Zdrowie Publiczne i ZarzÄ…dzanie 2013; 11 (1): 69 78
www.ejournals.eu/Zdrowie-Publiczne-i-Zarzadzanie, doi:10.4467/20842627OZ.14.007.1617
Leczenie biologiczne Å‚uszczycy w Polsce
Elwira Paluchowska, Witold Owczarek, Karina Jahnz-Różyk
Klinika Dermatologiczna, Zakład Immunologii i Alergologii Klinicznej, Wojskowy Instytut Medyczny w Warszawie
Adres do korespondencji: Elwira Paluchowska, Klinika Dermatologiczna, Zakład Immunologii i Alergologii Klinicz-
nej, Wojskowy Instytut Medyczny w Warszawie, ul. Szaserów 128, Warszawa 04-141, [e-mail]
Abstract
Psoriasis biological treatment in Poland
Biologics are an important, but expensive treatment option in certain inflammatory diseases. Psoriasis is chronic disease that is a major public health
problem in all countries. The paper shows the practical applicability of biological agents in this disease therapy. Many aspects of the clinical, cost
and availability of biological treatment of psoriasis in Poland were discussed.
Key words: biologics, psoriasis, public health
SÅ‚owa kluczowe: leki biologiczne, Å‚uszczyca, zdrowie publiczne
nych, infekcyjnych czy onkologicznych. StrukturÄ™ che-
1. Leki biologiczne
miczną tych leków modyfikuje się przy użyciu glikolu
Postęp, jaki się dokonał w medycynie dzięki wpro- polietylenowego, który utrudnia degradację cząsteczek.
wadzeniu metod inżynierii genetycznej, spowodował Nazwę leków z tej grupy charakteryzuje przedrostek
pojawienie się zupełnie nowych form terapii w wielu rhu-. Białka fuzyjne zwykle są zbudowane z dwóch róż-
przewlekłych i często nieuleczanych schorzeniach onko- nych elementów. Jeden z nich zawiera domeny wiążące,
logicznych, reumatologicznych, autoimmunologicznych, drugi stanowi fragment Fc ludzkiej immunoglobuliny
kardiologicznych, dermatologicznych, alergologicznych IgG1, która ma za zadanie stabilizować całą strukturę,
i wielu innych [1 3]. Mechanizm działania leków biolo- co warunkuje mniejszą podatność na rozpad, wydłużając
gicznych oparty jest zazwyczaj na naśladowaniu lub blo- tym samym okres półtrwania. Preparaty te zachowują
kowaniu funkcji naturalnych białek organizmu. Efekty się jak receptory dla naturalnych cytokin bądz
ligandy
kliniczne wynikają z interakcji między np. mediatorami blokujące naturalne receptory, mogą zaburzać kostymu-
stanu zapalnego, specyficznymi receptorami i prepara- lację komórek i ich migracje, co skutkuje pozytywnym
tami biologicznymi. W ten sposób dochodzi do zmiany efektem klinicznym i np. zmniejszeniem nasilenia stanu
odpowiedzi immunologicznej. Dlatego w piśmiennictwie zapalnego. Charakteryzuje je na ogół niska immunogen-
leki biologiczne określa się też jako modulatory odpo- ność. Nazwy międzynarodowe rozpuszczalnych form
wiedzi immunologicznej (immune response modifiers receptorów dla cytokin kończy przyrostek -cept (np. ale-
 IRM). Wśród preparatów biologicznych wyróżnia się facept, etanercept). Przeciwciała monoklonalne, dla któ-
trzy podstawowe grupy: rekombinowane białka ludzkie, rych technologię pozyskiwania opracowano już w latach
białka fuzyjne i przeciwciała monoklonalne. Rekombi- siedemdziesiątych ubiegłego wieku, należą do trzeciej
nowane białka ludzkie  mediatory, cytokiny  stanowią najliczniejszej grupy leków biologicznych. Immunoglo-
zwykle dokładne kopie naturalnych odpowiedników buliny, głównie pochodzenia mysiego, mają zdolność
w organizmie lub ich fragmentów. Wykazują zdolność łączenia innych specyficznych białek organizmu, które
wiązania się z receptorami powierzchniowymi komórek. są mediatorami określonej reakcji immunologicznej, od-
Czynniki wzrostu komórek, interferony Ä… i ², interleuki- powiedzialnej za dany stan chorobowy. HamujÄ…c dziaÅ‚a-
na 2  są przykładami leków z pierwszej grupy szeroko nie czynników prozapalnych czy wzrostowych, działają
dzisiaj stosowanych w wielu chorobach hematologicz- immunosupresyjnie. Niestety będąc częściowo obcym
69
Zdrowie Publiczne i ZarzÄ…dzanie 2013; 11 (1)
Publikacja objęta jest prawem autorskim. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie i rozpowszechnianie zabronione.
Publikacja przeznaczona jedynie dla klientów indywidualnych. Zakaz rozpowszechniania i udostępniania w serwisach bibliotecznych
opieka farmaceutyczna i nowoczesna farmakoterapia
w systemie opieki zdrowotnej
białkiem, mogą również same indukować niebezpiecz- ryzyko rozwoju miażdżycy, cukrzycy typu 2, hiperlipide-
ne reakcje immunologiczne [4 6]. Coraz doskonalsze mii, otyłości oraz powikłań sercowo-naczyniowych [12].
procesy biotechnologiczne zaangażowane do produkcji Ciężka postać, szczególnie u młodych chorych na łuszczy-
przeciwciał monoklonalnych pozwalają na coraz więk- cę, jest związana z ryzykiem zawału serca. Zapalne choro-
szy stopień ich humanizacji, a tym samym zmniejszają by jelit, w tym głównie choroba Crohna, występują częś-
immunogenność tych leków. Przeciwciała chimeryczne ciej u chorych na łuszczycę niż w populacji ogólnej [13].
są zbudowane w 25% z białka mysiego i w około 75% U około 5 30% pacjentów z łuszczycą może wystąpić
z ludzkiego. Nazwa międzynarodowa tych przeciwciał łuszczycowe zapalenie stawów uznawane za artropatię
ma końcówkę -ximab. Humanizowane przeciwciała są o ciężkim przebiegu, w wielu przypadkach prowadzącą
już jedynie w 10% pochodzenia mysiego i otrzymują do inwalidztwa [14].
końcówkę -zumab. Najnowsza generacja przeciwciał to Pomimo że łuszczyca nie jest chorobą bezpośrednio
struktury białkowe, niezawierające mysich fragmentów, zagrażającą życiu, może w istotny sposób obniżać jego
mają być całkowicie pozbawione właściwości immu- jakość. Ze względu na dolegliwości oraz zaburzenie
nizujących. Ich nazwę wyróżnia przyrostek -umab, np. funkcji estetycznych skóry chorzy na łuszczycę często
adalimumab  ludzkie przeciwciało monoklonalne wy- izolują się od aktywnego życia społeczno-osobistego
tworzone przy użyciu myszy transgenicznych, skierowa- i zawodowego. Unikają korzystania z miejsc użytecz-
ne przeciw TNFą. ności publicznej, np. basenów, saun, uprawiania sportu,
Bezpieczeństwo leków biologicznych obejmuje oce- wizyt u fryzjera czy kosmetyczki. A
uszczyca ogranicza
nę leków oraz zarządzanie i przekazywanie informacji ich życie seksualne.
na temat zagrożeń związanych z ich stosowaniem. Za- Ludzie chorzy na łuszczycę często są nieakceptowani
sadniczo istnieją dwie fazy oceny bezpieczeństwa leków: w swoich środowiskach, izolowani w obawie przed  za-
przed dopuszczeniem do obrotu i po dopuszczeniu do kaz
nością choroby . Tworzy się błędne koło, gdyż sam
obrotu. Informacje na temat bezpieczeństwa leku przed chory ma negatywne przekonania o swojej chorobie,
jego dopuszczeniem do obrotu są przede wszystkim uzy- zniechęcony jest do szukania pomocy z obawy przed od-
skiwane w trakcie badań przedklinicznych i klinicznych. rzuceniem i w swojej postawie wobec innych  oczekuje
Bezpieczeństwo leków po dopuszczeniu do obrotu jest odrzucenia [15].
oceniane w raportach, tworzonych na podstawie sponta- Konieczność codziennego życia z łuszczycą oznacza
nicznych zgłoszeń, obserwacji postmarketingowych (np. nieustanne funkcjonowanie w sytuacji psychospołeczne-
rejestrów), a także populacyjnych badań epidemiologicz- go stresu, co może mieć większe znaczenie niż jednora-
nych, służących ocenie ilościowej występujących działań zowy, silny, ale krótkotrwały stres. Chorzy na łuszczycę
niepożądanych, a także przyczyn ich występowania szukają pomocy u innych chorych i w związku z tym
zakładają stowarzyszenia chorych. Pierwsze zaczęły po-
wstawać w Stanach Zjednoczonych, w listopadzie 1988 r.
2. A
uszczyca jako problem zdrowia publicznego
w Europie  Europejska Federacja Stowarzyszeń Pacjen-
tów z A
uszczycÄ… (European Federation of Psoriasis Pa-
A
uszczyca jest przewlekłą, nawracającą, zapalną
tient Associations  EUROPSO, http://www.europso.eu).
chorobą skóry znaną już od starożytności. Dotyczy od
Testem swoistym do badania jakości życia dla cho-
1 do 3% populacji rasy białej, na całym świecie, w tym
rób skóry, w tym łuszczycy, jest subiektywne nasilenie
także w Polsce [7]. Częstość jej występowania zależy
choroby (Dermatology Life Quality Index  DLQI).
od położenia geograficznego i przynależności rasowej.
W 2010 r. grupa ekspertów krajów Unii Europejskiej
W Polsce, obok atopowego zapalenia skóry, należy do
ustaliła kryteria oceny nasilenia łuszczycy za pomocą
najczęstszych chorób, dotyczy około 1 mln osób [8].
A
uszczyca może się rozpocząć w różnym wieku, jed- trzech wskaz
ników: PASI (Psoriasis Area and Severity
nak najczęściej zaczyna się przed 30. rokiem życia. Hen- Index), BSA (Body Surface Area)  obiektywne nasilenie
choroby oraz DLQI [16].
seler i Christophers wyróżnili dwa typy łuszczycy: I typ,
W zależności od nasilenia zmian stosuje się różne
z początkiem choroby poniżej 40. roku życia, cięższym
metody leczenia. A
uszczycę łagodną leczymy głównie
przebiegiem, oraz II typ z póz
nym początkiem, w którym
preparatami miejscowymi, natomiast w umiarkowanej
szczyt zachorowań przypada na 55. 60. rok życia [9].
i ciężkiej do leczenia miejscowego dołączamy fototerapię
Różnica między obu typami łuszczycy dotyczy częstości
lub leczenie ogólne. Leczenie ogólnoustrojowe jest także
rodzinnego występowania oraz korelacji z antygenami
możliwe, gdy PASI i BSA wynoszą d" 10, ale DLQI jest
HLA. Większość doniesień wskazuje, że genetycznym
markerem podatności na łuszczycę jest antygen HLA- >10, lub gdy nasilenie zmian jest w widocznych okolicach
ciała, np. na twarzy, owłosionej skórze głowy, w okoli-
-Cw6 [10].
cach narządów płciowych, na palcach rąk i/lub stóp, pa-
A
uszczyca jest chorobą o złożonej etiologii, w której
odgrywajÄ… rolÄ™ czynniki genetyczne, zaburzenia immu- znokciach.
nologiczne oraz czynniki środowiskowe. Do najważniej- Leczenie chorych na łuszczycę powinno być zindywi-
dualizowane i uwzględniać nie tylko stan kliniczny, lecz
szych należą: zakażenia bakteryjne i wirusowe, stresy
również potrzeby pacjenta wynikające z poprawy jakości
psychiczne, niektóre leki (np. beta-blokery, sole litu, leki
życia. Skuteczne leczenie pozwala pacjentom na lepszą
przeciwmalaryczne), alkohol, urazy [11].
akceptację życia z chorobą przewlekłą, lepiej kontroluje
U chorych na łuszczycę wykazano większą częstość
przebieg choroby, jest także istotne z punktu widzenia
występowania zespołu metabolicznego, zwiększającego
70
Zeszyty Naukowe Ochrony Zdrowia
Publikacja objęta jest prawem autorskim. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie i rozpowszechnianie zabronione.
Publikacja przeznaczona jedynie dla klientów indywidualnych. Zakaz rozpowszechniania i udostępniania w serwisach bibliotecznych