
głosem, że mnie też zaczynało doskwierać pragnienie. - Wystarczyło zostać w obozowisku.
- Ty nic nie rozumiesz! - obruszył się Michał i spojrzał na mnie płonącymi oczami. - Ja marzyłem o tej chwili od wielu lat!
- Marzyłeś o tym, żeby umrzeć z odwodnienia w sercu afrykańskiej sawanny? Czy o tym, że zostaniesz uprowadzony przez wojowników z dzidami?
- Marzyłem o tym - odrzekł natchnionym głosem Michał - że pewnego dnia odkryję wioskę prymitywnych ludzi i zamieszkam razem z nimi... Pokażę im jak można żyć. Obiecałem moim synom, że przywiozę zdjęcia masajskich dzieci! Muszę dotrzymać słowa, a teraz wiem, że to jest możliwe! Nawet nie wiesz jakie to jest dla mnie ważne! Po prostu najważniejsze na świecie!
- Teraz rozumiem - powiedziałam krótko. -Wolisz ryzykować życiem dla kilku zdjęć niż mieć pewność, że zobaczysz jeszcze swoich synów i bezpiecznie wrócisz do domu.
- Wrócę do domu - odrzekł z uporem.
- A jeśli Masajowie nie pozwolą ci zrobić żadnego zdjęcia?
- Może tobie pozwolą - spojrzał na mnie rezolutnie. - Mam przeczucie, że...
- Poza tym to nie są �śprymitywni ludzie” -przerwałam mu. - Mają własną cywilizację, która nie jest gorsza od naszej, tylko inna. Bo w innym
miejscu powstała.
- Właśnie - podchwycił Michał. - Właśnie o to chodzi!
- I dlatego chciałeś dać się porwać?
- Zrozum! - powiedział żarliwie Michał. - To była dla mnie jedyna szansa! Mam przeczucie, że...
Nagle zamilkł i zbladł. Nie dowiedziałam się jakie miał przeczucie. Zza wzniesienia wyłoniła się wioska, przed którą stała grupa wojowników. Mieli w rękach nie tylko dzidy z bardzo ostrymi grotami. Wyglądali tak, jakby wyruszali właśnie na wojnę, z tarczami, maczugami i kijami, wymalowani na czerwono, przystrojeni w futra dzikich zwierząt, paciorki i ozdoby ze strusich piór.
Nasi Masajowie przyśpieszyli kroku, popychając nas od tyłu i odcinając nam tym samym drogę ucieczki. Michał nerwowo oblizywał usta. Myślał pewnie o tym samym, co ja - czy to przeciwko nam została wytoczona ta wojna? A jeśli tak, to jak się zakończy?...


Rozdział 25
W masajskiej wiosce
Z każdym krokiem coraz wyraźniej widzieliśmy nie tylko kamienne twarze wojowników, ale i szczegóły ich uzbrojenia. Masajskie dzidy różniły się od siebie głównie długością ostrza. Niektóre miały krótki, szeroki grot, inne ozdobnie skręcone metalowe ostrze, a jeszcze inne wyglądały jak długie, proste szable osadzone na krótkim drzewcu. To była druga wielka armia - bo wydawało się, że dzidy nie mogą się już doczekać jak najbliższych spotkań z naszymi ciałami, żeby przeszyć je na wskroś. Dlatego wysyłały do nas ostrzegawcze bły-śnięcia światła odbitego od słońca. Dzidy były chyba bardziej niecierpliwe od samych wojowników.
Zbliżaliśmy się powoli i bardzo niechętnie. Gdyby nie popychający nas Masajowie, pewnie
wolelibyśmy zamienić się w Scarlett 0’Harę i Rhet-ta Butlera, czyli po prostu ulecieć z wiatrem, ale z wielu powodów nie było nam dane zamienić się w bohaterów tej romantycznej historii. Michał wyglądał jak płetwonurek bez ekwipunku, który dopiero co wynurzył się na powierzchnię spod wody, bo wcześniej strasznie się pocił z gorąca, a teraz dodatkowo oblewał potem ze strachu. Nawet jego pięknie ułożona grzywka nastroszyła się wojowniczo i sterczała mu nad czołem jak irokez.
A wojownicy spokojnie czekali. Nie drgnął im ani jeden muskuł na twarzach, na ustach nie podzieli- jawił się nawet cień uśmiechu. Długie włosy wy-
wysmarowane zwierzęcym tłuszczem i czerwonym
barwnikiem też nie poruszały się na wietrze. Wiatr
delikatnie i nieśmiało muskał ich czerwone szaty,
które pozwalały sobie na odrobinę swawolnego
podrygiwania, ale poza tym dookoła trwała wielka
cisza i kamienny nieruchomy spokój. Pozorny
spokój, taki jak czasem tuż przed nadejściem burzy,
Spojrzałam na Michała. Miał taki wyraz twarzy, jakby stał na wierzchołku góry, z którego za
chwilę ma zamiar zacząć spadać. Kurczowo zaciskał
w rękach paski od małego plecaka, gdzie jak się domyślałam, trzymał aparat fotograficzny i testament.
Po czerwonej, nabrzmiałej z wysiłku i gorąca twarzy
płynął kolejny strumyk potu, by skapnąć potem
na mokrą koszulę i czarne od wilgoci skórzane sandały. Wielkimi, szeroko otwartymi zielonymi oczami wpatrywał się w wojownika okrytego lwią skórą i widziałam, że znów wpada w dziwnie hipnotyczny stan.
Ścisnęłam w ręce pustą butelkę po wodzie. Nad cichą, dziewiczą i absolutnie spokojną sawanną rozległ się przerażająco głośny i wyzywający odgłos kruszonego plastiku, który zabrzmiał jak wystrzał z armaty. I chyba dokładnie tak został odebrany przez mieszkańców wioski, ponieważ w następnej sekundzie wojownicy nagle zostali przywróceni do życia i z kamiennych posągów, które przypominali wczes'niej, teraz zamienili się w krzyczące, natarczywe i niecierpliwie spragnione świeżej krwi wcielenia wszystkich armii świata.
Zrobiłam krok wstecz, ale było już za późno. Wpadłam w coś wielkiego, miękkiego i ciepłego, a chwilę później dookoła nas zaroiło się od czerwonych strojów, wielkich strusich piór ułożonych w pióropusze dookoła masajskich twarzy, dzid. tarcz i umięśnionych ramion, które ze wszystkich stron sięgały w naszym kierunku. Zdążyłam jeszcze tylko usłyszeć zamierający jęk Michała, a potem straciłam orientację i kontrolę nad tym, co sie ze mną dzieje. Zostałam porwana do góry i uniesiona, co nie było nawet takie nieprzyjemne, gdyby
nie moja lewa ręka została przygnieciona, zmiażdżona i zapomniana gdzieś' na afrykańskiej sawannie, podczas gdy reszta mojego ciała znajdowała się już w drodze do masajskiej wioski.
- Stać! - wrzasnęłam z całych sił.
Nie miałam najmniejszego zamiaru rozstawać się z żadną z moich rąk. Być może w dawnych czasach pisarz mógł sobie pozwolić na pewną pobłażliwość w podobnej sytuacji, ale w dzisiejszych czasach jest to absolutnie nie do przyjęcia. Kiedyś' pisało się gęsim piórem po prawdziwym papierze, do czego rzeczywiście potrzebna była wyłącznie jedna, najczęściej prawa ręka. Ale w czasach komputera?!...
- Stać!! - wrzasnęłam jeszcze raz, czując jak moja lewa ręka zaczyna zdradzać pierwsze sygnały chęci opuszczenia mnie na zawsze. Coś w niej trzeszczało, pękało i naciągało się tak boleśnie, że zaczynało mi brakować tchu.
Udało mi się wierzgając nogami obrócić o 180 stopni i sięgnąć w głąb splątanego gąszczu masajskich rąk, nóg, dzid i grubych włosów zaplecionych w warkoczyki. Szarpnęłam jeszcze raz moją biedną i z każdą sekundą coraz bardziej się ode mnie oddalającą lewą ręką i w kłębach żółtego pyłu wzbijanego przez masajskie stopy zobaczyłam nagle wielkie zielone oczy Michała.
- Puszczaj! - krzyknęłam do niego. - Urwiesz mi rękę!!
Michał z całych sił ściskał mnie za ramię i zwisał z niego całym swoim ciężarem, czyli lekko biorąc jakimiś osiemdziesięcioma kilogramami żywej wagi, dodatkowo obciążonej oporem otaczających nas masajskich ciał.
Wojownicy zatrzymali się na moment, chyba tak samo zaskoczeni jak ja, a Michał skorzystał z tej okazji, żeby zarzucić na mnie jak lasso także swoje drugie ramię. Poczułam jak oblepia mnie coś lepkiego i gorącego, ale nie zdążyłam tego z siebie zrzucić ani nawet pomyśleć co innego mogłabym z tym zrobić, ponieważ w następnej sekundzie zapadła ciemność. Na mojej twarzy wylądował plecaczek Michała, a znajdujący się w nim aparat fotograficzny wyrżnął mnie w czoło z taką mocą. że w jasny afrykański dzień zobaczyłam wszystkie gwiazdy Drogi Mlecznej.
W tej sytuacji chwilowo przestałam odczuwać cokolwiek z wyjątkiem rozsadzającego bólu głowy, z czego skorzystał Michał oraz otaczający nas wojownicy. Został wydobyty spomiędzy maczug, dzid i nóg, otrzepany z afrykańskiego kurzu oraz uniesiony na silnych ramionach.
Kiedy potworne bębnienie w mojej głowie nieco ucichło, zdążyłam zauważyć, że zmierzam prosto do wnętrza wioski ogrodzonej wysokim
- kolczastych zarośli, który zapewne doskonale bronił ludzi znajdujących się wewnątrz przed dzikimi zwierzętami. Zapewne równie skutecznie uniemożliwiał niepostrzeżone wymknięcie się na zewnątrz. Na to ostatnie i tak nie miałabym zresztą szans z przyrośniętym do mnie wielkim spoconym osobnikiem, który kurczowo trzymając mnie za ramiona, przerażonym wzrokiem spoglądał na coraz bardziej oddalającą się otwartą sawannę. On chyba też zaczynał wreszcie rozumieć czym może się skończyć uwięzienie w masajskiej wiosce w samym sercu dzikiej Afryki.


Rozdział 26
Wspomnienie z przyszłości
Chaty wyglądały jak igloo zrobione z ziemi i zastygniętego błota. Nie miały ścian nakrytych dachem, tylko w całości zostały ulepione z jednolitego budulca, w którym rozpoznałam nie tylko czerwoną glinę, ale i wysuszone krowie placki. Ich byłe właścicielki wydawały się tak samo zaskoczone naszym widokiem, jak masajskie dzieci stojące w ciasnej gromadce.
Wojownicy triumfalnym krokiem przemaszerowali przez wioskę, po czym niespodziewanie pozwolono nam się wyplątać z dźwigających nas dotąd ramion przeplatanych dzidami, i stanąć na własnych nogach. Co za ulga! - pomyślałam, usiłując nie zwracać uwagi na Michała wciąż kurczowo trzymającego mnie za ramię.
- O matko!... - szepnął całkiem szczerze, wpatrując się w szczupłą, gibką masajską dziewczynę z dzieckiem na biodrze.
Rzuciła mu zalotne spojrzenie. Wielkie, szmaragdowe jak ocean oczy Michała musiały zrobić na niej nieziemskie wrażenie, tym bardziej teraz, kiedy otwierał je tak szeroko, jakby chciał w nich zatopić całą wioskę. Nawet wojownicy na moment przystanęli zdezorientowani, czy mają bronić swo-sgo terytorium przed nadciągającą powodzią, czy też cieszyć z nagłej obfitos'ci świeżej zieleni.
Nagle przypomniałam sobie jak dziesięć lat wczes'niej przywiozłam do domu dwa kociaki. Jeden był rudy, drugi szary, oba pręgowane. Nazwalam je Paragwaj i Urugwaj. Wniosłam je do pokoju i postawiłam na podłodze. Usiadły obok siebie, ciasno przytulone i wielkimi bezradnymi oczami rozglądały się po kompletnie nowym, nieznanym świecie, usiłując znaleźć w nim choćby najmniejszy znajomy element. My z Michałem pewnie wyglądajmy teraz podobnie.
Patrzyliśmy na gliniane chaty, przechodzące obok kobiety, dzieci siedzące w ciasnej gromadzie i brzęczące dookoła nich stada czarnych much.
- O matko!... - powtórzył bezwiednie Michał, który chyba właśnie dopiero teraz je dostrzegł, i ścisnął mnie jeszcze mocniej za rękę. - To straszne!
- Co jest straszne? - zapytałam, usiłując oswobodzić się z jego żelaznego us'cisku. Będę miała przez niego siniaki!
- Jak żyją te dzieci - szepnął Michał z przejęciem. - Zobacz, one nawet nie mają sił, żeby odganiać od siebie muchy!
Widok był rzeczywiście przejmujący, bo wielkie czarne muchy siedziały dzieciom na twarzach, wchodząc do oczu, nosa i ust. I naprawdę nikt ich nie odganiał, ale nie działo się tak z powodu wycieńczenia, tylko tradycji.
- Muchy przynoszą szczęście - powiedziałam.
- Czy bieda i choroby to jest dla ciebie szczęście?! - oburzył się Michał.
- Bóg Ngai zesłał na ziemię krowy razem z muchami, więc muchy są częścią boskiego wszechświata i nie należy ich przeklinać - wyjaśniłam. - Tak wierzą Masajowie.
Dzieci przyglądały się nam z ciekawością, mrugając kiedy bzyczące owady wpychały się do ich oczu. I chociaż much były setki, żadne z dzieci nie zrobiło ani jednego gestu, żeby je przegonić. Michał patrzył na nie z przerażeniem, potem spojrzał na mnie, ale nie znalazł w moim wzroku zrozumienia ani pomocy. Odwrócił się więc z powrotem i nie wiem w jakie kłopoty znów zdołałby nas wpakować, gdyby nie fakt, że w pustej wiosce niespodziewanie pojawili się wojownicy.
Wyglądali pozornie tak samo jak wcześniej, ale
włosy mieli czerwieńsze, miny surowsze, a dzidy
jeszcze bardziej błyszczące. Trzeba było przygotować się na najgorsze. Wciąż nie wiedzieliśmy w jakim
celu Masajowie przyprowadzili nas do wioski,
jakie mają zamiary ani kiedy pozwolą nam odejść.
Michał jedną ręką kurczowo trzymał mnie za ramię,
a w drugiej ściskał swój plecaczek, w którym
nosił - jak już zdążyłam się boleśnie na własnej
skórze przekonać - mały acz potwornie twardy
aparat fotograficzny. Nie chciałam pozwolić, żeby bieg wypadków porwał nas ze swoim nurtem, ale z drugiej strony...
- O matko! - jęknął Michał po raz trzeci i ostatni. A potem zostaliśmy porwani przez falę biegnących wojowników, która poniosła nas przez wioskę z powrotem do przerwy w kolczastym ogrodzeniu i na zewnątrz, gdzie zatrzymaliśmy się w końcu pod akacją. Mężczyźni stanęli w jednym rzędzie. Gdyby mieli być plutonem egzekucyjnym, to wybrali rzeczywiście wygodne miejsce. Akacja13 o kształcie parasola i takiej samej nazwie znakomicie chroniła przed ostrymi promieniami słońca, a krew rozpłatanych dzidami ciał ofiar szybko wsiąknie w suchą jak pieprz ziemia.
________________
13 Umbrella acacia, czyli dosłownie �śakacja parasolowa” (łac.
IAcacia tortilis), jeden z wielu gatunków akacji rosnących na sawannie, o bardzo rozłożystej, szerokiej i płaskiej koronie, która świetnie chroni przed słońcem.
Naprzeciwko wojowników zebrały się kobiety. Teraz wyglądało to jak rada całej wioski, która ma zadecydować o losach zielono- i błękitnookich, czyli Michała i mnie. Zapadła krótka cisza. W szeregach kobiet słychać było pewne poruszenie i poszturchiwanie, i nagle spomiędzy ich niebieskich sukien i wielkich kół z paciorków zawieszonych na szyjach, na puste miejsce pośrodku wyprysnął chłopiec.
Natychmiast tknęło mnie przeczucie. Spojrzałam na Michała, ale on trwał hipnotycznie zawieszony oczami na ostrzach błyszczących w słońcu dzid, jak gdyby chciał spojrzeniem pokonać ich moc i stępić na zapałki.
- Michał! - przywołałam go do rzeczywistości. - Poznajesz go?
- Poznaję - odrzekł Michał w transie, nie zmieniając ani na sekundę wyrazu twarzy. - Widziałem go kiedyś we śnie.
- Michał, widziałeś go w realu! Nawet skoczyłeś na niego dziś rano!
- To prawda - przypomniał sobie Michał z rozjaśnioną twarzą. - Skąd wiesz? Skoczyłem na niego i powaliłem go na ziemię, wyrwałem mu z rąk długą dzidę, odebrałem mu tarczę i walczyliśmy tak długo, że w końcu przyszła jego żona błagać o litość, a wtedy ja okazałem mu łaskę i pozwoliłem
odejść, ale smak jego krwi był tak prawdziwy, że
czułem ją wciąż na ustach kiedy się obudziłem. To był proroczy sen. Wiesz co zrobiłem potem?
- Pojechałeś' do psychiatry?
- Napisałem wiersz pod tytułem �śWspomnienie z przyszłos'ci”.
- To był sen - powiedziałam szybko - a teraz jest być może ostatnia minuta twojego życia. Skup się. Poznajesz tego chłopca?
- Chłopca?... - Michał zmarszczył czoło. Po takim pięknym śnie trudno pewnie było mu wrócić do rzeczywistości.
- Czy to nie jest ten sam, który...
- Tak! - przypomniał sobie Michał. - Chyba tak. To chyba ten chłopiec, któremu uratowałem dzisiaj rano życie! - dodał uroczystym głosem i wesoło do niego pomachał.
Twarz chłopca rozświetliła się uśmiechem. Patrzył na Michała błyszczącymi oczami, w których było tyle czystej radości, że nagle stało się coś dziwnego.
Te dwa uśmiechy wysłane do siebie na środku afrykańskiej sawanny zaczęły krążyć nad chłodnymi spojrzeniami wojowników, ostrymi ostrzami dzid gotowych do zabijania, nad milczącymi twarzami obserwujących nas kobiet, popłynęły w powietrzu dookoła masajskiego kręgu, przynosząc ze sobą najpierw drobne cienie zadowolenia
w kącikach ust, a potem coraz wyraźniejsze uśmiechy, które wkrótce zamieniły się w całkiem łatwe do rozpoznania objawy zadowolenia.
Nawet kiedy wojownicy zaczęli krzyczeć i uderzać dzidami o tarcze, wiedziałam od razu, że jest to jedynie objaw radości, a śpiewne krzyki kobiet brzmiały jak sygnał do rozpoczęcia wielkiego święta.
- To ja go uratowałem!... - powtórzył Michał nie kryjąc radości i dumy.
- To prawda - przyznałam z ulgą. - Gdyby nie ty, zostałby pewnie rozerwany na strzępy przez głodne likaony. Nawet nie wiesz jaką mają siłę w szczękach.
- Li-co? - zawołał Michał, przekrzykując śpiew Masajów.
- Likaony!
- Te psy?
- Nie ma bardziej niebezpiecznych psów na świecie! - roześmiałam się. - To są po prostu mordercy! Bez ciebie ten chłopiec nie miałby szans!
- Co ty powiedziałaś? - krzyczał do mnie Michał, kichając od tumanów pyłu wzbijanych przez stopy masajskich wojowników.
- Ten chłopiec nie miałby bez ciebie szans! - powtórzyłam, a potem zostałam porwana do kręgu kobiet, widząc kątem oka, że blady jak
ściana Michał biegnie truchtem między dwoma
posągowymi Masajami. Domyślałam się, że zgodnie ze zwyczajem rozpocznie się teraz adumu, czyli taniec skoków, w którym Michał zajmie honorowe miejsce. Jeśli wcześniej nie zemdleje, bo twarz miał białą jak prześcieradło.


Rozdział 27
Biała Masajka
W dorosłym życiu Masajów istnieją dwa zawody, które można wykonywać: zawód kobiety i zawód mężczyzny. Wybór dokonuje się sam, w zależnos'ci od tego w jakiej postaci człowiek przyszedł na świat.
Zawód mężczyzn polega na byciu wojownikiem i pasterzem. Te dwie funkcje tylko pozornie stoją ze sobą w sprzeczności. Krowa jest symbolem bogactwa. Im większe stado, tym potężniejszym milionerem jest jego właściciel, nic więc dziwnego, że opieka nad krowami jest jednym z najważniejszych zajęć, jakie można sobie wyobrazić.
Wojownik musi pilnować bezpieczeństwa zarówno swojego dobytku, jak i członków rodziny. Dlatego musi być mistrzem w posługiwaniu się włócznią, tarczą i innymi narzędziami wojny.
Umiejętność sprawnego posługiwania się nimi jest także sprawą honoru. Każdy młody mężczyzna musi przejść przez próbę odwagi, siły i bohaterstwa, kiedy samotnie staje oko w oko z lwem, uzbrojony jedynie w dzidę. Dopiero po zwycięstwie staje się prawdziwym maranem, wojownikiem.
Zawód kobiet polega na utrzymaniu w dobrym stanie i zdrowiu tego wszystkiego, czego tarczą i bronią strzeże mężczyzna. Kobieta buduje chatę, przynosi wodę i drewno na opał, opiekuje się dziećmi, oprawia zwierzęta, przygotowując z nich jedzenie. Do zajęć kobiet należy też robienie ubrań i wszelkich ozdób z koralików, które nie tylko upiększają, ale mają też znaczenie symboliczne.
Kiedy otoczyły mnie kobiety i porwały ze sobą, wiedziałam, że nie mam wyboru. Niezależnie od tego czy bardziej mnie interesowały masaj-skie dzidy i polowanie na lwa, przynależałam do świata kobiet i z nimi musiałam pozostać, przynajmniej chwilowo.
Przyglądałyśmy się sobie nawzajem z otwartą ciekawością. Ja wpatrywałam się w ogromne kolczyki, które kiściami kolorowych koralików o fantazyjnych kształtach były powpinane w ich uszy, mieszając się z równie barwnymi i zaplatanymi w wiele warstw obręczami na szyjach. Masajki chichotały patrząc na moje długie jasne włosy, pokazując je sobie palcami i wymieniając uwagi, które
wyrażały nie tylko zdumienie, ale i próbę zrozumienia tego dziwnego zjawiska.
Sprawa fryzur u Masajów jest prosta. Kobiety golą głowy na łyso, a mężczyźni przedłużają swoje naturalnie krótkie i kręcone włosy za pomocą nitek z bawełny.
W tej sytuacji ja byłam dziwnym zjawiskiem. Niby kobieta - sądząc z rysów twarzy, głosu i innych łatwo zauważalnych cech, ale z drugiej strony za sprawą posiadania długich włosów jakby pretendująca do grupy męskiej.
Otaczające mnie Masajki przez chwilę spierały się o coś, ale w końcu chyba doszły do porozumienia, bo zgodnym strumieniem skierowały się w stronę chat. Trzymały mnie ciasno między sobą, nie miałam więc innego wyjścia, jak posłusznie podążyć za nimi. Zdążyłam jeszcze rzucić ostatnie spojrzenie na Michała, znikającego wśród potężnych sylwetek wojowników, po czym pozwoliłam się wciągnąć do wnętrza masajskiej chaty.
W pierwszej chwili ogarnęła mnie nieprzenikniona ciemność, w której po omacku usiłowałam odnaleźć ścianę. W środku nie było żadnych okien z wyjątkiem wąskiej szczeliny, przez którą z trudem przeciskała się odrobina światła.
Kiedy oczy przyzwyczaiły się nieco do ciemności, udało mi się zobaczyć, że chata była podzielona z grubsza na dwie części. Nie było oczywiście
żadnych drzwi ani mebli, z wyjątkiem kawałka glinianej ściany i podwyższenia, na którym leżała krowia skóra. Domyśliłam się, że musi to być sypialnia. W drugiej części znajdowało się tylko niewielkie palenisko. Miejsca było tyle, co w średniej wielkości namiocie. Sufit był tak nisko, że nawet ja musiałam pochylać głowę. Jakim cudem wielcy, muskularni Masajowie mieścili się w takich miniaturowych pomieszczeniach?...
Kobiety nie miały z tym większego problemu. Zwinnie przemykały między dwiema izbami, gromadząc się w sypialni. W półmroku ktoś łagodnie popchnął mnie na krowią skórę, a potem poczułam wiele chłodnych dłoni, które dotykały mnie delikatnie po twarzy, włosach i rękach.
Masajki rozmawiały ze sobą w języku maa, ale chociaż nie byłam w stanie zrozumieć ani jednego słowa, ich rozmowa brzmiała tak, jakby mówiły:
- Widziałaś, ona jest cała biała!
- Może jest chora?
- Biedactwo. Ale dlaczego nie nosi żadnych ozdób?
- Może jest biedna?
- A może ktoś jej zabrał wszystkie ozdoby za karę?
- Właśnie, co ona właściwie tutaj robi?
- Przyszła razem z białym moranem.
- Tym, który uratował naszego chłopca?
- Może to jego niewolnica?
- Co ty gadasz, gdyby była niewolnicą, nie zabierałby jej ze sobą!
- A co ty wiesz o białych niewolnicach!
Nagle do rozmowy włączyła się jeszcze jedna
Masajka, chyba starsza albo wyższa rangą, bo uciszyła kobiety i wydała im jakieś' polecenia. Masajki zaszurały bosymi stopami, posłusznie wychodząc z chaty. Czym prędzej chciałam podążyć za ich przykładem, ale czyjaś twarda i mocna ręka przytrzymała mnie na krowiej skórze i powiedziała coś, co brzmiało jak:
- Czekaj.
Czekałam więc. Oczy na tyle zdążyły się przyzwyczaić do ciemności, że wyraźnie rozróżniałam krawędź posłania i pieniek stojący pod ścianą. Przez szparę wpadało tylko tyle światła, że glina na podłodze nie wydawała się czarna, ale ciemnobrązowa.
Po chwili wróciły kobiety, przynosząc do sypialni naręcza zawiniątek, w których z trudem rozpoznałam paciorki, bransolety i naszyjniki. Ktoś pociągnął mnie za ucho, usiłując przecisnąć mi przez głowę kolorowe obręcze zrobione z koralików, na przegubach rąk poczułam ciężar bransolet. Palce kobiet były delikatne, ale stanowcze. Na nic nie przydało się odwracanie twarzy albo ukrywanie rąk. Masajki szepcząc do siebie
nie za- krótkie polecenia, robiły ze mną to co chciały.
Ale co dokładnie - tego niestety nie wiem. Czułam na skórze dotyk ciepłych, wilgotnych rąk,
które zaplatały mi włosy, smarowały jakąś maścią,
ubierały w bransolety, naszyjniki, kolczyki
i obręcze. Poddałam się tym zabiegom, cierpliwie
czekając aż skończą i pozwolą mi znów wyjść do jasnego świata.
Ten moment nadszedł szybciej niż myślałam,
bo nagle do chaty wbiegła dziewczyna, powtarzając ponaglającym głosem kilka słów w języku maa. Kobiety pospiesznie zerwały się na równe nogi i pociągnęły mnie za sobą w stronę wyjścia,
Słońce świeciło tak jaskrawo, że musiałam kryć oczy. Nie było jednak czasu do stracenia.
Czym prędzej pobiegłyśmy z powrotem pod akację,
gdzie rozgrywał się właśnie tradycyjny męski konkurs siły i wytrzymałości, zwany adumu. Czołowym zawodnikiem w tej konkurencji był zielonooki chudy szatyn, z którego twarzy tryskała tak
niesamowita energia i radość, że natychmiast wyczułam zbliżające się kłopoty. Tym bardziej, że
stojący obok niego wojownicy trzymali w rękach
tykwę, która z ogromnym prawdopodobieństwem
nie służyła jedynie do obciążania dłoni wojownika,
ale z całą pewnością posiadała znacznie bardziej
do siebie praktyczną funkcję - a mianowicie była naczyniem.
Co się w nim znajdowało, mogłam się tylko domyślać. Ale już sama myśl była tak przerażająca, że zrobiło mi się nagle strasznie zimno. Okryłam się szczelniej niebieską szatą, pod którą Masajki ukryły moje tropikalne, piaskowe ubranie, najwyraźniej nie odpowiadające najnowszym krzykom masajskiej mody. I kucnęłam wśród kobiet, czekając na to, co za chwilę miało się zdarzyć, z cichutką nadzieją, że nie zdarzy się to, czego się obawiałam najbardziej.


Rozdział 28
Mzungu mjinga
Już wcześniej zwróciłam na niego uwagę. Miał wyjątkowo delikatne rysy twarzy i marzycielskie spojrzenie, choć poza tym był stuprocentowym moranem\ miał dzidę o długim, płaskim ostrzu, tarczę z bawolej skóry i czerwoną szatę okrywającą miedziane ciało. Wystąpił teraz z szeregu wojowników i rzucił wyzywające spojrzenie grupie kobiet. Mogłabym się założyć, że rozpoznał mnie w gromadzie Masajek i mimo że siedziałam wśród nich ubrana w identyczną niebieską tkaninę i z pochyloną głową, spojrzał mi prosto w oczy.
Czasem można spotkać na końcu świata człowieka, z którym czuje się dziwną bliskość. Nie wynika ona z żadnej uświadomionej więzi ani potencjalnego podobieństwa. Czasem po prostu między kompletnie obcymi ludźmi istnieje iskra porozumienia i wspólnoty, nawet jeśli nigdy nie
zamienili ze sobą ani jednego słowa, nie mówią tym samym językiem i mają inne obyczaje. Tak było też w tym przypadku.
Patrzyłam z uwagą jak prostuje się i s'piewa. a potem z rękami przyciśniętymi do boków wybija się do wysokiego podskoku, po którym dumnie wycofuje się z powrotem do szeregu, przy pełnych aprobaty i podziwu okrzykach pozostałych mężczyzn.
Taniec adumu to jeden z najdziwniejszych rytuałów świata. Młodzi wojownicy stają kręgiem naprzeciw kobiet ubranych w najładniejsze stroje. Zgodnie z masajskim kanonem piękności, dziewczyny mają ogolone głowy, czerwone malunki na twarzach, a ciała przystrojone wieloma kilogramami biżuterii zrobionej z paciorków. Składają się na nie zarówno zwykłe bransoletki i kolczyki, jak i szerokie obręcze zakładane warstwami na szyje oraz rodzaj diademów ozdobionych błyszczącymi, poruszającymi się blaszkami. Kobiety są bardzo ważną częścią całego przedstawienia, ponieważ są główną stawką, o jaką rywalizują mężczyźni.
Tradycja tańca adumu powstała podobno zaledwie około stu lat temu, być może stało się to w tym samym czasie, kiedy na terytorium Masajów zaczęli przybywać biali ludzie ze strzelbami, którzy poprawiali niskie poczcie własnej wartości udając dzielnych wojowników i zabijając dzikie
zwierzęta. Robili to oczywiście z bezpiecznej odległości i z broni palnej, nie ryzykując więc życiem ani zdrowiem, co najwyżej narażając się na zakrztuszenie kurzem wzbijanym przez koła samochodu. Łatwo stać się takim bohaterem, przywożąc do Europy zdjęcia martwych lwów, antylop, zebr i żyraf, chełpiąc się odebraniem im życia na afrykańskiej sawannie.
Masajowie nigdy nie zabijali dla przyjemności zadania komuś śmierci. Zabijali, żeby przeżyć.
To odwieczne prawo sawanny, któremu podlegają zarówno dzikie zwierzęta, jak i ludzie. Zabijesz i zjesz albo zostaniesz zjedzony.
Wojownicy wyruszający na polowanie zabierali ze sobą dzidy, tarcze i szczególne maczugi, których głownie nie były idealnie okrągłe, ale zawsze posiadały sterczącą wypustkę, coś na podobieństwo wyrostka albo sęka. Służył do rozbijania czaszki ofiary jednym, mocnym uderzeniem.
Waleczność wojowników była sprawdzana nie tylko podczas walki albo polowania. Służy temu także rytualny taniec adumu. Zadaniem każdego wojownika jest jak najwyżej podskoczyć, nie okazując przy tym absolutnie żadnego wysiłku ani zmęczenia. Skok musi być wykonany w miejscu, bez uginania kolan, machania rękami i oczywiście bez rozbiegu. Wojownicy kolejno wychodzą przed szereg i prezentują swoje umiejętności,
udowadniając jednocześnie swoją siłę, wytrzymałość i zwinność ciała. Zwycięzca zabiera wszystkie kobiety.
Byłam ciekawa czy Michał wie o jaką stawkę toczy się gra. Na razie ta wiedza nie była mu chyba do niczego potrzebna. Skakał jak szalony i cieszył się jak dziecko, kiedy wojownicy okazywali mu aprobatę i wyrazy uznania. Był najwyraźniej w swoim żywiole.
Odetchnęłam z ulgą. Nie zostaliśmy nabici na masajskie dzidy ani ukarani w żaden inny sposób. Wydawało się nawet, że nasza obecność sprawia Masajom przyjemność. Dobrze byłoby więc namówić naszych przewodników, żeby w odpowiednim czasie zaprowadzili nas z powrotem do obozowiska. Popatrzyłam ukradkiem na twarze otaczających mnie kobiet. Odpowiedziały mi pełnymi aprobaty spojrzeniami. Nie miałam okazji sprawdzić w jaki sposób zostałam po masajsku wystrojona, ale czułam, że mam ciasno związane włosy, a obręcze na szyi utrudniały mi swobodne poruszanie głową. Odpowiedziałam im uśmiechem. Trzeba się zaprzyjaźnić. Mieć kogoś po swojej stronie, wtedy reszta pójdzie gładko.
Zastanawiałam się właśnie, która z dziewczyn najbardziej nadaje się na moją sojuszniczkę, gdy nagle wojownicy rozbili taneczny szyk i ruszyli
prosto na nas. Masajki zerwały się na równe nogi. Zdaje się, że adumu dobiegł końca i nadszedł czas rozdawania nagród. Zaraz, ale przecież to właśnie my byłyśmy nagrodami!
Prawdę mówiąc nie zdążyłam nawet zauważyć kto wygrał. Przygotowałam się już do tego, żeby ukradkiem czmychnąć, ale wojownicy zatrzymali się w pewnej odległości i postawili dzidy na ziemi. Kobiety sformowały szyk i zaczęły śpiewać. Zaczynała się chyba druga część uroczystości, chyba jeszcze bardziej niezwykła niż pierwsza.
Masajki nie skakały. Stawały po kilka w ciasnym rzędzie i śpiewając zaczynały się poruszać w rytm muzyki, która była jednocześnie kwintesencją afrykańskiej sawanny. Masajski śpiew był tęskny, a jednocześnie pełen dzikiej wolności i pasji, podobnie jak ciała kobiet, które poruszały się miękko wężowymi ruchami, zaczynającymi się u stóp, a kończącymi na głowie. Masajki nie odrywały całych stóp od ziemi i nie był to �śtaniec” w naszym rozumieniu tego słowa. Odbijały się tylko piętami i unosiły na palcach stóp, pozwalając, żeby ten pulsujący rytm wprawił w ruch całą resztę ich ciała. Wyglądały trochę jak żyrafy podczas łagodnego biegu, kiedy wydają się z gracją płynąć nad sawanną.
Patrzyłam na ten spektakl zafascynowana.
Nie zauważyłam nawet kiedy Michał wydobył
w końcu z czeluści swojego plecaka aparat fotograficzny i zaczął robić zdjęcia. Nagle zobaczyłam z tuż przed sobą, z obiektywem wycelowanym moją twarz. Nacisnął migawkę, uśmiechną się jak gdyby nigdy nic, odszedł o krok, a potem zdębiał. Odwrócił się gwałtownie. Jego wielkie zielone oczy były tak pełne zdumienia, że mógłb sprzedawać je na kilogramy.
- T-to tt-ty? - wyjąkał.
- Jasne, że ja! - odpowiedziałam z niesma kiem. Szybko o mnie zapomniał. Wystarczy; poskakać chwilę z wojownikami i napić się masa skiego piwa.
- Chcesz zobaczyć jak wyglądasz? - zapyta; podając mi aparat fotograficzny.
Spojrzałam na wyświetlacz i wrzasnęłam. Teraz i ja mogłabym założyć spory sklep z torebkami pełnymi zdumienia. Byłam cała wysmarowana czerwonym tłuszczem - twarz, włosy, szyja i ręce Wyglądałam tak, jakbym świeżo wyszła z kąpieli w sadzawce pełnej krwi. Na głowie miałam przepaskę z koralików, która przytrzymywać włosy. Na szyi - kolorowe obręcze. Nawet z uszu zwisały mi paciorkowe kolczyki.
- Widzę, że wczuwasz się w sytuację - powie dział z satysfakcją Michał.
-ty chyba też - odrzekłam podobnym tonem, widząc za jego plecami znajomą mi tykwę
Ciekawe czy Michał wie, że Masajowie najchętniej piją mleko, doprawiając je krwią z żyły naciętej na szyi krowy.
Nie zdążyliśmy niestety poruszyć tego wątku, ponieważ kobiety właśnie skończyły śpiewać, a na placu pod akacją pojawił się Masaj z krową. Stanął na środku, zamienił kilka zdań z wojownikiem w kominiarce ze strusich piór, wyglądającym na przywódcę wioski, po czym skierował się w naszą stronę. Zapadła całkowita cisza. Słychać było tylko stukanie krowich racic o ziemię i miękkie szurnięcia masajskich stóp. Krowa szła posłusznie, tak jakby spacery do akacji i z powrotem były zwyczajną częścią jej rozkładu dnia. To jednak, co zdarzyło się za chwilę, z całą pewnością do zwyczajnych zdarzeń nie należało.
Wojownik zatrzymał się przed Michałem.
W tym momencie wszyscy zaczęli krzyczeć, uderzać dzidami w tarcze, tupać i machać rękami. Michał cofnął się o krok i w pierwszej chwili myśleliśmy, że jest to zapowiedź ataku i ostatecznego ukarania nas za bliżej niesprecyzowane winy, ale na twarzach Masajów nie było ani grama złości. Wprost przeciwnie - ich spojrzenia wyrażały wyłącznie aprobatę i radość.
Wystąpił wojownik w kominiarce ze strusich piór. Nie mogę jej nazwać czapką, ponieważ czapka znajduje się zwykle na czubku głowy,
w większym lub mniejszym stopniu zasłaniając uszy. Tymczasem ozdoba wojownika okalała całą jego twarz, od czoła aż po brodę, wokół policzków. Był to więc rodzaj pióropusza ze strusich piór, który z daleka wyglądał jak lwia grzywa. Wszyscy natychmiast się uciszyli. Rozpoczęła się przemowa w języku maa, której sensu i znaczenia mogę się tylko domyślać, ale sądząc z gestów, brzmienia słów i reakcji pozostałych Masajów, wojownik mówił co następuje:
- Zgromadziliśmy się tu dzisiaj, żeby wyrazić naszą wdzięczność przybyszowi z daleka, temu oto wielkookiemu bwanau, którego oczy mają kolor świeżej trawy na sawannie!
Przerwa na okrzyki, uderzanie dzidami w ziemię i wzbijanie żółtego pyłu radosnym tupaniem.
- Jest to dzielny wojownik!
Okrzyki, tupanie, potrząsanie dzidami.
- Jest to dzielny wojownik, któremu jesteśmy winni wdzięczność! Dlaczego jesteśmy mu winni wdzięczność, pytam was, dlaczego jesteśmy mu winni wdzięczność?
Głośniejsze okrzyki, więcej tupania i potrząsania.
- Tak! Ten mzunguls ocalił naszego chłopca! Ryzykował własnym życiem, żeby uratować od
14 Bwana (suahili) - pan.
15 Mzungu (suahili) - biały człowiek.
śmierci naszego chłopca! Tak się zachowuje wojownik, czyż nie, pytam was, czy nie tak właśnie zachowuje się wojownik?
Okrzyki, okrzyki, tupanie i potrząsanie dzidami.
- Tak więc - kontynuował wojownik w strusich piórach, kiedy wrzawa nieco się uciszyła -postanowiliśmy okazać mu naszą wdzięczność, bo czyż nie należy się bogactwo temu, kto ratuje cudze życie? Powiedzcie sami, czyż nie powinniśmy okazać wdzięczności mzungu mjinga'16, który rzuca się w środek stada morderczych mbwai mwitu17, żeby uratować od śmierci naszego chłopca. Powiedzcie sami, czyż nie należy mu się nasza wdzięczność?!
Okrzyki bez końca, potrząsanie i tupanie.
- I oto mamy tu dla niego to piękne zwierzę!
Okrzyki, tupanie.
- Które oddamy mu na własność!
Okrzyki, tupanie!
- Aby pamiętał naszą wdzięczność!
Okrzyki! Tupanie!
- Tak jak i my będziemy pamiętać jego bohaterski czyn!
Okrzyki! Tupanie! Potrząsanie dzidami! Szczypanie!
- Au! - krzyknęłam. - Zwariowałeś?
16 Mzungu mjinga (suahili) - szalony biały człowiek.
17 Mbwai mwitu (suahili) - iikaon.
Michał stał z dość niemądrym wyrazem twarzy i palcami zaciśniętymi na mojej skórze.
- To mi się chyba śni! - powiedział wreszcie. -Nie mogę w to uwierzyć!
- W co nie możesz uwierzyć? - zapytałam, masując sobie ramię. Z wrażenia chyba wszystko mu się pomyliło, bo to raczej ja jego powinnam uszczypnąć na dowód, że to nie sen, lecz najprawdziwsza prawda.
- Że jestem w masajskiej wiosce w Afryce! Marzyłem o tym przez całe życie!
- Uszczypnę cię! - zaproponowałam uprzejmie.
Michał bez słowa podetknął mi pod nos swoją owłosioną rękę. Zdążyłam ścisnąć go kleszczami moich palców, gdy nagle zorientowałam się, że wojownik w strusich piórach woła:
- Podejdź więc do nas, mzungu mjinga!
Michał ani drgnął. Nie poruszyło go ani szczypanie, ani wezwanie wojownika. Patrzył cielęco rozmarzonym wzrokiem na masajskie dziewczęta, na dzidy, tarcze i nawet na białą krowę, która z filozoficznym spokojem przeżuwała afrykański czas.
- Podejdź więc do nas! - powtórzył moran, przyzywając Michała gestami.
Mzungu mjinga poruszył się niespokojnie. Zdaje się, że wolał uwielbiać Masajów z bezpiecznej odległości.
Ja?... - zapytał bardziej siebie niż zgromadzonych Masajów i cofnął się o krok. - Ale po co?...
- Idź! - szepnęłam. - Przecież jesteś bohaterem!
-Ja jestem bohaterem? - zaprotestował Michał
i cofnął się jeszcze o krok, chowając się za moimi plecami. - Nie przesadzaj! Ja tylko...
- Podejdź do mnie! - zagrzmiał wojownik w strusich piórach.
- Idź! - powtórzyłam, wypychając Michała do przodu.
Gdyby do jego łydek można było podłączyć generator elektryczności, sawanna rozświetliłaby się dodatkowymi słońcami. Kolana Michała nigdy bardziej wyglądem nie przypominały ciepłej galaretki na rozdygotanym stole.
Mzungu mjinga wbił się piętami w ziemię i zesztywniał. Wymieniłam z wojownikiem porozumiewawcze spojrzenia. Zrozumiał chyba, że Michał ma chwilowe problemy z kontrolowaniem swojego ciała, ponieważ nie wzywał go więcej, tylko sam ruszył w naszym kierunku, zatrzymując się na moment przy krowie, przejmując jej postronek i prowadząc ją dalej za sobą.
- Tak więc podszedłem do ciebie, mzungu mjinga:! - zawołał wojownik, a dookoła znów rozległo się pełne zachwytu tupanie i okrzyki. - Okażemy
ci naszą wdzięczność oddając tobie w posiadanie
to oto piękne zwierzę, które oby służyło twojej wiosce tak dobrze, jak służyło naszej!
Okrzyki, tupanie, potrząsanie dzidami.
Michał odwrócił się i spojrzał na mnie bezradnie. Rzuciłam mu oczami dwie błyskawice, których znaczenie odczytał bezbłędnie.
- Asante - odpowiedział automatycznie, odbierając z rąk wodza sznurek i przyczepioną do niego krowę. - Asante18.
Okrzyki, tupanie i potrząsanie dzidami wybuchło z nową mocą. Masajowie cieszyli się tak, jakby nie oddawali tej krowy, tylko otrzymali ją włas'nie w prezencie. Tak wielka musiała być ich wdzięczność. I równie ogromne było zdumienie Michała.
- Dostałem krowę?... - zapytał mnie z niedowierzaniem.
- Dostałeś masajski czek na tysiąc dolarów - odrzekłam.
- Krowa?... - zapytał jeszcze raz, nie mogąc się nadziwić widokowi wielkiego, rogatego zwierzęcia o wystających żebrach, które czekało posłusznie jak pies na smyczy.
- Krowa to masajskie pieniądze - wyjaśniłam.
- Krowa?... - powtórzył Michał, przewracając oczami. Próbował sobie chyba wyobrazić krowie monety albo banknoty zrobione z krowy.
Asante (suahili) - dziękuję.
Krowa jest dla Masajów tym, czym dla nas są
pieniądze - powiedziałam. - To jest najcenniejsza
rzecz, jaką mogli ci ofiarować.
Najcenniejsza? - podchwycił Michał, - Bezcenna - potwierdziłam.
- Bezcenna? - powtórzył znów Michał, a w jego
oczach błysnęła iskierka powracającego do niego życia.
- Bezcenna? - Wyznacznikiem bogactwa jest dla Masajów liczba krów, jaką człowiek posiada. Największym
jakby biedakiem jest ten, kto nie ma żadnej krowy.
A ty masz swoją krowę - odrzekłam bez
mrugnięcia okiem, z ulgą widząc, że łydki Michała
przestały się trząść, a jego ego pompuje się z każdą sekundą jak balonik.
To znaczy, że jestem bogaty? - upewnił się Michał.
Jesteś bogaty po masajsku.
- Hurra! - zawołał Michał i z największą
sympatią popatrzył na wojownika w strusich piórach. Potem podniósł prawe ramię i królewskim gestem
pozdrowił masajskie dziewczęta, które
odpowiedziały mu głośnymi okrzykami.
Nad sawanną zaś zerwał się potężny wiatr, który szarpiąc akacjami popędził w stronę horyzontu.
To wszyscy pozostali, czyli wojownicy i ja, westchnęliśmy z ulgą. Prezent został przekazany. Prezent został przyjęty. Ceremonii wdzięczności stało się zadość.


Rozdział 29
Król Masajów
Powietrze pachniało inaczej, kiedy wracaliśmy do wnętrza wioski. Mniej było w nim zagadek i strachu, więcej spokoju i odprężenia. Temu ostatniemu niewątpliwie sprzyjał napój rozdzielany wśród wojowników w podłużnych tykwach, które miały w przybliżeniu kształt butelki, choć były żółte i nieprzezroczyste. Michał na początku nieufnie zaglądał do środka i pociągał nosem, ale pragnienie okazało się silniejsze. Po kilku łykach nabrał dziwnie rezolutnego humoru.
Zaproponował zdrowie krowy.
Siedziałam właśnie w najbardziej oddalonym zakątku wioski, za ostatnią chatą, gdzie schronili się młodzi wojownicy, by w chłodnym cieniu zająć się poprawianiem swojej urody. Długie włosy są dla Masajów symbolem siły i odwagi, który może
nosić wyłącznie wojownik. Wymaga to wprawdzie wielu godzin skomplikowanych technik przedłużania i prostowania, ale efekt jest oszałamiający.
Prawdziwe włosy wojownika są mocno skręcone w drobne loki i nie dłuższe niż dwa centymetry. Wyciąga się więc pojedynczy, cienki kosmyk, naciąga i prostuje, po czym dopłata się do niego bawełniane nitki farbowane ochrą na czerwono. Nitki zaplecione w ciasne warkoczyki stają się przedłużeniem naturalnych włosów, a kiedy całą głowę posmaruje się czerwonym tłuszczem, to trudno rozróżnić gdzie kończą się prawdziwe włosy, a zaczyna doprawiona fryzura, tym bardziej że warkoczyki wiąże się potem w fantazyjne pęki i kucyki.
Kiedy nadszedł Michał, zapadła cisza pełna zachwytu. On wpatrywał się w pracowity proces zaplatania, a wojownicy w jego długie, lekko falujące włosy opadające na kark. Zdaje się, że obie strony szybko rozpoznały i uznały w sobie dusze wojowników, bo Masajowie przyjaźnie skinęli głowami, zapraszając Michała bliżej, a on skwapliwie z tego zaproszenia skorzystał.
- Wódz dał mi ogon - powiedział nieoczekiwanie.
- Ogon? - zapytałam, zastanawiając się właśnie czy w naszym świecie białych ludzi też istnieją takie silne, łatwo rozpoznawalne symbole.
Długie, czerwone włosy wojownika to znak jego męstwa i potwierdzenie tego, że przeszedł wszystkie bolesne rytuały prowadzące do dorosłości. W naszym świecie mężczyzna kupuje na kredyt duży i szybki samochód, który pozwala mu udawać kogoś, kim w rzeczywistości nie jest. To tak, jakby ubierał się w skórę lwa, żeby zrobić wrażenie na przechodniach.
U Masajów nikt nikomu nie wypożyczy lwiej skóry, a jeśli ktoś ją posiada, jest to jedyny, niepodważalny i stuprocentowo prawdziwy dowód na to, że jej właściciel osobiście tego lwa zabił, najczęściej stając z nim oko w oko, wobec kłów i pazurów posiadając do swojej obrony maczugę i dzidę.
Chłopcy po dwunastym roku życia opuszczają rodzinę i mieszkają razem w osiedlu zwanym manyatta. To jest czas nauki dorosłego życia. Przez kilka lat doskonalą swoje umiejętności łowieckie, uczą się walczyć, poznają tradycje plemienia. Nie wolno im używać alkoholu ani tytoniu w jakiejkolwiek formie, muszą przestrzegać tabu dotyczących jedzenia, zabronione są randki z dziewczynami. Zadaniem młodych mężczyzn jest opanowanie sztuki bycia prawdziwym Masajem, który zawsze stanie w obronie swojego stada i swojej wioski. Musi być odważny, silny i wytrzymały. Próbą strachu i bólu jest ceremonia obrzezania, którą ogłasza kapłan co kilka lat.
Chłopcy z manyatty muszą poddać się temu rytuałowi bez znieczulenia i bez zmrużenia powiek ani wydania z siebie głosu. To dowodzi ich dzielności i osiągnięcia wieku oraz statusu, który zezwala na uczestniczenie w życiu wioski.
Długie, czerwone włosy to dowód, że mężczyzna jest wojownikiem, pokonał swoje słabości, został obrzezany i walczył w obronie swojego plemienia.
Czy w naszym świecie białych ludzi istnieje podobny symbol?...
Popatrzyłam na Michała z roztargnieniem.
- Mówiłeś coś?
- Wódz podarował mi ogon! - powtórzył z dumą.
- Dlaczego właściwie nosisz długie włosy? - zapytałam.
- Uważasz, że to niemęskie? - zaatakował, ale wyczułam w jego głosie niepewność.
- Nie uważam, że to jest niemęskie - odrzekłam, wymownie patrząc na włosy Masajów. -Pytam po prostu dlaczego ty lubisz mieć długie włosy.
- Sam nie wiem - odpowiedział szczerze. -Kobiety to chyba lubią.
- Kobiety lubią długie włosy? - upewniłam się.
nie? Tylko popatrz na tych naszych przyjaciół - uśmiechnął się do Masajów, którzy odpowiedzieli tym samym.
- I masz na pewno fajny samochód? - bardziej stwierdziłam niż zapytałam.
- Skąd wiesz? - spojrzał na mnie całkiem nowym wzrokiem. - Widziałaś mój dowód rejestracyjny?
- Domyśliłam się - uśmiechnęłam się. Ma fajny samochód na kredyt i okulary przeciwsłoneczne z widocznym logo, które nosi także w pochmurne dni.
To zabawne, że w naszym supercywilizowa-nym świecie powszechnie akceptuje się grę pozorami. Wszyscy w nią grają. Wielkość samochodu decyduje o wielkości człowieka. Ludzie nazywani �śprymitywnymi” uczą się prawdziwego męstwa, siły i naprawdę potrafią zabić lwa na sawannie.
Ludzie z naszej �śwyrafinowanej” i nowoczesnej cywilizacji uczą, się gdzie można wypożyczyć albo wziąć na kredyt skórę lwa, żeby grać rolę wojownika.
- Dostałem od wodza w prezencie ogon! - powiedział Michał po raz trzeci i ostatni, podtykając mi pod nos coś długiego i włochatego, w czym od razu rozpoznałam łaciaty fragment likaona.
- To na pamiątkę twojego bohaterskiego czynu - podpowiedziałam mu.
- Naprawdę? - zdziwił się Michał, oglądając swój prezent ze wszystkich stron. - To jest ogon psa?
- Nie psa, tylko likaona - wyjaśniłam po raz kolejny.
- Likaona! - przypomniał sobie Michał. - To taki gatunek psa?
Teraz ja popatrzyłam na niego zupełnie nowym wzrokiem, tak jakby to właśnie on niespodziewanie wykluł się z zielonej wydmuszki.
- Nie wiesz co to jest likaon? - zapytałam ostrożnie.
- Pies? - rzucił radośnie Michał, pociągając długi łyk z tykwy podanej mu przez jednego z wojowników.
- Z psem ma wspólnego tyle, co krokodyl z jaszczurką - powiedziałam.
Zmarszczył brwi. Widziałam, że usilnie stara się ułożyć matematyczne równanie z krokodyli, psów, likaonów i jaszczurek, ale chyba bezskutecznie, bo w końcu zapytał:
- Co masz właściwie na myśli?
- Likaon... - zawahałam się, ale Michał wydawał się wystarczająco wzmocniony napojem z tykwy - .. .ma duże uszy, wygląda jak duży dziki pies i zabija większe od siebie zwierzęta na sawannie.
- Poluje zawsze w stadzie! - przypomniał sobie niespodziewanie Michał.
No właśnie!
jest łaciaty!
- Tak, taki duży, łaciaty wilk, którego boją się wszystkie inne zwierzęta.
- Tak? - Michał zatrzymał się na chwilę w czasie i widziałam, że intensywnie nad czymś myśli, zestawiając wszystkie fakty i informacje.
- Widziałem kiedyś o nich film w telewizji. Ale likaon to jest groźny morderca! Podobno lika-ony porozumiewają się ze sobą podczas pościgu i dzięki temu zawsze udaje im się osaczyć ofiarę i wypruć z niej wnętrzności.
- No właśnie! - potwierdziłam i poczułam ulgę, bo to znaczy, że Michał doskonale zdawał sobie sprawę z tego co robi i ryzyka, jakie podejmuje.
Michał chrząknął, tak jakby coś mu nagłe wleciało do gardła.
- Dlatego dostałeś na pamiątkę ogon likaona
- dodałam i już chciałam uprzedzić, że nie będzie mógł przywieźć go do Polski, bo ryzykowałby karą więzienia za próbę przemytu fragmentu dzikiego zwierzęcia, czego zabrania Konwencja Waszyngtońska, gdy Michał nagle zbladł i z wyraźnym trudem powiedział:
- Ale one są przecież zagrożone wyginięciem!
- No właśnie! - zgodziłam się, zaskoczona, że czyta w moich myślach. - Są pod ochroną. Ale nawet gdyby nie były, to i tak nie mógłbyś... Co ci jest?!... - zaniepokoiłam się.
Michał trzymał się za szyję, jakby nagle dostał duszności.
- Przecież one są zagrożone wyginięciem! -wymamrotał jeszcze raz, z takim strachem, jakby stado likaonów właśnie przybiegło z sawanny i otoczyło nas z wyszczerzonymi zębami.
- Są - potwierdziłam, nie rozumiejąc o co chodzi i na wszelki wypadek rozejrzałam się dookoła.
Masajowie wciąż pracowicie zaplatali swoje czerwone warkoczyki, ostrożnie wyciągając długie bawełniane nitki z pęczka przyczepionego do rusztowania chaty. Nigdzie w zasięgu wzroku nie znajdował się ani jeden najmniejszy likaon.
- Więc to nie mogły być te... no.... - zawiesił się Michał drżącym głosem.
- Likaony? - podpowiedziałam.
Pokiwał głową.
- Gdzie? Tam na sawannie? Przy obozowisku? Dziś rano?
Pokiwał głową.
- Myślisz, że to nie były likaony? - dopytywałam ze zdumieniem.
Znów pokiwał głową, jakby wypowiadanie słów sprawiało mu zbyt wielką trudność. Rzeczywiście, wyglądał jak człowiek, który połknął kaktus.
- To były likaony - powiedziałam stanowczo, przypominając sobie ich wściekłe ujadanie, wielkie
okrągłe uszy i napięte z wysiłku ciała. Musiały od
dawna szukać czegoś nadającego się do zjedzenia, bo na czarnych pyskach miały wyraz wygłodniałej
: wyginięciem! - determinacji. I ta czarna pręga, biegnąca od czoła
w stronę nosa, wyglądająca jak zapowiedź czegoś
strasznego... - To były likaony - powtórzyłam.
Kaktus utknięty w jego szyi chyba urósł, bo
Michał gwałtownie łapał powietrze ustami.
To niemożliwe! - wysapał. -
Ocaliłeś masajskiego chłopca przed atakiem likaonów
powiedziałam trochę bezradnie.
Mężczyźni są dziwni. Wolą umniejszać swoje zasługi, bo przeraża ich myśl o tym, że byli
w niebezpieczeństwie?
Michał poklepał się po klatce piersiowej, oddychając głęboko.
Chyba dochodził do siebie. - To było stado psów - oświadczył. -
Ja nienawidzę psów, bo mam traumatyczne wspomnienia z dzieciństwa, kiedy pewien pies... - znów zabrakło mu oddechu. Oddychał głośno przez chwilę,
a potem dodał z głębokim westchnieniem, mrugając z wysiłkiem oczami.
- Całkiem mnie to wytrąciło z równowagi.
Patrzyłam na niego zastanawiając się i jak zareagować w tej sytuacji. Michał odmawiał przyznania się, że zaatakował gołymi rękami
stado likaonów, bo chyba właśnie dopiero przed
chwilą uzmysłowił sobie w jak wielkim był niebezpieczeństwie i jak łatwo mógł zginąć. Świadomość
grożącego mu niebezpieczeństwa podziałała na niego tak paraliżująco, że wolał udawać przed samym sobą, że ryzyko było mniejsze, mimo że przecież chodziło o sprawę, która dawno się zakończyła, a jej skutki sięgające chwili obecnej były wyłącznie pozytywne. Chłopiec został uratowany, Masajowie z wdzięczności podarowali mu krowę, a on wyszedł z tego bez najmniejszego zadrapania.
Wolał udawać przed samym sobą, że to były psy, bo łatwiej wtedy znosił myśl o tym, że mógł zginąć rozszarpany przez zwierzęta z afrykańskiej sawanny?
Czy o to chodziło?.. Jeżeli słowami umniejszy niebezpieczeństwo, to czy ono naprawdę stanie się mniejsze? Czy tak właśnie myślą mężczyźni?
Chciałam go o to zapytać, ale Michał był właśnie w trakcie rozmowy z jednym masajskich fryzjerów. �śRozmowa” to właściwie za dużo powiedziane. Wymienili się gestami i spojrzeniami, a po chwili wojownik wrócił z ciężką tykwą, którą Michał natychmiast przyłożył sobie do ust.
- O przepraszam - powiedział po chwili, gdy napił się już do syta. - Może masz ochotę?
- Nie, dziękuję - pokręciłam głową.
- Spróbuj - namawiał mnie już całkiem swobodnie. Najwyraźniej napój miał właściwości rozluźniające. - Za zdrowie krowy. Ma ciekawy smak.
- Jaki? - zapytałam usiłując ukryć uśmiech.
Taki trochę... - zawahał się Michał. - Jak mleczny koktajl. Zobacz, jest różowe jak koktajl z truskawkami.
- A widziałeś tu gdzieś truskawki? - zapytałam.
Michał zmarszczył brwi. Zastanawiał się przez
chwilę, a potem wzruszył ramionami.
- Jakieś masajskie truskawki. A wiesz? - dodał od razu zmieniając temat. - Że mi się tu podoba? Wszystko jest ładnie uporządkowane, kobiety nie przychodzą tutaj jak mężczyźni są zajęci, chaty są może trochę za małe, ale właściwie po co im większe? Oni i tak przecież nic nie mają.
- ...Trzeba by tylko przywieźć jakieś środki przeciw muchom - ciągnął Michał po chwili, kiedy nie odpowiedziałam. - Żeby nie obsiadały tak tych dzieci.
- Przecież ci mówiłam, że muchy zostały przysłane na świat razem z krowami i nie wolno ich odganiać. Masajowie wierzą, że muchy przynoszą szczęście.
- E tam! - machnął Michał ręką. - To jakieś zabobony. Tu jest właściwie tak, jak sobie wyobrażałem - prości ludzie, dużo dzieci, od razu widać, że dla nich rodzina jest najważniejsza. Tak jak dla mnie. Rodzina przede wszystkim. A wiesz co mi się śniło?... - dodał z tajemniczym uśmiechem.
- Że walczysz z wojownikiem? - przypomniałam sobie.
- To też, ale potem?
�Ś To był chyba bardzo długi sen - zauważyłam, bo już kilka razy wczes'niej Michał opowiadał jego zastanawiające fragmenty. Ten ostatni miał być jednak najbardziej niezwykły ze wszystkich.
- Nie wiem co było potem - przyznałam.
- Zostałem królem Masajów! - oświadczył uroczyście Michał i pociągnął łyk z tykwy.
- Królem Masajów?
- Fajnie, nie? Jeszcze się nad tym zastanowię -dodał, tak jakby właśnie otrzymał ofertę z agencji wolnych królewskich tronów w okolicy.
Spojrzałam na afrykańskie niebo. Ile sekretów kryje przed nami, ludźmi z dziwnego świata, gdzie każdy przybiera jakąś maskę i udaje przed sobą samym, że jest lepszy od innych? Masajowie pewnie potrafią odczytać z odcieni błękitu nieba rzeczy, o których nam się nawet nie śniło.
Dostrzegłam nad horyzontem pierwsze kreski nadchodzącego zmierzchu.
To był bardzo dziwny dzień.
Likaony stały się psami.
Krew zamieniła się w masajskie truskawki.
A Michał został królem Masajów.


Rozdział 30
Problem wielkości krowy
Masajowie uważają, że picie krowiej krwi daje siłę. Badania prowadzone w naszych wielkomiejskich laboratoriach potwierdzają to wszystko, co Masajowie wiedzą instynktownie. Krew ma mnóstwo protein, czyli składników koniecznych do budowy mięśni, narządów wewnętrznych, stawów i innych części ciała. Proteiny są też potrzebne do stworzenia układu odpornościowego organizmu, więc z naukowego punktu widzenia picie krowiej krwi jest jak najbardziej wskazanie, bo naprawdę daje siłę i chroni przed chorobami.
Poza tym nie trzeba zabijać krowy, żeby napić się jej krwi. Masajowie stają blisko niej z niewielkim łukiem i celują strzałę prosto w dużą żyłę na szyi. Wystarczy wyjąć strzałę ze skóry, żeby krew zaczęła tryskać cienkim strumieniem zbieranym
od razu do naczynia z tykwy. Dziurkę w szyi krowy zalepia się potem korkiem zrobionym z gliny wymieszanej z nawozem i krowa spokojnie wraca na pastwisko. A wojownicy uzupełniają zapasy swojej tajemnej mocy.
Patrząc jak Michał duszkiem wychyla �śkoktajl truskawkowy”, czyli mleko wymieszane z krowią krwią, miałam nadzieję, że tylko na tym zyska. Nie był w stanie zaakceptować prawdy o lika-onach, trudno więc zgadnąć jak by się zachował gdybym mu powiedziała, że od rana wypił ze dwie szklanki krwi?...
Zdaje się, że koktajl coraz bardziej zacieśniał jego znajomość z wojownikami, bo doszło właśnie do wzajemnej wymiany imion.
- Michaeli - powiedział Michał powoli, wskazując na siebie palcem.
- Mankeki! - powtórzyli Masajowie, z trudem powstrzymując chichotanie.
Angielska wersja imienia Michała brzmiała prawie identycznie jak �śnaszyjnik” w języku maa, czyli właśnie mankeki.
- Michael - nalegał Michał, choć bez specjalnego uporu.
- Mankeki! - powtarzali Masajowie ze śmiechem, a ich wesołość była tak zaraźliwa, że po chwili wszyscy chichotaliśmy.
- Fajni goście, nie? - Michał odwrócił się do mnie. - Może wzięliby ode mnie tę krowę?
- Chcesz im oddać krowę, którą dostałeś w prezencie? - zapytałam za zdziwieniem. - Nie sądzisz, że to będzie dość dziwnie wyglądało?
- A co ja mam z nią zrobić? - roześmiał się Mankeki. - Zabrać ze sobą samolotem do Polski? Zameldować razem ze mną w hotelu?
Rzeczywiście, razem z prezentem otrzymaliśmy też problem wielkości krowy. Gdziekolwiek ruszymy się z nią poza obozowisko Masajów, będzie budziła sensację, nie mówiąc już o tym, że z pewnością wolałaby zostać w swoim stadzie zamiast wyruszać do miasta.
- O Boże! - dodał nagle Michał, którego myśli mimo truskawkowego napoju pobiegły chyba w tym samym kierunku, co moje. - Co ja mam zrobić z tą krową? Jak ja mam wrócić do miasta?! Muszę jeszcze chociaż raz w życiu zobaczyć się z moimi synami!
- Coś wymyślimy - uspokoiłam go, ale efekt był dokładnie odwrotny.
- �śCoś”? - napadł na mnie Michał. - �śCoś” wymyślimy?! Ja nie mogę tu zostać! Ja mam rodzinę, poważne zobowiązania! Ja nie mogę spędzić reszty życia w masajskiej wiosce!
Czułam, że za chwilę Michał złapie się za serce i powie, że �śto go zupełnie wytrąciło z równowagi”.
- O Boże! - jęknął Michał, łapiąc się za kieszonkę na koszuli.
Odwróciłam się, żeby nie widział, że nie mogę powstrzymać uśmiechu. Kiedy ktoś wpada w histerię, należy mu choćby trochę współczuć, a nie dołować dodatkowo ironią albo drwiną. Można też spróbować odwrócić jego uwagę i doprowadzić do tego, żeby skoncentrował myśli na czymś pozytywnym.
- Słyszysz? - zagadnęłam pogodnym głosem, wskazując w dal sawanny, skąd dobiegały znajome odgłosy. - To chyba hiena!
Pudło. Michał jeszcze bardziej się zestresował. Nie dość, że stoi w obliczu perspektywy spędzenia reszty życia w masajskiej wiosce, to jeszcze w pobliżu czyhają na jego drogocenne ciało zabójcze hieny.
- Zapowiada się ładna noc - spróbowałam inaczej.
- O Boże! Noc na sawannie! I gdzie my będziemy spać?!... Tragedia!
Znowu pudło.
- A może w zamian za krowę Masajowie zgodzą się zaprowadzić nas z powrotem do obozowiska? - wpadłam nagle na genialny pomysł. To rozwiązałoby wszystkie nasze kłopoty. Uwolnilibyśmy się od krowy, a jednocześnie uwolnilibyśmy siebie z masajskiej wioski.
- Tylko jak się z nimi dogadamy? - zapytał nie-spodziewanie przytomnie Michał. - Po masajsku?!
Chciałam mu wyjaśnić, że jest wiele sposobów nawiązania porozumienia. Można
rozmawiać jak wiele razy robiłam to w dżungli
można rozmawiać rysunkami, jak
ostatnio negocjowałam w Mongolii, albo po prostu wymieniać obce słowa, które dziwnym sposobem w niektórych sytuacjach stają się zrozumiałe dla obu stron,
Nie zdążyłam jednak nic powiedzieć, bo nagle do naszej rozmowy włączyło się tysiąc innych głosów, które wydawały się także wyrażać swoją
opinię na ten temat, robiły to jednak w sposób
jeszcze w całkowicie dla nas niezrozumiały, a mianowicie
Głośne muczenie i beczenie uniosło się nad sawanną jak latający dywan, który zapowiadał nadejście znacznych
zmian sytuacji, w której właśnie się znajdowaliśmy. Uświadomiłam to sobie widząc nadciągający
szybko zmierzch.
A latający dywan zwierzęcych głosów w rzeczywistości był wielką kołdrą, która za chwilę miała przykryć całą masajską wioskę,
Krowy i kozy głośnym krzykiem oznajmiały
Każdego wieczoru przed
zapadnięciem nocy Masajowie przyprowadzali - zwierzęta z sawanny, umieszczając je we wnętrzu
ogrodzenia zrobionego z kolczastych gałęzi akacji.
Nikt o zdrowych zmysłach nie zostawiłby swoich milionów na pożarcie lwom. Kiedy więc usłyszałam radosne muczenie i beczenie, oznajmiające całemu światu, że udało się bezpiecznie przeżyć kolejny dzień, wiedziałam, co to oznacza. Za chwilę zapadnie noc, a my zostaniemy zamknięci.
Ruszyłam czym prędzej w stronę ogrodzenia, z nadzieją, że cudownym przypadkiem spotkam tam znajomych mi wojowników. Zwierzętami zajmowali się jednak młodsi Masajowie, którzy dopiero pretendowali do zaszczytnego miana moran. Uśmiechali się do mnie z sympatią, ale stanowczymi ruchami kierowali krowami i wszystkim, co się zaplątało między ich kopyta i rogi, czyli także mną.
Potem definitywnie zamknęli kolczasty płot. Droga odwrotu była odcięta.
Mimowolnie rozejrzałam się w poszukiwaniu jedynej znajomej mi istoty. Była to wprawdzie istota wielce kapryśna i egocentryczna, niezdolna do przyjmowania uwag krytycznych i zapatrzona w czubek własnego nosa, ale jednak znajoma. I zdaje się, że także czytająca w moich myślach, bo Michał znienacka pojawił się tuż obok. Myślę, że on też nabrał nagłej ochoty na kontakt ze mną, choć pewnie uważał mnie za osobę pozbawioną ludzkich uczuć, niedostępną i okrutną.
Jednak, niezależnie od wszystkiego, co nawzajem o sobie myśleliśmy, wymieniliśmy niespodziewanie ciepłe spojrzenia.
- I co teraz? - zapytał Michał.
- Spełni się twoje marzenie - odparłam bez namysłu. - Spędzisz noc w masajskiej wiosce.
- A ty zawsze szukasz zwady - odrzekł Michał bez złości.
Spojrzeliśmy na siebie jeszcze raz. Zrozumiałam, że Michał odwołuje w ten sposób wszystkie słowa wypowiedziane w gniewie w czasie naszej rozmowy o jego terapii, odwadze i jej braku.
- Już nie będę - powiedziałam tym samym tonem.
Zawarliśmy rozejm.
W samą porę, bo nad sawanną właśnie rozpoczynała się noc.


Rozdział 31
Noc w lepiance
Krowy i kozy stłoczyły się na wewnętrznym placu wioski. Michał najwyraźniej miał ochotę wtulić się w ich ciepłe brzuchy, ale powstrzymałam go w samą porę. W szybko natężającej się ciemnos'ci podszedł do nas jeden ze starszych wojowników i ruchem ramienia pokazał drogę. Posłusznie podążyliśmy jego śladem. Kiedy zatrzymaliśmy się przy jednej z lepianek, wszystko stało się jasne - na tyle, na ile było to możliwe w afrykańskiej ciemności.
Lepianka w środku pachniała wędzonym dymem z ogniska i miała dwie izdebki. W żadnej z nich nie mógł się zmieścić żaden człowiek o mniej więcej normalnym wzroście, a co dopiero wojownik masajski, który zwykle był smukły i nadprzeciętnie wysoki.
- Jak oni tu mieszkają? - jęknął Michał, uderzając czołem o krawędź sufitu.
W środku było jeszcze ciemniej niż na zewnątrz, bo zabrakło nawet tego najmniejszego promyka słońca, który, jak widziałam wcześniej, wciskał się przez szparę w ścianie. Nie mieliśmy latarki, ale Michał wyjął swój telefon komórkowy, który nie działał wprawdzie z powodu braku zasięgu, ale świecił mdłym światłem, pozwalającym na zorientowanie się w kierunkach świata, podłogi i sufitu.
- Który pokój wybierasz? - zapytałam uprzejmie.
- A gdzie jest łóżko?
Poświeciliśmy na posłanie z krowiej skóry. Zgięci w pół, żeby zmieścić się pod niskim sufitem, w totalnej ciemności z niedziałającą komórką w rękach - wyglądaliśmy tak komicznie, że oboje zaczęliśmy chichotać.
- Nie boisz się? - zapytałam, nie mogąc powstrzymać się od śmiechu.
- Czego? - śmiał się Michał.
Jadowitych węży - miałam na końcu języka.
- Pająków, które właśnie teraz wychodzą z ukrycia. Skorpionów, które mogły za dnia zakraść się do wioski. Zabójczej kobry, która być może ma zamiar zapolować nocą na kozę. - Ale nic nie powiedziałam. Zawarliśmy w końcu rozejm, a to zobowiązuje. Jeśli zdarzy się coś strasznego, zrobię
wszystko, żeby go ratować. I on pewnie też przybędzie mi z pomocą.
- Zobacz! - powiedziałam, żeby odwrócić jego uwagę. - Tutaj cos' stoi!
Michał pos'wiecił ekranem swojej komórki na ciemny kształt, który okazał się być miską z kaleba-sy, w środku której znajdowało się cos' wyglądającego jak sucha ręka.
- Czy oni... - zaczął Michał nagle zmienionym głosem, ale nie pozwoliłam mu skończyć.
- To jest pieczeń z kozy! - powiedziałam. -Dwie pieczenie! - zorientowałam się, biorąc do ręki kozią nogę.
Słowo �śpieczeń” jest oczywiście tylko określeniem umownym. W kalebasie znajdowały się dwie kości. Z cała pewnością jednak zostały opieczone nad ogniem i nikt wcześniej nie miał ich w ustach. Wywnioskowałam to z kawałków przypieczonego mięsa, na których nie było śladu ludzkich zębów.
- Boże, jaki jestem głodny! - przypomniał sobie Michał. - Myślisz, że to nadaje się do zjedzenia?
- Myślę, że właśnie w tym celu zostało tutaj przyniesione - zapewniłam go. - Masajom nie wolno jeść mięsa w obecności kobiet, dlatego nie mogli nas zaprosić na wspólną kolację.
- O matko, jak to pachnie! - Michał wyraźnie toczył walkę z głodem i obawą przed jedzeniem
z nieznanego źródła.
Śmiało - zachęciłam, wkładając mu kość
do ręki. - A to?... - poświeciłam na tykwę opartą o ścianę.
Koktajl truskawkowy! - ucieszył się Michał. - Woda! - stwierdziłam z radością, wtykając
do środka nos. Pachniała wprawdzie dość dziwnie,
bo przeszła wonią naturalnej tykwy, ale na pewno
nie było to mleko ani krew. Nie miałam wątpliwości, bo nie znoszę ani jednego, ani drugiego, więc
na pewno bym ich zapach rozpoznała.
- - O matko, wiesz jakie to jest dobre? - zapytał
wcinał aż mu się uszy trzęsły. - Mhm - mruknęłam, nie tracąc więcej czasu i chwytając za kość.
Obgryzanie koziego mięsa z kości w nieprzeniknionej ciemności masajskiej lepianki ma swój
urok. W ogóle radość z możliwości zaspokojenia głodu to jedna z niewielu rzeczy, jakie łączą
wszystkich ludzi na świecie. Nawet mnie z Michałem, choć wydawało się to nieprawdopodobne.
Siedzieliśmy w milczeniu, mlaskając i oblizując kości
i czuliśmy, że nasz rozejm został przypieczętowany wspólnym posiłkiem.
Kiedy na mojej kości została już tylko czysta gładź, z której nie dawało się niczego wyssać,
odłożyłam ją do kalebasy. Polałam ręce wodą z tykwy i poczułam jak ogarnia mnie ogromna senność i zmęczenie. Michał wciąż był zajęty swoją kozią nogą, nie chcąc mu więc przeszkadzać, wycofałam się do sąsiedniej izdebki, zwinęłam w kłębek na podłodze i zasnęłam.
Obudziła mnie mrówka zwiedzająca moje oko. Wydawało mi się, że usiłuje podnieść mi powiekę i wślizgnąć się do środka, a ponieważ mam amazońskie doświadczenia z motylami i ćmami, które żywią się łzami ludzi i innych ssaków, zostawiając jednocześnie w ich oczach zarazki prowadzące do ślepoty, mój powrót do świadomości był błyskawiczny.
Mrówka wykonała wysoki lot w kierunku szpary w ścianie, a ja zamrugałam, z radością i ulgą stwierdzając, że wciąż widzę. Choć niewiele było do zobaczenia. Chwilę zajęło mi odtworzenie ostatnich zdarzeń i uświadomienie sobie, że oto spędziłam noc w masajskiej wiosce w sercu afrykańskiej sawanny. W izdebce obok z pewną dozą prawdopodobieństwa powinien się znajdować dziwny Polak, któremu terapeuta zalecił podróż do Afryki w celu podbudowania zdruzgotanego poczucia własnej wartości, który ma dwóch synów, panicznie boi się pająków i obraża się, kiedy ktoś zaczyna go krytykować.
Tak - przewróciłam się na drugi bok. - Znam takich gości, którzy żyją tylko po to, żeby zasłużyć
na czyjąś pochwałę i chłoną komplementy jak gąbka. Nie mają pojęcia czego naprawdę chcą, o czym marzą ani kim chcieliby być, bo nauczono ich warować w oczekiwaniu na dobrą ocenę. Więc przez całe życie usiłują ze wszystkich sił służyć swoją osobą innym ludziom, w zamian oczekując pochwał i wdzięczności. Kiedy ich nie dostają, więdną jak kwiaty na pustyni. Nie są w stanie zajrzeć do własnej duszy i tam odnaleźć radości.
Zamknęłam oczy. Tacy ludzie mają tak kolosalne poczucie niższości, że sami przed sobą nie potrafią się do tego przyznać. Boją się nawiązania jakiegokolwiek znaczącego kontaktu z własnymi pragnieniami, marzeniami i myślami, bo musieliby wtedy przyznać, że nigdy nic nie zrobili dla siebie i w rzeczywistości są winni swojemu zagubieniu. Próbują więc nieustannie i bezskutecznie odszukać sens swojego życia w oczach innych ludzi. I nigdy im się to nie udaje, ponieważ to nie może się udać. Każdy ma swoje życie i sam musi o siebie zadbać. Czekanie aż zrobią to inni ludzie jest bezcelowym marnowaniem czasu.
Ciekawe czy terapeuta Michała doszedł z nim już do tego punktu.
- Aaaa - oznajmił Michał, ziewając jak lew. -Nie śpisz?
- Nie - odrzekłam, nie ruszając się z miejsca.
- Miałem dziwny sen.
- Wiem - powiedziałam od razu. Michał ciągle przecież śnił ten sam sen o tym, że został królem Masajów, pokonał wszystkich przeciwników i...
- Ten był inny - przerwał mi Michał. - Śniło mi się, że do wioski wszedł ogromny biały niedźwiedź.
- Do wioski Masajów?
- Tak, do naszej wioski.
- Wszedł i zaczął szukać czegoś do jedzenia.
- Czegoś czy kogoś? - uściśliłam, bo z mojej wiedzy wynikało, że białe niedźwiedzie są mięsożerne i najchętniej polują na foki wzrostu człowieka.
- Czegoś - zdecydował Michał po krótkim namyśle. - Chodził i wąchał, tak jakby szukał jakiejś rośliny.
- znalazł?
- Chyba nie, bo przybiegli wojownicy z dzidami i zaczęli go atakować, a wtedy ten niedźwiedź wstał, podniósł się na tylnych łapach...
- I zaczął z nimi walczyć? - wtrąciłam szybko.
- Skąd wiesz?
- I pokonał wszystkich wojowników i został...
- Królem Masajów! - przerwał mi Michał. -Skąd wiesz?!
- Może to ty jesteś tym niedźwiedziem? - podsunęłam, bo dziwnie znajomo zabrzmiał ten sen.
- Ja? Dlaczego? - zdziwił się Michał.
- Niedźwiedź był biały, tak? - zapytałam. -Biały niedźwiedź w Afryce to symbol czegoś albo kogoś z innego świata. Ty jesteś białym człowiekiem wśród czarnych Masajów.
- Tak myślisz? - zastanowił się Michał, wyraźnie przykładając to do swojego ego i zastanawiając się czy to dobrze o nim świadczy, czy też nie i czy w związku z tym powinien się czuć teraz zadowolony, czy smutny.
- Mankeki! - zawołał nagle ktoś, wtykając głowę do lepianki.
- Tu jestem! - odpowiedział po polsku Michał.
- To chodź, bo jesteś nam potrzebny! - odkrzyknął wojownik w języku maa, po raz kolejny dając dowód na to, że znajomość wspólnego języka nie jest konieczna w celu podtrzymania przyjaźni między narodami.
Na zewnątrz było tak jasno, że musiałam zasłonić oczy. Słońce wstało już dawno temu, przypuszczałam, że jest około dziewiątej rano. Wojownicy czekający na Michała mieli ze sobą dzidy i pałki i wyglądali tak, jakby byli gotowi do drogi.
Nie czekałam na zaproszenie. Kiedy Michał wydobył się wreszcie z czarnych czeluści lepianki, Masajowie wzięli go między siebie i ruszyli w kierunku sawanny. A ja poszłam razem z nimi.


Rozdział 32
O matko pufffff
Sawanna nigdy nie wydawała się tak niepokojąco dziewicza. Widziana z okien samochodu wyglądała znacznie bardziej przytulnie i bezpiecznie. Podczas safari zawsze mieliśmy dookoła mocną konstrukcję z żelaza, która przynajmniej przez pewien czas stawiałaby opór wszelkim krwiożerczym szczękom. Poza tym - jak mieliśmy okazję doświadczyć tego na własnej skórze - czasem wystarczyło zamknąć wszystkie okna, dach i drzwi, żeby uniknąć niebezpieczeństwa. Tak było przecież podczas ataku małp w lesie Lerai na dnie krateru Ngorongoro i wtedy, gdy przy drzewie parówkowym pojawił się lew. Gdyby na naszej drodze stanął słoń z zamiarem zmierzenia swoich słoniowych mięśni w pojedynku z naszymi mechanicznymi końmi, wynik byłby trudny do przewidzenia. Słoń może ważyć przecież nawet pięć
ton, a poza tym w przeciwieństwie do samochodu, ma bystry umysł i potrafi z fantazją korzystać ze wszystkich części swojego ciała.
Wysiadanie z samochodu podczas safari jest kategorycznie zabronione. Od tej zasady są dwa wyjątki: wolno wysiąść w miejscach do tego przeznaczonych, czyli tam, gdzie stoi ławka, stolik i gdzie można skorzystać z toalety. Drugim wyjątkiem są piesze safari, odbywające się po ściśle wyznaczonej trasie i w towarzystwie uzbrojonego przewodnika. Podczas takiego pieszego safari w Kenii doszłam kiedyś do miejsca, gdzie pasły się dwa nosorożce. Stały półtora metra od nas, zupełnie nie zwracając na nas uwagi.
Teraz jednak byliśmy na sawannie sami. Kruche ludziki w królestwie dzikich zwierząt. Wiatr porywał nasze zapachy i niósł je hen, w dal, do nie wiadomo czyjego nosa. Dookoła panowała wielka afrykańska cisza, która nie jest pozbawiona dźwięków, a wprost przeciwnie - stanowi misterną symfonię szelestu traw, łopotu skrzydeł, tętentu kopyt uciekającej gazeli i szybkiego oddechu goniącego ją lamparta. Wiele zależy od tego, jak daleko od głównej sceny znajduje się niewidzialny fotel, w którym akurat siedzisz.
Włączyłam więc wszystkie moje świeżo naostrzone zmysły i rozglądałam się pozornie od niechcenia, w rzeczywistości jednak skanując
sawannę i starając się dostrzec zagrożenie zanim ono dostrzeże mnie.
Michał chyba wyczuł moje skupienie, bo odezwał się raczej beztroskim tonem:
- Tylko mnie dzisiaj nie strasz.
- Dobrze - odrzekłam krótko.
- Wiem, że tu nie ma skorpionów, bo one w dzień śpią! - przypomniał sobie z zadowoleniem Michał. - Nie ma też sufitu, więc żaden potworny pająk nie wpadnie mi do zupy.
- A lew? - zapytałam.
- Tutaj? - zdziwił się Michał. - Po co? Przecież tu nie ma żadnych zwierząt.
- To prawda - musiałam przyznać.
Sawanna wydawała się całkiem opuszczona. Antylopy pewnie wywędrowały w poszukiwaniu zielonej trawy, a za nimi podążyły lwy, gepardy, hieny, likaony i lamparty. A słonie?
Masajowie szli przed siebie w milczeniu. Być może omówili już wszystkie ważne sprawy, a może na sawannie nie było potrzeby wymieniać się słowami. Cisza własnej duszy lepiej gra z symfonią ciszy afrykańskiej. Oczywiście pod warunkiem, że człowiek posiada duszę spokojną jak ocean.
- A węże? - przypomniał sobie nagle Michał i zobaczyłam znane mi drżenie w kącikach jego ust i łydkach wystających spod spodni.
- Co węże”? - zapytałam od niechcenia.
Wojownicy zatrzymali się nagle, jakby na ich drodze wyrosła niewidzialna przeszkoda.
Unieśli dzidy, a jeden z nich odwrócił się i powiedział w języku maa coś, co zrozumiałam jako: - Mamy go! Kogo mają? Po co go mają? I co my mamy z tym
wspólnego? - przebiegło mi przez myśl, ale nic nie
powiedziałam, czekając na rozwój wypadków.
- Co on powiedział? - szepnął Michał. - Nie ruszaj się - ostrzegłam, widząc jak wojownicy napinają ciała i szykują się do ataku.
�Śo co? Przecież Niespodziewanie jednak zmienili zdanie, bo roześmiali się, opuszczając dzidy.
- Asurai\ - wyjaśnił wojownik, odwracając się do nas. Musieliśmy mieć niezbyt mądre miny, bo
roześmiał się znowu i pokazał wijący się kształt ramieniem. - Asurai - powtórzył.
lwy, gepardy, - Czy to jest to, co myślę? - zapytał Michał, a ja odniosłam przedziwne wrażenie, że doświadczam właśnie deja vu. Podwójnego deja vu,
ponieważ jedno z całą pewnością wydarzyło się
wcześniej w Afryce, ale drugie...
Powiedz �ślew” - poleciłam Michałowi.
Lew - powtórzył posłusznie.
Rozejrzałam się ostrożnie po sawannie. Oglądałam kiedyś taki film, którego bohaterowie przeżywali dramatyczne wydarzenia, byli atakowani przez nieznane istoty, coś rozdzierało ich ciała
na strzępy. Szalały nieznane choroby i działy się inne okropności, których nikt nie był w stanie wyjaśnić. Dopiero po pewnym czasie okazało się, że ludzie w tym filmie posiadają nieświadomą umiejętność projektowania zdarzeń, które najpierw pojawiają się w ich śnie, a potem po prostu stają się rzeczywistością. Najczęściej zabójczą.
Nigdzie w zasięgu mojego wzroku nie było jednak lwa.
- A powiedz �śhiena” - poleciłam.
- Hiena - powiedział zaniepokojony Michał. - O co chodzi?
- Widziałeś film �śKula”? - zapytałam, a kiedy pokiwał twierdząco głową, z namysłem poruszając brwiami, wyjaśniłam: - Myślałam, że ty sam ściągasz na siebie to wszystko, czego się najbardziej boisz.
- Zwariowałaś? - oburzył się Michał. - Czy ty tu gdzieś widzisz hienę? Albo lwa?
- Widzę - odrzekłam zaczepnie i spojrzałam mu prosto w oczy. Lwem raczej nie był, ale czy nie zdarzyło się przed chwilą tak, że w momencie, kiedy zapytał mnie o węże, jeden z nich właśnie pojawił się w trawie?...
- Mankeki! - zawołał wojownik i pokazał ręką długi, ciemny kształt, szybko przemykający między trawami. - Asurai'! Asurai!
- Wąż! - zawołałam po polsku, a Masajowie powtórzyli po mnie:
Wonsz, wonsz!
- O matko! - Michał złapał się za kieszonkę.
- Omatko! - potwierdzili natychmiast Masajowie, rozumiejąc chyba, że to jest polska nazwa tego konkretnego węża.
- Omatko pufffff! - uściślił Masaj, robiąc ustami taki dźwięk, jak przy wypluwaniu powietrza.
- Puffffff?! - powtórzyłam ze zgrozą, ponieważ znany mi był tylko jeden wąż, do którego pasował ten przerażający opis.
- Omatko pufffff! - powtórzył Masaj w języku mieszanym, co na polski należałoby przetłumaczyć jako �śkobra plująca”.
Po angielsku nazywa się spitting cobra19 i jej nazwa dosłownie oddaje ulubiony sposób walki. Kobra podnosi głowę, znajduje oczy napastnika, a potem za pomocą specjalnie skonstruowanych narządów w paszczy wysyła do nich ładunek jadu. W rzeczywistości kobra nie �śpluje”, tylko ściąga mięśnie, wyciskając z gruczołu jadowego porcję trucizny, która spływa po długich zębach, a kiedy dotrze do ich koniuszka, wąż z całej siły wypycha z płuc porcję powietrza, która rozpryskuje jad na podobieństwo aerozolu, który leci prosto do celu. Jad kobry jest tak silny, że pali oczy i powoduje utratę wzroku.
’ Spitting cobra (ang.) - kobra plująca, ogólna nazwa kilkunastu gatunków kobr, które w chwili zagrożenia wypluwają śmiertelny jad na odległość nawet ponad dwóch metrów, celując prosto w oczy napastnika.
- I nic się nie da zrobić? - przestraszył się Michał.
- Podobno jeśli natychmiast przemyje się oczy dużą ilością wody, to można je uratować - odrzekłam uczciwie. - Tylko skąd wziąć czystą wodę?
- Omatko puffff! - powtórzył wojownik pokazując na oczy i krzywiąc się tak, jakby coś mu sprawiło ból.
- I one tu żyją? - upewnił się Michał, przestę-pując z nogi na nogę.
- W zeszłym roku nawet znaleziono nowy gatunek, większy i groźniejszy od tych, które znano wcześniej - dodałam. - Podobno pluje jadem na odległość ponad dwóch metrów.
- I to jest ta słynna czarna mamba? - przypomniał sobie Michał.
- Mamba! - podchwycił Masaj, pokazując palcem jak sobie podrzyna gardło, a potem strzepując rękę nad sawanną z zabawnym dźwiękiem, który jednak wcale nie kojarzył się wesoło, a wprost przeciwnie.
- Mamba nie pluje - sprostowałam.
Michał odetchnął z ulgą.
- Mamba skacze - dodałam wyjaśniająco. - Potrafi skoczyć na wysokość kilku metrów i schwytać lecącego ptaka, a jadu w jednym ukąszeniu wystarczyłoby na zabicie czterdziestu ludzi.
- Wracamy! - zawołał Michał. - Wracamy! Chwycił za dzidę wojownika i pociągnął ją do siebie.
- Wracamy! - powiedział głosem nie znoszącym sprzeciwu i znów okazało się, że język polski jest najbardziej zrozumiałym językiem na świecie.
Masajowie popatrzyli na siebie, a potem skinęli głowami i posłusznie zawrócili w stronę obozowiska. Michał szedł obok z mocno zaciśniętymi ustami, wpatrując się w ziemię.
- Ona jest czarna? - przypomniał sobie w pewnej chwili, tak jakby chciał się zawczasu przygotować na jej rozpoznanie i unicestwienie.
- Czarna mamba?
-Tak.
- Jest raczej brązowa albo szara, dość niepozorna. Ale ma czarne wnętrze paszczy20.
- Mogłem się domyślać, że czarna mamba nie jest czarna - dodał zgryźliwie Michał i przyspieszył kroku.
Rzeczywiście, z nazwami różnie bywa. Jeżeli zapytacie Masajów na sawannie jak się po polsku nazywa plująca kobra, zapewne zgodnie z prawdą odpowiedzą, że �śomatko pufffffP. To będzie na wieczność wkład Michała w afrykańską zoologię stosowaną.
20 Czarna mamba - najszybszy wąż na świecie, jest w stanie osiągnąć prędkość 20 km/godz.


Rozdział 33
Zwycięzca bierze wszystko
Kiedy wróciliśmy do wioski, słońce stało wysoko na niebie. Zjedliśmy trochę koziego mięsa z ugotowanymi bulwami roztartymi na papkę, które bardzo przypominały smakiem i wyglądem słynne afrykańskie ugali. Kilka lat wcześniej, gdy po raz pierwszy przyjechałam do Kenii, nie mogłam się doczekać chwili, w której spróbuję tej lokalnej specjalności.
Pewnego dnia wymknęłam się wczesnym rankiem z hotelu i znalazłam mały bar wypełniony tubylcami do ostatniego miejsca. Z radością zamówiłam najbardziej typowy zestaw śniadaniowy: kawę i porcję ugali.
Sprzedawca uśmiechnął się do mnie z sympatią. Zapewne nie spotkał wielu zagranicznych
turystów, którzy mieli odwagę spróbować jedzenia przygotowanego przez miejscowego kucharza i przeznaczonego dla �śzwykłych” ludzi. Zajęłam skrawek stołu z dykty i usiadłam na chybotliwym krześle. Na ulicach panował rześki chłód, z nadzieją więc patrzyłam na wielki imbryk ustawiony na rozżarzonych węglach. Małe porcelanowe filiżanki były wprawdzie płukane po każdym użyciu w wiadrze z niezbyt świeżą wodą, ale wcale mi to nie przeszkadzało. Miałam ogromną ochotę na afrykańską kawę z kardamonem, gorącą, pobudzającą umysł i ciało. Podniosłam więc filiżankę do ust i oczy stanęły mi w słup. Kawa była słodka jak syrop. Gdyby zmierzyć w niej zawartość kawy i cukru tego drugiego na pewno byłoby więcej. Oprócz cukru do kawy dodano też mleka, którego nie znoszę. Z trudem przełknęłam więc pierwszy łyk i czym prędzej sięgnęłam po ugali. Przyznaję, nie wyglądało zbyt pięknie. Było szarawą masą, której należało zaczerpnąć palcami i włożyć sobie do ust, co też uczyniłam. Po zabójczo słodkiej kawie ugali wydawało się kompletnie pozbawione smaku. Miało wilgotną, lepką konsystencję i pachniało rozgotowanym maniokiem. Poczułam się tak, jakbym żuła mokrą tekturę. I zasadniczo tak właśnie było w rzeczywistości.
Ugali to papka z rozgotowanego manioku, kukurydzy albo mąki z dodatkiem wody. Nie ma raczej określonego smaku, ponieważ zwykle zjada
się ją z gulaszem albo sosem, najczęściej bez użycia sztućców. Palcami nabiera się trochę papki, formuje z niej kulkę z wgłębieniem, do którego nabiera się sosu.
Prawdziwą naturę ugali i jego smak najlepiej oddaje nazwa tej potrawy używana w Zachodniej Afryce, gdzie mówi się na nią po prostu fufu.
Usiłowałam właśnie przeżuć kawałek suchego koziego mięsa, gdy nagle poczułam dziwny zapach. Zaskakująco znajomy. Daleki, a jednocześnie jakby bardzo, bardzo bliski. Zapach dzikiego zwierzęcia. Ten sam zapach, który czułam kilka dni wcześniej na sawannie, kiedy w ciemności spotkałam lwa i patrzyłam w jego żółte ślepia. Zapach lwiej sierści, wiatru, mięsa, dziewiczej dzikości i nieujarzmionej siły.
Rozejrzałam się dookoła i nagle go zobaczyłam.
Stał w grupie wojowników i patrzył prosto na mnie. Na głowie miał wysoką czapkę z lwiej grzywy. To znaczy, że sam tego lwa upolował i zgodnie z masajskim zwyczajem zatrzymał jego grzywę, ogon i pazury. Masajowie nie polują na dzikie zwierzęta dla mięsa, więc nigdy pewnie nie poznał smaku lwa. Wystarczy, że może na głowie nosić dowód swojego męstwa, odwagi, siły i doskonałości.
To był ten sam wojownik, którego zauważyłam na początku tańca adumu. Wtedy wydawał
mi się delikatny i pełny marzycielskiej łagodności. Teraz biła od niego siła i pewność zwycięstwa. Domyśliłam się, że to on wygrał adumu i dlatego przystroił się w lwią czapkę, używaną tylko podczas specjalnych okazji.
Wciąż patrzył na mnie wielkimi orzechowymi oczami. Uśmiechnęłam się do niego. On też się uśmiechnął.
Znów poczułam ten sam niepokojący, dziki zapach.
Wysłałam mu spojrzenie mówiące �śGratuluję zwycięstwa, gratuluję odwagi i życzę ci wszystkiego dobrego”.
Wojownik odpowiedział spojrzeniem w rodzaju: �śNie żegnaj się ze mną, bo mam wrażenie, że sprawy pomiędzy nami z pewnością nie są zakończone”, a potem wyciągnął w moją stronę tykwę. Pokręciłam przecząco głową i znów się uśmiechnęłam.
Masaj skinął głową, ale nie było to skinięcie akceptujące moją odmowę, lecz wprost przeciwnie, namawiające do przemyślenia mojego stanowiska. Nie wiem w której sprawie chciał ze mną negocjować, ale w żadnej z nich nie było mowy o ustępstwach. Ja nie zostanę żoną Masaja i nie napiję się krowiego mleka z krwią. Uśmiechnęłam się więc jeszcze raz na pożegnanie i ruszyłam przed siebie, ale wojownik zastąpił mi drogę.

- Ty i ja - pokazał na mnie i na siebie. Dotknął moich kolorowych obręczy na szyi i swoich naszyjników, moich kolczyków i swoich ozdób na rozciągniętych uszach, mojej niebieskiej szaty i swojego czerwonego stroju. - Ty i ja.
Chciał mi chyba pokazać, że kiedy jestem ubrana w masajski strój i wymalowana ochrą na czerwono, to nie bardzo różnimy się od siebie. Gdyby on wiedział!... - zaśmiałam się w myślach. Gdyby on w ogóle mógł się domyślać jak bardzo inne życie prowadzę w Polsce!
Ale przecież nawet gdybym znała jego język, nie potrafiłabym mu wyjaśnić co to jest �śaudycja” albo �śksiążka” czy �śfotografia”. Mogłabym oczywiście zostawić ten świat za sobą i nauczyć się żyć w wiosce masajskiej na afrykańskiej sawannie, ale musiałabym tego bardzo pragnąć. Gdybym postąpiła tak tylko na skutek kaprysu albo ciekawości, zniszczyłabym pewnie i jego życie, i swoje.
Pokręciłam więc głową. Nie, wojowniku, nic z tego nie będzie. I znów chciałam ruszyć przed siebie, ale Masaj znów zastąpił mi drogę.
- Ty i ja - powiedział bardziej stanowczo. - Ty i ja!
- Raczej nie, ponieważ - odrzekłam szybko, chwytając przechodzącego Michała za rękaw i ciągnąc go do siebie. - ...Ponieważ on i ja! -
Wojownik popatrzył na Michała z niedowierzaniem.
- On i ja! - powtórzyłam uparcie i na dowód objęłam Michała ręką w pasie.
Michał powoli obrócił głowę i spojrzał na mnie z namysłem.
- Ty i ja? - upewnił się.
- Nie, coś ty! - obruszyłam się, ale widząc podejrzliwość na twarzy wojownika natychmiast poprawiłam: - Tak, ty i ja! On i ja! My razem! Od dawna!
- Nie mogłaś się oprzeć bohaterowi! - stwierdził Michał z zadowoleniem. -Wiedziałem! To była tylko kwestia czasu! Nie taki ten Michał okropny, co? - dodał, ściskając mnie w pasie. - Podoba ci się, co?
Stanęłam z szeroko otwartymi oczami, dając sobie sekundę na przemyślenie sytuacji, w której się właśnie znalazłam. Z jednej strony zwycięzca tańca adumu, który ma prawo wziąć mnie sobie za żonę, bo zgodnie z masajskimi zasadami właśnie mnie wygrał. Z drugiej strony - Polak, który panicznie boi się pająków, snob i fantasta. Musiałam wybrać jednego z nich, przynajmniej na pewien czas. Którego mam wybrać?!
Wojownik zmarszczył czoło z niezadowoleniem i widziałam jak zaciska dłoń na drzewcu dzidy. Michał tymczasem puszył się i nadymał, rzucając dookoła nonszalanckie spojrzenia. Nie
było czasu do stracenia. Z dwojga złego wolałam człowieka, który choć jest absolutnie niemożliwy, niesforny i trudny do zniesienia, to przynajmniej mówi tym samym językiem co ja, więc gdy mu powiem, że od niego odchodzę, to przynajmniej będzie w stanie zrozumieć moje słowa.
Spojrzałam mojemu wojownikowi w oczy. Kiedy zobaczyłam go po raz pierwszy, miał na twarzy rodzaj marzycielskiej tęsknoty. Potem podobną łagodną czułość widziałam w jego ruchach. Teraz jednak patrzył na mnie jak lew, któremu hiena zabrała ulubioną kość do obgryzania. Był wyraźnie nie w sosie. Wyglądał jak garnek, który za chwilę będzie miał ochotę wykipieć, a mając na uwadze całość jego uzbrojenia oraz potężne muskuły, doprawdy nie należało go prowokować.
Przemogłam się więc i przylgnęłam do Michała.
- On i ja! - potwierdziłam ostatecznie, starając się, żeby zabrzmiało to jak chłodny powiew obniżający temperaturę zagotowanych emocji, starając się również dodać jakiejś słodkiej przyprawy do sosu i dorzucić cokolwiek od siebie w imieniu hieny stojącej w obliczu niezadowolonego lwa, więc dodałam: - Ale ty na pewno też znajdziesz sobie żonę.
Masaj zmrużył oczy, ale wiedziałam, że to nie słońce go razi, tylko moje zachowanie. Widziałam jego pięść zaciskającą się na włóczni, ale wysiłkiem woli umieściłam na ustach niewielki uśmiech. Nie odpowiedział. Odwrócił się i odszedł.


Rozdział 34
Wielka ucieczka
Czym prędzej odkleiłam się od Michała.
- Nie taki straszny ten Michał, co? - powtórzył z satysfakcją. - No powiedz, podoba ci się, co?
�śJaki Michał?” - chciałam zapytać, bo Manke-ki mówił o sobie w trzeciej osobie, tak jakby sam nie czuł się wystarczająco sobą, żeby powiedzieć �śja”. Miałam jednak ważniejsze sprawy na głowie.
Trzeba było działać jak najszybciej. To co zobaczyłam w oczach wojownika, mogło oznaczać tylko kłopoty. Powinniśmy się jak najszybciej ewakuować z masajskiej wioski, co nie powinno być bardzo trudne, ponieważ dopełniliśmy już wszystkich możliwych formalności. Uroczystości zostały zakończone, prezent w postaci krowy przekazany i przyjęty, nie było więc teoretycznie żadnych powodów, dla których nie mielibyśmy wyruszyć natychmiast w drogę powrotną.
Został do rozwiązania tylko jeden szkopuł. Którędy?
Zbliżał się zmierzch, niedługo będzie ciemno.
Nie mogłam ryzykować samotnej wędrówki przez afrykańską noc bez kompasu, mapy ani nawet pojęcia w którą stronę powinnis'my iść.
Postanowiłam więc jak najszybciej odnaleźć przewodników, z którymi tu przyszliśmy. Jeśli raz udało nam się zrozumieć wzajemne intencje i zamiary, to z całą pewnością jest szansa na to, że uda nam się to ponownie.
- Musimy odszukać tych Masajów, którzy nas tu przyprowadzili - powiedziałam do Michała stanowczo, zdejmując po raz kolejny jego rękę z mojej talii. Później mu wytłumaczę w jak wielkim jest błędzie i jak bardzo daleko jest nam do siebie.
- Tych Masajów? - zapytał Michał, wskazując na zbliżających się wojowników. Wydawało się, że wpadli na ten sam pomysł co my, bo rozglądali się w poszukiwaniu czegoś lub kogoś, a na nasz widok przyspieszyli kroku.
- Sapa - powiedziałam w języku maa. - Witajcie.
Odpowiedzieli szybkimi słowami, które
brzmiały jak przesypywanie masajskich paciorków.
Popatrzyliśmy na siebie.
- My - powiedziałam po polsku, wskazując na siebie i Michała, który znów próbował objąć mnie
w pasie, opacznie zapewnie tłumacząc sobie to
słowo. - Chcemy - ciągnęłam po polsku, pokazując palcami na dłoni maszerujące sylwetki - wracać. Do obozowiska - pokazałam w przybliżonym kierunku, gdzie jak mi się zdawało, został obóz.
Wojownicy odpowiedzieli natychmiast potokiem słów, których nie musiałam rozumieć, żeby domyślić się, że nie ma mowy o opuszczeniu wioski masajskiej, ponieważ zrobiliśmy coś złego i wódz jest rozgniewany.
- Naprawdę! - przekonywałam z uśmiechem, żeby okazać nasze absolutnie najbardziej przyjazne zamiary i dobre intencje, w których nie było nawet najmniejszego ziarenka chęci wyrządzenia przykrości komukolwiek. - Musimy już wracać. Było nam bardzo miło, ale teraz...
Masajowie przerwali mi znów pospiesznymi zdaniami w języku maa. Skupiłam się. Pozwoliłam moim myślom biec w dowolnie wybranym kierunku, w nadziei, że sięgną do nieuświadomionych przeze mnie zasobów znajomości tego języka i pozwolą mi rozszyfrować zagadkę recytowaną przez wojowników.
W takich bardzo trudnych i stresujących sytuacjach umysł człowieka czasami nie jest w stanie nadążyć za rozwojem wypadków, a im bardziej się wysila, tym gorszy uzyskuje skutek, zapętlając się we własnej niemocy i bezsilności.
Trzeba wtedy przestać myśleć. Odpuścić.
Poddać się fali życia i pozwolić łagodnie się
porwać, zdając się jednocześnie na podświadomość i wszystkie swoje ukryte siódme, ósme, dziewiąte i dziesiąte zmysły.
Tak właśnie i ja zrobiłam.
Nie znałam języka maa, nie wiedziałam, z jakimi zamiarami przychodzą wojownicy i jakie mają wobec mnie plany, bardzo jednak chciałam zrozumieć ich intencje. Pozwoliłam więc im mówić, a ja słuchałam, nie usiłując wychwycić z potoku słów żadnego znajomego wyrazu ani odgadnąć ich znaczenia. Kiedy skończyli, pokręciłam przecząco głową.
- To nie było tak - odpowiedziałam po polsku.
- Jak to nie było tak? - zaprotestowali wojownicy. - Właśnie tak było, właśnie tak to się wydarzyło. Właśnie tak się stało i dlatego teraz stoimy przed wami, oczekując, że uczynicie to, co należy, aby to zdarzenie wynagrodzić.
- Szanowni wojownicy! - postanowiłam wygłosić przemówienie.
Jak świat światem, wiadomo, że słowa mają wielką moc, a wielki ich strumień potrafi ugasić nawet najbardziej gorący pożar uczuć. Nawet jeśli są to słowa w zupełnie obcym i kompletnie niezrozumiałym języku. Jest w nich pewna osobliwa siła, która potrafi trafiać prosto do serca osoby, do której są kierowane. Wstałam więc, otrzepałam krótkie spodnie i rozpoczęłam:
- Szanowni wojownicy! Wizyta w waszej wiosce była jednym z najbardziej niezwykłych wydarzeń mojego życia. Zobaczyłam tu ludzi, którzy swoją odwagą i siłą są w stanie okiełznać otaczający was świat. Nie boicie się stanąć oko w oko z lwem. Jesteście wyśmienitymi myśliwymi i jeszcze lepszymi pasterzami. Mam nadzieję, że wasze stada będą zdrowe i z każdym dniem coraz bardziej szczęśliwe!
Aprobującym chrząkaniem wojownicy potwierdzili, że istotnie, ich pragnienie jest dokładnie takie samo, oraz że przyjmują moje życzenia.
- Tak więc - mówiłam dalej po polsku - i my jesteśmy bardziej szczęśliwi z tego powodu, że wasze stada są zdrowe, liczne i zadowolone!
Znów miłe chrząkanie, przerwane tylko na chwilę przez Michała, który siorbał resztkę masaj-skiego koktajlu truskawkowego.
- Wojownicy! Przybyliśmy do was wczoraj rano w dobrych zamiarach. Chcieliśmy zobaczyć wasze niezwykłe ceremonie i rytuały oraz wyrazić nasz podziw zarówno dla zwycięzców, jak i dla przegranych! Ponieważ - dokończyłam szybko, widząc, że Masajowie lekko stężeli z niepewnymi minami -nasz kraj Polska jest wielkim przyjacielem waszego kraju Masajów! Sdpuk! - podkreśliłam, przypominając sobie słowo �świelki” w języku maa. - SapukP
21 Sdpuk (język maa) - wielki, duży, ogromny, w wielkiej ilości, w liczbie mnogiej: sapukt.
Twarze Masajów rozświetliły się uśmiechem.
W cieniu nadchodzącego zmierzchu błysnęły ich śnieżnobiałe zęby. Słowo sdpuk z całą pewnością odczytali prawidłowo, przypisując je wielkości swojej wioski, stada, dobrobytu oraz dzielności wojowników. Czym prędzej więc mówiłam dalej:
- I jako przyjaciele przybyliśmy do waszej pięknej osady, by teraz odejść z niej także jako przyjaciele. Zrobiliśmy już wszystko, co do nas należało. Sfotografowaliśmy wasze domy, dzieci i żony, będziemy ich zdjęcia pokazywać w Europie, opowiadając o waszych zwyczajach i o waszej ziemi tu w sercu Afryki. Teraz więc zabierzemy nasz skromny dobytek a wy - pokazałam na nich - zaprowadzicie nas z powrotem do obozowiska. Wyruszymy od razu, chodźmy.
Masajowie zaczęli machać ramionami, choć robili to z mniejszym przejęciem niż poprzednio i jakby całkiem już bez złości.
- Nie można, nie można! - powtarzali zafrasowani. - Tak nie można.
- Można, można! - upierałam się. - Chodźmy!
- Nie można! - uparli się Masajowie. - Trzeba wodza udobruchać, trzeba zadośćuczynić, okazać mu skruchę.
- No dobrze, to co się właściwie stało? - zapytałam po polsku. - O co chodzi?
- Chodzi o to, że... - tyle udało mi się tym razem zrozumieć. Potem wojownicy przyspieszyli,
opowiadając w języku maa skomplikowaną historię, którą za bardzo starałam się zrozumieć, bo nagle prysło wzajemne porozumienie i znowu staliśmy naprzeciwko siebie jak totalni nieznajomi.
- Nie chciałaś' wojownika za męża - odezwał się nagle Michał przytulony do tykwy. - Obraził się na ciebie.
- Skąd wiesz? - zapytałam, bo to co mówił miało zdecydowanie sens.
- Od razu widać, że facet jest rozczarowany jak mu laska ucieka.
- I co teraz? - zapytałam i wszyscy razem z Masajami z nadzieją popatrzyliśmy na Michała.
- Normalnie - wzruszył ramionami. - W zamian za ciebie oddamy mu krowę.
- Hóyia! Hóyia! - ucieszyli się Masajowie.
- Hóyia! - potwierdziła ucieszona krowa, przysłuchująca nam się od pewnego czasu z ukrycia.
- Hóyia! - powiedziałam bez wahania. - Ruszajmy więc!
I ruszyliśmy.


Rozdział 35
O ludziach prymitywnych
Wędrowaliśmy przez kilka godzin, w milczeniu stąpając po śladach prowadzących nas wojowników. Nie mieliśmy światła ani kompasu, musieliśmy zaufać instynktowi Masajów i skuteczności ich dzid w wypadku, gdybyśmy zostali zaatakowani.
Noc była ogromna i gęsta jak budyń. Jedynym światełkiem, jakie mogłoby ją rozjaśnić, były oczy nocnych drapieżników. Dlatego mimo oślepiającej ciemności, byłam wdzięczna losowi, że nic w niej nie błyska, nie jarzy się i nie lśni.
Masajowie poruszali się tak sprawnie, jak Indianie w amazońskiej dżungli. Ludzie wychowani z dala od miast mają dodatkowy zestaw oczu. Potrafią przewiercać noc i wychwytywać w niej potencjalne przeszkody. Potrafią stawiać stopy tak
bezszelestnie, jakby unosili się nad ziemią na mikroskopijnych poduszkowcach. Płyną przez ciemność omijając sterczące gałęzie, czarne dziury i odnajdując niewidzialną ścieżkę.
Droga była najtrudniejsza dla Michała. Jego palce tak kurczowo zaciskały się na mojej ręce, jakby się bał, że utonie. Mokre ze strachu włosy przylepiły mu się do twarzy, drgające łydki odmawiały czasem posłuszeństwa, więc potykał się albo upadał w tak dziwny sposób, że w końcu Masajowie zwolnili kroku.
Nie pytałam Michała, jak sobie radzi, bo nie miał wyjścia. Mógł albo zostać na sawannie w najczarniejszej nocy i paść łupem przypadkowo zabłąkanej w tamtej okolicy hieny, lwa czy stada likaonów, albo przemóc w sobie wszystkie strachy, którym do tej pory tak łatwo ulegał. Nie miał chyba najmniejszych wątpliwości co do tego, że na ziemi czają się pająki, zabójcze węże i skorpiony, które - jak to już wcześniej pomogłam mu ustalić.
krokiem, przedzierając się przez afrykańską noc z jakąś tajemną siłą, której nikt i nic nie mogło powstrzymać.
Wcale nie wiedziałam, czy idziemy w dobrym kierunku. Gdyby się nad tym głębiej zastanowić -albo gdyby zastosować sposób myślenia ludzi żyjących w miastach - istniało prawdopodobieństwo, że zostaniemy porwani, uwięzieni dla okupu albo obrabowani i zabici. Kto by nas znalazł w sercu sawanny? Najpewniej sępy albo lwy, więc nie pozostałoby po nas zbyt wiele. Nawet kości zostałyby pożarte przez hieny.
I chociaż obiektywnie rzecz biorąc, rzeczywiście istniała taka możliwość, to ja wiedziałam, że jest zupełnie inaczej.
Nie miałam nawet cienia wątpliwości co do tego, że Masajowie nie zamierzają wyrządzić nam żadnej krzywdy, a wprost przeciwnie, ich intencje są czyste jak łza. Kiedy szłam w tej ogromnej, dzikiej ciemności, przypomniałam sobie co Michał mówił jeszcze kilkanaście godzin temu, że marzył o tym, żeby dotrzeć do �śprymitywnych ludzi”.
Przypomniałam sobie inną noc, kiedy jechałam przez bezdroża Gujany Brytyjskiej. Droga była tak pełna dziur, błota, trzęsawisk i rozpadlin, że nie dało się po niej jechać zwykłym samochodem. Jedynym pojazdem, który się do tego nadawał, była terenowa ciężarówka. Takie ciężarówki
pokonywały czasem trasę z południa Gujany na północ, do stolicy. Były to pancerne auta o kołach tak wielkich, że pod samochodem można było rozwiesić hamak i spokojnie w nim spać. Pewnego wieczoru pozwolono mi się wcisnąć do mocno już wypełnionej szoferki. Pozostali chętni mogli jechać na pace, wymieszani z workami i skrzynkami transportowanych towarów i wystawieni na wszelkie prezenty, jakie niebo może w ciągu najbliższych kilkunastu godzin zesłać, łącznie z ulewą, piorunami, wichurą i chłodem.
Usiadłam więc z wdzięcznością na mikroskopijnym fragmencie fotela obok kierowcy, skręcając nogi w akrobatyczne zawijasy i usiłując uniknąć trwałego nadziania na żelazne gwoździe wystające ze ściany. Próbowałam zasnąć, ale ryzyko rozbicia głowy, nosa i wszystkich innych części ciała było zbyt duże. Jechaliśmy najpierw spokojnie ostatnim fragmentem piaszczystej drogi. Potem rozpoczął się tor przeszkód. Ciężarówka z trudem wspinała się na krawędź głębokich kałuż, podskakiwała na kamieniach i nierównościach, ślizgała się po czerwonym lepkim błocie.
Było już bardzo ciemno i późno, gdy nagle samochód stanął. Kierowca z dziwnym pośpiechem chwycił za maczetę ukrytą pod siedzeniem i wyskoczył na zewnątrz. Wychyliłam się, żeby zobaczyć co robi i w strumieniu światła z reflektorów zobaczyłam małego kajmana. Kajman to
południowoamerykański krokodyl. Ten na drodze był jeszcze całkiem młody i niezbyt wielki.
I zupełnie niedoświadczony. Słysząc warkot silnika zapewne wyszedł z rowu, żeby sprawdzić jakie dziwne zwierzę nadchodzi. Albo może po prostu nie zdążył uciec z powrotem w zarośla. Teraz, oślepiony silnym białym światłem, leżał na drodze i patrzył oszołomiony przed siebie. Nie był w stanie wykonać żadnego ruchu - ani zaatakować, ani uciekać, by ratować życie.
Kierowca bez wahania podszedł do kajmana i zaczął go bić maczetą. Uderzał ostrzem, odrąbując małe kawałki ciała, gruchocząc stopniowo czaszkę, tnąc przez oczy, odcinając kawałki nóg. Kajman próbował uciekać, ale nie miał wystarczająco dużo siły, żeby pociągnąć w ciemność swoje zakrwawione i torturowane ciało. W końcu zdechł pod uderzeniami maczety.
Kierowca w końcu przestał go bić, część ciała kajmana kopnął w krzaki, a część wrzucił do plastikowej torebki i położył pod swoim fotelem. Potem ruszyliśmy dalej.
Czułam w środku taki ból, jakbym to ja została zbita. Bezsilność i ból. Nic nie mogłam zrobić, byłam milczącym świadkiem masakry i znęcania się nad bezradnym zwierzęciem. Kierowca ciężarówki jak gdyby nigdy nic jechał dalej. Gdyby na drodze pojawił się następny kajman, pewnie postąpiłby tak samo. To jest właśnie �śprymitywny”
człowiek - taki, który nie potrafi wczuć się w sytuację innej żywej istoty, będąc w stanie zadawać jej ból. Taki �śprymitywny” człowiek jest pozbawiony wyobraźni, więc nie może i nie chce postawić się na miejscu swojej ofiary i zrozumieć jej cierpienia. Jest okrutny i bezmyślny.
Spotkałam wielu takich �śprymitywnych” ludzi w różnych częściach świata. Znęcali się nad zwierzętami albo ludźmi słabszymi od siebie. Napadali na bezbronnych. Zabijali z chęci zysku. Strzelali dla zabawy do ptaków. Zadawali ból, odbierali życie. Ich �śprymitywne” myślenie ogranicza się do zaspokojenia własnej przyjemności albo potrzeby, każdym możliwym kosztem, także czyjegoś cierpienia.
Taki �śprymitywny” człowiek rzeczywiście stanowi potencjalne zagrożenie, bo istnieje na przykład ryzyko, że kiedy będzie bardzo głodny, zabije swoich towarzyszy podróży, żeby ich zjeść. Albo kiedy będzie rozżalony na swój los, zabije kogoś, żeby go okraść ze złotego zegarka i choćby na pewien czas poprawić sobie humor.
Wiem z doświadczenia i wielu przygód, jakie przeżyłam w ciągu prawie dwudziestu lat podróżowania po świecie, że tacy �śprymitywni” ludzie żyją głównie w miastach i są produktem ubocznym wysoko rozwiniętej gospodarki i cywilizacji białych ludzi. Bo co jest najważniejsze w zachodnim
świecie miast? Pieniądze. Bez pieniędzy nie moż-na żyć, bo tylko pieniądze umożliwiają kupienie
miejscówki w tym pięknym świecie. Razem z
pieniędzmi pojawia się manipulacja, walka o władzę,
polityka i nieustanne gry, jakie ludzie ze sobą toczą. Nikt tak naprawdę nie dba o to, kim naprawdę jest lub kim chciałby być. Podstawową zasadą staje się dostosowanie swojego obrazu do oczekiwań ludzi, którzy mają na nasze życie jakiś znaczny wpływ - na przykład dają pracę, podwyżki, udzielają zgody na kredyt i tak dalej.
Ludzie szybko tracą orientację co jest dobre, a co złe. Czasem niby teoretycznie gdzieś w głębi duszy odzywa się głos, że to chyba nie tak powinno być, że coś jest niesłuszne, niedobre i nie należy tego robić - ale dookoła wszyscy tak postępują, więc wtedy pojawia się myśl: jeśli wszyscy kradną długopisy z pracy, to może nie ma w tym nic złego?. .. Jeśli wszyscy fotografują się z wężem na szyi, to może ten wąż nie ma nic przeciwko temu? Jeżeli wszyscy zamykają dzikie ptaki w klatkach, to może ja też mogę?...
W ten sposób wielkie miasto odziera ludzi z ich człowieczeństwa i duszy. I tylko w miastach pojawiają się ludzie o takim �śprymitywnym” sposobie myślenia.
Im dalej od miast, tym dusze ludzkie są bardziej czyste i uczciwe.
Wiele razy podczas spotkań autorskich pytano mnie o to, czy nie boję się wędrować samotnie z Indianami po dżungli.
- Nie boję się - odpowiadam wtedy zawsze z przekonaniem.
Dżungla amazońska jest znacznie bardziej bezpieczna niż dżungla miasta, a ludzie, którzy w niej żyją, są w naturalny sposób uczciwi i posiadają w duszach tę odrobinę zwykłego ludzkiego dobra, które tak często gubią ludzie z miasta.
Nagle uderzyłam nosem w świat, który raptownie się zatrzymał. Przyciągnął mnie do siebie i dramatycznym, pełnym napięcia i emocji szeptem zapytał:
- Widzisz?!...
Potrząsnęłam głową. Byłam tak pogrążona w rozmyślaniach o tym kto i gdzie może być uznawany za człowieka �śprymitywnego”, że straciłam poczucie rzeczywistości. Dotknęłam bolącego nosa, czując na nim szorstką warstwę zaschniętej ochry. Ach tak, przecież jesteśmy na sawannie z naszymi... Rozejrzałam się z niepokojem.
...Z naszymi przewodnikami, co za ulga. Ale dlaczego nie idziemy?
- Widzisz?!... - powtórzył Michał z jeszcze większym napięciem, ściskając mnie za ramię.
Zobaczyłam. Dziwne światełko w oddali.
Kiedy wspięłam się na palce, za pierwszym światełkiem, pojawiły się następne. To byli ludzie!
Obozowisko albo dom! Wyposażone w elektryczność i żarówki!
Masajowie zatrzymali się, jak gdyby odległy krąg światła posiadał niewidzialną, daleko sięgająca granicę, przez którą nie mogli przejść. Lub raczej nie chcieli. Doskonale rozumiałam dlaczego.
Ja tę granicę pomiędzy światem miast a światem dziewiczych miejsc przekraczałam wielokrotnie i zawsze czułam dziwną, lekką i przyjemną ulgę, zanurzając się w dżunglę, pustynię albo sawannę. Przy powrocie do świata białych ludzi mój organizm automatycznie uzbrajał się w oczekiwaniu na stres, pośpiech, hałas i powierzchowność stosunków między ludźmi.
Nawet Michał musiał poczuć coś szczególnego, bo on też stanął bez ruchu i patrzył.
Staliśmy tak jak stadko dzikich zwierząt u bram świata ludzi. W milczeniu, przekazując sobie niewypowiedziane emocje i czując niezwykłą więź. Przez krótki czas stanowiliśmy jedność - dwóch afrykańskich wojowników z masajskiej wioski i dwoje białych ludzi z europejskiego miasta. Połączyła nas noc, ciemność i tajemnica chwili.
Potem Masajowie odwrócili się, rzucając w ciemność jeden lub dwa niewielkie uśmiechy. Zabraliśmy je ze sobą.


Rozdział 36
Tajemniczy Francuz
Światełek było coraz więcej i więcej. Poruszały się lekko popychane wiatrem jak robaczki świętojańskie. Najwyraźniej było to dzikie obozowisko. Nie wzniesione w przeznaczonym do tego miejscu, do którego prowadzą drogowskazy i gdzie namioty rozbija się w pobliżu kawałka betonowego baraku służącego za łazienkę lub kuchnię, ale zbudowane wprost na sawannie. Kiedy podeszliśmy całkiem blisko, zobaczyliśmy brezentowy namiot w kształcie masajskiej lepianki, ale kilkakrotnie większych rozmiarów. Dookoła wisiały małe gazowe latarnie, które nieśmiało rozświetlały mrok. Ze środka dobiegały ożywione głosy.
Popatrzyliśmy na siebie w ciemności. Zdołałam dostrzec tylko dziwnie jarzące się oczy Michała. Podniosłam rękę, żeby zastukać, ale drzwi
przecież nie było, podobnie jak żadnego dzwonka. Uchyliłam więc luźno zwisający kawałek brezentu, zastanawiając się jak zapowiedzieć naszą obecność. Nie możemy przecież jak gdyby nigdy nic wejść do czyjegoś namiotu, mimo że jest to namiot wielki jak dom, a może nawet szczególnie z tego powodu. Chciałam tylko zajrzeć do środka, licząc, że przyjdzie mi do głowy jakiś pomysł, gdy nagle stanęłam oko w oko z postacią, która wydała z siebie krótki wrzask, po czym opadła na ziemię.
Błysnęliśmy oczami w głąb namiotu. Przy długim polowym stole siedziało kilkanaście osób w piaskowych strojach safari. Na nasz widok najpierw zdębieli, a potem zaczęli krzyczeć po francusku, usiłując ocucić zemdloną wartowniczkę.
- To oni! To oni! - zrozumiałam przy mojej skromnej znajomości francuskiego. - To oni!
Staliśmy bez ruchu, czekając aż ucichnie zamieszanie i będziemy w stanie cokolwiek wyjaśnić. Michał zachowywał się podejrzanie cicho, więc rzuciłam mu krótkie spojrzenie, żeby się upewnić, że wciąż żyje. Żył. Ale wyglądał jak szatan z piekła rodem. Był cały wysmarowany na czarno - błotem i brudem afrykańskiej ziemi, którą zgarniał na siebie przy kolejnych potknięciach i upadkach. Jego długie czarne włosy były wilgotne, potargane i sterczały mu na głowie jak zagajnik borowików. A jego wielkie zielone oczy błyszczały jak
zakazany szmaragd na Kryształowej Czaszce Indiany Jonesa. Nic dziwnego, że strażniczka dostała palpitacji serca ze strachu. Mogła się spodziewać, że do namiotu przywędrował duch. Wraz ze swoją ofiarą, jak miałam się okazję wkrótce przekonać.
Bo przecież ja wyglądałam tak, jakbym przed chwilą zakończyła krwawy posiłek we wnętrznościach bawołu. Byłam pomalowana na czerwono i przystrojona bojowymi symbolami masajskiego plemienia w postaci koralików, obręczy i blaszek.
- To oni! - zawołał ktoś znów po francusku.
- Hi - powiedziałam wreszcie. - How are you?12
Zapadła cisza. Tak długa, wyrazista i treściwa, że szybko pojęłam, że moje przywitanie wcale Francuzom się nie spodobało.
- Bonjour! - poprawiłam się. - Dzień dobry!
Francuzi patrzyli na mnie wciąż z powątpiewaniem. No tak, mówić komuś �śdzień dobry” w samym środku nocy, włamując się bez zaproszenia do jego namiotu - to mogło budzić mieszane emocje.
- Bon nuit!22 - powiedziałam w końcu, wyłuskując z pamięci kolejne francuskie słówko.
W odpowiedzi usłyszałam mruknięcie. Uznałam to za dobry znak.
22 Hi, how are you? (ang.) - Witajcie, jak się macie?
23 Bon nuit (franc.) - dobry wieczór.
- We didn’t do anything wrong - powiedziałam po angielsku. - Nie zrobiliśmy niczego złego. Zabłądziliśmy na sawannie i...
- Que’est que ils parlons? - przerwał mi męski głos. - Co oni mówią?
Odpowiedziało mu kilka osób i znów powstała wrzawa przekrzykujących się głosów, aż w końcu podszedł do nas mężczyzna z obfitą brodą i wąsami, i groźnie poruszając krzaczastymi brwiami wyjaśnił w zaskakującym języku, mieszając dowolnie słowa angielskie i francuskie:
- My savons kim wy być. Mamy telephone komórka. Mamy connection radio. My na tej sawanna aujourd’hui słyszeli krzyczę o help. Wy zgubieni.
My pour la radio na samochód, że wy help.
- Oui - skinęłam głową, trochę skołowana. -My help.
Prawie wszystkie samochody uczestniczące w safari na sawannie afrykańskiej są wyposażone w odbiorniki radiowe. Kierowcy przekazują sobie informacje o tym gdzie akurat znajduje się stado słoni, a gdzie śpi lew. Czasem informują się także o tym, gdzie lew właśnie zakończył posiłek. Tak było w przypadku japońskich turystów, którzy gnani pasją fotografowania, złamali zakaz opuszczania samochodu i zbliżyli się do lwa. Lew spokojnie leżał w trawie. Zbyt spokojnie. I wciąż był zbyt daleko jak na fotograficzne apetyty turystów.
Podeszli więc nieco bliżej. Lew nawet nie mrugnął. Zrobili więc jeszcze kilka kroków w jego kierunku, starając się zachować ostrożność i wymieniając uwagi o tym czy wszystkie afrykańskie lwy są takie leniwe i nieruchome, jak ten. Kiedy podeszli jeszcze troszkę bliżej, lew nagle zerwał się, jednym skokiem dopadł Japończyków i pożarł pierwszego z nich.
Brwi Francuza stojącego naprzeciwko mnie zaczęły podrygiwać tak dziko, jakby stracił nad nimi kontrolę.
- Alors! - powiedział z pos'piechem, jakby chciał odwrócić od nich moją uwagę. - Wy teraz spać na moja materaca, a quatre heures pobudzamy was na podróż!
- Obudzacie nas o czwartej godzinie? - powtórzyłam, upewniając się czy dobrze zrozumiałam.
- Oui! - potwierdził groźnie brodacz, a wśród zgromadzonych rozległ się dziwny szmer, tak jakby działo się to wbrew ich woli.
- A dokąd?.... - zaryzykowałam pytanie.
- Wy spać! My pobudzać a quatre heures!
- D’accord - powiedziałam szybko. - Zgoda.
W jakim celu brodacz będzie nas �śpobudzać” i dokąd ma zamiar nas zawieźć?... Czym? Samochodem? Nie widziałam żadnych samochodów w pobliżu namiotu. Kim są ci dziwni ludzie ukryci poza
oficjalnymi obozowiskami?... Zostały nam trzy godziny do pobudki... Merci... - pomyślałam, odpływając w sen. Nagle ogarnęło mnie tak ogromne zmęczenie, że nie miałam nawet siły odwrócić się i spojrzeć czy z Michałem wszystko w porządku. Był wciąż dziwnie milczący, bardzo odległy myślami, tak jakby będąc w sercu Afryki odbywał jeszcze jedną, osobliwą i tylko jemu znaną podróż gdzieś do swojego wewnętrznego świata.


Rozdział 37
Na Zanzibar
Było jeszcze zupełnie ciemno, gdy ktoś szarpnął mnie za ramię. Wstaliśmy szybko i bez żadnych pytań. Brodacz wyprowadził nas na zewnątrz, wskazał na otwarte drzwi samochodu, a potem ruszyliśmy przed siebie. Popatrzyliśmy na siebie z Michałem, ustalając w milczeniu, że oboje czujemy się chyba tak samo - dziwnie zawieszeni w czasie i przestrzeni. Co zdarzy się potem?... Któż to wie.
Ocknęłam się z twarzą przyklejoną do szyby. Miałam dziwne wrażenie, że minęło kilka dni, a nie godzin. Brwi brodacza były znacznie bardziej krzaczaste niż poprzednio, a jego samochód w świetle dnia wyglądał tak, jakby przejechał tysiąc kilometrów po najdzikszych bezdrożach Afryki, nie zatrzymując się ani na jedną chwilę. Najdziwniejsze jednak było to, co się stało z Michałem.
Siedział wyprostowany ze śladami błota na policzkach. Poprzednim razem, kiedy go widziałam, był cały czarny i lepki, a teraz wydawało się, że podczas drogi udało mu się wyskoczyć na chwilę pod najbardziej leniwy prysznic świata, który zgodził się wydzielać mu wodę po kropli, dzięki czemu zdołał zmyć z siebie tyle brudu, na ile wystarczyło mu czasu. Ale ile czasu naprawdę upłynęło od momentu, gdy wyszliśmy z francuskiego namiotu? I jakim cudem?...
- A? - sapnęłam, patrząc na włosy Michała, a właściwie na ich brak. Jego długie, czarne, lekko wijące się loki znikły, a twarz nabrała zupełnie innego wyrazu.
Nie odpowiedział. Uśmiechnął się tylko do mnie zielonymi oczami.
Chciałam zapytać co się stało, ale w tym samym momencie brodacz ostro zahamował, tak jakby od dawna nie mógł się już doczekać tej chwili.
- Ici! - zawołał, z pośpiechem wyskoczył z szoferki i otworzył tylne drzwi. - Ici! To tutaj! - krzyknął ponaglająco, gdy nie ruszyliśmy się z miejsc.
- Merci! - zdążyłam powiedzieć obłokowi żółtego pyłu, gdy brodacz z piskiem opon wycofał auto. - Dziękuję!
Wydaje mi się, że rzucił nam jeszcze jedno ostatnie spojrzenie przez boczną szybę, ale nawet jeśli tak było, musiało trwać ułamek sekundy, bo
samochód odjechał z takim pos'piechem, jakby spieszył się do pożaru.
Staliśmy przed hotelem.
Był to jeden z tych hoteli, które buduje się na afrykańskiej sawannie dla bogatych turystów z Europy i Ameryki. Takich, którzy nie mają ochoty bratać się zbyt blisko z afrykańską przyrodą w postaci karaluchów i much w obozowiskach. Wolą oglądać Czarny Ląd z perspektywy klimatyzowanego pokoju i po kilkudaniowym obiedzie z białymi serwetkami w wykwintnej hotelowej restauracji.
Ich wyobrażenie o safari jest czasem tak odległe od rzeczywistości, że słyszałam o pewnym bogatym turyście z Polski, który po przybyciu na miejsce zażądał dostarczenia samochodu terenowego z klimatyzacją. Na nic nie zdały się tłumaczenia, że afrykańskie safari odbywa się w samochodzie otwartym po to, żeby umożliwić turystom fotografowanie i filmowanie dzikich zwierząt. Polak stwierdził, że jest mu na safari zbyt gorąco i spędził cały czas w hotelu, gdzie jedynymi dzikimi zwierzętami były szczury ziemne, podkradające się nocą pod kuchnię.
Weszliśmy do chłodnej recepcji. Pani w buraczkowym mundurze nie wydała się zaskoczona naszym widokiem. Pewnie czasem nawet do takich luksusowych miejsc trafiają dziwni
poszukiwacze przygód bez bagażu, wymalowani na czarno lub czerwono i obwieszeni ozdobami tubylców. Zdążyłam tylko zdjąć obręcz z szyi, bo utrudniała mi ruchy.
- Proszę - uśmiechnęła się z zawodową uprzejmością, podając mi klucz.
- Potrzebujemy dwóch pokoi - sprostowałam.
- Oczywiście - odrzekła bez mrugnięcia powieką. - Lokaj przyniesie Państwa bagaże.
- Jakie bagaże? - zapytałam, patrząc na swój sponiewierany plecak podręczny.
- Państwa bagaże - odpowiedziała recepcjonistka nie tracąc spokoju, choć z jej spojrzenia wynikało, że zaczyna podejrzewać, że urwaliśmy się z wycieczki w przestrzeń kosmiczną, a nie na safari. - Zostawiony dla Państwa przez kierowcę. Zgodnie z planem.
Ona też była dla mnie ufoludkiem. Chyba że...
- David? - zapytałam z niedowierzaniem.
- Yes - odpowiedziała recepcjonistka, sprawdzając na karteczce. - Bagaże przywiózł kierowca o imieniu David. Zostawił też dla Państwa list.
Zapadło krótkie milczenie. Przez chwilę czekałam aż otrzymam ten list, ale buraczkowa pani na recepcji stała nieruchomo, patrząc mi prosto w oczy.
- Lokaj przyniesie? - domyśliłam się.
- Yes - potwierdziła pani z lekką satysfakcją w głosie.
- Asante sana - odrzekłam najuprzejmiej jak umiałam w języku suahiłi. - Bardzo pani dziękuję.
Pobiegłam do łazienki. To był pierwszy prawdziwy gorący prysznic od wielu dni. Kto nigdy nie został pozbawiony możliwości kąpieli, nie będzie w stanie docenić tego cudownego wynalazku. Pod prysznicem łatwo można zmyć z siebie kurz, błoto, farbę i zwierzęcy tłuszcz, którym zostałam posmarowana. Poza tym jest to idealne miejsce do kontemplacji. Im więcej buchało gorącej pary zasnuwającej lustra, tym bardziej dostrzegałam osobliwość niektórych zdarzeń i sytuacji.
Nie było raczej nic dziwnego w tym, że Da-vid zostawił nasze rzeczy w hotelu. Był to pewnie jeden z niewielu hoteli w okolicy. Przekazał też najprawdopodobniej wiadomość o tym do wszystkich posiadaczy krótkofalówek na sawannie. Ktokolwiek by się na nas natknął, z góry wiedział kim jesteśmy i dokąd nas zawieźć. Z listu wynikało też, że David musiał jechać dalej, żeby zrealizować ustalony wcześniej rozkład safari. On musiał się trzymać swojego planu, z którego my wypadliśmy na własną prośbę. Własną! - żachnęłam się. Ale zaraz potem zaczęłam się zastanawiać. Ten nieodpowiedzialny, samolubny i kompletnie nie przygotowany do podróży Michał w swoim nieznośnym uporze doprowadził do tego, że trafiliśmy do niezwykłego miejsca i przeżyliśmy prawdziwą
przygodę. Może tak właśnie zostało to zaplanowane przez przeznaczenie?... Może nie spotkaliśmy się przez przypadek? Jego największym marzeniem było dotarcie do wioski Masajów, ale być może ryzykowałby zbyt wiele decydując się samotnie na taką niebezpieczną wyprawę. Być może dlatego musiał mnie spotkać na swojej drodze.
David radził, żebyśmy pojechali hotelowym samochodem do drogi, którędy przejeżdża lokalny autobus. Dojedziemy nim do Mwanzy nad Jeziorem Wiktorii, a stamtąd łatwo znaleźć transport do stolicy Tanzanii. Do Dodomy lata samolot, je-dzie autobus i pociąg. Na pewno damy sobie radę.
Na pewno.
Wyszłam spod prysznica, wytarłam się w niesamowicie biały, gruby i miękki ręcznik, a potem przebrałam w czyste ubranie. �śCzyste” jest tu raczej pojęciem umownym, ponieważ od dawna nie miałam szansy zrobić prania, ale z całą pewnością było to ubranie mniej brudne od tego, które właśnie z siebie zdjęłam.
Kiedy schodziłam schodami w dół do restauracji, znów odniosłam przedziwne wrażenie, że zgubiłam z życia kilka dni, których nie jestem w stanie odtworzyć. Tak jakbym na ułamek sekundy dotknęła jakiejś zamkniętej szufladki podświadomości, która kryła w sobie odpowiedź na tę zagadkę.
Być może gdybym mogła zatrzymać się teraz
w ciszy i zagłębić we własnych myślach, znalazłabym rozwiązanie, ale na drodze stanął mi Michał.
- Michał? - zapytałam z niedowierzaniem, kierując to pytanie bardziej do samej siebie niż do niego.
Cofnęłam się o krok.
Michał wydawał się wyższy niż wcześniej i zupełnie nie przypominał tego faceta, którego spotkałam kiedyś na sawannie. Czy można urosnąć w zauważalny sposób w ciągu godziny? Chyba nie. Znikły też jego ciemne loki sięgające ramion. Teraz miał włosy obcięte krótko po żołniersku, co nadało też jego twarzy całkowicie nowy wyraz. Prawdę mówiąc Michał wyglądał tak, jakby w ciągu minionej nocy przeżył kilka długich dni, odniosłam nawet takie dziwne wrażenie, że były to dokładnie te same dni, których zniknięcie w jakiś niewytłumaczalny sposób zauważyłam u siebie.
- Nie poznałaś mnie? - uśmiechnął się Michał. - Ja też trochę siebie nie poznaję.
- Naprawdę? - zdumiałam się. - Co się stało?
- Zobacz jaka zielona trawa - powiedział Michał, odwracając się do szklanej ściany.
Na zewnątrz pysznił się hotelowy trawnik o intensywnie szmaragdowej barwie. Był pewnie codziennie starannie podlewany i przycinany, bo gdyby pozostawiono go bez opieki, wyglądałby tak samo, jak pobliska sawanna - żółta i spalona przez słońce.
- Zawsze kiedy było mi źle, jechałem na przedmieście do takiego wysokiego, białego kościoła. Dookoła rosły kasztanowce, wyglądające inaczej
o różnych porach roku. Czasem kwitły jak szalone, czasem spomiędzy liści zwieszały się setki zielonych kolczastych kul, a czasem zostawały same czarne, nagie gałęzie. Skręcałem zawsze przy kasztanie
szedłem na tył kościoła. Mała ścieżka prowadziła obok żółtego krzyża, a potem na niewyobrażalnie piękny trawnik, na którym rosła najbardziej zielona trawa, jaką kiedykolwiek widziałem.
Spojrzałam na Michała. Musiał w myślach oglądać właśnie ten kościelny trawnik po raz kolejny, bo widziałam na jego twarzy radość pomieszaną z dziwnym smutkiem.
- Wiosną na tym trawniku zakwitał krzak o wielkich kwiatach, które słodko pachniały.
- Pewnie gardenia - podrzuciłam.
- Patrzyłem na ten trawnik i myślałem o tym jak bardzo bez sensu jest moje życie. Nic nie mam.
Nie umiem żyć.
- Nic nie masz?... - powtórzyłam, przypominając sobie jego markowe ubrania, opowieści o samochodzie i pracy.
- W przenośni - odrzekł Michał. - Bo tak naprawdę ja nic nie mam. Nic ważnego, rozumiesz?
- Rozumiem - powiedziałam po prostu. - Nic takiego, co czułbyś, że nadaje twojemu życiu sens.
- Mam dwóch synów - dodał. - Ale oprócz nich nie mam nic. Po prostu nic. I czuję się jak nikt.
Zapadła cisza. Tylko do szyby dobijała się mucha, która głośnym brzęczeniem wyrażała swoją bezradność i niezadowolenie z faktu, że znajduje się po niewłaściwej stronie okna.
- Wiesz co zrobię po powrocie do Polski? - powiedział nagle Michał.
- Zabierzesz swoich synów do zoo i pokażesz im zebrę?
- Postanowiłem, że wejdę do kościoła.
- Do kościoła przy zielonym trawniku? - domyśliłam się. - Jak to, nigdy nie byłeś w środku??
- Nie - Michał pokręcił głową. - Zawsze mi się wydawało, że nie jestem wystarczająco dobry, żeby wejść do kościoła. Zresztą tam zawsze było dużo ludzi. Oni mieli swoje ważne sprawy i wiedzieli po co tam przyszli, a ja?... A ja tylko przychodziłem popatrzeć na zieloną trawę, ukradkiem, z tyłu kościoła, żeby nikt mnie nie widział.
- Ale właściwie dlaczego? - zapytałam.
- Nie wiem - wzruszył ramionami Michał. - Nigdy nie czułem się tak samo dobry jak inni ludzie. Kościół był dla nich, a ja... - wzruszył ramionami jeszcze raz. - A ja zawsze byłem gdzieś z boku.
Popatrzyliśmy znów na afrykańską muchę, która niezmordowanie usiłowała głową przebić szkło.
Niektórzy ludzie zachowują się tak przez całe życie, popychani przez wiatr wydarzeń, porywani nurtem spraw, gubią się w końcu w ich labiryncie i nie są w stanie ustalić własnego położenia na mapie życia ani tym bardziej celu swojej podróży. Czują tylko, że czegoś im strasznie brak, więc próbują rozmaitych sposobów, żeby zapełnić tę dziwnie bolącą pustkę - kupują nowy samochód albo większy telewizor, zaczynają marzyć o małżeństwie i założeniu rodziny, zmieniają pracę, gromadzą wokół siebie piękne przedmioty. Ale wciąż czują, że ta przerażająca pustka rośnie i nic nie jest jej w stanie ukoić.
Bo to dusza ich boli.
Można okłamać cały świat, nauczyć się roli Supermana, kreować swój obraz za pomocą marko-wych ubrań, butów i gadżetów, zmusić ludzi do podziwu, szacunku i posłuszeństwa, ale własnej duszy nie da się oszukać. Musisz wiedzieć, kim naprawdę jesteś. Musisz znać swoje marzenia. Musisz wiedzieć, dokąd zmierzasz i po co. Musisz żyć w zgodzie z samym sobą. W przeciwnym razie dusza nie da ci spokoju.
- Rozumiem - powiedziałam szczerze. - Ja też kiedyś się tak czułam.
Obok nas pojawiła się nagle pokojówka w białym fartuszku i z wyraźnie zirytowaną miną.
Zamachnęła się i o mały włos nie zamordowałaby biednej muchy rulonem z gazety.
- Please - odezwałam się czym prędzej, wyjmując jej z dłoni gazetę. - Niech mi pani pozwoli to zrobić.
Mucha chyba nawet się nie zorientowała, że przed chwilą nastąpił zamach na jej brzęczące życie i że ledwie uniknęła śmierci. Z całych sił machała skrzydełkami, napierając na szybę w oknie, która oddzielała ją od cudownie zielonej dzikiej przestrzeni.
Rozwinęłam chusteczkę higieniczną, nakryłam nią muchę, zamknęłam w dłoni i wyniosłam na zewnątrz. Poczułam jej nieskończoną ulgę i radość, kiedy wyfrunęła z powrotem na wolność.
Czy nie tak samo jest z ludźmi? Nie są w stanie przypomnieć sobie, którędy trafili do miejsca, gdzie właśnie znajdują się w życiu, więc z całej siły próbują rozbić otaczające ich ściany, zwalając winę za swoje zagubienie na wszystkich, którzy przypadkiem staną na ich drodze.
- A jeśli to była mucha tse-tse? - zapytał nagle Michał z szeroko otwartymi oczami.
- A twój terapeuta nie powiedział ci nigdy, że powinieneś po prostu wejść do tego kościoła zamiast stać przez całe życie obok na trawniku? - odpowiedziałam pytaniem.
a Nigdy z nim o tym nie rozmawiałem - odrzekł z pewnym zdziwieniem Michał. - Nie wiem dlaczego, ale nigdy nie powiedziałem mu o tym trawniku.
- To nie była mucha tse-tse - dokończyłam i roześmiałam się: - To była mucha w poszukiwaniu terapeuty.
Michał chyba zrozumiał, co miałam na myśli. On pewnie też wiele razy w życiu czuł się tak, jakby chciał głową przebijać mur.
- Chcę pojechać na Zanzibar - powiedział nieoczekiwanie.
- Piękne miejsce - przyznałam. - To też rada twojego terapeuty?
- Nie - Michał poruszył się niespokojnie. -Przypomniałem sobie wczoraj w nocy, że zawsze marzyłem o tym, żeby pojechać na Zanzibar. I przez całą noc o tym myślałem, ale... ja nawet nie wiedziałem gdzie to jest.
- Nie wiedziałeś, że Zanzibar jest w Tanzanii? - roześmiałam się.
- Nie - powiedział Michał z dziwnym pośpiechem. - Nawet nie pamiętam kiedy po raz pierwszy usłyszałem to słowo, musiałem być jeszcze dzieckiem, i od tamtej pory przez cały czas miałem to głowie - że pewnego dnia pojadę na Zanzibar.
Zamilkł, smakując to magiczne słowo i wsłuchując się w jego brzmienie.- Ale nigdy nie sprawdziłeś, jak tam dojechać? - domyśliłam się.
- Zawsze myślałem tylko, że to jest zbyt daleko i zbyt drogo, i zbyt trudno, żeby to zrealizować.
Pokiwałam głową. To też znałam z własnego doświadczenia. Czasem się wydaje, że marzenie jest zbyt piękne, żeby mogło stać się prawdą. W rzeczywistości jednak jest tylko wyzwaniem i próbą dla odwagi. I szansą na zrobienie czegoś niezwykłego.
- I dzisiaj rano, kiedy pakowałem plecak, nagle przewodnik wypadł mi na podłogę, a kiedy na niego spojrzałem, wiesz co zobaczyłem?
- Zanzibar.
- Nie mogłem uwierzyć własnym oczom! Po tym wszystkim co przeżyłem!... - zawahał się, patrząc na mnie badawczo, ale chyba nie znalazł w moim wzroku niczego złego, bo dokończył przyciszonym głosem: - Myślałem, że umrę.
Zapadła krótka cisza.
- Myślałem, że nigdy już nie wrócę do Polski, najpierw że napadną na nas dzikie zwierzęta, potem że zostaliśmy porwani, że ktoś nas zamorduje i rzuci lwom na pożarcie. Nie przypuszczałem, że można się aż tak bać. ...Ale potem nie wiedziałem też, że można przeżyć taki strach. Że można znowu się obudzić i dotknąć swojej ręki...
Rozumiesz?
- Rozumiem - szepnęłam.
- Nigdy w życiu tak bardzo się nie bałem. Nigdy nie przeżyłem czegoś' równie przerażającego.
I nigdy w życiu tak bardzo nie cieszyłem się z tego, że żyję.
Pokiwałam głową. To najprostszy sposób, żeby docenić to, co się ma. Ciekawe czy terapeuta Michała to właśnie miał na myśli, namawiając go na podróż do Afryki.
- I po tym wszystkim, co przeszedłem, po tym jak prawie straciłem życie, nagle rano zobaczyłem to, co zawsze było dla mnie największym marzeniem, ale zawsze było zbyt dalekie i zbyt nierealne, żeby to po prostu zrobić.
- To był znak - powiedziałam.
- Tak myślisz? - zapytał poruszony. - Naprawdę?
- Jasne.
Popatrzyliśmy na szklaną ścianę hotelu i oboje chyba poczuliśmy ulgę, że znajdujemy się po jej drugiej, zewnętrznej stronie.
- Pojedziesz ze mną? - zapytał nieoczekiwanie Michał, podniósł plecak i zarzucił go sobie na ramię.
To był ten sam plecak, którym dostałam po głowie w masajskiej wiosce, i zdaje się, że jego zawartość była wciąż ta sama. Ale... chyba jednak coś się zmieniło. Na klapie plecaka wielkimi literami było napisane: KING OF MASAI. Król Masajów.
I Spojrzałam mu w oczy. Były zielone jak trawnik
przy kościele, do którego nigdy nie odważył się wejść. Zobaczyłam w nich też dziwną kruchość, tak jakby Michał na chwilę pozwolił sobie na zdjęcie stroju Supermana, w którym zwykle pozował. Myślę też, że ta podróż do Afryki była najdłuższą i najważniejszą wyprawą w jego życiu, podczas której zwiedził nie tylko sawannę, ale i samego siebie.
Poczułam zapach świeżo parzonej kawy. W hotelowej restauracji czekała pewnie jajecznica, świeże grzanki i tropikalne owoce pokrojone w plasterki. Miałam ogromną ochotę na słodkiego, pomarańczowego melona. Zanzibar? Uśmiechnęłam się do wspomnień. Wyspa przypraw, pełna cynamonu, pieprzu, wanilii i gałki muszkatołowej. Wąskie uliczki Kamiennego Miasta i nocny targ grillowanych owoców morza.
- Chodźmy na śniadanie - powiedziałam, ruszając przed siebie.
I poszliśmy


Spis treści
1. Lew w namiocie
2. Przebudzenie
3. Mzizima
4. Dzikie parówki
5. Fruwające niemowlęta
6. Trójkąt bermudzki
7. Noc skorpiona
8. Podróżnicy! Na stadiony!
9. W kraterze Ngorongoro
10. Szklana pułapka pięć i pół
11. Noc pająka
12. Simba, czyli lew
13. Dzika noc
14. Szkoła lwów
15. Klaun sawanny
16. Niespodziewana zmiana planów
17. W bezludnym pustkowiu
18. Świat według Buszmena
19. Świat według Michała
20. Szejk na safari
21. Zagadka Floriana
22. Atak likaonów
23. Porwanie
24. Wojna!
25. W masajskiej wiosce
26. Wspomnienie z przyszłości
27. Biała Masajka
28. Mzungu mjinga
29. Król Masajów
30. Problem wielkos'ci krowy
31. Noc w lepiance
32. Omatko pufffff
33. Zwycięzca bierze wszystko
34. Wielka ucieczka
35. O ludziach prymitywnych
36. Tajemniczy Francuz
37. Na Zanzibar

Wydawnictwo G+J RBA Sp. z o.o. & Co. Spółka Komandytowa Licencjobiorca National Geographic Society ul. Marynarska 15, 02-674 Warszawa Dział handlowy: tel. [phone] Sprzedaż wysyłkowa: tel. [phone]
Copyright for the edition branded by National Geographic © 2008, 2009, 2010, 2012 National Geographic Society.
Ali rights reserved
Copyright © 2012 by Beata Pawlikowska
Okładka: Beata Pawiikowska/Maciej Szymanowicz Projekt graficzny, skład i łamanie: IT WORKS, Warszawa Redaktor prowadząca: Małgorzata Zemsta Redaktor techniczny: Mariusz Teler
Tekst i rysunki: Beata Pawlikowska, www.beatapawdikowska.com,
www.facebook.com/BeataPawlikowska
Zdjęcia na okładce: Beata Pawlikowska
Zdjęcie autorki: Rafał Maslow
Druk: Białostockie Zakłady Graficzne S.A.
ISBN: 978-83-7596-380-9
National Geographic i żółta ramka są zarejestrowanymi znakami towarowymi National Geographic Society.
Wszelkie prawa zastrzeżone. Reprodukowanie, kopiowanie w urządzeniach przetwarzania danych, odtwarzanie w jakiejkolwiek formie oraz wykorzystywanie w wystąpieniach publicznych - tylko za wyłącznym zezwoleniem właściciela praw autorskich.