APARAT OCHRONNY NARZĄDU WZROKU

Canalis opticus Fissura orbitalis superior

Os frontale

Os ethmoidale

Lamina orbitalis

Os nasale

Os lacrimale

Maxilla

Os palatinum Os sphenoidale

Fissura orbitalis infeerior

Foramen infraorbitale Os zigomaticum

Canalis infraorbitalis

Ściana górna - oddziela oczodół od dołu przedniego czaszki

• część oczodołowa kościczołowej

• skrzydło mniejsze kości klinowej

Ściana dolna - oddziela oczodół od zatoki szczękowej

• kość jarzmowa

• szczęka

• kość podniebienna

Ściana przyśrodkowa - oddziela oczodół od komórekk sitowych i zatoki klinowej

• kość sitowa

• kość łzowa

• wyrostek czołowy szczęki

Otwory oczodołu

1. Kanał wzrokowy

• nerw wzrokowy

• tętnica oczna (odchodzi od tętnicy szyjnej wewnętrznej)

Szczelina oczodołowa górna - łączy oczodół z dołem środkowym czaszki

• nerw III, IV, VI, V₁

• włókna wspłczulne ze splotu jamistego

• żyła oczna górna

Patologie:

• Zespół szczeliny oczodołowej górnej

Objawy

• ograniczenie lub zniesienie ruchomości gałki

• zastój żylny

• zaburzenia czucia gałki ocznej i powiek

• Zespół szczytu oczodołu

Objawy

• objawy zespołu szczeliny oczodołowej górnej

• zaburzenia widzenia

3. Szczelina oczodołowa górna - łączy oczodół z dołem podskroniowym i dołem skrzydłowo - podniebiennym

• nerw jarzmowy (odchodzi od V₂)

• tętnica podoczodołowa

UNACZYNIENIE OKA

• tętnica oczna (odchodzi od tętnicy szyjnej wewnętrznej)

• tętnica środkowa siatkówki

• tętnice rzęskowe tylne krótkie (20)

• tętnice rzęskowe tylne długie (2) tworzą koło tętnicze tęczówki większe

• tętnice rzęskowe przednie (4) tworzą splot okołorąbkowy

• żyły wirowate (4) uchodzą do żyły ocznej górnej i dolnej, które uchodzą do zatoki jamistej

Układ żylny oczodołu łączy się z żyłami twarzy i zatok za pośrednictwem zatoki jamistej.

Sinus venosus sclerae (Schlemma)

Circulus arteriosus iridis major

Arteria, Vena conjunctivalis anterior

Arteria ciliaris anterior

Circulus arteriosus iridis minor

Arteria, Vena ciliaris anterior

Lamina vasculosa (Uvea) Vena vorticosa

Vasa sanguinea retinae

Arteria, Vena episcleralis

Arteria, Vena centralis retinae Arteria ciliaris posterior longa

Arteriae ciliares posteriores breves

UNERWIENIE OKA

• unerwienie ruchowe - nerw III, IV, VI, V₁

• unerwienie czuciowe - nerw oczny V_{1 ,} nerw podoczodołowy (od V₂)

• zwój rzęskowy

Gałęzie dochodzące do zwoju

• włókna ruchowe nerwu III - przywspółczulny korzeń okoruchowy

• włókna współczulne ze splotu tętnicy szyjnej wewnętrznej - korzeń wspólczulny

• włókna czuciowe - korzeń nosowo - rzęskowy

Ze zwoju rzęskowego odchodzą nerwy rzęskowe krótkie i długie.

CHOROBY OCZODOŁU PRZEBIEGAJĄCE Z WYTRZESZCZEM

Wytrzeszcz zapalny

1. Zapalenie tkanek oczodołu (bakteryjne, grzybicze)

źródło zakażenia:

• 
  zapalenie zatok zapalenie kości oczodołu

ropień podokostnowy ropowica oczodołu

• infekcje skóry twarzy

• urazy twarzy i oczodołu

• ropnie okołozębowe

2. Torbiel śluzowa (Mucocele) - pojawia się w wyniku nagromadzenia śluzu w zatokach

3. Pseudotumor - naciek zapalny mięśni zewnątrzgałkowych i tkanek oczodołu „wytrzeszcz z bocznym przemieszczeniem gałki ocznej”

4. Zakrzepowe zapalenie zatoki jamistej

• bardzo dramatyczny przebieg

• gorączka i ciężki stan ogólny

• niedowidzenie najpierw jednego oka, później obu

• leczenie - dożylna antybiotykoterapia

Wytrzeszcz endokrynny - oftalmopatia tarczycowa w przebiegu nadczynności tarczycy. Ma podłoże autoimmunologiczne.

1. Okres pobudzenia układu współczulnego

• objaw Dalrymple'a - retrakcja powieki górnej (odsłonięcie twardówki nad rogówką)

• objaw Grafego - asynergia gałkowo - powiekowa (powieka górna nie nadąża za ruchem gałki w dół)

• objaw Kochera

• objaw Moebiusa - niedomoga konwergencji

• objaw Stalwaga - rzadkie mruganie

• objaw Popowa

• objaw Rosenbacha - drżenie zaamkniętych powiek

• objaw Jellinka - wzmozona pigmentacja powiek

Okres obrzęku tkanek oczodołu, mięśni zewnątrzgałkowych, spojówek i powiek. Nagromadzenie mukopolisacharydów, które chłona wodę.

Okres naciekowy - naciek limfocytów, plazmocytów, mastocytów i makrofagów

Okres zwłóknienia - przerośnięcie tkanką łączną obrzękniętych i nacieczonych tkanek oczodołu

­Objawy oftalmopatii tarczycowej:

• retrakcja powiek (poszerzenie szpary powiekowej)

• obrzęk powiek i spojówek (hemoza)

• wytrzeszcz (może byc niesymetryczny)

• neuropatia nerwu wzrokowego

• miopatia restrykcyjna

Leczenie oftalmopatii tarczycowej:

• GKK

• radioterapia

Wytrzeszcz w przebiegu guzów oczodołu

1. Guzy naczyniowe

• naczyniak włośniczkowy (może samoistnie zniknąć)

• naczyniak jamisty

• naczyniak limfatyczny

• anomalie żylne (żylak oczodołu) - dają wytrzeszcz przepuszczający (raz zanika innym razem nie)

Guzy gruczołu łzowego

• gruczolak

• guz mieszany (Tumor mixtus) - występuje najczęściej, jest miejscowo złośliwy (nie daje przerzutów ale nawraca)

• gruczolakorak (w tym oblak)

• rak śluzowonaskórkowy

3. Torbiele wrodzone

• torbiel skórzasta przednia i tylna (Cystis dermatoidalis)

• torbiel oponowa (Meningocele) - najczęściej w kwadrancie nosowym górnym, narasta w czasie płaczu dziecka

• Guzy pochodzenia nerwowego

• glejak nerwu wzrokowego

• nerwiakowłokniak

• oponiak z osłonek nerwu wzrokowego

• Mięsak prążkowanokomórkowy (Rhabdomiosarcoma)

• szybko daje przerzuty do płuc, charakterystyczna destrukcja kości oczodołu będąca wynikiem nacieku

• Zieleniaki (Chloroma) - ostra białaczka szpikowa u dzieci, pierwotnie rozwija sie w oczodole

• Chłoniaki złośliwe - leczy się radioterapią

• Guzy naciekające z sąsiednich struktur np. OUN

9. Guzy przrzutowe

• neuroblastoma

• mięsak Ewinga

• rak sutka, oskrzeli, prostaty, przewodu pokarmowego, nerek

• czerniak złośliwy

Wytrzeszcz z wrodzoną deformacją oczodołu

• Craniostenosis - stożkogłowie, będące następstwem przedwczesnego kostnienia szwów czaszkowych

• zespół Crouzona

• zespół Asperta

• Hiperteloryzm - szeroki rozstaw gałek ocznychspowodowany nadmiarem tkanki kostnej w obrębie ściany przyśrodkowej

Wytrzeszcz w urazach oczodołu

• złamanie typu „blow - up” - złamanie rozprężające dna oczodołu

• Objawy:

- enophtalmus (zapadnięcie gałki ocznej)

- diplopia (dwojenie)

- ograniczenie ruchomości gałki ocznej (szczególnie ku górze)

- znieczulenie w obrębie unerwienia nerwu podoczodołowego

Wytrzeszcz tętniący

Spowodowany jest przetoką między tętnicą szyjną wewnętrzną a zatoką jamistą.

Objawy:

• wytrzeszcz i tetnienie gałki ocznej zgodnie z akcją serca

• zastój żylny w oczodole

• unieruchomienie gałki ocznej nerw III, IV i VI biegną obok

• zaburzenie czucia zatoki jamistej

• 
  mydriasis

Diagnostyka wytrzeszczu

• egzoftalmometria + rutynowe badanie okulistyczne

• badanie ruchomości gałek ocznych

• badania laboratoryjne (morfologia, rozmaz, hormony tarczycy)

• RTG oczodołu i zatok

• RTG kanału nerwu wzrokowego

• RTG siodła tureckiego

• TK oczodołów i mózgu

• MRI oczodołów

CHOROBY POWIEK

1. Nieprawidłowe ustawienie powiek

• odwinięcie (Ectropion)

• podwiniecie (Entropion)

• opadniecie (Ptosis)

2. Choroby zapalne powiek

• zakażenia bakteryjne

- zapalenie brzegu powieki (Blepharitis)

- jęczmień zewnętrzny i wewnętrzny (Hordeolum externum et internum)

- gradówka (Chalazion)

- czyrak powieki (Furunculus)

• zakażenia wirusowe

- mieczak zakaźny (Molluscum contagiosum)

- brodawka (Verruca)

- półpasiec powiek (Herpes zoster opthalmicus)

• zapalenia alergiczne

- ostry obrzęk alergiczny powiek

- wyprysk kontaktowy

3. Nowotwory powiek

• nowotwory łagodne

- kepki żółte (Xanthelasma)

- brodawcza (papilloma)

- róg skórny (Cornu cutaneum)

- naczyniak (Angioma)

• nowotwory złośliwe

- rak podstawnokomórkowy

- rak kolczystokomórkowy

- rak gruczołowy

- czerniak złośliwy

CHOROBY NARZĄDU ŁZOWEGO

• wrodzona lub nabyta niedrożność dróg łzowych

- nierożność kanalika łzowego

- niedrożność przewodu nosowo - łzowego

• zapalenie woreczka łzowego

• ropniak woreczka łzowego





Glandula lacrimalis, Ductuli excretorii

Canaliculus lacrimalis inferior






Canaliculus lacrimalis superior






Saccus lacrimalis


Caruncula lacrimalis

Ductus nasolacrimalis


Plica lacrimalis

Punctum lacrimale

CHOROBY SPOJÓWEK

1. Choroby zapalne spojówek

Cechy zapalenia spojówek:

• typ wydzieliny

- wodnista

- śluzowa

- ropna

- śluzowo - ropna

• typ reakcji spojówkowej

- grudkowa

- brodawkowa

• obecność błon rzekomych i prawdziwych

• powiększenie węzłów

• Bakteryjne zapalenie spojówek

• proste np. gronkowcowe (wydzielina ropma)

• rzeżączkowe (wydzielina śluzowo - ropna)

• Chlamydiowe zapalenie spojówek

• Wirusowe zapalenie spojówek

• adenowirusowe

• herpetyczne

4. Niezakaźne zapalenie spojówek

• proste

• alergiczne

• suche (Keratoconjunctivitis sicca)

1. Zwyrodnienie spojówki

• rzekome

• prawdziwe

Test Schrimera - badanie wydzielania łez

Test z fluoresceiną - stosowany w diagnostyce chorób rogówki (ubytki rogówki wybarwiają się na zielono, złuszczony nabłonek rogówki wybarwia się różem bengalskim). Jeżeli stwierdza się ubytek rogówki nie wolno stosować GKK ponieważ leki te hamują nabłonkowanie.

CHOROBY ROGÓWKI I TWARDÓWKI

Choroby rogówki

1. Zapalenie rogówki

1. Bakteryjne zapalenie rogówki

• wrzód brzeżny rogówki

• wrzód pełzający charakteryzuje się obecnością poziomu ropy w przedniej komorze oka - ropostek (hypopyon)

• Wirusowe zapalenie rogówki

• opryszczkowe (Keratitis herpetica) - podstawowym badaniem w tym typie zapalenia jest test z fluoresceiną

• tarczowate (Keratitis disciformis)

• nagminne (Keratitis epidemica)

3. Grzybicze zapalenie rogówki - charakteryzuje się szarym owrzodzeniem + wyniosłym, centralnym białym naciekiem + naciekami satelitarnymi)

4. Porażenne zapalenie rogówki

2. Zmiany zwyrodnieniowe rogówki

1. Obwódka starcza (Gerontoxon)

2. Pierścień Kaysera - Fleichera - odkładanie się soli Cu w przebiegu choroby Wilsona

3. Zwyrodnienie taśmowate rogówki - odkładanie się soli Ca⁺²

4. Zwyrodnienie guzkowe Salzmana

3. Dystrofie rogówki

Cechy: obustronne, postępujące, dziedziczne

1. Stożek rogówki

2. Dystrofia nabłonka Meesmanna

3. Mikrotorbielowata dystrofia nabłonkowa Cogana - dotyczy błony granicznej tylnej Descemeta

4. Dystrofia ziarnista, plamkowata i siateczkowata - dotyczy warstwy właściwej rogówki

5. Dystrofia nabłonkowo - śródnabłonkowa Fuchsa

6. Dystrofia śródbłonkowa Fuchsa - Vogta

Zapalenie twardówki i nadtwardówki

1. Zapalenie nadtwrdówki

• proste (najczęściej sektorowe)

• guzkowe

• Zapalenie twardówki




2. przednie

3. tylne

(inny podział)

1. niemartwicze

• rozlane

• guzkowe

1. martwicze

CHOROBY BŁONY NACZYNIOWEJ

Błona naczyniowa:

• tęczówka

• ciało rzęskowe

• naczyniówka właściwa

Zapalenie błony naczyniowej

Podział anatomiczny

• zapalenie przedniego odcinka błony naczyniowej (uveitis anterior)

• zapalenie tęczówki (Iritis)

• zapalenie tęczówki i ciała rzęskowego (Irydocyclitis)

• zapalenie części pośredniej (pars planitis)

• zapalenie tylnego odcinka błony naczyniowej (uveitis posterior)

• zapalenie całej błony naczyniowej (Panuveitis)

Podział kliniczny

• ostre

- nagły i burzliwy przebieg

- objawy ustępują po 6-8 tygodniach

• przewlekłe

Podział histologiczny

• ziarninujące zapalenie błony naczyniowej

- sarkoidoza

- gruźlica

• nie ziarninujące zapalenie błony naczyniowej

Podział etiologicznyPodział etiologiczny

• czynniki zakaźne

- wirusy

- bakterie

- pierwotniaki

- grzyby

- pasożyty

• czynniki niezakaźne

- zewnątrzpochodne - urazy, oparzenia, alergie

- wewnątrzpochodne - choroby ogólne

• czynniki niznane

Zapalenie przedniego odcinka błony naczyniowej (uveitis anterior)

Objawy podmiotowe:

• spadek ostrości wzroku

• światłowstręt

• łzawienie

• zaczerwienienie

Objawy przedmiotowe:

• nastrzykniecie mieszane gałki ocznej

• osady rogówkowe

• wysięk w płynie komorowym

• Hypopyon - ropostek - poziom płynu w komorze przedniej

• zrosty tęczówkowo - soczewkowe (tylne)

• podraznienie zwieracza źrenicy (zwężenie)

Zapalenie tylnego odcinka błony naczyniowej

Objawy podmiotowe:

• spadek ostrości wzroku

• obecność ruchomych mętów w polu widzenia

• ubytki pola widzenia

Objawy przedmiotowe:

• zmiany w ciele szklistym

• zapalenie naczyniówki - kremowe ogniska wyraźnie odgraniczone i przyprószone barwnikiem

• zapalenie siatkówki - białe puszyste ogniska

• zapalenie naczyń krwionośnych siatkówki

Leczenie zapalenia błony naczyniowej

1. Leczenie przyczynowe - eliminacja ognisk zakażenia

2. Leczenie farmakologiczne

• Mydriatyki - leki rozszerzające źrenicę

- zniesienie skurczu mięśnia rzęskowego i mięśnia zwieracza źrenicy

- zapobieganie zrostom tylnym

- rozrywanie zrostów tylnych

• GKK

• 
  Cytostatyki w zapaleniach wytwórczych

• Cyklosporyna np. sarkoidozie

3. Leczenie chirurgiczne

Witrektomia - wycięcie części ciała szklistego

SOCZEWKA (Lens)

Rola:

• element optyczny (około +20 dioptrii)

• udział w akomodacji

Budowa:

Jest to dwuwypukły twór ektodermalny.

• torebka przednia

• część korowa przednia

• część jądrowa

• część korowa tylna

• torebka tylna






Cortex lentis

Substantia

lentis


Capsula lentis Nucleus lentis



Facies anterior

Choroby soczewki

1. Nieprawidłowości wielkości i kształtu soczewki

• mała soczewka

• kulista soczewka

• szczelina soczewki

• stożek przedni i tylny

2. Nieprawidłowości kształtu soczewki

• Podwichnięcie soczewki (Subluxatio lentis)

- wrodzone

• zespół Marfana

• Zespół marchesaniego

- nabyte

• Zwichnięcie soczewki (Luxatio lentis)

- do komory przedniej

- do ciała szklistego

- podspojówkowe

Badanie podmiotowe:

• spadek ostrości wzroku

• nadwzroczność (wada refrakcji)

Badanie przedmiotowe:

• głęboka komora przednia

• drżenie tęczówki

• brak soczewki w płaszczyźnie źrenicy

• przepuklina ciała szklistego

• obecność szklistki w postaci pasm w komorze przedniej

2

OKULISTYKA

1

OKULISTYKA

• oczodoły

• powieki

• powięzie

• spojówki

• narząd łzowy

Oczodół ma kształt piramidy zwróconej podstawą na zewnątrz

---