T wor zywa s zt uc zne
R APORT 18
niż metale. Wymagają więc zwykle gęstsze-
go rozmieszczenia podpór czy uchwytów.
WODA
WytrzymałoS
ć mechaniczna tworzyw male-
je w miarę wzrostu temperatury  miękną
poniżej 100�C (lut do łączenia miedzi przy
220�C, stali przy jeszcze wyższej). Toteż
z reguły dopuszczalna temperatura wody
może w nich tylko chwilowo sięgać 95�C.
Przy pracy ciągłej nie powinna przekraczać
W PLASTIKU
80�C. Tworzywa stają się kruche w tempera-
turach ujemnych znacznie wyższych niż
np. stal. OczywiS
cie, w normalnych warun-
W domowych instalacjach wodnych stosuje się
kach z mrozem we wnętrzu nie mamy do
czynienia.
cztery rodzaje tworzyw sztucznych: polietylen,
Przydatną cechą tworzyw jest elas-
polipropylen, polibutylen i polichlorek winylu.
tycznoS
ć. Rury mniejszych S
rednic moż-
na z tego powodu transportować i składo-
Podstawowy materiał pierwszych trzech składa się
wać w postaci zwojów, tak jak kable. Ta
tylko z węgla i wodoru, w czwartym
cecha sprawia również, że są odporne na
uderzenia lub nagłe obciążenie. Niektóre
występuje także chlor.
z tworzyw nowej generacji są tak elastycz-
ne i podatne, że wytrzymują nawet korki
Alina Kwapisz i Stanisław Stupkiewicz
A
l
i
n
a
K
w
a
p
i
s
z
i
S
t
a
n
i
s
ł
a
w
S
t
u
p
k
i
e
w
i
c
z
lodowe w rurach.
Tworzywa dobrze tłumią hałas i drga-
iszemy o materiale podstawowym, bo nia. W połączeniu z dużą gładkoS
cią S
cia-
Pprodukt gotowy zawiera także dodat- nek wewnętrznych pozwala to znacznie
ki modyfikujące i barwiące. Sam materiał zwiększyć prędkoS
ć przepływu wody.
podstawowy, przy takim samym składzie Wykazują wysoką odpornoS
ć na więk-
chemicznym, może mieć odmiany o róż- szoS
ć chemikaliów. Na żywotnoS
ć instala-
nych właS
ciwoS
ciach. Uzyskuje się je cji nie ma więc szczególnego wpływu ko-
w odpowiednim procesie produkcyjnym. rozyjna agresywnoS
ć wody sieciowej. Są
obojętne mikrobiologicznie. Na gładkich
Wspólne cechy tworzyw S
cianach rur nie odkładają się osady, np.
O tym z jakiego tworzywa jest wyko- bakteryjny czy kamień kotłowy.
nana rura instalacyjna, informuje umiesz- IzolacyjnoS
ć cieplna tworzyw ograni-
czony na niej opis. Zawiera on także inne cza straty energii, bez dodatkowego izolo-
dane, istotne dla użytkownika . wania rur. Czasami jednak dodatkowa
Kolor wyrobu ma znaczenie nie tylko izolacja jest zalecana. Stosuje się ją wtedy,
estetyczne. Dodatek barwnika zmniejsza gdy instalację umieszczono w S
cianach
przenikanie S
wiatła, sprzyjającego rozwo- zewnętrznych lub w pomieszczeniu nie-
jowi mikroorganizmów wewnątrz rur. ogrzewanym (np. strych, piwnica).
Stanowi też swego rodzaju znak firmowy, Mniejsze niż przy instalacji z metalu
rzucający się w oczy bardziej, niż drobne jest ryzyko oparzenia się przewodem z go-
literki opisu , toteż podlega ochronie rącą wodą.
prawnej. Klientowi natomiast pomaga Tworzywa nie chronią przed dyfuzyj-
sprawdzić, czy nierzetelny wykonawca nym przenikaniem gazów. Do wody dosta-
nie podmienia materiału na tańszy. Kolor je się zatem tlen z powietrza. Nadaje to jej
ma też znaczenie praktyczne, bowiem właS
ciwoS
ci korozyjne, co ma znaczenie
niektórzy producenci, wytwarzający ma- w instalacjach c.o., zawierających elemen-
teriały o różnym przeznaczeniu, różnicu- ty metalowe. Toteż wyroby z tworzyw za-
ją ich barwy . Łatwiej więc uniknąć po- opatruje się w powłoki antydyfuzyjne;
myłki, w wyniku której np. do instalacji najczęS
ciej wtapia się folie z metali lek-
ciepłej wody użyjemy niewłaS
ciwych rur. kich.
Wszystkie tworzywa stosowane w insta- Istotny wpływ na sposób prowadzenia
lacjach wodnych są znacznie lżejsze od me- instalacji ma duża rozszerzalnoS
ć cieplna
fot. HP Trend Polska tali, nawet od aluminium. WytrzymałoS
ć tworzyw. Jej współczynnik bywa 10-krot-
mechaniczną mają wystarczającą, ale niższą nie większy, niż w przypadku metali. Pod-
96
budujemy
2004 6 Dom
WEWN
TRZNE INSTALACJE WODNE
pory rur zatem nie tylko muszą być  jak
wspomnieliS
my  rozmieszczone gęS
ciej
niż przy instalacjach z metalu, ale też wię-
cej musi być mocowań przesuwnych. Aby
podpory nie kaleczyły powierzchni rur,
powinny mieć miękką wkładkę gumową
lub z tworzywa sztucznego.
Opis, umieszczony na rurze, zawiera m. in. Odpowiednio dużo musi być kompen-
informacje o producencie (tu: Aquatherm), satorów (fragmentów instalacji, w których
S
rednicy zewnętrznej i gruboS
ci S
cianki rura może się odkształcać swobodnie, bez
(16x2), rodzaju tworzywa (polipropylen typ 3), szkodliwych naprężeń). Zwykle wystarcza
normach, których wymagania produkt spełnia jednak wykorzystać załomy i uskoki S
cian
(norma DIN i certyfikat SKZ), kodzie granulatu w pomieszczeniu. W takich miejscach wy-
i numerze linii produkcyjnej, dacie produkcji stępuje naturalna kompensacja na łukach
(05.01.04) rur . Ilustracja ogniowej odpornoS
ci chlorowane-
Z ekonomicznego punktu widzenia go polichlorku winylu: działanie otwartego
ważnymi cechami tworzyw są żywotnoS
ć, ognia wytrzymuje przez półtorej godziny
niezawodnoS
ć oraz łatwoS
ć obróbki (fot. Tece)
i montażu, składowania, transportu.
peraturę bezpieczną uznaje się 60�C.
Polichlorek winylu Z kolei przy temperaturze 0�C staje się tak
Materiał ten można uważać za pra- kruche, że nie nadaje się do użytku. Za-
przodka tworzyw sztucznych. Pierwsze kres dopuszczalnych temperatur, 0-60�C,
rury, wyprodukowane w roku 1935, uło- zawęża jego przydatnoS
ć  przede wszyst-
Kolor wyrobów identyfikuje producenta żono w kilku miejscowoS
ciach niemiec- kim do wody zimnej i to w warunkach ta-
mniej dokładnie, ale czytelniej niż drobne kich, m.in. w instalacjach domowych, do kich, by nie groziło jej zamarzanie.
napisy na wyrobach doprowadzania wody S
wieżej i odprowa- Ten zakres temperatur rozszerzono
dzania zużytej. Jeden z przewodów wodo- przez dodatkowe chlorowanie PVC. Pow-
ciągowych, położonych w tamtym czasie, stały chlorowany polichlorek winylu
służył jeszcze w roku 1992! Niektóre z in- (CPVC), zachowuje względnie dobre wła-
stalacji doS
wiadczalnych, ułożonych w la- S
ciwoS
ci wytrzymałoS
ciowe do 100�C.
tach 1936-1941 w kilku miastach na ob- Tworzywo to można też spreparować tak,
szarze Niemiec, są wykorzystywane do że staje się ognioodporne .
dziS
. CPVC można więc z powodzeniem
PVC znacznie przewyższa sztywno- stosować do wody ciepłej i do instalacji
S
cią pozostałe materiały instalacyjne grzewczych. Temperatura kruchoS
ci jed-
z tworzyw sztucznych. Rury dostarcza się nak nadal wynosi 0�C, a więc obowiązują
wyłącznie w odcinkach prostych, nie w tym przypadku ograniczenia takie sa-
w zwojach. Zasady ich prowadzenia przy- me, jak przy zwykłym PVC. CPVC moż-
pominają tradycyjne, obowiązujące przy na też stosować do wody zimnej. Jest jed-
instalacjach stalowych. W wyższych tem- nak droższe od PVC.
peraturach jednak wytrzymałoS
ć mecha- Z PVC i CPVC wytwarza się pełny ze-
niczna PVC znacznie się obniża. Zaczyna staw elementów instalacji wodnych: rury
ono mięknąć już poniżej 80� C, ale za tem- cienko- i gruboS
cienne (do różnych za-
kresów ciS
nień), S
rednicy od 1/2" do 6",
Samokompensacja na łukach przewodów a także równo- i różnoprzelotowe (reduk-
powstałych przy uskoku S
ciany; cyjne) złączki, kolanka 90� i 45�, trójniki,
strzałki czerwone oznaczają kierunek ruchu czwórniki, zawory . WiększoS
ć tych ele-
Producent, wytwarzający rury różnego typu, przy podwyższaniu temperatury, niebieskie  mentów występuje w wersjach gładkich,
często różnicuje ich kolory, przyporządkowując przy obniżaniu do łączenia na klej (o czym niżej), lub łą-
je poszczególnym przeznaczeniom; tu od góry: czonych  np. z jednej strony gładkich,
zielona  do wody grzewczej i użytkowej, wy- z drugiej gwintowanych. Każde z tych za-
sokowytrzymała; niebieska w paski  to samo kończeń z kolei występuje w dwóch od-
zastosowanie, ale mniej wytrzymała, za to tań- mianach: KW (klej wewnętrzny), gdy po-
sza; kremowa  trudnozapalna, nie nadająca wierzchnia przeznaczona do klejenia
się do wody użytkowej; ciemnoszara i biała  znajduje się wewnątrz, oraz KZ  gdy na
do ogrzewania podłogowego (fot. Aquatherm) zewnątrz, i odpowiednio GW z gwintem
97
budujemy
Dom 6 2004
T wor zywa s zt uc zne
R APORT 18
jone elementy łączy z lekkim obrotem i
na kilkadziesiąt sekund unieruchamia.
Przy temperaturze pokojowej cały proces
trzeba przeprowadzić w ciągu nie więcej
niż jednej minuty.
W niektórych punktach instalację
PVC trzeba połączyć z metalem (wyjS
cie
z kotła grzewczego, baterie itd.). W takich
miejscach stosuje się specjalne złączki
Przykładowy zestaw elementów instalacji: z gwintem. Złącza tego typu dokręca się Połączenie dwuzłączką (przekrój): rura jest
białe  z PVC, kremowe  z CPVC (fot. Genova) tylko ręką. Przy użyciu narzędzia siła do- wklejona w dwie jego częS
ci dociskane nakręt-
cisku może spowodować zerwanie gwin- ką; między nimi uszczelka
wewnętrznym oraz GZ z zewnętrznym. tu. Klucza używa się tylko wyjątkowo
Złączki z PVC nieco się różnią od złączek i z najwyższą ostrożnoS
cią. kom tworzywa szczególną strukturę.
z CPVC, toteż na potrzeby instalacji mie- Innym rozwiązaniem jest zastoso- Uzyskany polietylen sieciowany oznacza
szanych wytwarza się elementy wykonane wanie złączy kołnierzowych, zwanych się skrótem PEX.
w połowie z PVC, w połowie z CPVC. dwuzłączkami . Służą one do łączenia Wszystkie rury z polietylenu są ela-
Z powodów historycznych S
rednice fragmentów instalacji w sytuacjach, gdy styczne i ciągliwe. Dostarcza się je w od-
elementów z PVC dostosowywano do nie można obrócić żadną z montowa- cinkach prostych, a także  przy S
rednicach
znormalizowanych wymiarów stalowych nych rur (np. przy wymianie uszkodzo- mniejszych, do ok. 10 mm  w zwojach.
rur ocynkowanych. Inny system wymia- nego odcinka, montażu prefabrykowa- Podpory w instalacji trzeba rozmiesz-
rowania, oznaczony symbolem Sch 80, nych fragmentów instalacji, gdy instala- czać gęsto. W domach jednorodzinnych
odpowiadał standardowym wymiarom cja wymaga częstego rozłączania). nie jest to często stosowane rozwiązanie,
rur miedzianych, obecnie zaS
przechodzi W instalacji odpływowej stosuje się gdyż przeważnie rury prowadzi się w bruz-
się na system metryczny. połączenia kielichowe z uszczelkami gu- dach i pod podłogą w jastrychu. Można
Podstawowym sposobem łączenia ele- mowymi. natomiast rury silnie wyginać (np. w naro-
mentów z PVC jest klejenie. Ma ono jed- Jak wynika z powyższych wskazówek, żach S
cian), co pozwala zaoszczędzić na
nak szczególny charakter  stosuje się tzw. instalacje z PVC i jego odmian można wy- kształtkach, głównie kolankach. Przy tym
klej agresywny. Nie tworzy on osobnej konać samemu, oczywiS
cie według pro- materiale szczególnie skuteczna jest samo-
warstwy. Jest to raczej rozpuszczalnik, jektu sporządzonego przez uprawnionego kompensacja cieplna na łukach  prak-
który powoduje  upłynnienie stykają- specjalistę. Do prac wystarczą piłka do tycznie nie trzeba formować specjalnych
cych się powierzchni, tak że materiał jed- metalu, ostry nóż i wkrętak. kompensatorów.
nej ulega wymieszaniu z materiałem dru- Elementy z polietylenu nie dają się
giej (tzw. zimne zgrzewanie). Po ich po- Polietylen sklejać. W przypadku PE wysokiej i ni-
nownym zastygnięciu warstwa łącząca sta- Tworzywo to, oznaczane ogólnym skiej gęstoS
ci można je łączyć przez
je się jednolita. Podobne wymieszanie ma- skrótem PE, występuje w wielu typach. zgrzewanie. Potrzebne są do tego odpo-
teriału uzyskuje się przez jego upłynnie- Do najpopularniejszych należą dwa: wiednie urządzenia  zgrzewarki oporo-
nie, w procesie zwanym zgrzewaniem.  miękki , oznaczany skrótem LDPE we. Rury z PE większych S
rednic łączy
Klej nie może być dowolny. Musi (ang. Low Density Poliethylen  PE niskiej się przy użyciu specjalnych elektrozłą-
spełniać ostre wymagania stawiane mate- gęstoS
ci), przeznaczony do instalacji ni- czek.
riałom, przeznaczonym do kontaktu ze skociS
nieniowych, oraz  twardy , HDPE W odróżnieniu od LDPE i HDPE
S
rodkami spożywczymi, w tym przy- (High Density Poliethylen  PE wysokiej rur z PEX nie można zgrzewać i kleić.
padku  z wodą pitną. Stwierdza to od- gęstoS
ci) do wysokociS
nieniowych. Oba Konieczne jest skorzystanie ze złączek
powiedni atest Państwowego Zakładu odznaczają się wysoką odpornoS
cią che- zaciskanych oraz zaprasowywanych, sto-
Higieny lub jego odpowiednika w USA, miczną, niskim ciężarem właS
ciwym sowanych zresztą także do pozostałych
skąd pochodzą kleje stosowane w Polsce. oraz dużą gładkoS
cią S
cian przewodu. odmian PE , .
Nie może być przeterminowany (co się Można je stosować tylko do instalacji Struktura rur z PEX zachowuje pa-
objawia konsystencją galarety) ani roz- wody zimnej; przy temperaturze powy- mięć kształtu. Oznacza to, że np. odwi-
cieńczany. żej 20�C ich wytrzymałoS
ć gwałtownie nięte ze zwoju po jakimS
czasie wracają do
Powierzchnie przeznaczone do połą- maleje. poprzedniej postaci. To jeszcze jeden po-
czenia muszą być czyste, równe i dokład- OdpornoS
ć znacznie wyższą, nawet wód, dla którego ich mocowanie musi być
nie do siebie przylegać. Gotowe i czyste do +95�C przy pracy ciągłej, a więc szczególnie gęste.
powierzchnie trzeba pokryć gruntowni- umożliwiającą stosowanie rur do obu ro- Ważną zaletą polietylenu jest niska
kiem. Ma on zmiękczyć łączone fragmen- dzajów wody i do instalacji grzewczych, temperatura kruchoS
ci: -25�C. Praktycz-
ty. Jest zbędny, jeS
li się używa specjalnego osiągnięto w ten sposób, że polietylen nie więc nie ma żadnych przeciwwskazań
kleju typu one step ( jednoetapowy ). Na wysokiej gęstoS
ci poddano procesowi do stosowania go na zewnątrz, w instala-
gotowe powierzchnie nanosi się klej, kle- tzw. sieciowania, nadającego cząstecz- cjach narażonych na zamarzanie.
98
budujemy
2004 6 Dom
WEWN
TRZNE INSTALACJE WODNE
Znasz bardzo dobrego fachowca  instalatora hydraulika  poleć go innym (str. 254)
można więc stosować do instalacji wody
zimnej, ciepłej a także do centralnego
ogrzewania. Od pozostałych tworzyw
szczególnie odbiega temperaturą krucho-
S
ci, równą -40�C; przypomnijmy: dla PE
ma ona wartoS
ć -25�C, dla PVC i CPVC 
Złączka skręcana do rur PEX, z przeciętym 0�C.
pierS
cieniem: rurę nasuwa się na króciec Rury z PP typ 3 są wprawdzie mniej
(z dwiema uszczelkami), na nią nasuwa pier- sztywne niż z PVC, ale wystarczająco, by
S
cień i wszystko łączy nakrętką; pod jej działa- można było je układać sposobem kon-
niem pierS
cień się zaciska (fot. Gama San) wencjonalnym (piony, gałązki, podejS
cia).
Łączy się je przez zgrzewanie.
Polipropylen Jest to najtańsze z tworzyw sztucz-
SpoS
ród trzech podstawowych od- nych wykorzystywanych w domowych
mian tego tworzywa, oznaczanego skró- instalacjach wodnych.
tem PP, w technice instalacji wodnych
szerokie zastosowanie znalazł polipropy- Polibutylen
len zwany ataktycznym. Jego cząsteczki Polibutylen PB jest najmłodszym
mają budowę nieregularną, przypadkową. spoS
ród tworzyw  instalacyjnych . Mate-
Stąd angielskie okreS
lenie random (loso- riał odznacza się elastycznoS
cią (oszczęd-
wy); stąd także uzupełnienie skrótu o li- Złączka zaciskana, od góry: widok samej noS
ć na złączkach), nie pęka przy uderze-
terę R: PP-R. złączki (niebieski element z poliwęglanu pozwa- niu, ma wysoką odpornoS
ć na pełzanie
Z powodu miejsca, które ta odmiana la m. in. kontrolować osadzenie rury i współ- (powolne odkształcanie się pod wpływem
zajmuje w klasyfikacji, używa się też skró- S
rodkowo naprowadzić szczęki narzędzia zaci- długotrwałego obciążenia), S
cieranie
tu PP typ 3 lub krócej PP-3. skającego), wsunięcie rury, wygląd nakładki po i pęknięcia naprężeniowe, a także na sta-
Polipropylen zachowuje właS
ciwoS
ci zaprasowaniu specjalnymi szczypcami rzenie. Wyroby z niego łatwo się transpor-
w szerokim zakresie temperatur. Rury (fot. Gama San) tuje i montuje: rury można wyginać i pro-
T wor zywa s zt uc zne
R APORT 18
wadzić jak kabel elektryczny. Zachowuje wnętrznej i zewnętrznej z tworzywa,
pamięć kształtu. Zwykle jest ona kłopotli- przedzielonych wkładką z folii, najczę-
wa. W przypadku polibutylenu działa ona S
ciej aluminiowej. Tworzywo nadaje od-
jednak odwrotnie, niż w przypadku poli- pornoS
ć chemiczną, gładkoS
ć powierzch-
etylenu. W toku produkcji jest formowany ni zewnętrznej i izolacyjnoS
ć cieplną, tłu-
jako przewód prosty i taki kształt  zapa- mi hałasy itd. Aluminium pełni trzy
miętuje . Po odwinięciu ze zwoju prostuje funkcje:
się. Temperatura kruchoS
ci ma wartoS
ć zapobiega przenikaniu tlenu do wnę-
-25�C. Powyżej niej (czyli w naszych wa- trza rury, stanowi więc barierę antydyfu-
runkach klimatycznych praktycznie za- zyjną;
wsze) rurze nie szkodzi zamarzanie w niej znacznie zmniejsza rozszerzalnoS
ć
wody. Po prostu rozszerza się wraz z nią, cieplną rury;
a po odtajaniu zawartoS
ci wraca do po-
likwiduje pamięć kształtu, zazwyczaj
przedniego kształtu. kłopotliwą  przewód można trwale ufor-
Polibutylen jest też wybitnie odporny mować według potrzeb.
na temperatury wysokie, nadaje się więc do Wprowadzenie wkładki metalowej
wszystkich rodzajów instalacji wodnych . zwiększa też odpornoS
ć cieplną rur: nie-
Istotną cechą PB jest zdolnoS
ć hamo- które wytrzymują krótkotrwałe wystawie-
wania rozwoju bakterii. Pod tym wzglę- nie na temperaturę 110�C. Toteż rury war-
dem przewyższa nawet metale: bywa, że stwowe stosuje się przede wszystkim
miedx
pokrywa się powłoką z polibutyle- w instalacjach grzewczych.
nu. ZdolnoS
ć hamowania rozwoju bakte- O tym, jakie materiały składają się na
rii coraz częS
ciej swym wyrobom nadają rurę, informuje napis na jej boku. Podaje
także producenci innych tworzyw. się w nim materiały kolejnych warstw:
Producentom PB udało się opracować PEX/Al/PEX (polietylen sieciowany/alu- Elementy systemu Hep2O; oprócz rur,
technologię wytwarzania rur odpornych minium/polietylen sieciowany), PP- kształtek, złączek itd. widać nożyce do cięcia
na dyfuzję tlenową, a przy tym jednorod- R/Al/PP (polipropylen typ 3/alumi- rur (A) oraz kształtownik (B), w którym układa
nych materiałowo; standardowo uzyskuje nium/polipropylen), PEX/Al/HDPE (po- się rurę w miejscach zagięcia jej trasy pod ką-
się tę cechę przez wtopienie w przewód lietylen sieciowany/aluminium/polietylen tem prostym
dodatkowej warstwy. wysokiej gęstoS
ci).
Montaż instalacji sprowadza się do od- Oprócz tych warstw podstawowych kładu. Jest to zbędne w przypadku rur
cięcia odcinka rury ze zwoju i wsunięcia go mogą występować dodatkowe: klej zespala- Stabi trzeciej generacji, co stanowi ich
w odpowiedni łącznik  zaciskowy lub jący wkładkę metalową z tworzywem, cza- dodatkową zaletę.
gwintowany z mosiądzu. Obecnie produ- sem zewnętrzny płaszcz dekoracyjno-
kowane są też złączki wielokrotnego użyt- ochronny. Trudnego klejenia warstw można W artykule przedstawiliS
my rodzaje two-
ku. Rury z polibutylenu można również łą- uniknąć, w miejsce folii zwykłej stosując rzyw stosowanych do wewnętrznych instala-
czyć przez zgrzewanie, co jednak  jak perforowaną (system Stabi firmy Aqua- cji wodnych. Dane teleadresowe wiodących
zwykle  wymaga odpowiednich urządzeń. therm) . Specyficznym rodzajem rur, nie- producentów i przykładowe ceny wyrobów
Jak przy wszystkich przewodach ela- kiedy nazywanych również warstwowymi, podajemy w rubryce Info rynek.
stycznych, podpory rur trzeba rozmiesz- są takie, w których barierę antydyfuzyjną
czać gęsto. Zaleca się, aby przy rurach S
red- stanowi nie metal, lecz np. cieniutka war- Dwie generacje rur Stabi: w głębi  PP-
nicy 15 mm ich rozstaw wynosił 30 cm, stwa kopolimeru winylowo-alkoholowego R/Al/PP-R, z wkładką perforowaną, na pierw-
przy 22 mm  50 cm, przy 28 mm  80 cm. EVOH, używanego m. in. do tlenoszczel- szym planie  z warstwą stabilizującą z poli-
Choć sam materiał jest najdroższy nych folii opakowaniowych w przemyS
le propylenu zbrojonego włóknem szklanym
spoS
ród tworzyw stosowanych w instala- spożywczym. Jeszcze inne rozwiązanie
cjach wodnych, łatwoS
ć montażu oraz za- wprowadził producent systemu Stabi:
lety użytkowe powodują, że instalacje w wyrobach trzeciej generacji (po folii zwy-
z niego są cenowo konkurencyjne. kłej i perforowanej) wprowadził S
rodkową
warstwę także z polipropylenu, ale wzmoc-
Rury warstwowe nionego domieszką włókien szklanych.
Instalacyjne zalety tworzyw sztucz- Podstawowym sposobem łączenia
nych i metali uzupełniają się. Najlepsze rur warstwowych jest stosowanie złączek
właS
ciwoS
ci każdego z tych materiałów  zaciskanych lub zaprasowywanych.
wykorzystuje się w rurach warstwowych, W przypadku PP można też zastosować
nazywanych również wielowarstwowymi zgrzewanie. Jest to jednak kłopotliwe, bo
lub zespolonymi. Składają się one trzeba w tym celu zedrzeć z końcowych
z trzech warstw podstawowych  we- odcinków rur warstwę aluminium i pod-
100
budujemy
2004 6 Dom
WEWN
TRZNE INSTALACJE WODNE