BHP: ręczne prace transportowe a obowiązki pracodawcy
Kręgosłup jest tylko jeden. Powinni o tym pamiętać zarówno pracownicy, jak i pracodawcy
zatrudniający personel, który musi w trakcie pracy zmagać się z dz
wiganiem ciężkich przedmiotów.
22 kwietnia 2009 r. weszły w życie znowelizowane przepisy rozporządzenia MPiPS z 14 marca 2000
r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy ręcznych pracach transportowych. Na ich mocy
pracownicy zostali nieco "odciążeni".
Istota omawianego tu zagadnienia jest niebagatelna. Schorzenia dotykające układ mięśniowo-
szkieletowy stanowią najliczniejszą grupę dolegliwości, na którą skarżą się pracujący Europejczycy.
Statystyki mówią tu same za siebie: 25 proc. pracowników w całej Unii Europejskiej odczuwa bóle
kręgosłupa, 23 proc. uskarża się na bóle mięśni. W Polsce, jak wynika z danych ZUS, 50 proc.
wcześniejszych emerytur znajduje swoją przyczynę właśnie w chorobach układu mięśniowo-
szkieletowego, które są jednocześnie trzecim co do częstości występowania powodem zwolnień
chorobowych personelu.
Najpierw eliminować, potem ułatwiać
Pracodawca powinien przede wszystkim mieć świadomość, że należy dołożyć wszelkich starań
(stosować odpowiednie rozwiązania techniczne i organizacyjne), aby ręczne prace transportowe były
ograniczane do minimum. Co istotne, nie jest to tylko pobożne życzenie, ale obowiązek ustawowy (ż
3 ust. 1 rozporzÄ…dzenia).
Nie ulega jednak wątpliwości, że nie w każdej firmie takie prace można wyeliminować. Wówczas w
gestii pracodawcy leży przedsięwzięcie kroków, które pozwolą na zmniejszenie uciążliwości zagrożeń
zwiÄ…zanych z ich wykonywaniem. Chodzi tu nie tylko o odpowiedniÄ… organizacjÄ™ pracy, ale i
wyposażenie załogi w niezbędny sprzęt pomocniczy (np. dz
wignie, legary, pochylnie, wózki) oraz
środki ochrony indywidualnej (ż 3 ust. 2 rozporządzenia).
Organizacja pracy
Odpowiednie zorganizowanie ręcznych prac transportowych, w tym stosowanych metod pracy, jest
operacją o tyle skomplikowaną, że należy mieć przy tym na względzie szereg wytycznych
ustawodawcy. W szczególności chodzi tu o (ż 6 rozporządzenia):
·ð ograniczenie dÅ‚ugotrwaÅ‚ego wysiÅ‚ku fizycznego, w tym zapewnienie odpowiednich przerw w
pracy na odpoczynek,
·ð wyeliminowanie nadmiernego obciążenia ukÅ‚adu mięśniowo-szkieletowego pracownika, a
zwłaszcza urazów kręgosłupa, związanego z rytmem pracy wymuszonym procesem pracy,
·ð ograniczenie do minimum odlegÅ‚oÅ›ci rÄ™cznego przemieszczania przedmiotów,
·ð uwzglÄ™dnienie wymagaÅ„ ergonomii.
Strona 1 z 4
Ponadto, jeżeli tylko pozwalają na to warunki, należy zapewnić pracownikom możliwość korzystania
ze sprzętu pomocniczego, dobranego do wielkości, masy i rodzaju przemieszczanych przedmiotów
oraz zapewniajÄ…cego bezpieczne i dogodne wykonywanie pracy.
W niektórych przypadkach pracodawca powinien brać pod rozwagę konieczność uniknięcia ręcznego
przemieszczania przedmiotów. Chodzi tu m.in. o sytuacje, w których okazuje się, że (ż 7
rozporzÄ…dzenia):
·ð zdaniem osoby kierujÄ…cej pracownikami przedmiot jest zbyt ciężki, za duży, nieporÄ™czny lub
trudny do utrzymania,
·ð przedmiot jest niestabilny lub jego zawartość może siÄ™ przemieszczać,
·ð przemieszczanie przedmiotu może być wykonywane tylko poprzez skrÄ™t tuÅ‚owia,
·ð wykonanie pracy wymaga pochylenia tuÅ‚owia pracownika o kÄ…t wiÄ™kszy od 45° lub
wykonywania czynności przemieszczania w pozycji niestabilnej,
·ð podÅ‚oga i powierzchnia robocza majÄ… różne poziomy, co wymusza przemieszczanie
przedmiotów na różnych wysokościach,
·ð przedmiot ogranicza pole widzenia pracownika.
Warto tu zauważyć, że powyższy katalog przypadków, w których należy brać pod uwagę konieczność
wyeliminowania ręcznego przemieszczania przedmiotów, został znacznie rozszerzony właśnie na
mocy wspomnianej już nowelizacji przepisów rozporządzenia.
Pracodawca powinien dbać również, aby personel przy ręcznym przemieszczaniu przedmiotów miał
możliwość zachowania prawidłowej pozycji ciała. W tym celu- zwłaszcza w płaszczyz
nie pionowej-
należy zapewnić pracownikom wystarczającą przestrzeń. Ponadto należy pamiętać, że
przemieszczanie przedmiotów przez pomieszczenia, schody, korytarze albo drzwi zbyt wąskie w
stosunku do rozmiarów tych przedmiotów jest dozwolone jedynie w przypadku, gdy czynności te nie
stwarzają zagrożenia wypadkowego (ż 8 rozporządzenia).
Jeżeli przemieszczane przez pracowników przedmioty są nieporęczne, niestabilne, mają zmienny
środek ciężkości lub mogą powodować zagrożenie wypadkowe ze względu na swoją masę kształt lub
właściwości, pracodawca ma obowiązek wydania szczegółowej instrukcji postępowania w trakcie ich
przemieszczania. I tak (ż 10 rozporządzenia):
·ð przedmiot nieporÄ™czny lub trudny do uchwycenia i utrzymania powinien być przemieszczany
przy użyciu odpowiedniego sprzętu pomocniczego, nieograniczającego pola widzenia,
zapewniającego bezpieczeństwo podczas pracy,
·ð przedmioty, których Å›rodek ciężkoÅ›ci po ustawieniu w pozycji do podnoszenia i po
podniesieniu znajdowałby się powyżej połowy wysokości przedmiotu, nie powinny być
Strona 2 z 4
przenoszone ręcznie, chyba że do przeniesienia przedmiotu zastosowano uchwyty znajdujące
się powyżej środka ciężkości,
·ð zwoje taÅ›my, drutu, kabla itp. przedmioty podczas ich przenoszenia powinny być
zabezpieczone przed rozwinięciem i wyginaniem,
·ð w razie koniecznoÅ›ci przenoszenia przedmiotu trzymanego w odlegÅ‚oÅ›ci wiÄ™kszej niż 30 cm
od tułowia, należy zmniejszyć o połowę dopuszczalną masę przedmiotu przypadającą na
jednego pracownika (do 15 kg przy pracy stałej i 25 kg przy pracy dorywczej) lub zapewnić
wykonywanie tych czynności przez co najmniej dwóch pracowników.
Przed przystąpieniem do pracy szkolenie i niezbędne informacje
Pracownik, który zostaje dopuszczony do ręcznych prac transportowych, powinien legitymować się
odpowiednią wiedzą na temat bezpieczeństwa i specyfiki wykonywanych czynności. Dlatego też
pracodawca zobowiÄ…zany jest nie tylko do stosownego przeszkolenia personelu, ale i zapewnienia mu
szczegółowych informacji na temat przemieszczanego przedmiotu, które w szczególności powinny
dotyczyć jego masy i położenia jego środka ciężkości, zwłaszcza w przypadku, gdy masa jest
nierównomiernie rozłożona (ż 5 ust. 1 rozporządzenia).
Do obowiązków szefa należy również informowanie pracowników o :
·ð wszystkich aspektach bezpieczeÅ„stwa i higieny pracy,
·ð wymaganiach ergonomii,
·ð wynikach oceny ryzyka zawodowego,
·ð Å›rodkach bezpieczeÅ„stwa zapobiegajÄ…cych urazom, a zwÅ‚aszcza urazom krÄ™gosÅ‚upa.
Gdy dz
wiga jeden pracownik
Ciężar przedmiotów, które mogą być przenoszone przez jedną osobę, jest ściśle ograniczony.
Stosownie do znowelizowanego ż 13 ust. 1 rozporządzenia, masa przedmiotów podnoszonych i
przenoszonych samodzielnie przez pracownika nie może przekraczać 30 kg przy pracy stałej oraz 50
kg przy pracy dorywczej. Przy czym należy pamiętać, że przedmioty cięższe niż 30 kg nie mogą być
ręcznie przenoszone na wysokość powyżej 4 m lub na odległość przekraczającą 25 m.
Gdy dz
wiga zespół
Przedmioty cięższe niż 30 kg i dłuższe niż 4 m powinny być przenoszone zespołowo, pod warunkiem
aby na jednego pracownika przypadała masa nie przekraczająca odpowiednio 25 kg i 42 kg przy pracy
stałej i dorywczej (ż 17 ust. 1 rozporządzenia). Absolutnie niedozwolone jest natomiast zespołowe
przenoszenie przedmiotów na odległość przekraczającą 25 m lub o masie przekraczającej 0,5 tony.
Strona 3 z 4
Warto również dodać, że zespołowe przenoszenie przedmiotów nakłada na pracodawcę dodatkowe
obowiązki w zakresie m.in. odpowiedniego doboru pracowników pod względem wzrostu i wieku oraz
zapewnienia nadzoru doświadczonego pracownika (ż 18 ust. 1 rozporządzenia).
Przemieszczanie przy pomocy wózków oraz taczek
Ustawodawca pokusił się również o szczegółowe regulacje w zakresie dopuszczalnej masy ładunków
przemieszczanych przy pomocy wózków i taczek. Zgodnie z ż 21 ust. 1-2 rozporządzenia, maksymalny
ciężar ładunku przemieszczanego na wózku po terenie płaskim o twardej nawierzchni, łącznie z masą
wózka, może wynosić:
·ð 350 kg - na wózku 2-koÅ‚owym,
·ð 450 kg - na wózku 3- lub 4-koÅ‚owym.
Przy przemieszczaniu ładunku na wózku po pochyleniach większych niż 5 proc. masa ładunku, łącznie
z masą wózka, nie może przekraczać:
·ð 250 kg - na wózku 2-koÅ‚owym,
·ð 350 kg - na wózku 3- lub 4-koÅ‚owym.
Nie ma natomiast mowy, aby pracownicy ręcznie przemieszczali ładunki na wózkach po pochyleniach
powierzchni większych niż 8 proc. oraz na odległość większą niż 200 m (ż 21 ust. 3 rozporządzenia).
Ciężar ładunku przemieszczanego na taczce, łącznie z masą taczki, nie może przekraczać: 100 kg - po
twardej nawierzchni i 75 kg - po nawierzchni nieutwardzonej. Podobnie jak w przypadku wózków,
niedopuszczalne jest przemieszczanie ładunku po pochyleniach większych niż 8 proc oraz na
odległość przekraczającą 200 m (ż 24 ust. 1-2 rozporządzenia).
Strona 4 z 4