WÅ‚Ä…cznik sensorowy
z jednym czujnikiem
2011
ki, wymagające minimalnej siły nacisku. wejścia wyzwalającego TR tego układu.
Do czego to służy?
Niemniej można sądzić że  klasyczny Jeżeli wejście to  wisi w powietrzu lub
Moduł wyłącznika nie jest samodziel-
włącznik sensorowy uruchamiany deli- jest połączone z plusem zasilania po-
nÄ… konstrukcjÄ…, lecz jest przeznaczony
katnym dotknięciem palca lub nawet przez opornik o rezystancji rzędu me-
do współpracy z różnymi urządzeniami,
zbliżeniem ręki znajdzie zastosowanie gaomów to wystarczy dotknąć go pal-
które mają być włączane i wyłączane.
w wielu sytuacjach. cem aby NE555 rozpoczÄ…Å‚ generowanie
Opisywany układ umożliwia włączenie/
Schemat naszego włącznika przed- impulsu. Jeżeli rezystancja R3 będzie
wyłączenie takiego urządzenia przez do-
stawiony jest na rys. 1. Jak widać, układ większa od 5...10MW lub w ogóle
tknięcie palcem do czujnika.
jest prosty i zbudowany na zaledwie z niej zrezygnujemy, to wystarczy na-
dwóch układach scalonych. W roli czuj- wet zbliżenie ręki do czujnika. Pominąw-
Jak to działa?
nika dotykowo-zbliżeniowego wykorzys- szy wykorzystane w niecodzienny spo-
Włączniki sensorowe (dotykowe) były tano popularny układ NE555. Tym ra- sób wejście TR układ NE555 pracuje
niegdyś bardzo modne i powszechnie zem ten układ wystąpił w nowym wcie- w typowej dla niego aplikacji przerzutni-
stosowane. Ostatnio są wypierane przez leniu: czujnika dotykowo - zbliżeniowe- ka monostabilnego. Po wyzwoleniu ukła-
pewniejsze w działaniu mikroprzełączni- go. Wykorzystano tu ogromną czułość du generuje on impuls o czasie trwania
Rys. 1. Schemat ideowy wyłącznika.
ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 4/96 45
WYKAZ ELEMENTÓW
Rezystory
R1: 100kW
R2: 510kW
R3: 1MW
R4: 22kW
Kondensatory
C1: 150nF
Rys. 2. Rozmieszczenie elementów na płytce drukowanej.
C2, C3: 10nF
C4: 100µF
C5: 100nF
określonym pojemnością C1 i rezystan- rzutnika na przeciwny. Do wejścia zega-
Półprzewodniki
cją R1. Z wartościami elementów poda- rowego dołączamy wyjście Q NE555
D1, D2, D3: 1N4148 lub
nymi na schemacie czas trwania impulsu i już mamy to, o co nam chodziło. Każ-
odpowiednik
będzie wynosił ok. 0,5 sek. de kolejne dotknięcie palcem sensora
T1: BC548 lub odpowiednik
Wiemy już, że po dotknięciu palcem spowoduje zmianę stanu wyjścia Q
czujnika dołączonego do wejścia TR przerzutnika i przewodzenie lub nie- U1: NE555
układ U1 wygeneruje krótki impuls do- przewodzenie sterowanego z tego wy- U2: 4027
datni. No dobrze, ale co dalej mamy jścia tranzystora T1. Do kolektora tego
Różne
z tym zrobić? Układ włączający jakieś tranzystora możemy dołączyć układ wy-
ZÅ‚Ä…cze ARK3
urządzenie na pół sekundy może być konawczy a ponieważ domyślnie zało-
wprawdzie niekiedy przydatny, ale po- żono, że będzie to przekaz
nik, układ zo-
trzebujemy czegoś więcej: możliwości stał wyposażony w diodę D1 zabezpie- zbliżeniowego jest najbardziej efektow-
włączania i wyłączania urządzenia do- czającą przed przepięciami. ne gdy sam czujnik ukryjemy np. pod ta-
łączonego do naszego modułu przez ko- petą na ścianie czy też pod boazerią.
Montaż i uruchomienie
lejne dotknięcia palcem! W takim zastosowaniu należy się jed-
Tę właśnie funkcję realizuje drugi Na rysunku 2 przedstawiono widok nak liczyć z błędnymi włączeniami/wyłą-
z zastosowanych w urządzeniu ukła- płytki obwodu drukowanego i rozmiesz- czeniami powstałymi pod wpływem
dów scalonych - przerzutnik J-K 4027. czenie elementów. Układ montujemy wszechobecnych zakłóceń.
Nie będziemy wnikać w zasadę działa- zgodnie z ogólnie znanymi zasadami Na płytce znajduje się dodatkowe wy-
nia przerzutników, podamy tylko, jakie montażu urządzeń elektronicznych, nie jście oznaczone jako OUT1. Może ono
właściwości ma przerzutnik J-K w tej zapominając o wlutowaniu podstawek być użyteczne w przypadkach kiedy
konkretnej aplikacji. Jak widać na sche- pod układy scalone. Wykonanie samego chcielibyśmy za pomocą naszego ukła-
macie obydwa wejścia danych (J, K) te- czujnika pozostawiamy już pomysłowoś- du uruchamiać jakąś funkcję tylko na
go przerzutnika połączone są z plusem ci Czytelników. Można jedynie podpo- krótki czas (wyznaczony ewentualnym
zasilania, czyli panuje na nich stan lo- wiedzieć, że na czujnik dotykowy dosko- doborem C1 i R1). Możemy wtedy pod-
giczny  1 . Z kolei wejścia zerujące nale nadaje się obudowa uszkodzonego łączyć rezystor R4 do tego wyjścia.
i ustawiające (S, R) są nieaktywne po- tranzystora małej mocy (oczywiście obu-
Zbigniew Raabe
nieważ połączono je z minusem zasila- dowa metalowa). Jeżeli chcielibyśmy
nia. Tak włączony przerzutnik J-K ma in- wykorzystać nasz układ jako włącznik
Komplet podzespołów z płytką jest
teresującą nas właściwość: każdy kolej- zbliżeniowy to jako czujnik najlepiej na-
dostępny w sieci handlowej AVT
ny impuls doprowadzony do wejścia ze- dawałby się odcinek ok. 30...40 cm drutu
jako "kit szkolny" AVT-2011.
garowego CLK zmienia stan wyjść prze- lub kawałek blaszki. Działanie włącznika
46 ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 4/96