Kolonie Rzeczypospolitej
1
Kolonie Rzeczypospolitej
Polska, jak i inne państwa europejskie rozważała podbicie nowych terytoriów zamorskich w
celu podniesienia prestiżu w Europie i ogólnych korzyści płynących z ich posiadania.
Uwaga! Ten artykuł odnosi się do posiadłości zamorskich Kurlandii pozostającej lennem
Polski oraz kolonii osadniczych planowanych za II Rzeczpospolitej.
Kurlandia i Semigalia
W 1561 wielki mistrz zakonu kawalerów mieczowych Gotthard Kettler oddał Inflanty
(Estonia i A
otwa) królowi Polski i wielkiemu księciu Litwy Zygmuntowi II Augustowi, który
w zamian za ten miły gest nadał mu w dziedziczne lenno Księstwo Kurlandii i Semigalii
(południowa część A
otwy). Sto lat póz
niej jego wnuk książę Kurlandii i Semigalii Jakub
Kettler zaczął myśleć o terytoriach zamorskich. Państwo to było lennem Polski i Litwy (od
1569, Rzeczypospolitej w latach 1561-1795, czyli w całym okresie swego istnienia,
zakończonego III rozbiorem Polski.
Kolonie Kurlandii
Kurlandzki książę Jakub Kettler kształcąc się na zachodzie Europy zaobserwował iż wielkie
sumy pieniędzy powstawały w wyniku przywożenia z posiadłości zamorskich do Europy
egzotycznych towarów. Po powrocie do swojego kraju, chcąc zyskać posiadłości zamorskie
zaryzykował wykorzystując swój jedyny atut, którym był fakt, że jego kraj stanowił centrum
eksportu drewna i smoły, służących do budowy statków. Chociaż osadnicy byli głównie
pochodzenia niemieckiego to kształtowali kurlandzki, a pośrednio polski kolonializm.
Nowa Kurlandia
Nowa Kurlandia leżała na karaibskiej wyspie Tobago w archipelagu Małych Antyli.
Po raz pierwszy na wyspie zamieszkali osadnicy kurlandzcy w 1637, którzy założyli osadę,
która została jednak zlikwidowana. Druga (1639) i trzecia (1642) próba kolonizacji nie
powiodła się. Dopiero za czwartym razem udało się utworzyć osadę. 20 maja 1654
kurlandzki statek wojenny "Das Wappen der Herzogin von Kurland" zacumował na Tobago,
a jego dowódca Willem Mollens ogłosił wyspę nową kolonią Kurlandii pod nazwą Nowa
Kurlandia. Założył fort (Jekabforts) i osadę (Jacobstadt  obecnie Plymouth) na
północno-zachodnim wybrzeżu wyspy. Jeszcze tego samego roku powstała konkurencyjna
kolonia (holenderska) na południowo-zachodnim wybrzeży wyspy pod nazwą Nieuw
Vlissingen. W 1659 Holandia zajęła kurlandzkie posiadłości na wyspie. Wynikało to z
sytuacji w Europie i osłabienia Kurlandii w wyniku II wojny północnej. Po zakończeniu
wojny pokojem oliwskim Kurlandia odzyskała swe posiadłości na wyspie, jednak już w 1666
Kurlandczycy opuścili Tobago, by powrócić i zająć (na krótko) fort Jekabforts w 1668.
Kurlandia utworzyła na nowo swą kolonie w 1680, jednak w marcu 1683 wyspa została
całkowicie opuszczona. Kurlandia ponownie zajęła wyspę w czerwcu 1686 roku i
ostatecznie ją opuściła w maju 1690. Mimo to Kurlandia zgłaszała roszczenia wobec wyspy
do czasu likwidacji w wyniku III rozbioru Polski w 1795.
Kolonie Rzeczypospolitej
2
Okres zasiedlania Tobago przez Kurlandczyków
1. 1637 - pierwsza kolonizacja  nieudana
2. 1639 - druga kolonizacja  nieudana
3. 1642 - trzecia kolonizacja  nieudana
4. 1654-1659 - czwarta kolonizacja  udana
5. 1660-1666 - piąta kolonizacja  odzyskanie posiadłości na wyspie, udana
6. 1680-83 - dziesiÄ…ta kolonizacja  udana
7. 1686-90 - jedenasta kolonizacja  udana
Gubernatorzy kurlandzcy na Tobago
L.p. Imię i nazwisko Objął urząd Złożył urząd Komentarz
1. Edward Marshall 1642 1643
2. Cornelius Caroon 1643 1650
3. Adrien Lampsius 1654 1654
4. William Molleyns 1654 1655
5. Hubert de Beveren 1655 1658
6. Christopher von Kayserling 1658 1658
7. brak danych 1658 1677
8. brak gubernatora 1677 1680
9. brak danych 1680 1684
10. brak gubernatora 1684 1795
Toco
Toco  do napisania
Gambia
Gambia obecnie jest małym afrykańskim państwem.
W latach 1651-1664 na jej terenach istniały
oficjalnie kolonie Kurlandii.
W 1650 książę Jakub Kettler wysłał majora Heinrich
Focka z dwoma statkami nad rzekÄ™ Gambia. 26
paz
dziernika 1651 nabył od tubylczego króla Nuimi
leżącą na rzece Wyspę Św.Andrzeja (nazwę nadali
jej Portugalczycy, którzy odkryli wyspę w XVI wieku)
oraz skrawek lądu na północnym brzegu rzeki w
okolicach dzisiejszego Jufureh. Admirał Heinrich
Fock został gubernatorem Gambii. Zbudował
posterunek handlowy Fort Jakob i kościół
Kurlandzkie forty nad rzekÄ… Gambia
ewangelicki (na Wyspie Åšw.Andrzeja) i Fort Jillifree
(w obecnym Jufureh). Kurlandczycy wydzierżawili od
króla Kombo Wyspę Św.Marii (nazwę nadali również
Kolonie Rzeczypospolitej
3
Portugalczycy) i założyli tu mniejszy posterunek
handlowy Fort Bayona. Gubernatorzy Gambii z okresu
kolonizacji kurlandzkiej żyli w dobrych stosunkach
dyplomatycznych z królami gambijskich plemion.
Niewolników przywozili im kupcy Diula z głębi
kontynentu. Niewolnicy byli również wysyłani do Nowej
Kurlandii (kolonii kurlandzkiej na Tobago). Osadnicy
uczyli się języka i zwyczajów tubylców. Tubylcy byli
nawracani na Chrześcijaństwo. Książę Jakub Kettler
Wyspa James w roku 2004
traktował gambijskich królów jak równych sobie i
utrzymywał dobre stosunki dyplomatyczne. Władcy z
Gambii przysyłali własne poselstwo do Mitawy (stolicy Kurlandii i Semigalii). Stosunki
kurlandzko-gambijskie były tak dobre, że tubylcy wysyłali silne wojsko do obrony
kurlandzkich fortów przed Holendrami, którzy mimo to okupowali "Gambię Kurlandzką"
dwa razy (4 lutego 1659-10 czerwca 1660 i 3 lipca 1660-2 sierpnia 1660). Podczas II wojny
północnej książę Jakub Kettler dostał się do szwedzkiej niewoli co spowodowało koniec
kolonizacji kurlandzkiej w Afryce. Lecz w 1660 gubernator Otto Stiel doprowadził do
restauracji Gambii Kurlandzkiej. Jednak 19 marca 1661 Brytyjczycy zagarnęli posiadłości
Kurlandii w Afryce. Kolejne próby kolonizacji były nieudane. 17 listopada 1664 Kurlandia
oficjalnie zrzekła się praw do Gambii w zamian za uznanie jej praw do kolonizacji Małych
Antyli.
Kurlandzcy gubernatorzy Gambii
L.p. Imię i nazwisko Objął urząd Złożył urząd Komentarz
1. Heinrich Fock 26 paz
dziernika 1651 1654
2. Otto Stiel 1654 1659 pierwszy raz
3. brak gubernatora 1659 1660 okupacja
holenderska
4. Otto Stiel 1660 19 marca 1661 drugi raz
Kolonia w Kamerunie
W 1882 Stefan Szolc-Rogoziński zorganizował ekspedycję do Kamerunu, który w owym
czasie był jednym z ostatnich niezbadanym rejonów świata. Wyprawa była oficjalnie
wyprawą odkrywczą, jednak prawda była inna. Chodziło o znalezienie dobrego miejsca dla
kolonizacji polskiej. Prawda wyszła na jaw w 1932, gdy jeden z uczestników owej ekspedycji
Leopold Janikowski powiedział prawdę. Była to swoista kolonia Królestwa Polskiego w
Kamerunie, lecz do dziś nie wiadomo jak miałaby funkcjonować, gdyż car zapewne by jej nie
wspomagał.
Rogoziński dokonał wielu odkryć w Kamerunie. Wiosną 1884 r. pisał: "...główny kacyk, a
mianowicie król Jerzy z Boty, oddał rządy nad swym krajem w moje ręce, wkrótce zaś poszli
za nim i inni sąsiedni kacykowie. Nabyłem równocześnie własność ziemską owych klanów,
posiadając takim sposobem i ziemię, i rządy nad krajowcami takowej". Oznacza to, że
zaÅ‚ożyÅ‚ w Kamerunie koloniÄ™. MiaÅ‚a okoÅ‚o 30 km² powierzchni. Jednak podobnie jak to byÅ‚o
z Gambią i Nową Kurlandią kolonia nie przetrwała długo. Jeszcze w 1884 pojawiły się
Kolonie Rzeczypospolitej
4
okręty niemieckie. Niemcy w trybie ekspresowym rozpoczęli podpisywać układy z tubylcami
i nabywać ich ziemię we władanie. Jakby tego było mało z drugiej strony nadciągali
Brytyjczycy. Stefan Szolc-Rogoziński wiedział, że to już koniec. 28 sierpnia podpisał układ z
Brytyjczykami, który głosił między innymi: "Jej Królewska Mość, Królowa Wielko-Brytanii i
Irlandii etc. etc. stosując się do życzenia p. S. S. Rogozińskiego i Króla i Kacyka Boty,
podejmuje się rozpościerać nad nimi i nad krajem znajdującym się pod ich władza i
jurysdykcjÄ… SwÄ… Å‚askawÄ… opiekÄ™ i protekcjÄ™".
Mimo to na Kongresie berlińskim w 1885 cały Kamerun przeszedł pod władzę niemiecką
(Kamerun Niemiecki).
Kolonie planowane za II RP
Angola
W 1928 Kazimierz Głuchowski (prezes Związku Pionierów Kolonialnych) wybrał się do
Lizbony w celu rozpoznania możliwości kolonizacji w portugalskiej Angoli. Wkrótce do
afrykańskiej kolonii wybrała się ekspedycja badawcza w składzie Franciszka A
ypa, Jerzego
Chmielewskiego oraz Bronisława Noiszewskiego. Według ekspedycji kraj nadawał się pod
osadnictwo, ale wymagał dużej inwestycji, około 10 000 dolarów (8 tys. na zakup i
urządzenie gospodarstwa w tym samochód oraz 2 tys. jako rezerwa, kurs dolara w 1928 to
1$= 8.9 zł). W wyniku tych pomyślnych prognoz, powstało wiele organizacji i spółek
mających się zajmować kontaktami z Angolą. "Polangola" miała zajmować się sprawami
handlowymi, natomiast spółka "Alfa" miała zajmować się osadnictwem. Pod koniec roku
1929 rozpoczęły się wyjazdy plantatorów z ramienia ZPK, byli to między innymi (podane
również areały ich plantacji): Juliusz Gebethner  2000 ha (Maria Krystyna), wyjechał po
1938 do Polski, hr. Michał Zamoyski  1000 ha (Bao Serra), wyjechał po 1938, p. Dekański 
600 ha (Sandivii), wyjechał po 1938, p. Jesionowki  600 ha (Chera), wyjechał po 1938, p.
Rodziewicz  ?, wyjechał po 1939, Jerzy Chmielewski  ? (wrócił przed 1938), inż.
Paszkowski  ? (wrócił przed 1938).
Rzeczą bardzo nieodpowiedzialną były różne publikacje na łamach prasy krajowej dotyczące
Angoli. Miały one negatywny charakter, stworzono sztuczny szum wokół tej akcji, który się
jej nie przysłużył. Doszły do tego jeszcze artykuły wprost zachęcające do zajęcia Angoli,
należy jednak zaznaczyć, że były to tylko rewelacje prasowe. Pomimo to w ich wyniku, rząd
Portugalii zaostrzył prawo imigracyjne w Angoli. W Polsce powstało wiele fikcyjnych spółek,
które miały się zajmować osadnictwem w Angoli, bardzo wielu ludzi dało się oszukać.
Ostatnim aktem sprawy angolskiej był pomysł zakupienia w 1938 roku większościowego
pakietu akcji kompanii "Cabinda" za sumę 1,8 mln zł. Jednak nie wyszło to poza fazę
projektów.
Kolonie Rzeczypospolitej
5
Peru
W roku 1927 rząd Peru nadał Kazimierzowi
Warchałowskiemu koncesję osadniczą nad rzeką
Ucayali. Obejmowała ona 500 000 ha. Miał on w zamian
za nadaną ziemię osadzić na niej polskich osadników.
Wobec niemożności spełnienia warunków, scedował on
część swoich praw na spółkę "Kolonja Polska". Drugim
polskim koncesjonariuszem na terenie Peru był
"Amerykański Syndykat Kolonizacyjny", w zamian za
osadzenie 3 000 rodzin osadniczych miał otrzymać 1
000 000 ha.
Koncesjonariusze dostali pozwolenie na werbunek w sumie 450 rodzin od rzÄ…du Polskiego
(w roku 1930). Jednak akcja poniosła fiasko już po pierwszych transportach kolonistów.
Klimat i warunki pracy były bardzo złe, i nie do zniesienia w porównaniu np. z Paraną. Rząd
Polski musiał opłacić powrót osadników do Ojczyzny (zapewne było ich nie więcej niż
kilkuset).
Paraná
Brazylijski stan Parana zdawał się być wymarzonym terenem dla zorganizowanego
wychodz
stwa. Było to miejsce wielkiej emigracji dla chłopów szukających ziemi przed I
wojną światową. W latach 30. Paranę zamieszkiwało 150 000 Polaków (w tym Kurytybę i jej
okolice około 45 000). Polacy w tym stanie stanowili 18,3% mieszkańców. Dodatkowo
warunki rolnicze były bardzo dobre, klimat dość dobry a ziemia tania. Te właśnie czynniki
kierowały polskich emigrantów ku Brazylii, LMiK postanowiła wziąć tę emigrację w
zorganizowane karby.
W roku 1933 wyjechał do Brazylii gen. Stefan Strzemieński. Miał on się zapoznać w
możliwościach zorganizowania akcji osadniczej w Paranie. Wykluły się z tego wyjazdu 2
koncepcje:
1. Tzw. "wielki plan", który przewidywał wybudowanie linii kolejowej z Riozinho do
Guarapuavy (138 km) kosztem 11 mln zł. Miała ona połączyć osiedla podkurytybskie z
przyszłymi terenami osadnictwa. W zamian za to otrzymano by 2 mln ha ziemi pod
osadnictwo. W wyniku małego zainteresowania kapitału polskiego i braku wsparcia rządu
nie doszło do realizacji planu.
2. Tzw. "mały plan", tez z kolei przewidywał przeprowadzenie ograniczonej akcji osadniczej
finansowanej ze środków LMiK. Liga już 1934 przystąpiła do jego realizacji, zakupiono
tereny byłego rezerwatu Indian i postanowiono stworzyć osadę Morska Wola, w dalszych
planach chciano stworzyć osadę Orlicz-Dreszer. Liga w Paranie posiadała w sumie 30 000
ha. Akcję traktowano eksperymentalnie i doświadczalnie, miała być wzorcem dla
następnych. Sama osada Morska Wola została podzielona na 286 działek po 25 ha i 62
działki miejskie po 100x60 metrów każda. Pierwsi osadnicy wyjechali w roku 1935. Koszt
osadzenia jednej rodziny wynosił 3000 zł (bez kosztów biletów było to 735 zł, jak widać
ogromną większość pochłaniały koszty podróży).
Kolonie Rzeczypospolitej
6
W latach 30. do władzy w Brazylii doszedł Getulio
Vargas, który sprawował władze dyktatorską i
prowadził politykę nacjonalistyczną. Była ona
skierowana głównie w Niemców, jednak jej pokłosie
odczuwali też Polacy. Jak zwykle bez winy nie była
hałaśliwa polska propaganda
mocarstwowo-kolonialna. W wyniku nieprzychylnego
stanowiska rzÄ…du Brazylii, opinii publicznej oraz
braku zainteresowania emigracjÄ… do Brazylii
Zdjęcie z osady Morska Wola
(popularniejszym kierunkiem była Argentyna i
Paragwaj), akcje zakończono w roku 1938. W jej
wyniku w roku 1937 Morska Wola była zamieszkana w 50%. Oceniając akcje należy
stwierdzić, że pomimo słusznego założenia jej przeprowadzenie nie obyło się bez rażących
błędów.
Kolonie niemieckie i francuskie w Afryce
Jedną z największych bolączek Polski przed wojną było przeludnienie i brak ziemi dla
chłopów, w osadnictwie i emigracji widziano lek na te problemy. W celu jego rozwiązania 9
maja 1936 odbyła sie konferencja w siedzibie Ministerstwa Spraw Zagranicznych. Oficjalnie
uzgodniono, że Polska musi pozyskać jedno z afrykańskich terytoriów. Rozważano przejęcie
Togo i Kamerunu. Po Wielkiej Wojnie Francja i Wielka Brytania podzieliły między siebie
dawne protektoraty (schutzgebiete) niemieckie. Polska nic nie otrzymała. Liga Morska i
Kolonialna domagaÅ‚a siÄ™ 10% wszystkich koloni niemieckich czyli od. 300 tys.km².
Planowano przejąć Togo i Kamerun, lecz nie zgodziły się mocarstwa kolonialne
zarządzające tymi terytoriami z ramienia Ligi Narodów (Anglia i Francja). Prekursor
syjonistów Theodor Herzl planował utworzenie Izraela na obszarze
UgandyWikipedia:Weryfikowalność. Negocjowano z Francją nadanie Polsce Gwinei lub
Madagaskaru (wtedy pojawiło się hasło Żydzi na Madagaskar). Planowano również akcję
osadniczą w Boliwii, do której realizacji nie doszło przez wybuch II wojny światowej.
Liberia
W roku 1933 rząd Liberii zwrócił się do LMiK z propozycją nawiązania współpracy.
Zapewne wpływ na tę decyzję miała słaba i niestabilna sytuacja w tej republice, tak samo
wewnętrzna jak i międzynarodowa. Należy zaznaczyć, że Polska była sprawozdawcą spraw
liberyjskich na łonie Ligi Narodów. W 1934 podpisano umowę pomiędzy LMiK (nie rządem
Polskim) a Liberią. Postanawiała ona między innymi, oddanie w dzierżawę 50 plantacji o
areale 60 ha każda w okolicach Wreppu Town (ok. 150 km od Monrovii), polskim
plantatorom wybranym przez LMiK. Każdy z nich musiał posiadać kapitał w wysokości
minimum 10 000 zł. Utworzono w Liberii konsulat honorowy. Konsulami byli Rudolf Rathaus
i Stefan Paprzycki, konsulem Liberii w Polsce był dr Leo Sajous (rezydujący w Paryżu).
Również LMiK zobowiązała się do wysłania specjalistów, którzy mieli za zadania doradzać
rządowi liberyjskiemu, byli to Tadeusz Brudziński, doradca ekonomiczny i płk Jerzy Babecki
zastąpiony przez dr Ludwika Anigsteina (doradcy sanitarni). Uchwalono również powstanie
Towarzystwa do eksploatowania złóż mineralnych w Liberii. LMiK zobowiązywała się w tej
samej umowie do zapewnienia wykształcenia 20 młodym Liberyjczykom w Polsce (9 z nich
otrzymywało by od niej stypendia w wysokości 150 zł miesięcznie). Co należy podkreślić w
Kolonie Rzeczypospolitej
7
umowie nie ma słowa o mitycznych 100 000 czarnych ochotników mających służyć w WP na
wypadek wojny, lub przekształceniu Liberii w kolonie, tak samo nie ma żadnej wzmianki o
konsultacji swoich poczynań zagranicznych. Autorem tych plotek był Janusz Makarczyk.
W sierpniu 1934 roku wyjechali do Liberii polscy plantatorzy. W ogóle w Liberii plantacje
mieli następujący Polacy: Kamil Giżycki, Stanisław Szabłowski, Edward Januszewicz,
Kazimierz Arnim, Zygmunt Brudziński wraz z żoną, Lesław Kopytyński, Jerzy Chmielewki i
S. Golewski. Opiekowali siÄ™ nimi przedstawiciele LMiK (Jan Bartoszczyk a po nim Stefan
Paprzycki) wraz z konsulami. Plantatorzy otrzymali kredyty w wysokości 20 000 zł. Akcja
nie uzyskała poparcia kół rządowych ani kapitału polskiego, dlatego była finansowana ze
środków własnych LMiK. Utworzono Syndykat Handlowy, który zajmował się wymianą
handlowÄ… z LiberiÄ…. Otworzono dwie faktorie, jednÄ… w stolicy a drugÄ… przy polskich
plantacjach w głębi lądu. W ramach akcji handlowej wysłano do Afryki Zachodniej statek ss
"Poznań". Polscy plantatorzy pomimo zapału borykali się z problemami. Ujawnił się przede
wszystkim brak znajomości zasad rolnictwa prowadzonego w tropikach. Plantacje były
nierentowne, sukces osiągnięto dopiero przy pomocy i dzięki radom dyrektora służby rolnej
Cote d'Ivoire, pana Castelli. Był to już okres, kiedy LMiK wycofywała się ze swoich działań
w Liberii.
Polskie działania wywołały zaniepokojenie wśród mocarstw kolonialnych, a szczególnie u
opiekuna Liberii - USA. Należy jednak podkreślić, że nie tyle obca propaganda czy niechęć
Liberii do Polski spowodowały zakończenie akcji, lecz brak doświadczenia Polski w tego
typu akcjach oraz brak dostatecznie dużego kapitału. Było w tej akcji więcej romantyzmu,
związanego z przygodą podróżnika niż zmysłu przedsiębiorczego kapitalisty.
O polskiej akcji w Liberii powstało wiele książek w okresie międzywojennym, min. "Ze
Lwowa do Liberii" dr Jana Hirschlera (który wraz z żoną mieszkał w Liberii i prowadził
badania botaniczne), opracowanie geograficzne "Liberja" kpt. Feliksa Kopczyńskiego. Obok
nich ukazały się książki typowo podróżnicze i wspomnieniowe jak "Wężowa Góra" Kamila
Giżyckiego czy "Liberia, Liberyjczyk, Liberyjka" Janusza Makarczyka. Również ciekawymi
lekturami w tym temacie są książki takie jak "Liga Morska i Kolonialna 1930-1939"
Tadeusza Białasa czy "Kolonie Rzeczypospolitej" Marka Kowalskiego.
Mozambik
Zainteresowanie terenami Mozambiku, zrodziło się w umysłach planistów z polskiego MSZ
pod koniec lat 30. Głównym propagatorem akcji osadniczej i handlowej na tym terenie był
inż. Emil Surycz, współwłaściciel farmy Belmonte, a następnie jako właściciel plantacji
Chicamba Real w Mozambiku. Póz
niej zarządzał kopalnią miedzi "Edmundian". On był
pomysłodawca nabycie terenów "LACERDY" pod polskie plantacje. Zakupiono by 20 000 ha,
pod 100 plantacji. Koszt tej akcji szacowano na około 14 800 funtów szterlingów (370 000
zł) plus pożyczki dla osadników w wysokości 11 000 zł dla każdego uzyskane od
Międzynarodowego Towarzystwa Osadniczego.
W Polskiej prasie ukazywały się artykuły o zabarwieniu imperialistycznym i kolonialnym,
które nawoływały wręcz do zajmowania siłą kolonii innych państw. Były to jednak tylko
rewelacje prasowe. Akcja zainicjowana przez E. Surycza nie doszła do skutku ponieważ
przerwała ją II wojna światowa. Poczyniono jednak pewne przygotowania i powołano spółkę
Surycz-Dyjas, która eksploatowała miedz
i mikę, oraz z premiliarzu budżetowym na rok
1939-1940 zarezerwowano kwotę 395 000 zł na zakup terenów plantacji "Lacerda" oraz na
wszystkie koszta przygotowawcze zwiÄ…zane z inwestycjami na tym terenie.
Kolonie Rzeczypospolitej
8
Antarktyda
W marcu 1939 polskie MSZ wysłało do ambasad w Waszyngtonie i Londynie tajne pisma z
prośbą o informacje, które części Antarktydy należą do USA i Wielkiej Brytanii, a które są
niezajęte. Miało to pytanie zapewne na celu wzmocnić sytuację międzynarodową Polski i
podnieść prestiż państwa. Żadnych realnych planów z tym kontynentem nie wiązano.
Madagaskar
W 1773 Maurycy Beniowski jako podpułkownik wojska francuskiego został wysłany przez
rząd Francji z misją zdobycia nowych krain na wschodzie. Beniowski dopłynął na
Madagaskar, gdzie przyjęto go bardzo ciepło. 10 paz
dziernika 1776 obwołany przez
tubylców królem (ampansakebe) wyspy. W tym samym roku powrócił do Francji, by
przedstawić rządowi swe plany wykorzystania nowego lądu, ale nie uzyskał poparcia. W
czerwcu 1785 przypłynął na Madagaskar jeszcze raz. Opanował francuską faktorię
handlową w Zatoce Antongilskiej i stolicę kraju, wybudował kilka fortów. Zginął w potyczce
z Francuzami 23 maja 1786.
Niedługo przed II wojną światową pomiędzy rządami polskimi i francuskim (z inicjatywy
francuskiego ministra Mariusa Mouteta) powstał pomysł przekazania Madagaskaru -
wówczas francuskiej kolonii - Polsce. Madagaskar miał stać się polskim terytorium
zamorskim, pozyskanym drogÄ… cesji od Republiki Francuskiej. W 1937 na Madagaskar
udała się specjalna polska komisja rządowa (Komisja Studiów), pod przewodnictwem
majora Mieczysława Lepeckiego, byłego współpracownika marszałka Piłsudskiego, celem
oceny możliwości realizacji tego planu. Zamierzenia te pokrzyżowała krytyka w prasie
zarówno lokalnej, jak i francuskiej. Plany skończyły się na dyskusji, a ostatecznie pogrzebał
je wybuch II wojny światowej.
Liga Morska i Kolonialna
Organizacja społeczna, która powstała w 1930 z przekształcenia Ligi Morskiej i Rzecznej.
Kierował nią generał Mariusz Zaruski. Powstała z inicjatywy kontradmirała rosyjskiej floty
Kazimierza Porębskiego.
Jej celem było pozyskanie terenów pod osadnictwo lub kolonie dla Polski (np. w Brazylii,
Peru, Liberii, terytoriach zamorskich Francji). Działała na rzecz rozbudowy floty morskiej i
rzecznej. Wydawała miesięcznik "Morze" i kwartalnik "Sprawy Morskie i Kolonialne". W
1934 kupiÅ‚a cześć brazylijskiego stanu Paraná i zaÅ‚ożyÅ‚a tam osiedle dla polskich kolonistów
 Morska Wola. W latach 30. XX w. prowadziła zbiórkę pieniędzy na Fundusz Obrony
Morskiej. Podpisała umowę z Liberią dotyczącą współpracy gospodarczej i kulturalnej.
Rezultatem tej zbiórki było m.in. zbudowanie okrętu podwodnego "Orzeł" i ścigaczy
morskich. W 1939 liczyła prawie 1 mln członków. Zaprzestała działalności po rozpoczęciu II
wojny światowej. W 1944 została reaktywowana pod nazwą Liga Morska i ostatecznie
zlikwidowana w 1953.
Kolonie Rzeczypospolitej
9
Zobacz też
" Historia Marynarki Wojennej Rzeczypospolitej Polskiej
" kolonializm
" II Rzeczpospolita
" Polska strefa w Iraku
" Żydzi na Madagaskar
" Haren
Linki zewnętrzne
" O historii kolonii kurlandzkich na pl.sci.historia [1]
" Rzeczpospolita kolonialna [2]
" Kolonie Rzeczypospolitej [3]
" Czy Rzeczpospolita miała kolonie w Afryce i Ameryce? [4]
Przypisy
[1] http:/ / pl-sci-historia. net. pl/ ?action=artikel& id=93
[2] http:/ / asaland. proboards26. com/ index. cgi?board=other& action=display& thread=1152215716& page=1
[3] http:/ / www. opcja. pop. pl/ numer7/ 7Arp. html
[4] http:/ / www. niniwa2. cba. pl/ kolodziejczyk_kolonie_w_afryce. htm
Article Sources and Contributors
10
Article Sources and Contributors
Kolonie Rzeczypospolitej Source: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=17398322 Contributors: Adam Leszczyński, Adamt, Aotearoa, Bacus15,
Beau, Beno, Birczanin, Delta 51, Fjl, Galileo01, Gautamma, Huhsunqu, Kala Nag, Kamil Silesian, Kicior99, Kkic, MBi, Mad, Maikking, Malarz pl,
Marszałek, Mathel, Mick94, Mix321, Monopol, Pbpb, Phoven, Picus viridis, Polimerek, Rklisowski, Stepa, Tamerlan, Trzy siostry, Vargablod, Wallenrod,
Wanted, Zero, Zorro2212, 
geniusz 
derko, 24 anonimowe edycje
Image Sources, Licenses and
Contributors
Plik:Courland colonization Gambia small.png Source: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Courland_colonization_Gambia_small.png
License: unknown Contributors: User:Atamari
Plik:River gambia galleryfull.jpg Source: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:River_gambia_galleryfull.jpg License: Creative Commons
world66 Contributors: Atamari, Ultratomio
Plik:Flag of Peru.svg Source: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Flag_of_Peru.svg License: unknown Contributors: User:Dbenbenn,
User:Dbenbenn, User:Dbenbenn
Plik:Morskawola.JPG Source: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Morskawola.JPG License: Public Domain Contributors: -
Licencja
Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported
http:/ / creativecommons. org/ licenses/ by-sa/ 3. 0/