Ręczne prace transportowe  często
zadawane pytania
" Czy istnieje określona dopuszczalna masa przenoszonych ładunków?
" Czy istnieją wytyczne do oceny ryzyka przy ręcznych pracach
transportowych?
" Co powinno obejmować szkolenie z zakresu ręcznych prac
transportowych?
" Czy urząd HSE opublikował wytyczne dotyczące transportu
zespołowego?
Czy istnieje określona dopuszczalna masa
przenoszonych ładunków?
Rozporządzenie w sprawie transportu ręcznego (z póz
niejszymi zmianami) z
roku 1992 (The Manual Handling Operations Regulations) nie określa
maksymalnego ciężaru przenoszonych ładunków.
Z ergonomicznego punktu widzenia wynika jasno, że takie wymogi oparte są
na uproszczonej interpretacji zagadnienia i mogą prowadzić do niewłaściwych
wniosków. Ergonomiczne podejście uwzględniające szereg istotnych
czynników pozwala oszacować ryzyko zawodowe i określić działania
zapobiegawcze.
Rozporządzenie ustala następującą hierarchę środków ograniczających
ryzyko:
a. Eliminowanie w miarę możliwości niebezpiecznych ręcznych prac
transportowych, na przykład poprzez inną organizację pracy
pozwalającą na uniknięcie podnoszenia ciężarów lub poprzez
zastosowanie sprzętu zautomatyzowanego lub mechanicznego.
b. Przeprowadzenie właściwej oceny ryzyka zawodowego przy ręcznych
pracach transportowych, których nie da się wyeliminować.
c. Zmniejszanie ryzyka obrażeń na skutek tego typu czynności. W miarę
możliwości należy zapewniać mechaniczny sprzęt pomocniczy, jak
wózki czy dz
wigniki. Jeżeli zastosowanie sprzętu pomocniczego nie
jest praktycznie możliwe, należy rozważyć możliwość zmiany
organizacji pracy, masy ładunku lub warunków środowiska pracy.
Zarówno środowisko lekarskie, jak i naukowe uznaje obecnie wagę problemu
i podkreśla znaczenie podejścia ergonomicznego dla wyeliminowania lub
zmniejszenia ryzyka obrażeń ciała na skutek przenoszenia ciężarów.
Ergonomię definiuje się czasem jako  dostosowywanie warunków pracy do
możliwości człowieka, a nie człowieka do warunków pracy . Podejście
ergonomiczne traktuje transport ręczny całościowo i uwzględnia szereg
istotnych czynników takich jak rodzaj wykonywanej czynności, ładunek,
warunki środowiska pracy oraz indywidualne predyspozycje pracownika, a
ponadto wymaga udziału pracownika.
W przypadku gdy konieczna jest bardziej szczegółowa ocena ryzyka powinna
ona uwzględniać zagadnienia przedstawione w Załączniku 1 rozporządzenia.
Zagadnienia te podzielone zostały na pięć kategorii:
a. rodzaj wykonywanej pracy
b. przemieszczany przedmiot
c. warunki środowiska pracy
d. indywidualne predyspozycje pracownika (ta kategoria jest bardziej
szczegółowo omówiona w punkcie 4(3) i w objaśnieniu)
e. inne czynniki, np. stosowanie odzieży ochronnej.
Poszczególne kategorie należy rozważać w powiązaniu z pozostałymi. Aby
jednak dokonać właściwej oceny ryzyka zawodowego operacje powinno się
podzielić na elementy składowe.
y
ródła
Manual handling. Manual Handling Operations Regulations 1992 (as
amended). Guidance on Regulations L23 (Third edition) HSE Books 2004
ISBN 0 7176 2823 X , Ł8.95
Dostępne są także bezpłatne broszury:
Getting to grips with manual handling: A short guide INDG143(rev2)
Aching arms (or RSI) in small businesses INDG171(rev1)
Mark a parcel - save a back INDG348 Manual handling assessment charts
INDG383
Are you making the best use of lifting and handling aids? INDG398
Wyżej wymienione bezpłatne broszury dostępne są do pobrania ze strony
internetowej HSE: http://www.hse.gov.uk/pubns/manlinde.htm.
Wszystkie wymienione tu publikacje dostępne są w HSE Books PO Box 1999,
Sudbury, Suffolk CO10 2WA, tel. [phone], fax: [phone], Internet:
www.hsebooks.co.uk.
Czy istnieją wytyczne do oceny ryzyka
zawodowego przy ręcznych pracach
transportowych?
Urząd HSE opracował diagramy do oceny ryzyka zawodowego związanego z
wykonywaniem ręcznych prac transportowych mające na celu ułatwienie
pracodawcom przeprowadzania takiej oceny. Poniższe informacje
zaczerpnięto z broszury Manual handling assessment charts (INDG383).
Choroby układu mięśniowo-szkieletowego (MSD), w tym obrażenia powstałe
na skutek wykonywanie ręcznych prac transportowych, stanowią najczęściej
spotykany rodzaj chorób zawodowych w Wlk Brytanii i zapobieganie tym
schorzeniom stanowi sprawę priorytetową dla HSC/E. Należy pamiętać, że:
a. chorobom układu mięśniowo-szkieletowego można zapobiegać
b. działania zapobiegawcze są opłacalne
c. nie wszystkim chorobom MSD można zapobiegać, dlatego bardzo
istotna jest wczesna diagnoza, odpowiednie leczenie i rehabilitacja.
Ograniczanie ryzyka
Rozporządzenie w sprawie transportu ręcznego z roku 1992 ustanawia
wyraz
ną hierarchię środków ograniczających ryzyko związane z ręcznymi
pracami transportowymi.
Hierarchia ta przedstawia się następująco:
a. Eliminowanie w miarę możliwości niebezpiecznych ręcznych prac
transportowych.
b. Przeprowadzenie właściwej oceny ryzyka zawodowego przy ręcznych
pracach transportowych, których nie da się wyeliminować.
c. Zmniejszanie ryzyka obrażeń na skutek tego typu czynności.
MAC
Diagramy do oceny ryzyka zawodowego przy ręcznych pracach
transportowych (Manual Handling Assessment Charts, MAC) to nowe
narzędzie ułatwiające inspektorom pracy dokonywanie oceny najczęściej
spotykanych czynników ryzyka związanych z podnoszeniem (i
opuszczaniem), przenoszeniem oraz transportem zespołowym. Diagramy
MAC mogą także ułatwiać pracodawcom, społecznym inspektorom pracy oraz
innym przedstawicielom zakładowych służb BHP identyfikowanie szczególnie
niebezpiecznych czynności transportowych i wypełnianie kart oceny.
Struktura systemu MAC
MAC nadaje się do trzech rodzajów ocen:
a. podnoszenie
b. przenoszenie
c. transport zespołowy.
Do każdego rodzaju oceny zapewnione jest objaśnienie i schemat
blokowy.
Uwaga
Nie wszystkie rodzaje czynności transportowych można oceniać przy pomocy
systemu MAC. Diagramy nie nadają się do oceny czynności wymagających
pchania i ciągnięcia. MAC nie służy do dokonywania pełnej oceny ryzyka
zawodowego (wskazówki na temat pełnej oceny ryzyka zawodowego znalez
ć
można w broszurze L23 Manual handling). Przy wypełnianiu karty wyników
należy brać pod uwagę także czynniki indywidualne i psychospołeczne. MAC
nie jest przeznaczony do oceny ryzyka urazów kończyn górnych.
Diagramy MAC znalez
ć można na stronie HSE:
http://www.hse.gov.uk/msd/mac/index.htm
Broszura INDG383 dostępna jest w HSE Books.
Co powinno obejmować szkolenie w zakresie
ręcznych prac transportowych?
Kwestie związane ze szkoleniami reguluje Rozporządzenie w sprawie
transportu ręcznego (z póz
niejszymi zmianami) z roku 1992 (The Manual
Handling Operations Regulations). Rozporządzenie stwierdza co następuje:
Rozdział 2 Ustawy o bezpieczeństwie i higienie pracy z roku 1974 (Health and
Safety at Work Act) oraz przepisy 10 i 13 Rozporządzenia w sprawie
zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy z roku 1999 (Management of
Health and Safety at Work Regulations) nakładają na pracodawców
obowiązek zapewniania pracownikom informacji i szkoleń z zakresu
bezpieczeństwa i higieny pracy. Informacje i szkolenia powinny być
zapewniane w miarę potrzeby; należy zapewniać bardziej szczegółowe
informacje i szkolenia z zakresu ręcznych prac transportowych w ramach
działań mających na celu ograniczenie ryzyka zgodnie z przepisem 4(1)(b)(ii)
Rozporządzenia.
W przypadku gdy pracownikom nie zapewniono informacji ani szkolenia z
zakresu bezpiecznych metod pracy ryzyko zawodowe występujące podczas
wykonywania ręcznych prac transportowych jest większe. Na przykład,
pracownicy nie dysponujący informacjami na temat nietypowych parametrów
ładunku lub na temat bezpiecznych metod pracy, są bardziej narażeni na
urazy. Tam, gdzie dostępny jest mechaniczny sprzęt pomocniczy należy
zapewnić pracownikom szkolenie w zakresie jego prawidłowego użytkowania.
Informacje i szkolenia nie wystarczą, aby zagwarantować bezpieczeństwo
przy wykonywaniu ręcznych prac transportowych. W celu zmniejszenia ryzyka
urazów należy w pierwszej kolejności zapewnić odpowiednie rozwiązania
organizacyjne umożliwiające bezpieczne wykonywanie zadań. Polega to na
usprawnieniu sposobów wykonywania danej czynności, poprawie warunków
środowiska pracy i zmniejszeniu masy ładunku. W miarę możliwości ręczne
prace transportowe należy dostosowywać do możliwości pracownika, a nie na
odwrót. Skuteczne szkolenie odgrywa istotną rolę w zmniejszaniu ryzyka
urazów. Nie powinno ono jednak zastępować bezpiecznych metod pracy.
Pracodawcy powinni upewnić się, że pracownicy rozumieją, na czym polega
bezpieczne wykonywanie ręcznych prac transportowych. W organizowanie i
prowadzenie szkoleń z zakresu ręcznych prac transportowych oraz
monitorowanie ich skuteczności należy angażować pracowników,
społecznych inspektorów pracy oraz komisje BHP. Działania te powinny
obejmować kontrolowanie, czy szkolenia takie są prowadzone i czy liczba
wypadków uległa zmniejszeniu. Jeżeli szkolenia prowadzone są przez
personel przedsiębiorstwa należy upewnić się, że osoby prowadzące
szkolenie zrozumiały udzielone im informacje i posiadają wymaganą wiedzę i
kompetencje.
HSE nie publikuje wytycznych ani innych normatywnych dokumentów
odnośnie zawartości czy czasu trwania  dobrego szkolenia z zakresu
ręcznych prac transportowych. Kursy powinny być dostosowane do
pracownika, zadań i środowiska pracy, a ich czas trwania powinien być na
tyle długi, by obejmowały wszystkie najważniejsze zagadnienia, jak m.in.:
a. czynniki ryzyka związane z ręcznymi pracami transportowymi i
mechanizmy powstawania urazów
b. zasady bezpiecznego przenoszenia ciężarów
c. odpowiednie metody pracy w zależności od zadania i warunków
środowiska pracy
d. stosowanie mechanicznego sprzętu pomocniczego
e. praktyczne ćwiczenia pozwalające osobie prowadzącej szkolenie na
zidentyfikowanie i skorygowanie nieprawidłowo wykonywanych
czynności.
Pracodawcy powinni prowadzić odpowiednią dokumentację zawierającą
informacje na temat pracowników, którzy odbyli szkolenie, dat
przeprowadzenia kursów oraz zawartości kursów. Wszyscy pracownicy
powinni mieć zapewnione podstawowe szkolenie oraz, w miarę potrzeby,
szkolenia uzupełniające. Programem szkoleń powinni być objęci nowi
pracownicy, którzy szkolenie powinni odbyć jeszcze przed podjęciem
zatrudnienia lub tuż po rozpoczęciu pracy. Kierownictwo zakładu może także
monitorować absencję chorobową oraz zgłaszanie zdarzeń potencjalnie
wypadkowych w celu oceny skuteczności szkoleń.
Pracownicy powinni umieć rozpoznawać przedmioty, których masa, w
połączeniu z kształtem i innymi właściwościami, oraz warunkami pracy, może
spowodować zagrożenie wypadkowe. Szkolenie może obejmować proste
metody oszacowywania masy przedmiotu na podstawie objętości. Tam, gdzie
objętość ładunku jest mniej istotna niż upakowanie zawartości, na przykład w
przypadku pojemnika na śmieci zawierającego odpady, należy uczyć
pracowników innej metody szacowania ryzyka, na przykład poprzez kołysanie
ciężaru z boku na bok przed próbą przemieszczenia.
Podstawowa zasada, jaką należy się kierować jest taka, że w przypadku
nieznanych ciężarów należy zachować ostrożność. Nie wolno na przykład
zakładać, że na pozór puste pojemniki są naprawdę puste. Należy sprawdzić,
czy rzeczywiście są puste, na przykład unosząc je od jednej strony.
Pracownicy powinni wiedzieć, że należy zwiększać siłę stopniowo, dopóki nie
zacznie się odczuwać zbytniego obciążenia (w takim wypadku należy
rozważyć inną metodę pracy) lub dopóki nie będzie oczywiste, że pracownik
jest w stanie dany ładunek podnieść.
Pracownicy nadzoru i przedstawiciele kierownictwa powinni być świadomi
dobrych praktyk, jakie zostały zalecone pracownikom i dbać o to, aby
pracownicy stosowali właściwe techniki i metody pracy.
y
ródła
Manual handling. Manual Handling Operations Regulations 1992 (as
amended). Guidance on Regulations L23 (Third edition) HSE Books 2004
ISBN 0 7176 2823 X , Ł8.95 Dostępna jest także bezpłatna broszura Getting
to grips with manual handling: A short guide for employers INDG143(rev2).
Obie publikacje dostępne są w HSE Books.
Czy urząd HSE opublikował wytyczne
dotyczące transportu zespołowego?
Objaśnienie towarzyszące Rozporządzeniu w sprawie transportu ręcznego (z
póz
niejszymi zmianami) z roku 1992 (The Manual Handling Operations
Regulations) zawiera następujące wytyczne dotyczące zespołowego
przenoszenia ciężarów.
Przenoszenie zespołowe przez dwie lub więcej osób stosuje się w przypadku
przedmiotów przekraczających możliwości jednego pracownika lub w celu
zmniejszenia ryzyka urazu. Transport zespołowy może jednak powodować
dodatkowe problemy, które należy uwzględnić w ocenie ryzyka. Podczas
przenoszenia stopień obciążenia poszczególnych pracowników jest
różny. Takie różnice mogą być większe w przypadku pochyłej lub nierównej
powierzchni. Dlatego też masa ładunku przenoszonego zespołowo musi być
mniejsza od łącznej sumy dopuszczalnych mas przedmiotu przypadających
na poszczególnych pracowników.
Orientacyjnie, dwóch pracowników może przenosić ładunek o masie
stanowiącej 2/3 dopuszczalnej masy przypadającej łącznie na dwie osoby, a
w przypadku zespołu trzyosobowego dopuszczalna masa równa jest połowie
sumy dopuszczalnych mas przypadających na poszczególnych
pracowników. Zespoły składające się z ponad czterech pracowników na ogół
nie sprawdzają się w praktyce. Jeżeli konieczne jest pokonywanie schodów
lub pochyłości większość masy jest na ogół przenoszona przez pracownika
lub pracowników znajdujących się niżej, co jeszcze bardziej zmniejsza ogólne
możliwości całego zespołu.
Dodatkowe trudności mogą występować, jeżeli:
a. pracownicy wchodzą sobie nawzajem w pole widzenia lub utrudniają
sobie nawzajem wykonywanie ruchów;
b. przedmiot nie posiada wystarczającej liczby uchwytów. Dzieje się tak
szczególnie w przypadku stosunkowo niewielkich ładunków, co
wymusza konieczność zachowania bardzo małej odległości pomiędzy
pracownikami lub w sytuacji, gdzie istnieje ograniczona przestrzeń do
manewrowania.
c. hałas panujący w pomieszczeniu utrudnia członkom zespołu
komunikowanie się.
Aby transport zespołowy można było wykonywać bezpiecznie potrzebna jest
odpowiednia przestrzeń umożliwiająca całej grupie manewrowanie. Wszyscy
pracownicy powinni mieć dobry dostęp do ciężaru, a ładunek powinien mieć
odpowiednią liczbę uchwytów. W przypadku niedużych lub nieporęcznych
przedmiotów należy stosować sprzęt pomocniczy, jak nosze czy
zawiesia. Jedna osoba powinna zaplanować i nadzorować przenoszenie oraz
koordynować ruchy. Konieczne jest zapewnienie dobrej komunikacji między
pracownikami.
W przypadku zespołowego przenoszenia osoby, należy w marę możliwości
komunikować się z przenoszoną osobą. Należy uzgodnić plan i moment
podnoszenia. Jest to szczególnie istotne w przypadku gdy zespół składa się z
pracowników z różnych organizacji, na przykład strażaków i ratowników
medycznych, którzy mogą mieć swoje preferowane metody. Wszyscy
pracownicy wchodzący w skład zespołu powinni być podobnej budowy ciała i
mieć podobne predyspozycje. Jeżeli ciężar jest nierówno rozłożony,
najsilniejsi pracownicy powinni przenosić najcięższy koniec przedmiotu.
y
ródła
Manual handling. Manual Handling Operations Regulations 1992 (as
amended). Guidance on Regulations L23 (Third edition) HSE Books 2004
ISBN 0 7176 2823 X , Ł8.95
Publikacja dostępna jest w HSE Books.