UZALEZN - stan psych, często fiz spowod zazyw srodka, wywoluj potrzebe stalego jego przyjm. PRZYZWYCZAJ - tolerancja leku, zwieksz dawki w celu uzysk oczekiwanego efektu. NALOG - stan pwoduj przymus zazyw leku wywoluj uzalez fiz i psych, wplyw na jednostke i srod. PRZYZWYCZAJ - stan powoduj pragnienie, nie przymus zazyw srodka, ogranicz tendencja do zwieksz dawki i zalezn psych, bez fiz, bez obj abstyn. TOLERANCJA - zjawisko zmniejsz dzial które priowadzi do zwieksz dawki do uzysk zamierz efektu. T.krzyzowa swoista - jeden sr uzalez powoduje tolerancje w stos do innego z tej grupy np. poch morf. T.krzyz nieswoist - sr powoduje czesc toler w stos do innych sr tej grupy np. barbit. Mech: ↓wchlan, ↑wydal, indukcja, aktyw, ham enz→ zmiana biotransform, r.immunol, czyn genet. ZESP ABSTYNENC - zesp obj charakt dla zalez fiz (sinotok, czkawka, pocenie, bezsen, bole glowy, miesni, pobudz ruch), w miare przedl obj nasilaja się, odstawiene powoduje zgon. HALUCYNACJE - wraz zmysl bez pobudz zew po zazyciu narkot, polaczone z depersonofik, lekiem. Omamy wzrok, sluch, dotyk, smak, wech, blogostan. TOKSYKOMANIA - nadmierne, okresowe lub systemat przyjm srodk szkoliw dla org. TYPY TOKSYKOMANII: 1.morfinowy - silna zalez psych i fiz, zwieksz toler, wyrazne obj abstyn. 2.barbit-alkoh - wyrazna zal psych, mniejsza fiz, male zwieksz toler i obj abstyn. 3.kokainowy - silna zal psych, nieco mniej fiz, duze zwieksz toler i zesp abstyn. 4.cannabis - silna zalez psych, brak fiz i obj abstyn, male zwieksz toler. 5.amfetaminowy - zal psych, brak fiz, wyrazne zwieksz toler. 6.khat - przewaza zal psych, slaba fiz, brak toler. 7.haluconogenny - slaba zal psych, brak fiz i zwieksz toler. 8.wzieny - slaba zal psych, silne obj toks.
MORFINA I POCH:
MORFINA. Ze slomy makowej, z opium, jako lek p-bol. Losy w org: wchlaniana z p.pok, szybciej z tk.podskornej. transform do normorfiny i kodeiny, potem sprzeg z glukuronidami, wydal z moczem 30min od podania, 50% po8h, 90% po 24h. Mech dzial: poraz osr oddech, ↓wrazl kom nerw przy niezmienionej wrazl rec osr oddech, zmiany w narz miazsz. Zatrucie ostre: sennosc, apataia, utrata prztomn, znies odruch, oddech Cheyne-Stokesa, sinica, zwez zrenic. Zatrucie przewl: suchosc, nerwobole, parestezje, bole miesni, wychudzenie, zaparcia, biegunki, niemoc plc, zaburz miesiaczk, zmiany charakterolog. Obj abstyn: niepokoj, nudn, wym, bole miesni, ↑HR. Ocena narazenia: chromatografia gaz i cienkowarstw. Wartosci: smiert 200-400mg po, 100-200mg sc.
HEROINA. Z morfiny lub opium przez acetylacje, duzo dodatkow niebezp. Losy w org: w watr hydroliza i laczenie z glukuronidami, wydal z moczem. Mech dzial: jak morfina ale silniej, latwe przedawk bo szybka toler psych bez toler fiz. Zatrucie ostre: 5mg, 10mg to sen 2dni, 50-75mg zgon. Zatrucie przewl: uszk OUN, zmiany osobowosci, zanik uczuc wyzszych, etycznych, wyniszcz. Ocena narazenia: reakcje barwne, izolacja i chromatogr gaz, ciecz, cienkowarstw.
HYDROMORFON. Dziala krocej p-bol od morfiny, chromatogr gazowa.
HYDROKODON. P-bol, p-kaszl, slabiej od morf, silniej od kodeiny, nudn, zawroty, sennosc. Reakcje barwne, chromatogr gaz, cienkowarstw.
ETYLOMORFINA. P-bol, p-kaszl slabiej od kodeiny.
KODEINA. Z opium lub metylowanie morfiny. Losy w org: dobrze wchlan po, sc, im, w watr transf do morfiny i norkodeiny, laczenie z glukuronid, wydal z moczem. Zatrucie: zaparcia, nudn, wym, zawroty, sennosc, w wieksz dawk depres osr oddech, spiaczka. Ocena narazenia: chromatogr gaz, cienkowarstw.
LEWORFANOL. Silniej p-bol od morfiny, dawka smiert 60-120mg.
POCH KW.BARBITUR. mech dzial: depres OUN. Ocena naraz: chromatogr cienkowarstw, gazowa, w UV.
SROD POBUDZ UKL.NERW
KOKAINA. Alkaloid w lisciach Erythoxylon coca, 2t/rok. Losy w org: wchlan z bl.sluz nosa i spojowek i ran, hydroliza do benzoiloekgoniny, potem do ekgoniny i kw.benzoes, wydal w 5-6h po spozyciu, calk kilka dni. Mech dzial: silnie, krotko dzial miejsc znieczul i zwez naczynia, poraza zakoncz nn.czuc, poraza osr hamuj OUN, euforia. Zatrucie ostre: przez duze dawki, pocz podniecenie psych i motor, potem zamroczenie z napad szalu i drgawek padaczk, potem znuzenie, sennosc, utrata przytomn, zgon przez poraz osr oddech i serca. Zatrucie przewl: od malych dawek, euforia, niepokoj, strach, omamy, pobudz motor i seksualne, czerwony noc, blada twarz, mala masa ciala, oslabien, gadatliwosc, zawroty, wymioty. Ocena naraz: chromatogr gazowa i ciankowarstw. Wartosci: smiert 1-1,5g po, 200-300mg sc.
NORPSEUDOEFEDRYNA. W lisciach i pedach Catha edulis, herbata abisynska do wzmocnienia fiz i poprawy samopocz. Mech dzial: stany eufor, sympatykimimet, podobnie do epinefryny, osrodk slabiej od amfetaminy. Zatrucie ostre: pobudz psychoruch, bezsenn, niepokoj, euforia, gadatliwosc, rozszerz zrenic, ham laknienia. Zatrucie przewl: niepokoj, niezyt zoladka, zaparcie, wychudzenie, wyniszczenie. Ocena narazenia: chromatogr gaz i cienkowarstw.
SROD.HALUCYNOGEN
LIZERGID. Z polsyntezy z kw.lizergo ze sporyszu. Losy w org: latwo z p.pok, rozmieszcza się we wszystkich tk, max dzial po 2-3h i trwa 8-12h, biotransf w 80%, wydal z moczem. Zatrucie: zaburz psych, pobudz, zmiana nastroju, euforia, depresja, lek, dezorient w czasie i przestrzeni, halucyn wzrok, sluch, smak, dotyk, zmiana osobow, dzialanie po 20-25ug. Dawka smiert 1-2mg. Ocena narazenia: chromatogr ciecz, cienkowarstw.
MESKALINA. Alkaloid z kaktusa meksyk, peyotl, pedy kaktusa w krazki do zucia lub kaps 6%meskaliny. Losy w org: wchlan z p.pok, transf do trimetoksyfenylooctanu , tri...etanolu, czesc wiaze się z bialkami osocza i watroby, wydal po 12h z moczem, 80% niezmienione, 20% z glutamina. Zatrucie ostre: nie spotyka się. Zatrucie przewl: nudn, zawroty, ucisk skroni, po 1-2h dlugotrwale odurzenie, zwieksz wrazl zmyslow, znieksztalc odbioru wrazen, dezorient w czasie, halucynacje wszystkich zmyslow (synestazja). Po 4-5h obj tox: apatia, bol glowy, bradykardia, splycenie oddechu, nasilaja się po ustapieniu halucyn.
PSYLOCYNA. Alkaloid z grzybow psylocybe, slabiej od LSD, podobnie w dawce 5-10mg. Dzialanie: zmiana nastroju, euforia, rozkojarzenie, halucynacje wzrok, kilka h. Ocena naraz: chromatogr cienkowarstw.
PSYLOCYBINA. Jest to psylocyna z fosforem, jak LSD, halucyn barwne. Losy w org: do psylocyny i do poch indolu, wydal z moczem jako psylocynai jje glukuronid, 20% z zolcia. oCena naraz: ekstrakcja rozposzczaln organ.
DIMETYLOTRYPTAMINA.
STP. Poch amfetaminy, dzial podobne do LSD, 10x silniej halucynogennie od meskaliny, dziala od 2 do kilku dni, tabl, draz, kaps3mg STP jest 100x silniejsza od 3mg meskaliny. Ocena naraz: chromatogr cienkowarstw.
KONOPIE. Z konopii ind i siewnych, liscie gorne i szczyty rosliny, zywica z wloskow zenskich kwiatow. Palenie lisci w papierosie, fajce, dodanie 1-2kropli oleju haszysz do papierosa. 4 skladniki: kanabinol, tetrahydroksykanabinol, kanabidiol, kw.kanabdiolowy. zatrucie: silne odham OUN w 2 fazach: 1.faza euforii (zadowolenie, smiech, gadulstwo). 2.faza halucynacji (wicje optyczne, sen), pocz dzial po 15-30min do 4h, przekrw oczu, suchosc, zawroty, czestomocz, bladosc skory. Prowadzi do obnizenia intelektu i zaniku uczuc wyzszych. Ocena narazenia: mikroskopowo, spopielenie, chemicznie, chromatogr cienkowarstw.
KOFEINA. W nasionach kawy 1-2%, lisciach herbaty 1-4%, orzeszkach kola 2-5%, w filizance kawy 100mg. Losy w org: szybko wchlan z p.pok, max stez po 1h, rozprzestrz się rownomiernie w tk proporc do uwodnienia, wydal z moczem niezmieniona 10% i jako metabol poch kw.mocz i ksantyny. Mech dzial: metyloamina o dzial analept, pobudza OUN i osr wegetat: oddech, naczynioruch, n.bledny, ↑sprawnosc myslenia, ↓zmecz psych i fiz, ↑przem materii, ↑zapotrzeb na O2, ↓nap naczyn, ↑wydziel soku zol, moczopednie. W leczeniu zatruc alkoholem, atropina, zapasc, chor zakazne, niedocisn, wyczeroania. Zatrucie ostre: silne pobudz psych i ruch, drzenie miesni, zamet myslowy, szum w uszach, wizje swietlne, nudn, silne bicie serca, smierc przez poraz osr oddech. Zatrucie przewl: nudn, bol glowy, bezsenn, niemoznosc skup uwagi, drzenie rak, niemiarowosc, poty, czestomocz, wymioty. Ocena narazenia: r.mureksydowa. wartosci: max po 1,5g, sc 500mg, smiertelna 10-12g po.
ALKOHOL - b.duza zalez fiz, psych, ostre obj abstyn, toler, zmiany osobow.
Losy w org: czastki alkoh latwo wchlan się z p.pok i dr.oddech bo male i hydrofilne. Przechodza do wszystkich przestrz wodnych. Biotransform: 1.85-90% etanol przez dehydrogen alkoh i redukcjaNAD-NADH2 do ald oct i przez dehydrog aldeh do kw.oct. glownie w watrobie. 2.10-15% etanol przez katalaze do ald oct w hepatocytach. 3. Etanol przez uklad mikrosom utlenian MEOS (cytP450) do ald oct. Wydalanie przez nerki i pluca.
Mech dzial: czynniki genet, socjol, srodowisk, duza aktywn enz alkoh przez dluzszy czas powoduje wystap fizycz glodu alkoh, przyjemne doznania upojenia.
Skutki: dzial narkot, degener OUN, zmiany osobow, zanik uczuc wyzszych, zaburz p.pok, niezyty, wrzody, ch,watr, nerek, miazdzyca, wyniszczenie. Uzalez po nastu tyg u mlodziezy a nasty mcy u dojrzalych.
Leczenie: inh dehydrog aldeh (Anticol), nagromadz ald oct w org daje silne obj zatrucia- strach.
Zatrucie ostre: Lekkie: 0,5-1,5prom pobudzenie, male uposl widzenia, koordyn ruch i miesn, wydluz czas reakcji. Umiark: 1,5-3prom uposl widz, percepcji zmysl, koordyn miesn, belkotliwa mowa. Ciezkie: 3-5prom widz podwojne, zaburz koordyn, ryzyko utraty przytomn, hipoglik, hipotermia, sztywnosc wyprostna koncz, obj Babinsk, drgawki. Spiaczka przy >5prom zwoln oddech, oslab odruchow, calk brak reakcji na bodzce.
Ocena naraz: met enzymat, chromat gaz, met Widmarka, stez alk w powietrzu wydych.
Wartosci: 0,2prom stan uzycia alkoh, 0,5prom nietrzezwosc, 1-2prom pijany, smierc >7prom czyli 7000mg/kg spirytusu, litr wodki.
NIKOTYNIZM - nalog uzywania tytoniu (papieros, fajka, zucie, tabl),nie tylko nikotyny. Nie ma pelnych cech uzalez psych, fiz, toler i absynt.
-Sklad dymu: 4000 pierwi sybst. Od 0,5do30mg subst smolowc i 0,05-30mg nikot. 1.Lotne: tlenek i diolen wegla, tl.azotu, amoniak, cijanowodor, hydrazyna, uretany, poch karylowe, izocyjanian, 100weglowod alif i cyklicz (alkany, alke,alkoh, kw.karbok, estry, aldeh, ketony, 2.Rakotwórcze: -wielopiersc węgłów arom (inden, fluoren, benzoinden, benzoantracen, terylen powst z cykl izoprenoicow, fitosteroli i CH- z pirolizy. -N-nitrozamina- post podczas palenia i przerobki. -nikotyna (800-3000ug), -nornikot (27-88ug), -kotonina (9-57ug), -anabazyna, -anatabina, Cr, Ni. Met lekkie: Na, K (70 i 1,3ug), Cz, Mg, Ca, ST, Al., Si, Se, Sk, Ty. 3.Met ciezkie: Pb, As, At, Bi, Te, Po, Cr, Mn, Fe, Ni, Cu, Ag,Au, Zn,Cd, Hg zaniecz srod. 4.Pierw promien: Ra, Th, Pb,Po- alfa. K- beta.
Grupy związków: 1.gazy i zw tox - CO,tl.siarki i azotu, fenole, alkoh, aldeh. 2.wielopiersc węgłów arom - antracen, benzopireny. 3.alkaloidy - nikotyna, norkonityna, abazyna.
-Metab dymu: większość drog oddech (dyfuzja), czesc dr.pok (polyk zanieczysz sliny) w formie gaz i cieklej i stalej. Reakcje I fazy - utlenianie, redukcja, hydrolizy, układ monooksygenaz zwiaz z cyt P450, inne ukl enz bior udzial w biotransform ksenobiotykow. R.II fazy - sprzegania ze zw.endogen: kw.glukuron, siark,oct, grup metyl, aminokw, glutation. Nikotyna przechodzi w kotoniny, kw.pirydylohydroksymasl, pirydylooctow, Tlenku nikotyny. Wydalanie: z moczem (prod II fazy biotransform- glukuroniany, siarcz, merkapt-dobrze rozpw H2O), z powietrzem wydych, z kalem (subst z watr do zolci- zw.lipofilne).
-Dzial toks: Na ukl.kraz: CO, nikotyna- stym na OUN, na zwoje weget i rdzen nadnerczy i zakończ nerw naczyn, częstoskurcz, wzrost obj wyrzut i minut, wzrost zuz tlenuprzezserce,zwieksz przeplyw przez LK i nacz wienc, upośledź ukrwienia narządów. Poznany dzieki: chromat gaz, ciecz wys rozdziel, NMR i absorpc spektrofotometria atom.Na ukl.oddech: Dym tyton- wzrost przepusz nabl pluc, hipersekrecja sluzu, zaham rzesek, degradacja bialek miąższu pluc, upośledź proc odnowy. Powoduje to przewl zapor chor pluc - okresy:1.niepowikl zapaleniem oskrzeli z nadmiern wydziel sluzui kaszlem. 2.przewl niezyt oskrzeli z zap oskrzelikow i obturacja. 3.rozedma pluc, utratamiazszu pluc.Na ukl.pokarm: nikotyna - ham wydziel trzustk, mniej obj soku i stez diweglanoww dwunastnicy, ham przeplywkrwi przez trzustke i dwunast, spadek ruchliwości robaczk, zwoln oprozn, słabsze lecz wrzodu.
-Odlegle skutki: dzial mutagenne, rakotwór, oslab rozrodczości, ham narawy DNA, nowotwory, spontan poronienia, anomalie ukl.traw, zastawek serca,skory, cewy nerw.
DOPING - podawanie zdrowym osobom subst zewpoch lub fizjolog w nadmiernych dawkach lub niewlasc drogami wylacznie w celu sztucznego i nieuczciwego spotegowania osiagniec sport. Podzial: 1.dlugotrwaly: stos lekow przez dlugi czas (tyg, mce, horm anabol). 2.krotkotrwaly: podanie jednorazowe przed lub w trakcie zawodow (amfet, efedr, analeptyki). Podzial: 1.leki wplywaj na podst proc metab w org (wit, sole min, ATP, kw.asparag, inhal O2) w dopingu dlugo i krotkotrwalym. 2.leki horm w dlugotrw. 3.leki pobudz ukl kraz i oddech (niketamid, kofeina, glikozydy naparstnicy) krotkotrw. 4. Leki psychotrop psychoanalept (amfet, pipradol, metylofenidat), anksjolityczne (benzodiazep), nark l.p-bol, leki psychodysleptyczne, halucynogeny. 5. leki rozne (miejsc znieczul, przeczyszcz, moczopedne, przetacz krwi, placebo-dop psych).
PSYCHOTROPY. Amfetamina - (+)znosi zmecz, poprawia samopocz, maskuje reakcje alarm, pobudz psychoruch. (-)euforia, zaleznosc lekowa w krotkim czasie, bezsenn, drazliwosc, klotnie, wybuchowosc, kolatanie, niemiarowosc, brak laknienia, zaparcie. Metylfenidat - (+)synerg z l.p-bol, w boksie, zwieksz uwagi i szybkosc reakcji, zmnijesz bolu. Fenmetrazyna - pobudz OUN, zmniejsz glodu i zmecz, zwieksz drazliwosc i agresje, zanik miesni. Efedryna - pobudz OUN, podniec psychoruch, stymul osr oddech i termoreg, rozkurcz mm.glad oskrzeli. kokaina - pobudz psychoruch, znosi zmecz, sennosc i znuzenie, pobudza osr oddech i termoreg, wzmoz odruch rdzen. Po pobudz może nastapic depresja nawet w czasie wysilku, wywoluj euforie i zwyrodn kom nerw. Anksjolityki - benzodiazep (diazepam, oksazepam) p-stres, p-lek, zmniejsz napiecie przedstart, zmniejsz nap miesni, p-dzialaja skurczom miesni.
NARKOT P-BOL. Podwyzsz progu bol. Morfina, heroina, petydyna, pentazocyna.
ANALEPTYKI. Kofeina - zwieksz zapotrzeb kom na O2 (zle do wysilku), pobudz kore mozg, szybsze kojarzenie, zmniejsz zmecz. Strychnina - zmniejsz oporow na synapsach w rdzeniu, zwieksz nap miesni poprz.prazk i percepcja wrazen.
POBUDZ UKL.KRAZ. krotkotrw: azotyny, azotany (NG, azotan sodowy, pentaerytrytol u dlugodystans, narciarzy) wada jest obniz cisn tet. Dlugotrw: prenylamina, karbokromen, dipirydamol, skuteczn watpliwa. Dzial bezposr na m.serc: glikozydy naparstnicy, cebuli morskiej.
WZMACNIAJ OGOLNA SPRAWNOSC ORG. Wit z Mg, Ca, K, P, Co, Cu dla szybszej erytropoeazy, wyciagi z watroby i biostymulatory tkank. ATP - nietox, wzmacniaj ukl miesn jak dodatk zrodlo energii w krotko i dlugotrw. EPO erytropoetyna - lecz niedokrwist, zwieksz Hg i RBC czyli lepsze utlen narzadow, zwieksz hemodynamiki, hematokrytu, wydoln serca. Stos kilkanascie tyg przed. Minusem jest zageszcz krwi, zwieksz lepkosci i zatory lub zakrzepy.
HORMONY. Hydrokortyzon - zwieksz pobudl neuronal, wplyw na agresywnosc. Noratendrol, metandienon, nandrolon - anaboliki, zwieksz miesni. Oznaczanie: chromatogr gaz, spektometria masowa, met radioimmun.