Wyższa Szkoła Zdrowia, Urody i Edukacji w Poznaniu
Wyższa Szkoła Zdrowia, Urody i Edukacji w Poznaniu
Wydział Zamiejscowy w Szczecinie
Wydział Zamiejscowy w Szczecinie
ul. Matejki 6b, 71-615 Szczecin
ul. Matejki 6b, 71-615 Szczecin
Pielęgnacja
i upiększanie włosów
Kosmetologia upiększająca
Kosmetologia upiększająca
Violetta Ratajczak-Stefaoska
2010
Spis treści
1. Wstęp .......................................................................................................... 2
2. Mycie włosów ............................................................................................. 2
2.1 Szampony ................................................................................................ 2
2.2 Detergenty .............................................................................................. 3
2.3 Substancje kondycjonujące ..................................................................... 5
2.4 Substancje zagęszczające ........................................................................ 6
3. Pielęgnacja włosów ..................................................................................... 6
3.1 Zabiegi pielęgnacyjne .............................................................................. 6
3.2 Środki do pielęgnacji włosów .................................................................. 7
4. Farbowanie i barwienie włosów ............................................................... 11
5. Rozjaśnianie włosów ................................................................................. 12
6. Trwała ondulacja ....................................................................................... 12
1
1. Wstęp
Mycie i pielęgnacja włosów są procesami bardziej złożonymi niż zabiegi
higieniczne dotyczące skóry gładkiej, z uwagi na to, że powierzchna nimi objęta jest
większa, gdyż składają się na nią: skóra głowy oraz powierzchnia każdej łodygi włosa.
Produkty przeznaczone do usuwania zabrudzeo ze skóry owłosionej głowy nazywane
są szamponami. Produkty mające na celu poprawę wyglądu oczyszczonych, umytych
włosów, ich pielęgnację, regenerację i ochronę to środki kondycjonujące, odżywki,
maseczki, balsamy, pianki i płukanki.
2. Mycie włosów
2.1 Szampony
Szampony są złożonymi zazwyczaj płynnymi środkami, których podstawowym
zadaniem jest oczyszczanie mycie skóry głowy i włosów. Zawarte w nich czynniki
myjące powinny działad szybko i skutecznie, nie zmieniad swoich właściwości w zimnej
wodzie, łatwo się wypłukiwad i nie usuwad radykalnie naturalnej powłoki tłuszczowej.
Włosy po umyciu szamponem powinny byd miękkie, łatwe do rozczesania i ułożenia
oraz lśniące. Składniki szamponu nie powinny też wywoływad podrażnieo skóry i błon
śluzowych.
Szampony w swoim składzie zawierają wiele różnych substancji, takich jak:
detergenty, środki spieniające i matujące, zagęszczacze, odżywki, środki maskujące,
regulatory pH, zmiękczacze, substancje zapachowe, konserwanty oraz inne dodatki
specjalne. Składniki zawarte w szamponach można ogólnie podzielid na trzy
podstawowe grupy.
Pierwszą z nich stanowią substancje podstawowe, odpowiedzialne za działanie
myjące szamponu oraz tworzenie się piany  środki powierzchniowo czynne
(detergenty).
Do drugiej grupy zalicza się składniki pomocnicze, kondycjonujące,
modyfikujące, ułatwiające użycie szamponu i zwiększające efekty mycia.
2
Trzecią grupę związków zawartych w szamponach stanowią substancje
dodatkowe zagęszczające, zmętniające, barwiące, konserwujące oraz środki
zapachowe.
Z uwagi na podstawowa funkcję szamponów, którą jest usuwanie
zanieczyszczeo i nadmiaru sebum z włosów i skóry głowy, najważniejszym ich
składnikiem są detergenty.
2.2 Detergenty
Detergenty, czyli podstawowe substancje powierzchniowo czynne szamponów
mogą byd związkami zarówno lipofilnymi (liofilowymi), jak i hydrofilnymi. Komponenty
lipofilne, czyli dobrze rozpuszczalne w tłuszczach, przylegają i wnikają do sebum,
 obklejonego zanieczyszczeniami, rozbijają je i otaczają. Składniki hydrofilne
utrzymują środki myjące na powierzchni skóry i włosów oraz umożliwiają ostateczne
oderwanie się całego kompleksu zanieczyszczeo i spłukanie go.
Do najczęstszych syntetycznych składników myjących szamponów należą
anionowe środki powierzchniowo czynne, które zawierają ujemnie naładowane
polarne grupy hydrofilowe i działają silnie odtłuszczająco. Należą do nich:
I. Siarczany alkoholi tłuszczowych
- są to podstawowe związki powierzchniowo czynne,
- posiadają dobre właściwości pianotwórcze i myjące,
- dobrze rozpuszczają się w wodzie, także twardej (są odporne na jony wapnia
i magnezu),
- nie drażnią i nie alergizują skóry,
- powodują sztywnośd i zmatowienie włosów oraz nadmierne wysuszenie skóry.
II. Sole siarczanów oksyetylenowanych alkoholi tłuszczowych sole sulfonianów alfa-
olefin, np. sól sodowa siarczanu laurylomyristylo-(etylenoeteru)2,
- są podstawowymi środkami powierzchniowo czynnymi,
- produkują bogatą i stabilną pianę,
- wykazują dobre właściwości zagęszczania roztworów,
- przyczyniają się do zmatowienia i szorstkości włosów.
III. Acylosarkozyniany (np. laurylosiarczan sarkozyny):
3
- to związki powstałe z połączenia N-metyloglicyny (kwasu N-
metyloaminooctowego, czyli sarkozyny) z kwasami tłuszczowymi (kw.
laurylowym),
- należą do łagodnych środków powierzchniowo czynnych, kompatybilnych z innymi
detergentami,
- ich właściwości myjące zależą od pH roztworu (najlepsze przy pH lekko
alkalicznym),
- są odporne na twardą wodę, łatwo tworzą stabilną pianę i wykazują właściwości
kondycjonujące.
IV. Sulfobursztyniany (np. dioktylosulfobursztynian sodu):
- tworzą w obecności środków kondycjonujących nietrwałą pianę,
- nie podrażniają skóry i są często stosowane w szamponach dla dzieci,
- należą do pomocniczych środków powierzchniowo czynnych, występujących często
w kompozycjach z siarczanami alkoholi tłuszczowych.
Do stosunkowo słabo pieniących się związków powierzchniowo czynnych,
stosowanych w szamponach, należą detergenty kationowe. Substancje te posiadają
dodatnio naładowane grupy polarne, zapobiegające elektryzowaniu się włosów,
ponadto wykazują zdolnośd adsorpcji na ich powierzchni. Detergenty kationowe są
rzadko stosowane w zwykłych szamponach, z uwagi na ich niezgodności
z surfaktantami anionowymi, natomiast w szamponach przeznaczonych do włosów
farbowanych lub rozjaśnianych związki te działają kondycjonująco, nadając włosom
miękkośd, puszystośd, połysk i podatnośd na ułożenie oraz rozczesywanie. Najczęściej
są składnikami szamponów typu  2 w 1 i odżywek do włosów.
Detergenty niejonowe, których przykładem są polisorbiniany i alkanoloamidy
kwasów tłuszczowych (mono i dietanoloaminy), stanowią drugą najbardziej
popularną grupę środków powierzchniowo czynnych po surfaktantach anionowych.
Alkanoloamidy występują w około 80% produkowanych aktualnie szamponów.
Substancje te nie posiadają grup polarnych i są zwykle stosowane w połączeniu
z detergentami anionowymi. Do zalet tych związków należy zdolnośd do stabilizacji
piany w roztworach anionowych i w twardej wodzie oraz właściwości zagęszczania
innych substancji powierzchniowo czynnych w obecności elektrolitów i polarnych
lipidów, czyli wolnych alkoholi tłuszczowych. Kolejną pozytywna cecha tych związków
4
jest zdolnośd do zwiększania rozpuszczalności innych detergentów i emulgowania
niepolarnych lipidów. W obojętnych i lekko kwaśnych roztworach wodnych są stabilne,
w środowisku silnie kwaśnym lub alkalicznym ulegają hydrolizie.
Do detergentów amfoterycznych, czyli zawierających zarówno grupy
anionowe, jak i kationowe (w niskich pH zachowują się jak środki kationowe,
w roztworach zasadowych zaś jak detergenty anionowe), zaliczane są betainy
i pochodne imidazoliny. Kokoamidopropylobetaina (kokosoamidopropylobetaina 
 kokos- forma skrócona dla pochodnych kwasów tłuszczowych orzechów
kokosowych, w których dominującymi podstawnikami są: kaprynowy, laurylowy,
myristylowy, stearynowy i oleinowy) jest popularnym detergentem używanym
w szamponach dla dzieci, ponieważ nie drażni spojówek. Surfaktant ten jest dobrym
środkiem pianotwórczym, w obecności elektrolitów zagęszczającym roztwory
anionowych związków powierzchniowo czynnych, natomiast z solami sulfonianów alfa-
olefin tworzącym żele. Jest ponadto odporny na hydrolizę i działanie preparatów
utleniających.
2.3 Substancje kondycjonujące
Zadaniem środków kondycjonujących zawartych w szamponach jest
przeciwdziałanie efektom odtłuszczającego wpływu detergentów na łodygę włosa.
Efektem ich działania powinno byd utrzymanie włosów w dobrej kondycji, tj.
zapewnienie odporności na gromadzenie się ładunków elektrostatycznych, dobra
 rozczesywalnośd , zarówno na sucho, jak i na mokro, puszystośd, połysk oraz
podatnośd na układanie w trwałą fryzurę. Środki kondycjonujące dodawane są zwykle
do szamponów do włosów suchych, zniszczonych oraz do szamponów leczniczych.
Szampony kondycjonujące typu  2 w 1 zawierają najczęściej jako czynniki
kondycjonujące polimery kationowe, takie jak: winylopirolidon, celuloza, pochodne
akrylowe i polimery typu amin. Przy odpowiednim połączeniu kationowego polimeru
i anionowego detergentu, kompleks ten adsorbuje się na powierzchni łodygi włosa,
tworząc warstwę chroniącą włos przed uszkodzeniami. Do innych substancji
kondycjonujących dodawanych do szamponów należą: pochodne czwartorzędowych
soli amoniowych (quaty), alkohole tłuszczowe, kwasy tłuszczowe, oleje roślinne
i mineralne, lanolina, hydrolizowane białka zwierzęce i silikony.
5
2.4 Substancje zagęszczające
Substancje zagęszczające zwiększają lepkośd szamponu, co czyni go bardziej
atrakcyjnym dla konsumentów. Zagęszczenie szamponu można osiągnąd dodając do
roztworu detergentów anionowych roztwór elektrolitów (sole kwasów
jednozasadowych), zawierający takie same kationy, jak środek powierzchniowo czynny,
np. do roztworu soli amonowych dodaje się chlorek amonu.
Innym sposobem zwiększenia lepkości szamponu jest zamieszczenie w nim
detergentów niejonowych, np. alkanoloamidów kwasów tłuszczowych, które wykazują
niską  równowagę hydrofilowo-lipofilową cząsteczek , tzw. HLB (ang. Hydrophile-
Lipophile Balance) i tworzą micele lub układy ciekłokrystaliczne. Zagęszczenie
szamponu możliwe jest także w obecności oksyetylenowanych alkoholi tłuszczowych
i hydrofilowych polimerów (np. modyfikowane celulozy, naturalne gumy).
3. Pielęgnacja włosów
3.1 Zabiegi pielęgnacyjne
Do zabiegów pielęgnacyjnych włosów należy ich kondycjonowanie, regeneracja
i ochrona.
Kondycjonowanie jest procesem dającym natychmiastowe, krótkotrwałe
efekty, utrzymujące się zaledwie do kolejnego mycia włosów. W wyniku zastosowania
środków kondycjonujących włosy są wygładzone, nabłyszczone, natłuszczone, łatwo się
rozczesują i układają, nie elektryzują się, są jedwabiste i miękkie.
Regenercja włosów ma na celu poprawę uszkodzeo osłonki włosa poprzez
uzupełnienie jej ubytków i wbudowanie w zniszczone miejsca cząsteczek związków
czynnych. Jest to proces wymagający czasu i jego skutki obserwowane są
z opóz
nieniem, ale są jednocześnie dośd trwałe i utrzymują się po każdym myciu
włosów.
Celem stosowania preparatów ochronnych do włosów jest czasowe
zabezpieczenie ich przed niekorzystnym wpływem czynników środowiskowych, takich
jak: promieniowanie słoneczne, różnice temperatur, wilgotności, zanieczyszczenia
środowiskowe, urazy mechaniczne i uszkodzenia chemiczne.
6
Kosmetyki do pielęgnacji włosów występują w formie spłukiwanej
i niespłukiwanej, co przyczynia się do różnic w czasie pozostawania odpowiedniego
środka pielęgnacyjnego na powierzchni włosa (adsorpcja, substantywnośd) i jego
penetracji w głąb łodygi włosa (absorpcja).
Substancje zawarte w kosmetykach do pielęgnacji włosów różnią się zdolnością
do przylegania i wiązania się z powierzchnią włosów (substantywnością), co decyduje
o ich pozostawaniu na włosie mimo spłukania wodą, a niektóre z nich są także dośd
oporne na działanie detergentów (substantywnośd substancji zawartych
w szamponach jest zwykle wyższa, niż w odżywkach). Zdolnośd do adsorpcji
(przylegania) lub absorpcji (wnikania w głąb) zależy przede wszystkim od właściwości
stosowanego środka pielęgnacyjnego (np. preparaty kondycjonujące mają zwykle duże
cząsteczki i nie przenikają do kory włosa), ale także od stanu włosów nieuszkodzona
powłoczka zdrowego włosa charakteryzuje się słabą przenikalnością dla większości
substancji. Cechuje ją także znacznie mniejsza powierzchnia przylegania, mniej
punktów łączenia się składników preparatu z różniącymi się aktywnością i siłą wiązania
ugrupowaniami aktywnymi powłoczki i kory włosa (grupy aminowe, karboksylowe,
hydroksylowe, merkaptanowe).
Substancje zawarte w preparatach pielęgnacyjnych i upiększających do włosów
mogą wiązad się ze strukturami włosa poprzez interakcje z ugrupowaniami polarnymi
(jonowymi) i niepolarnymi keratyny. Do najważniejszych grup polarnych keratyny
wiążących cząsteczki substancji pielęgnujących należą grupy karboksylowe, grupy -SO3-
i słabo zasadowe grupy -NH2. Do najliczniej tworzących się połączeo na powierzchni
łodygi włosa należą wiązania wodorowe, których trwałośd jest jednak ograniczona
i zależna od kontaktu z wodą  płukanie i wyższe poziomy wilgotności środowiska
prowadzą do rozpadu tych wiązao. Ważne znaczenie, szczególnie w kontekście
stosowanych dośd często substancji kondycjonujących, ma także tworzenie silnych
połączeo niepolarnych.
3.2 Środki do pielęgnacji włosów
Kosmetyki do pielęgnacji włosów, jak wspomniano wcześniej, mogą
występowad w różnych formach fizykochemicznych. Preparaty niespłukiwalne są
zwykle bardziej rozcieoczone i zawierają mniejszą ilośd substancji czynnych, z obawy
7
przed tworzeniem się ich depozytów na włosach. Przykładem są pianki i płukanki do
włosów. Pianki są lekkimi emulsjami typu olej w wodzie, spienionymi pod wpływem
działania sprężonego gazu w trakcie aplikacji, łatwo dającymi się równomiernie
rozprowadzad na włosach dzięki delikatnej formule i dużej objętości.
Inaczej jest w przypadku spłukiwalnych substancji regenerujących,
reprezentowanych przez bogate w składniki produkty, stanowiące często wręcz
koncentraty tych związków. Zmywalne preparaty do regeneracji trzonów włosów
dostępne są najczęściej w formie maseczek, odżywek lub balsamów.
Związki zawierające czwartorzędowe ugrupowania amoniowe
Podstawowa grupę substancji kondycjonujących stanowią związki zawierające
czwartorzędowe kationy amoniowe (quaty). Należą tutaj, zarówno kationowe środki
powierzchniowo czynne, które występują w postaci kosmetyków do spłukiwania
(drażnią spojówki oka) i produktów niespłukiwanych, jak i związki polimeryczne
połączone z czwartorzędowymi ugrupowaniami amoniowymi, np.
hydroksyetyloceluloza, kationowa pochodna guarany.
Hydrolizaty protein
Substantywnośd protein zależy zarówno od ich ciężaru cząsteczkowego,
sposobu przeprowadzenia hydrolizy i stężenia w kosmetyku, jak i od stanu włosów. Do
włosów suchych, zniszczonych zabiegami upiększającymi, np. trwałą ondulacja,
szczególnie polecane są hydrolizaty kolagenu, który wykazuje zdolnośd tworzenia
ochronnej błonki na powierzchni łodygi włosa oraz keratyny, która tworzy z keratyną
włókien włosowych trwałe wiązania siarczkowe, zapewniające działanie regeneracyjne.
Cząsteczki hydrolizatu tego białka wbudowując się w strukturę łodygi włosa,
wypełniają uszkodzone miejsca i staja się integralnym jej składnikiem. Do innych,
wykorzystywanych w kosmetykach do włosów, hydrolizatów białkowych należy
kazeina, białka jedwabiu oraz proteiny roślinne. Związki te, w zależności od ich
zdolności adsorpcyjnych lub/i absorpcyjnych w stosunku do włókien włosowych,
zapewniają w różnym stopniu poprawę nawilżenia włosów i zapobiegają utracie wody,
wykazując przy tym bądz
tylko właściwości kondycjonujące, bądz
także głęboko
8
regenerujące. Ważną cechą hydrolizatów proteinowych jest ich zdolnośd do
oddziaływania z anionowymi związkami powierzchniowo czynnymi, co przyczynia się
do obniżenia potencjału drażniącego tych detergentów.
Hydrolizaty polisacharydów
W grupie tych związków szczególną popularnośd zyskał chitozan, związek
powstały w wyniku chemicznej deacetylizacji chityny (polisacharyd glukozy, stanowiący
składnik budowy okrywy chitynowej skorupiaków i ściany komórkowej grzybów). Sole
chitozanu z kwasem octowym i mlekowym w stężeniach 0,5-6% mają działanie
filmotwórcze i tworzą na trzonie włosa powłokę odporną na wpływ potu i wilgoci. Z tej
grupy związków w preparatach kondycjonujących wykorzystywany jest też kwas
hialuronowy.
Silikony
Silikony należą do podstawowych substancji kondycjonujących
i regeneracyjnych stosowanych do pielęgnacji włosów, a ich wysoka substantywnośd
wiąże się z polarnym i niepolarnym (siły Van der Waalsa) oddziaływaniem z keratyną
włosów.
Silikony, a właściwie polisiloksany to układy zawierające poliglicerol
modyfikowany silikonem, który składa się z powtarzających się jednostek krzemowo-
tlenowych (-Si-O-Si -). Wprowadzane do szkieletu siloksanowego grupy funkcyjne, takie
jak np. podstawniki metylowe, fenylowe, polieterowe, nadają związkom pochodnym
określone właściwości użytkowe. W preparatach do pielęgnacji włosów wykorzystuje
się zarówno silikony polarne, jak i całkowicie nierozpuszczalne w wodzie, o woskowatej
konsystencji, oraz występujące w obu tych grupach pochodne liniowe i cykliczne.
Nierozpuszczalne w wodzie lotne cyklometikony dają krótkotrwały efekt (do
czasu odparowania), ułatwiający rozczesanie i ułożenie umytych włosów, nie zalegając
na ich powierzchni i nie obciążając ich.
Silikony ciekłe, podobnie jak oleje mineralne, posiadają właściwości okluzyjne,
dzięki którym tworzą na powierzchni włosów cienki, odporny na zmywanie wodą film.
9
Woski silikonowe w preparatach do pielęgnacji włosów nadają im połysk,
miękkośd i jedwabistośd, a nie obciążając ich ułatwiają rozczesywanie, zapobiegają
uszkodzeniom mechanicznym i zlepiają rozwarstwiające się koocówki włosów. Ich
działanie kondycjonujące może dzięki zmniejszaniu napięcia powierzchniowego
(środki powierzchniowo czynne w szamponach) i nawilżeniu oraz natłuszczeniu włosów
umożliwid ułożenie fryzury (plastyfikatory).
Witaminy
W kosmetykach do pielęgnacji i regeneracji włosów znajdują się też witaminy.
Szczególnie często w preparatach tych można znalez
d witaminę B5, czyli kwas
pantotenowy, a właściwie jego alkoholowy odpowiednik D-pantenol (kwas
pantotenowy jest niestabilny i w kosmetykach zawarty jest D-pantenol, który po
miejscowym zastosowaniu w organizmie przekształca się w wit. B5). Kwas pantotenowy
jest łatwo rozpuszczalny w wodzie i alkoholu etylowym oraz trwały w zakresie pH 4,5-
7,5. Jest ponadto nietoksyczny, niedrażniący i aktywny biologicznie po miejscowym
zastosowaniu. Na powierzchni trzonu włosa związek ten tworzy przepuszczalną błonkę,
ograniczając utratę wody i chroniąc przed szkodliwymi czynnikami środowiskowymi.
Jego działanie dotyczy również kory włosa, w której przyczynia się do zachowania
naturalnego pigmentu.
Kolejną witaminą umieszczaną w kosmetykach do pielęgnacji włosów jest kwas
askorbinowy witamina C, która przyczynia się do zakwaszenia preparatów, co sprzyja
wzajemnemu przyleganiu do siebie komórek powłoczki (osłonki) włosa, ułatwia
ułożenie włosów oraz nadaje im połysk.
Witamina F, będąca faktycznie mieszaniną niesyntetyzowanych przez organizm,
a więc egzogennych kwasów tłuszczowych niezbędnych nienasyconych kwasów
tłuszczowych linolowego, linolenowego (ł-linolenowego) i arachidonowego, odgrywa
także ważna role w pielęgnacji włosów. Jest pozyskiwana z takich naturalnych jej
z
ródeł, jak: oleje z wiesiołka dwuletniego i ogórecznika, pszenicy i kukurydzy, a także
nasiona czarnej porzeczki. Estry etylowe kwasów tłuszczowych stanowiących witaminę
F natłuszczają powierzchnie łodygi włosa, zabezpieczając ją przed uszkadzającymi
czynnikami środowiskowymi i utratą wody.
10
4. Farbowanie i barwienie włosów
Historia stosowania farb do włosów sięga co najmniej 4000 lat. Badania włosów
mumii egipskich potwierdziły, że były one barwione henną. W czasach Imperium
Rzymskiego grzebienie ołowiane nawilżane octem były rutynowo stosowano w celu
przyciemnienia siwych włosów.
Dzisiaj miliony konsumentów korzystają z farb do włosów. Biorąc pod uwagę
wewnętrzne pragnienie człowieka, aby poprawid swój wygląd, produkty te odgrywają
ważną i pozytywną rolę, poprawiając jakośd naszego życia. Z uwagi na długi kontakt
substancji do barwienia włosów ze skórą i dużą częstotliwośd ich stosowania ważne
jest, aby środki te były bezpieczne.
Farbowanie włosów jest niezwykle skuteczną i łatwą procedurą służącą do
upiększania włosów, także z uwagi na możliwośd kupienia zestawu do barwienia
włosów i użycia go w domu, bez profesjonalnej pomocy.
Do najczęściej stosowanych barwników należą związki z para grupy, szczególnie
roztwory paraphenylenediaminy (PPD), połączonej ze środkami kondycjonującymi
i przeciwutleniaczami. Nadtlenek wodoru (H2O2) w połączeniu z para barwnikami
umożliwia tworzenie barwnych nierozpuszczalnych cząsteczek, które osadzają się
w korze włosa i są na tyle duże, że nie penetrują głębiej, nadając włosom pożądany
kolor.
Proces trwałego barwienia włosów farbowania przeprowadza się
w środowisku alkalicznym, w którym dochodzi do rozluz
nienia włókien keratynowych
(pęcznienia) i utleniania, a następnie sprzęgania diamin z innymi niskocząsteczkowymi
składnikami (diaminy aromatyczne, aminofenol, alfa-naftol, rezorcyna). Do stabilizacji
utworzonych związków barwnych najczęściej używa się formaldehydosulfoksylanu
sodu, soli sodowej kwasu ditionowego (hydrosulfit), kwasu tioglikolowego lub kwasu
askorbinowego.
Barwienie półtrwałe przebiega w łagodnym środowisku alkalicznym i polega na
łączeniu się, nałożonych w postaci zawiesiny na włosy, barwników (nitroaminofenole,
nitrofenylenodiaminy, barwniki azowe i antrachinonowe) ze zjonizowanymi grupami
karboksylowymi i aminowymi keratyny.
11
Barwienie krótkotrwałe włosów polega na adsorpcji wysokocząsteczkowych
barwników anilinowych na powierzchni łodygi włosa, które utrzymują się zwykle do
jednego lub kilku myd i są nietrwałe.
Do naturalnych substancji używanych do barwienia włosów należą:
- barwniki flawonowe apigenina i luteolina,
- barwniki garbnikowe ekstrakty kory dębowej, czerwonego drzewa sandałowego,
kory drzewa kwebracho,
- naturalne naftochinony wyciągi z liści i łupin orzecha włoskiego (juglon), liści
Lawsona inermis (henna) i liści indygowca srebrzystego (indygo).
5. Rozjaśnianie włosów
Rozjaśnianie włosów polega na poddaniu ich działaniu nadtlenku wodoru (3%,
6% lub 12%) w środowisku alkalicznym, wywołanym obecnością amoniaku.
W warunkach tych dochodzi do oksydacyjnego zniszczenia melaniny (obkurczona
melanina jest następnie wypłukiwana z trzonu włosa), do której dostęp jest ułatwiony
poprzez rozluz
nienie (pęcznienie, hydratacja) włókiem keratynowych i trwałe
utlenianie siarki w mostkach disiarczkowych keratyny (proces podobny do ondulacji).
Rozjaśnianie włosów może dotyczyd wszystkich włosów na głowie i stanowid
przygotowanie do ich barwienia, może również byd stosowane do wykonania pasemek,
czyli odbarwiania ograniczonego. Uszkodzenia chemiczne powstałe w wyniku
wybielania prowadzą do wysokiej porowatości łodygi włosów i mogą byd przyczyną
uszkodzenia powierzchownych warstw naskórka.
6. Trwała ondulacja
Zabiegi trwałej ondulacji znane już były na początku XX wieku. Pewnym
przełomem w technice ich wykonywania stało się wynalezienie w 1938 roku przez
Arnold F. Willatta tzw. trwałej ondulacji na zimno (ang. cold wave), która stała się
prekursorem obecnie stosowanej techniki tego zabiegu.
Zabieg  zimnej ondulacji nie wymaga wysokich temperatur (nie niszczy
termicznie włosów) i składa się z fazy redukcji, neutralizacji i utleniania. Redukcję, czyli
12
chemiczne rozerwanie wiązao disiarczkowych aminokwasu cystyny, należącego do
sąsiednich łaocuchów polipeptydowych keratyny włosów, wykonuje się w środowisku
alkalicznym (pH 8-8,5). Odczyn zasadowy, który wpływa na rozluz
nienie struktury
keratyny poprzez wzrost wzajemnego oddziaływania grup karboksylowych, uzyskiwany
jest dzięki zastosowaniu mocznika i rozkładającego go enzymu ureazy. Aktualnie w roli
reduktorów wykorzystuje się dwa związki kwas tioglikolowy (jego sole sodową,
amonową lub monoetanoloamoniową) lub tiomlekowy. Kwas tiomlekowy jest
łagodniejszy dla skóry, nie powoduje podrażnieo, jednak wymaga dłuższego czasu
działania, dlatego też częściej używany jest w tym celu kwas tioglikolowy.
W procesie neutralizacji zasadowego środowiska ondulacji na zimno znalazły
zastosowanie roztwory kwasów organicznych mlekowego, octowego, cytrynowego
lub winowego. Rolę utleniacza w większości przeprowadzanych zabiegów trwałej
ondulacji spełniają kwaśne roztwory nadtlenku wodoru z dodatkiem kwasu siarkowego
lub fosforowego, jak również diwodorofosforan sodu.
13