Podstawy toksykologii
Ostre zatrucia
Paweł Sobczyński
Epidemiologia zatruć
" Ok. 10% interwencji ratunkowych
" 4 przyczyna zgonów na świecie
" Młody wiek poszkodowanych
" 350 000 związków potencjalnie toksycznych
Podział ostrych zatruć
Zatrucia przypadkowe
" Dzieci i osoby w wieku podeszłym
" omyłkowe przedawkowania
" nadwrażliwość na leki i środki chemiczne
" zatrucia zawodowe
" zatrucia w wyniku skażenia środowiska
Podział ostrych zatruć
Zatrucia celowe
" Mężczyz
ni 30-50 lat, kobiety 15-25 lat
" Zatrucia z zamiarem zabójstwa
" Samobójcze
" dokonane
" niedokonane
Sposoby penetracji substancji toksycznej
" Droga wziewna
" Absorpcja z tkanek
" Spożycie doustne
" Wstrzyknięcie
Najczęstsze rodzaje substancji toksycznych
" Alkohol i leki (60%)
" Rzadko zatrucie jedną substancją
" Ważny jest tzw. wskaz
nik śmiertelności:
" alkohole
" związki fosforoorganiczne
" tlenek węgla
" metale
" niektóre leki przeciwdepresyjne (trójpierścieniowe)
" imipramina, doksepina
Ogólne zasady postępowania w zatruciach
" Zachowanie bezpieczeństwa osób udzielających pomocy
" Podtrzymywanie czynności życiowych
" Dekontaminacja lub eliminacja związku toksycznego
Podanie odtrutki (jeżeli możliwe)
"
Uwaga!
Zadowalający stan ogólny pacjenta może być mylący.
"
Objawy u pacjenta zatrutego mogą wystąpić z
opóz
nieniem.
Podstawowe czynności życiowe
Drożność dróg oddechowych
"
Prawidłowa wentylacja
"
Prawidłowa perfuzja (przepływ tkankowy krwi)
"
nadciśnienie tętnicze (leki rozszerzające naczynia
"
krwionośne
podciśnienie tętnicze bezpośredni wpływ na miesięń
"
sercowy, zaburzenia rytmu serca, rozszerzenie
nadmierne naczyń krwionośnych
Przyczynowe leczenie zatrucia
Eliminacja niewchłoniętej trucizny (drogi oddechowe,
"
skóra, oczy, przewód pokarmowy)
Zmniejszenie wchłaniania środka przez podanie
"
środków absorbujących.
Przyspieszenie eliminacji z organizmu wchłoniętej
"
substancji toksycznej
Leczenie odtrutkami
"
Eliminacja niewchłoniętej trucizny
Oczy, powierzchnia ciała:
"
płukanie (skóra, worka spojówkowego) przez 15
"
min.
Droga wziewna
"
usunięcie ze skażonego środowiska
"
Przewód pokarmowy
"
prowokowanie wymiotów (drżnienie tylnej ściany
"
gardła i picie płynów)
płukanie żołądka (najlepiej w ciągu 1. godziny)
"
płukanie jelit
"
Procedura płukania żołądka
Na siedząco u przytomnych
"
Na leżąco u nieprzytomnych (intubacja dotchawicza)
"
zgłębnik o dużym przekroju (36-40Fr) (24-28 Fr) przez
"
usta
kontrola położenia cewnika (osłuchiwanie nadbrzusza)
"
150 mL (50 mL) letniej wody (popłuczyny do badania
"
toksykologicznego)
kontynuacja płukania objętościami 200-300 mL (50-100
"
mL)
u dzieci do 5 r.ż. używa się tylko 0,9% NaCl
"
po uzyskaniu czystych popłuczyn węgiek aktywowany
"
(1-2g/kg m.c.)
Płukanie jelit
Wskazania
Spożycie dużej ilości środków trujących, wolno
"
uwalnianych
metale,
"
trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne,
"
opakowane narkotyki
"
Procedura płukania jelit
Podanie dożołądkowe dużej objętości osmotycznie
"
zrównoważonego roztworu glikolu polietylenowego
upłynnienie treści jelitowej
"
przyspieszenie pasażu jelitowego
"
Czas trwania zabiegu do uzyskania czystego płynu z
"
odbytnicy
Środki przeczyszczające
"
Przyspieszenie eliminacji z organizmu wchłoniętej
substancji toksycznej
 Forsowanie diurezy ze zmianą pH moczu
"
Podawanie węgla aktywowanego
"
Techniki nerkozastępcze
"
hemofiltracja żylno-żylna
"
Plazmafereza
"
Hiperbaria tlenowa
"
 Forsowanie diurezy ze zmianą pH moczu
Wczesny okres zatrucia grzybami (muchomor
"
sromotnikowy)
Zatrucie litem i bromem
"
Dodatek środków alkalicznych (NaHCO )
3
"
20-30 mmol na 500 mL płynu dożylnego:
salicylany
"
alkohol,
"
barbiturany
"
Powtarzane dawkowanie węgla aktywowanego
Podawanie doustnie lub do zgłębnika żołądkowego
"
dawka 0,5 - 1,0 g/kg m.c. co 2-4 h
"
Duża skuteczność w zatruciu teofiliną,
"
fenobarbitalem, karbamazepiną, trójpierścieniowymi
lekami przeciwdepresyjnymi.
Podawanie odtrutki (antidotum)
Zasada działania
"
zniesienie lub zmniejszenie szkodliwości substancji
"
przez połączenie jej w nieszkodliwy kompleks
zmana toru metabolicznego
"
Przykłady odtrutek
Trucizna Odtrutka
Alkohol metylowy Alkohol etylowy
Amfetamina fizostygmina
Benzodwuazepiny (Relanium) Flumazenil
Muchomor sromotnikowy Penicylina krystaliczna
Opioidy nalokson
Paracetamol N-acetylocysteina
Tlenek węgla Tlen
Środki fosforoorganiczne Atropina
Rozpoznanie zatrucia
Najważniejsze aspekty badania:
"
podstawowe czynności życiowe
"
szerokość z
renic
"
zaburzenia widzenia
"
stan neurologiczny
"
zmiany na skórze i błonach śluzowych
"
perystaltyka jelit
"
charakterystyczne zapachy
"
Najczęstsze zespoły toksykologiczne
" Toksydrom cholinergiczny
" Toksydrom antycholinergiczny
(cholinolityczny)
" Toksydrom sympatykomimetyczny
" Toksydrom opioidowy/sedatywny
Toksydrom cholinergiczny
" Objawy
" ślinotok
" bradykardia lub tachykardia
" szpilkowate z
renice
" łzawienie
" nadmierne pocenie
" wzmożona perystaltyka
" nietrzymanie moczu/stolca
" zaburzenia świadomości
" drgawki
Toksydrom antycholinergiczny
(cholinergiczny)
" Objawy
" hipertermia
" tachykardia
" hipertensja
" zaczerwieniona, sucha skóra
" rozszerzone z
renice
" zmniejszona perystaltyka jelit
" objawy pozapiramidowe
" zaburzenia świadomości (podniecenie, halucynacje)
" drgawki
Toksydrom sympatykomimetyczny
" Objawy
" hipertermia
" tachykardia
" hipertensja
" rozszerzone z
renice
" obfite pocenie
" gęsia skórka
" zaburzenia świadomości (podniecenie, agresywność)
" drgawki
" zaburzenia rytmu serca
Toksydrom opioidowy/sedatywny
" Objawy
" hipertermia
" tachykardia
" hipertensja
" rozszerzone z
renice
" obfite pocenie
" gęsia skórka
" zaburzenia świadomości (podniecenie, agresywność)
" drgawki
" zaburzenia rytmu serca
Zatrucie tlenkiem węgla
" Tlenek węgla
" bezbarwny, bezwonny,
" produkt niecałkowitego spalania węgla, drewna i innych związków
organicznych
" gazy spalinowe, dym.
" Wrota zatrucia - układ oddechowy
" A
ączenie się z hemoglobiną - trwały kompleks karboksyhemoglobiny
" stężenie powyżej 10% potwierdza rozpoznanie
Zatrucie tlenkiem węgla
Objawy
" do 25% stężenia
" Nudności bóle głowy, wymioty
" Pobudzenie psychoruchowe
" 25-60%
" zaburzenia świadomości do śpiączki włącznie
" drgawki
" zaburzenia rytmu serca
" obrzęk płuc
" obrzęk mózgu
" Pow. 60%
" zatrzymanie krążenia w ciągu kilku minut
Zatrucie tlenkiem węgla
Leczenie
" Własne bezpieczeństwo (maska podczas wydobywania ofiary)
" Zabezpieczenie podstawowych czynności życiowych
" Tlenoterapia
Badania diagnostyczne laboratoryjne
" Krew
" 10 mL krwi heparynizowanej
" 10 mL krwi pobranej na skrzep
" Mocz
" Popłuczyny z żołądka (min. 150 mL)
" Telefon do Oddziału zatruć
Zatrucie tlenkiem węgla
Leczenie w komorze hiperbarycznej
" Czynnik czasu:
" terapia < 6 h od zakończenia ekspozycji na CO
13% śmiertelności vs. 30%
" Skrócenie okresu półtrwania dla dysocjacji karboksyhemoglobiny:
" powietrze - 5 godzin
" tlen pod ciśnieniem 1 ATA - 90 min.
" tlen pod ciśnieniem 3 ATA - 23 min.
" Zwiększenie zawartości tlenu w krwi tętniczej do chwili ustąpienia
hipoksji
Zatrucie tlenkiem węgla
Leczenie objawowe
" Monitorowanie układu krążenia (niedokrwienie mięśnia sercowego)
" Leczenie obrzęku płuc
" Leczenie obrzęku mózgu
" Postępowanie przeciwdrgawkowe
" Zapobieganie ostrej niewydolności nerek
" Spostrzeganie innych powikłań
" oparzenie dróg oddechowych
" zatrucie cyjankami