Program kodyfikacji prawa

ruch kodyfikacyjny czasow Oswiecenia

• XVIII dazenie do skodyfikowania i uporzadkowania prawa

• walka ze starym ladem

• przekonanie ze madre, racjonalne dzialanie prawodawcow moze przebudowac swiat „swiatopoglad prawniczy”

• Jeremiasz Bentham, tworca terminu „kodyfikacja”

• powstawanie zbiorow prywatnych prawa, czesto z sankcja wladcy (kodeksy)

• idea budowy prawa ex nihilo

ideologiczne podstawy kodyfikacji

• rozne warunki prac nad nowymi kodyfikacjami

• odwolywanie sie do pewnych stalych, niezmiennych wartosci

• „prawo natury” nabiera specyficznego sensu dla nowej epoki

• sytem filozoficzno-spoleczny mieszczanstwa walczacego z feudalizmem

• filozowia nowozytnego prawa natury

• XVII wiek Bacona, Pascala, Newtona i Kartezjusza

• kult matymatyki

• czlowiek uwazany za czastke wielkiego mechanizmu Natury

• krytyka feudalnej nierownosci „gotyckiego barbarzynstwa”

• hasla: liberalizmu, egalitaryzmu, humanitaryzmu, bezpieczenstwa prawnego jednostki

• Hugon Grocjusz 1583-1645

• stworzyl katalog „naturalnych” prawidel w spoleczenstwie

• obowiazek naprawania szkoda

• dotrzymwanie umow

• nienaruszalnosc wlasnosci jezdnostki

• karalnosc czynnow

• etapy rozwoju prawa natury w epoce Oswiecenia

• etap absolutny

• oderwana od praktyki spekulacja filozoficzna

• tworzenie zamkniete systemu praw oddzielonego od rzeczywistosci- porzadek nadrzedny

• kodeksy prawa natury (Morelly)

• etap wzgledny

• relatywizacja prawa natury

• postulaty przenikania prawa natury do kazdego ustawodawstwa w celu jego przebudowy

• powszechne przekonanie o koniecznosci podporzadkowania przyszlych ustawodawstw prawu natury (deklaratoryjny charakter funkcji prawdawcy- odkrywanie i przyswajanie praw natury)

• prawo swieckie (zainteresowanie przyroda i czlowiekiem)

zalozenia programu kodyfikacji prawa

• postulaty

• nowe prawo ex nihilo

• postulat nierealny

• jednolity i wylaczny zbior prawa

• ius certum

• zupelnosc kodeksu pod wzgledem zawartosci

• szczegolna rola w prawie karnym wraz z realizacja hasla nullum crimen sine lege

• problem rozwiazania kazuistycznego czy norm ogolnych

• krotkosc kodeksu

• jasnosci i powszechna zrozumialosc kodeksow

• kodeks dla ludzi

• epoka nieufnosci wobec prawnikow

• ograniczenie roli sedziego do subsumpcji

• sprawiedliwosci, kodeks ma sluzyc idei dobra powszechnego

zaczatki praw kodyfikacyjnych

• latwiejsza pozycja startowa w prawie karnym

• brak koniecznosci przebudowy systemu

• dlusza tradycja stanowienia prawa karnego

• w Cesarstwie Niemieckim pierwsze proby kodyfikacji Leibniza

• proby stworzenia kodyfikacji ogarniajacej cale panstwo

• potrzeba przelamania partykularyzmow terytorialnych

• slaba pozycja wladzy centralnej

• prace kodyfikacyjne w Bawarii

• elektor Maksymilian Jozef III

• wicekanclerz Kreittmayr

• cel: odgorne rozstrzygniecie watpliwosci prawnych

• nie probowano rewidowac danego prawa

• efekt prac

• 1751 Codex Iuris Bavarici Criminalis

• 1753 kodeks procedury sadowej

• 1756 Codex Maximilianeus Bavaricus Civilis

• pierwsze programy reform w Prusach za Fryderyka Wilhelma I

• po wstapieniu na tron Fryderyka II Wielkiego okres oswieceniowego programu reform z inicjatywy monarchy

• 1746 rozporzadzenie dotyczace wymogow przyszlej kodyfikacji

• prawo rodzimy, zasady naturalnego rozsadku

• powszechna zrozumialosc

• powstal projekt Corpus Iuris Fredericiani

• 1780 poczatek prac Svareza i Kleina nad nowym zbiorem wykluczajacym intepretacji

• 1794 ukazal sie Landrecht Pruski

• Austria

• 1768 wydana zostala Constitutio Criminalis Theresiana

• Codex Theresianaus zostal odrzucony pod wplywem kanclerza Kaunitza

• 1811 ABGB

• Piotr I chcial zreformowac anachroniczne ustawodawstwo

• powolanie kilku komisji kodyfikacyjnych

• 1766 Katarzyna II powoluje 8 komisje

• charakter reprezentacji stanowej (564 deputatow)

• nie podjelo nawet merytorycznych prac nad kodyfikacja

• 1767 Instrukcja Katarzyny II

• 1768 odroczenie prac komisji na czas nieograniczony

• 1789 Deklaracja Praw Czlowieka i Obywatela

• 1791 Kodeks karny

• 1793 projekt kodeksu Cambaceresa odrzucony jako zbyt malo rewolucyjny

• pozniej przedkladal jeszcze 4 kolejne projekty

• 1795 Kodeks o przesptestwach i karach

nauka i nauczanie prawa w dobie Oswiecenia

• dotychczasowa jurysprudencja oddzialywala bezposrednio na orzecznictwo sadowe

• prawo natury nazywano „prawem profesorskim”

• bron przeciwko tradycji rzymskiej na rzecz rozowoju prawa narodowego

• rozszerzenie znaczne zasiegu terytorialnego badan nad prawem (prawo uniwersalne)

• powstalo prawo narodow (ius gentium), powodowane przez ekspansje zamorska

• zbior praw obowiazujacych miedzy panstwami

• Grocjusz zostal uznany za tworce prawa miedzynarodowego (wczesniej tylko sfera moralna)

• szczegolowe badania nad prawami roznych ludow i epok

• Leibniz sformulowal program uniwersalnej historii prawa

• Monteskiusza „O duchu praw” bylo praca w ujeciu historycznym i metoda indukcyjna nad prawami roznych narodow

• prekursor prawoznawstwa porownawczego (powstalego w II polowie XIX)

• zmiana charakteru i kierunku studiow uniwersyteckich

• XVII wprowadzenie do programu fakultetow prawnych prawa natury (obok kanoniczego i rzymskiego)

• 1661 w Heidelbergu katedre prawa natury objal Pufendorf

• XVII wyklady z praw narodowych najpierw we Francji

• XVII/XVIII w Niemczech

• element walki ze zwierzchnictwem Rzeszy

• polski system nauczania prawa byl przestarzaly do I polowy XVIII

• 1780 reforma Akademii Krakowskiej przez Hugona Kollataja

• charakter uzytkowy studiow (ksztaltowanie urzednikow)

• przedmiot kameralistyczne (prawo panstwowe, karne, procesowe)

ksztaltowanie sie systematyki prawa nowozytnego

• rozdzielenie praw odnoszacych sie do jednostki i do ogolu

• idea walki w obronie jednostki (jako podmiotu niezbywalnych i nienaruszalnych praw)

• pierwsze kodyfikacje zawieraly jeszcze normy publicznoprawne i prywatnoprawne (Landrecht)

• powstanie prawa narodow, pozniej prawa miedzynarodowego (Grocjusz „O prawie wojny i pokoju”)

• poczatkowo uzywano trojpodzialu justynianskiego

• XVI dostosowane do logiki kartezjanskiej

• idea czlowieka jako jednostki i elementu spoleczenstwa

• podzial Landrechtu

• czesc I o prawach indywidualnych

• czesc II o prawach spolecznych

• pojecie prawa prywatnego uzywane jako prawo cywilne sensu largo

• ogol stosunkow prawnych osobistych i majatkowych miedzy jednostkami

• XIX podzial szczegolowy prawa prywatnego (np. prawo handlowe)

• do prawa publicznego zaliczano rowniez prawo karne (wyodrebniane tylko w celach kodyfikacyjnych)

• podzial Benthana na prawo: cywilne, karne i konstytucyjne

kodyfikacja prawa kanonicznego

• XIX ruch kodyfikacyjny

• 1317 Clementinae (ostatnia czesc Corpus Iuris Canonici), ostatni autentyczny zbior ustaw koscielnych

• pozniej liczne dekrety papieskie, uchwaly soborow powszechnych

• czesto wewnetrznie sprzeczne, niekompletne

• w latach 60-tych XIX program kodyfikacji prawa kanonicznego w zwiazku z ustaleniem przez Piusa IX tematyki obrad I soboru watykanskiego

• przyjeto liczne postulaty kodyfikacyjne

• wznowienie prac za Piusa X

• 1904 wydal motu proprio, oglosil pragnienie Kosciol do zebrania i ulozenia w przejrzystej formie przepisow koscielnych

• utworzona komisja papieska wspiertana przez Kolegium Konsulotorow

• Kodeks Prawa Kanonicznego

• 1917 promulgowany bulla „Providentissima Mater Ecclesia” Benedykta XV

• ekskluzywna, autentyczna i pelna kodyfikacja

• brak kazuistyki

• prawidla ogolne i szczegolowe w formie kanonow

• podzial

• normy ogolne

• przepisy o osobach

• przepisy o rzeczach

• przepisy o procesach

• przepisy o przestepstwach i karach

• typowe dzielo pozytywizmu prawniczego

• trudno zrozumialy dla nieprawnikow

• Kodeks prawa kanonicznego dla Kosciola Lacinskiego

• 1983 promulgowany przez Jana Pawla II

Historia prawa prywatnego

ogolny zarys rozwoju prawa cywilnego XIX-XX

• podzial na okresy

• czasy panowania liberalizmu ekonomicznego

• uksztalotowanie sie prawa cywilnego spolecznestw „obywatelskich”

• rozne drogi do nowych kodeksow cywilnych

• rewolucja we Francji

• oswiecony absolutyzm w Austrii

• w prawie osobwym i rodzinnym opartym na zalozeniach rownosci i powszechnosci wystepowaly jeszcze silne akcenty patriarchalne i antyegalitarystyczne

• zasady indywidualizmu i liberalizmu

• „wolnosc, wlasnosc, umowy”

• autonomia woli jednostki w sferze prywatnoprawnej

• nieograniczona wlasnosc prywatna

• swoboda umow

• rozpoczal sie w ostatnich dziesiatkach XIX wraz z wkroczeniem kapitalizmu w stadium monopolistyczne

• podwazenie dotychczasowych zasad systemu prawa cywilnego przez glebokie zmiany gospodarcze

• wzrost konflikow interesow spolecznych

• tendencje do zmian o charakterze przelomowym

• program reform w duchu spolecznym

• hasla solidaryzmu spolecznego i ochrony slabszych

• zadania uwzglednienia interesu spolecznego

• odwrot od liberalizmu

• interwencjonizm panstwowy

• ogracznienie wolnosc wlasnosci i umow przez ustawdawstwo i wyroki sadow

• prady socjalne

• pojawienie sie nowych instytucji

• nowe galezie prawa (agrarne, pracy, gospodarcze)

• publicznoprawne metody regulacji (publicyzacja prawa prywatnego)

prawo osobowe i rodzinne

osoby fizyczne

• regulacja ustawowa praw jednostki w spoleczenstwie przez uznanie praw podmiotywych w dobie liberalizmu

• „celem kazdego zwiazku politycznego jest ochrona praw naturalnych i nieprzedawnialnych czlowieka, a prawami tymi sa: wolnosc, wlasnosc, opor przeciw uciskowi” Deklaracja Praw Czlowieka i Obywatela (1789)

• „Kazdy czlowiek ma prawa wrodzone, ktore moze poznac samym rozumem i dlatego winien byc uwazany za osobe” ABGB

• abstrakcyjnie ujete zalozenia

• powszechnosc praw cywilnych jednostki

• rownosc podmiotow

• poza ABGB stosunki feudalne, w prawach politycznych

• w Landrechcie i Zwodzie Praw odrebna regulacja praw stanow

• wyjatki od zasady rownosci praw

• kobiety, uposledzone w malzenstwie i stosunkach rodzinnych

• wladza mezowska w prawie francuskim (mezatka „wieczyscie maloletnia”)

• w Kodeksie Napoleona wystepowala tylko wladza ojcowska nad dziecmi

• zakaz wystepowania kobiet w charakterze swiadkow

• w koncu XIX tendencje emancypacyjne wraz ze wzrostem gospodarczej i spolecznej niezaleznosci kobiet

• w Polsce zniesienie ograniczen kobiet do czynnosci prawnej i zdolnosci prawnej w 1921

• we Francji w czasach IV i V Republiki

• dzieci nieslubne

• odmowa praw ze stosunkow pokrewienstwa i rodzinnych

• we Francji odmowa „praw stanu”

• polepszenie od konca XIX

• inne ograniczenia

• ograniczenia wyznaniowe

• do lat 60-tych XIX wymog zezwolenia na malzenstwo Zydow w Austrii

• czynniki natury moralnej

• stan majatkowy

• w ABGB brak zgody na slub bez odpowiednich dochodow

• w panstwach totalitarnych dyskryminacja rasowa

• zdolnosc prawna

• nabywana z chwila urodzenia

• zachowana zasada nasciturus pro iam nato habetur

• czasem jej ochrona przez kuratele ventris nomine

• utrata zdolnosci prawnej w chwili smierci

• w Kodeksie Napoleona rowniez smierc cywilna

• 1825 zniesiona w Polsce

• 1854 zniesiona we Francji

• zdolnosc do czynnosci prawnych

• zalezalo od wieku

• z reguly 21 lat, w prawie szwajcarskim 20

• stan psychiczny jednostki (ograniczenie lub pozbawienie zdolnosci)

• spotykane rowniez byly ograniczenia ze wzgledu na tryb zycia i plec

osoby prawne

• zgodnie z zasada indywidualizmu we wczesnym kapitalizmie i sprzeciwem dla wszelkich zbiorowosci kodeksy nie zajmowaly sie osobami prawnymi

• wyjatki w kodeksach na poly feudalnych jak Zwod Praw, czy Landrecht

• 1791 Le Chapellier, ustawa o zakazie koalicji robotniczych we Francji

• teorie wykluczajace osoby prawne

• teoria fikcji prawnej (panowala w poczatkach XIX) von Savigny

• pozniej przejmowana do ochrony interesow jednostek przed monopolami

• teoria interesu Rudolfa Iheringa

• w dobie postepujacej kumulacji kapitalu rozwoj zrzeszen kapitalistycznych

• BGB poswiecal osoba prawnym 69 paragrafow

• wsrod germanistow istniala teorie gloszace realny byt osob prawnych

• teoria organiczna von Gierke (przyrownanie osoby prawnej do organizmu majacego wole, rozum, organa)

• walka grup spolecznych do zrzeszania sie

• kwestia przyznawania osobowosci prawnej stowarzyszeniom i zakladom o celach niezarobkowych

• kryteria podzialu osob prawnych

• wg charakteru prawnego

• osoby prawne prawa prywatnego

• tworzone przez umowy lub akty zalozycielskie

• osoby prawne prawa publicznego

• powolywane do zycia przez ustawe

• wg konstrukcji

• korporacje, stowarzyszenia czlonkow dla wspolnych celow

• fundacje, ich podstawa byl substrat majatkowy na okreslone cele

• ze wzgledu na cel

• osoby prawne o charakterze majatkowym

• osoby prawne altruistyczne

• powstawanie osob prawnych

• system koncesyjny

• we Francji przez caly XIX koncesje nadawane tylko stowarzyszeniom uzytecznosci publicznej

• utrzymal sie z reguly dla fundacji

• w BGB utrzymana kontrola panstwa nad stowarzyszeniami

• system normatywny (przez sam wpis do rejestru)

• 1901 ustawa o stowarzyszeniach (Waldeck-Roussaeau) we Francji

• stowarzyszenia (poza zwiazkami religijnymi) mogly powstawac bez zezwolenia lub zgloszenia

• podobnie w prawie szwajcarskim

malzenstwo

• Oswiecenie dazy do nadania malzenstwu charakteru swieckiego

• od czasow Grocjusza przedstawiciele szkoly prawa natury przedstawiali malzenstwo jako umowe cywilna

• jozefinizm, laicyzacja zycia w Austrii

• 1783 malzenstwo jako umowa cywilna expressis verbis w patencie Jozefa II

• Landrecht pruski uznawal rowniez malzenstwo za umowe cywilnoprawna

• systemy regulacji w XIX

• swiecki

• Kodeks Napoleona na zasadach laickich

• zachowane z prawa kanoniczego przeszkody malzenstwa

• wedlug BGB malzenstwa zawierano przed urzednikiem stanu cywilnego, podlegaly sadom powszechnym

• wyznaniowy

• w Zwodzie Praw

• 1836 prawo o malzenstwie w Polsce

• silna opozycja duchowienstwa dla rozwodow i slubow swieckich po wprowadzeniu Kodeksu Napoleona w Ksiestwie Warszawskim

• nie respektowany system mieszany Kodeksu Cywilnego Krolestwa Polskiego

• mieszany

• w ABGB malzenstwo mialo charakter umowy, podpadalo pod sady powszechne

• zawarcie slubu moglo byc wyznaniowe lub swieckie

• rozwody byly mozliwe tylko jezeli pozwala na to religia

• dla katolikow tylko separacja

• list rozwodowy u Zydow jezeli zona zdradzila meza

• stosunki majatkowe miedzy malzonkami

• 1929 projekt Lutostanskiego mial wprowadzic rownouprawnienie obojga malzonkow w stosunkach osobistych

• w XIX zwierzchnictwo meza rowniez w stosunkach majatkowych

• rodzaje ustroj malzenskiego

• ustawowy

• wspolnosc majatkowa w Kodeksie Napoleona (zarzad tylko dla meza)

• rozdzielnosc majatkowa w KCKP („wylacznosc”, rozdzielnosc majatkowa przy czym maz zarzadzal majatkiem wniesionym przez zone)

• ABGB uznawalo rozdzielnosc majatkowa przy domniemaniu ze maz jest zastepca i zarzadza majatkiem zony

• umowny

• wspolnosc majatkowa

• rozdzielnosc majatkowa

• formy posrednie

rodzina

• utrzymane pierwiastki feudalne

• liczne cechy patriarchalne w XIX

• Kodeks Napoleona stal na strazy ochrony trwalosci, nienaruszalnosci rodziny legalnej

• domniemanie slubnego pochodzenia dziecka

• zakaz dochodzenia ojcostwa (zniesiony w 1912)

• jaskrawe uposledzenie dzieci nieslubnych

• dzieci naturalne (mogly odzyskac prawa przez pozniejsze malzenstwo lub dobrowolne uznanie, nawet wtedy uzyskiwaly tylko ograniczone prawa spadkowe)

• dzieci ze zwiazkow kazirodczych i cudzoloznych

• wladza ojcowska nad dziecmi

• ojciec zarzadzal majatkiem dzieci

• Kodeks Cywilny Krolestwa Polskiego ulatwial dochodzenia macierzynstwa

• wladze rodziecielska przypisywal obojgu rodzicom (przewaga ojca przy roznicy zdan)

• 1970 uznane we Francji

• prawo karnosci domowej

• pozniejsze tendencje do indywidualizacji, liberalizacji i ingerencji panstwa w zycie rodzinne

• prawo dziecka nie bedacego na utrzymaniu rodzicow do samodzielnego zobowiazywanie sie do swiadczenia umow (ABGB)

• prawo do prowadzenia przedsiebiorstwa zarobokowego przez nieletniego (BGB)

• XIX/XX poprawa pozycji dzieci nieslubnych

• ograniczanie patrairchatu

• kontrola sadowa wykonywania wladzy rodzicielskiej

• 1889 francuska ustawa o ochronie dzieci dreczonych lub moralnie zaniedbanych

• wprowadzona rowniez w I Noweli do ABGB

• szeroka kontrola wprowadzona w BGB

• instytucja opieki (z reguly krewnych)

• w BGB dzialalnosc opiekuna pod nadzorem sadu opiekunczego

prawo majatkowe

wlasnosc

• w okresie wczesnokapitalistycznym wlasnosc jako mozliwie najpelniejsze i nieskrepowane wladztwo jednostki nad rzecza

• wlasnosc jako prawo przyrodzone

• panujacy leseferyzm

• w kodyfikacjach powstalych w warunkach ustroju feudalnego pojawialo sie juz kapitalistyczne ujecie wlasnosci (pelnej)

• zarowno w Landrechcie pruskim, ABGB jak i Zwodzie praw

• sankcjonowaly wlasnosc podzielona

• w Landrechcie szczegolowe przepisy o lennach, fideikomisach

• w Zwodzie Praw wlasnosc niepelna (ograniczona przez czyjes, rowniez niepelne prawo do rzeczy)

• pozytywne okreslenie uprawnien wlasciciela pelnego (art. 362 ABGB)

• Kodeks Napoleona

• „wlasnosc jest to prawo uzywania rzeczy i rozporzadzania nimi w sposob najbardziej nieograniczony, byleby nie czyniono z nich uzytku przez ustawy lub urzadzenia zabronionego”

• definicja negatywna

• granice wykonywania wlasnosci

• wywlaszczenie ze wzgledu na dobro publiczne, za odszkodowaniem i uprzedzeniem

• potrzeby zmiany definicji wlasnosci w II polowie XIX

• teoria wlasnosci jako funkcji spolecznej (nacisk w niej kladziono na obowiazki obywatela)

• stworzona przez Leona Duguita

• przez analize spoleczno-gospodarcza doszedl do wniosku ze wlasnosc nie jest juz abolutna

• niewypelnianie misji spolecznej uznawane za naduzycie prawa (uzasadniajace srodki przymusowe wladzy)

• teoria funkcjonalizmu wlasnosci

• 1891 encyklika Rerum Novarum Leona XIII

• obrona wlasnosci prywatnej przed teoriami kolektywitycznyim

• akceptowane obowiazki posiadania wzgledem nieposiadajacych (przez Piusa XI uznana pozniej za funkcje spoleczna)

• naturalne prawo do wspierania potrzebujacych (sw. Tomasz z Akwinu)

• podwojny charakter wlanosci prywantnej

• zmiany wprowadzane przez praktyke sadowa

• konstrukcja naduzycia prawa podmiotowego

• interpretacje w duchu slusznosci i dobra ogolnego

• pozniej proby zmiany samych ustaw

• w BGB nie ujeto postulatow o obowiazkach wlasciciela

• akcentowanie granic wladania rzeczami

• ograniczenia wykonywania prawa wlasnosci z tytulu prawa sasiedzkiego

• zakaz szykany (wykonywania swego prawa na szkode innym)

• podobne ujecie w III Noweli ABGB z 1916

• interwencjonizm panstwowy w dobie monopolistycznej

• wzorst liczby przepisow administracyjnych

• nacjonalizacja calych galezi przemyslu i transportu po I wojnie swiatowej

zobowiazania

• umowy

• fundamentalna zasada swobody umow

• przyznanie jednostkom pelnej autonomii woli w dziedzinie prawa cywilnego

• swoboda formy i tresci zobowiazan

• „umowy prawnie zawarte staja sie prawem dla tych ktorzy je zawarli” KN

• umowy nie moga naruszac porzadku publicznego ani dobrych obyczajow

• kodeksy staly na strazy waznosci umow

• uznawano rzymska zasade volenti non fit iniuria

• zniesienie zakazow pozyczek lichwiarskich

• ograniczenie mozliwosci zerwania umowy z powodu pokrzywdzenia

• w ABGB sprzedawca nieruchomosci mogl rozwiazac umowe w wypadku nadmiernego uszczerbku

• duze ograniczenia (terminy skargi o zerwanie umowy)

• wolnosc umow byla ograniczana z przyczyn spoleczno-gospodarczych w koncu XIX

• ochrona malych ludzi

• racje dobra ogolnego

• pierwsze wylomy przez orzecznictwo sadowe

• sprawdzanie oddzialywania spolecznego umow poza waznoscia formalna

• pojawienie sie na szersza skale klauzul generalnych w kodeksach

• ponowne ustawowe zakazy lichwy w roznych krajach

• w BGB ochrona z powodu zlego polozenia, lekkomyslnosci i braku doswiadczenia

• podobne zmiany w dziedzinie umow o prace

• poczatkowo oparte na rzymskiej konstrukcji locatio-conductio operarum (najm uslug)

• w kodeksach epoki feudalnych umowy zachowaly charakter poprzedniej epoki

• poza ABGB pozostawaly pozniejsze przepisy o najmie pracy poszczegolnych grup zawodowych

• jedyne ograniczenia KN

• nakaz pracy na czas okreslony

• w sporach o wysokosc wynagrodzenia i zakres pracy wiara bedzie dana pracodawcy

• z czasem na tych podstawach powstalo prawo pracy

• ograniczanie swobody umow miedzy pracowdawcami a pracownikami w zakresie tresci jak i sposobu ich zawierania (umowy zbiorowe)

• podstawy odpowiedzialnosci cywilnej

• XIX podstawa odpowiedzialnosc zarowno z deliktu jak i konktraktu byla wina

• nie podnoszenie do odpowiedzialnosc maletnich, chorych umyslowo

• znane odstepstwa od zasady winy (odszkodowania ze wzgledow slusznosci przez zobowiazanych do nadzoru)

• generalnie panowala zasada domniemania niewinnosci

• niekiedy odpowiedzialnosc uzalezniona od stopnia winy

• w ABGB

• dolus lub culpa lata, pelne odszkodowanie

• culpa levis, naprawa szkody

• odpowiedzialnosc za zwierzeta i rzeczy (wina osoby odpowiedzialnej)

• culpa in custodiendo

• culpa in eligendo (posluzono sie nieodpowiednia osoba)

• odpowiedzialnosc za czyny drugiego ponosili z mocy ustawy lub umowy do nadzor nad osobami ci ktorzy wyrzadzili szkode lub poslugiwali sie kims

• odpowiedzialnosc za cudze czyny w KN (domniemanie winy)

• ojciec (po jego smierci matka) za szkode wyrzadzona przez dzieci

• panowie i zleceniodawcy za sluzacych przy wykonywaniu czynnosci

• nauczycili i rzemieslnicy za uczniow i terminatorow gdy sa pod ich dozorem

• odpowiedzialnosc obietywna tylko wyjatkowo

• u schylku XIX powszechna tendencja do odpowiedzialnosc obiektywnej (za sam skutek)

• odpowiedzialnosc na zasadzie ryzyka

• poczatkowo w ustawodawstwie komunikacyjnym, fabrycznym

• ubezpiecznie od odpowiedzialnosci cywilnej

• rozciagniecie obowiazku wynagrodzenia szkody na osoby ktore jej nie wyrzadzily

spadkobranie

• funkcje

• zapewnianie trwalosci ustroju

• zabezpienieczenie interesow rodziny i jej czlonkow

• pomnazanie i utrzymywanie trwalosci fortun (gromadzenie kapitalu)

• zasada powszechnosc praw spadkowych i rownosci w dziedziczeniu

• zniesienie przywilejow plci i starszenstwa

• ogranicznienie dzieci nieslubnych

• gorsza pozycja malzonka

• zachowek

• znany kodeksowi austriackiemu, niemieckiemu

• pominiecie najblizszych w testamencie umozliwialo zaczepienie go

• roszczenie do spadkobiercy powolanego w testamencie o sume pieniazna stanowiaca rownowartosc legitymy ze spadku

• dziedzic nie musial splacac dzie dziedzicow koniecznych in natura (umozliwialo to utrzymanie spadku w stanie niepodzielnym)

• legityma wynosila polowe czesci obowiazkowej (ABGB, BGB)

• aby wydziedziczyc spadkobierce koniecznego musialy zajsc przyczyny wymienione w ustawie

• np. odejscie od wiary chrzescijanskiej (ABGB)

• system rezerwy w prawie francuskim

• majatek dzielony na dwie czesci idealne (rozporzadzalna i rezerwe)

• wysokosc rezerwy zalezalo od ilosci krewnych w linii prostej uznanych za dziedzicow koniecznych

• w wypadku naruszenia rezerwy czesc rozporzadzalna i darowizny za zycia ulegaly zmniejszeniu

• ochrona w prawie rosyjskim

• podzial na dobra nabyte i rodowe (te mogli dziedziczyc tylko zstepni)

• indywidualizm i podzielnosc spadkow

• zakaz zmuszania spadkobiercow do pozostawiania w niepodzielnosci

• prawo do zadania spadku w naturze

• swoboda testowania oraz poczatkowa przewaga dziedziczenia testamentowaego

• zdolnosc do testowania mial kazdy poza osobami ograniczonymi w swej zdolnosci do czynnosci prawnych w ogole

• uzaleznienie od wieku i stanu umyslowego

• w prawie austriackim i rosyjskim zakazy testowania przez duchownych

• w zasadzie majatek mozna bylo przekazac na rzecz kazdego

• zastrzezenia KN

• opiekunowie nie moga dostac zapisu od maloletnich pod ich opieka

• „lekarze duchowi” nie moga korzystac z zapisow osoby ktora sie zajmuja

• dzidziczenie ustawowe

• w Kodeksie Napoleona dziedzicami prawnymi byli krewni do XII stopnia komputacji rzymskiej

• dopiero potem spadkobiercy nieporzadkowi (dziecko naturalne uznane, malzonek, panstwo)

• dzieci naturalne nie uznane nie mialy prawa do dziedziczenia w ogole

• w ABGB dziedziczyli wszyscy do VI stopnia wg systemu parantel (krewni mescy i zenscy)

• uposledzenie praw dzieci nieslubnych (prawo do dziedziczenia tylko po matce)

• ¼ majatku w dozywotnie uzytkowanie dla malzonka (jezeli bylo mniej niz 3 dzieci)

• w prawie rosyjskim brak ograniczenia stopni

• dzieci nieslubne tylko po matce dobra nabyte

• malzonek ¼ dobr ruchomych i 1/7 dobr nieruchomych

• pozniej ogolna tendencja do ograniczania stopni dziedzicow ustawowych („smiejacych sie dziedzicow”)

• w KN zakaz substytucji fideikomisarnych

• 1807 powolanie majoratow (niepodzielnych i niezbywalnych dobr ziemskich nowej arystokracji)

• ABGB wspominalo tylko o fideikomisach familijnych

• pozostale ustawodawstwo szczegolowe w przepisach politycznych

• systemy te powodwaly ujemne skutki dla struktury wlasnosci ziemskiej (zbytni podzial dobr)

• 1938 reforma Kodeksu Napoleona dopuszczajaca przekazania niektorych dobr ziemskich jednej osobie ze splata pozostalych

• 1961 rozszerzenie na wszystkie

• program reform rozszerzyl sie tez na inne panstwa

• kilka krajow Rzeszy wprowadzilo rejestry dobr niepodzielnych

• „ratowanie stanu chlopskiego” w dobie kryzysu agrarnego lat 70-tych XIX

• w III Rzezy hasla „wzmacniania krwi niemieckiej” i jej zwiazku z ziemia

• 1933 ustawa o zagrodach dziedzicznych (wylaczonych z obrotu)

instytucje prawa handlowego

• proces wyodrebniania sie instytucji nalezacych do prawa handlowego

• szybsze zmiany w prawie handlowym

• nowe zjawiska, urzadzenia i instytucje nie do ujecia w klasycznej cywilistyce

• potrzeba optymalnego rozwoju handlu

• prawo handlowe bylo prawnem szczegolnym wobec norm ogolnych prawa cywilnego

• systemy prawa handlowego

• przedmiotowy

• w sredniowieczu ius mercatorum stanu kupieckiego

• w poczatakch XIX za handel uznawano kazde posrednictwo w obrocie dobr

• kupcem byl kazdy posredniczacy

• podmiotowy

• nawrot w ostatnich latach XIX

• uznianie za handlarza zajmujace sie stale handlem (BGB)

• mieszany (np. w austriackim kodeksie handlwym)

• prawo szczegolny dla dla spraw handlowych

• korzystanie z pojecia czynnosc handlowych

• podzial na wykonywane niezaleznie od zawodu (obiektywne)

• wykonywanie tylko przez kupcow (subiektywne)

• spolki

• spolki akcyjne

• przyciagania akcjonariuszy dla dywidendy

• gielda powstala w XIV, miejsce zebran kupcow dla zawierania transakcji i omawiania ogolnych spraw handlu

• dokonywano obrotu wartosciami pienieznymi i towarowymi

• ustalano ogolna skale cen i kursow wartosci dopuszczonych do obortu na gieldzie (notowania)

• odrebny dzial prawa handlowego to prawo wekslowe

• weksel, najdogodniejsze narzedzie kredytowe

• przyrzeczenie zaplaty okreslonej sumy za ktora sa odpowiedzialne osobe podpisane na komuencie

• prawo czekow

• zajmuje sie czekami (dokumentami zawierajacymi polecenie zaplaty na podstawie umowy miedzy nabywca czeku a platnikiem)

glownie kierunki mysli cywilistycznej

panowanie kierunku klasycznego

• kierunek klasyczny (dogmatyczny) pojawil na poczatku XIX wraz z nastaniem wielkich kodyfikacji

• zaczal panowac w polowie XIX w okresie stabilizacji kapitalizmu

• dzieki dostosowania kodyfikacji do potrzeb spolecznych mogly sie rozwinac rozne odmiany pozytywizmu prawniczego

• rola nauki prawa sprowadzona do systematycznej analizy norm pranwych

• oderwania prawa od wszelkich czynnikow pozanormatywnych

• budowanie ogolnych pojec prawnych przy zastosowanie metody formalno-dogmatycznej

• szkola egzegezy (rozkwit i panowanie przypadana na koniec XIX we Francji)

• rola stosujacego prawo ograniczala sie do rozstrzygania intencji normodawcy i stosowania sie do nich

• kult przepisu prawnego

• panujacy kierunek w Austrii po wejsciu w zycie ABGB

• cywilisci austriaccy zajmowali sie wylacznie dogmatyczna analiza norm kodeksowych

• reforma studiow pragniczych

• ograniczenie programu do prawa wspolczesnego

• w panstwach niemieckich rozwijal sie pozytywizm naukowy (nie ustawowy)

• nie opieral sie na skodyfikowanym prawie (ktorego nie bylo)

• pandektystyka, nauka recypowanego prawa rzymskiego (Savigny)

• rozkwit pandektystyki w II polowie XIX

• 1862 Pandekty Bernarda Windsheida (3-tomowy podrecznik)

• opracowano najszerszy ze spotykanych owczesnie zbiorow pojec abstrakcyjnych majacych sluzyc rozwiazaniu praktycznie wszystkich przypadkow w prawie (jurysprudencja pojec)

• dziela

• pojecia i instytucje prawne jak spolki kapitalowe, obrot papierami wartosciowymi

• Burgerliches G esetzbuch

naturalizm prawniczy

• w koncu XIX rozdzwiek miedzy panujacymi teoriami a potrzebami praktyki orzecznictwa

• problem nieuchronnego starzenia sie kodyfikacji cywilnych

• rozwoj kierunkow socjalnych w prawoznawstwie (proby ograniczenia swobod indywidualnych na rzecz ogolu)

• walka z fundamentalnymi zasadami cywilnymi

• zalamanie filozofii pozytywizmu

• naturalizm prawniczy glosil potrzebe nasycenia prawa pozytywnego elementami zaczerpnietymi z nauk spolecznych i scislych

• szczegolna role odegraly kierunki

• jurysprudencja interesow (Filip Heck, Tybinga)

• Rudolf Ihering, tworca jurysprudencji celowoscioej

• powstanie metody teleologicznej interpretacji prawa

• przeciwstawianie sie fikcji „braku luk” w kodeksie

• rozwiazywanie kwestii usuwania luk przez sedziow na podstawie kryterium interesow prawodawcy

• przyjecie zasady stopniowania ciezarow interesow

• problem budowy pojec na nowo zgodnie z ich spolecznych podlozem

• szkola wolnego prawa (w Niemczech na poczatku XX)

• we Francji szkola wolnych poszukiwan naukowych (Geny)

• krytyka pozytywizmu ustawowego, wieksza radykalnosc wnioskow

• zamiast metody interpretacji domniemanej woli ustawodawcy prawotworcza dzialalnosc sedziow

• zalozenie ze luk nie da sie wypelnic wykladnia przepisow ale tworcza interwencja sedziego

• w Szwajcarii zwolennikiem byl Eugen Huber

• art. 1 ZGB

Historia prawa karnego

Zalozenia programu kodyfikacji prawa karnego

powstanie humanitarnej doktryny prawa karnego XVIII

• walka o humanitarna reforme ustawodawstwa kryminalnego filozofow epoki oswiecenia

• stad szkola (doktryna) humianitarna

• Christian Thomasius 1655-1728 wystepowal przeciw polowanion na czarownice

• humanitarystow skupiala francuska Encyklopedia

• humanitaryzm w dzielach Monteskiusza, Brissot de Warwillea, Filangieriego, Teodora Ostrowskiego, Tomasza Kuzmierskiego (najwiekszego polskiego radykala)

• najwiekszy wplyw prac

• Wolter

• krytyka wymiaru sprawiedliwosci od najwczesniejszych prac

• walka o posmiertna rehabilitacje Calasa, skazanego za zamordowanie syna z pobudek religijnych

• przy okazji poruszyl europejska opinie publiczna wykazaniem bezprawia feudalnego sadownictwa i religijnego fanatyzmu

• potem wielokrotnie stawal w obronie niewinnych ofiar niesprawiedliwosci (Sirvenowie)

• Cesar Beccaria

• 1764 opublikowanie „O przestepstwach i karach”

• tlumaczone na niemal wszystkie jezyki europejskie

• wielokrotnie wznawiane

• wg Woltera „kodeks uczuc ludzkich”

• inspiracja dla humanitarystow i legislatorow

program humanitarystow w dziedzinie prawa karnego materialnego

• wiekszosc postulatow humanitarystow dotyczyla procesu karnego, gdyz tam pojawialo sie najwiecej niesprawiedliwosci

• walka z arbitralnoscia sedziow

• domagano sie wyrazenia co jest przestepstwem a co nie (pozniejszego nullum crimen sine lege)

• haslo skierowane przeciw analogii w prawie karnym

• zapobiec temu mialo powstanie zupelnej kodyfikacji zawierajacej wszystkie przestepstwa

• rownosc kar bez wzgledu na stan

• ostateczna subiektywizacja odpowiedzialnosci karnej (brak odpowiedzialnosci obiektywnej, za skutek) i jej indywidualizacja (brak odpowiedzialnosci zbiorowej)

• postulaty zmiany katalogu przestepstw i ich kwalifikiacji

• przestepstwa przeciw religii mialy byc traktowane jako wystapienia przeciw porzadkowi publicznemu (bez metafizycznej otoczki)

• walka z zabobonem i przesadami

• zniesienie karalnosci samobojstw

• postulaty dotyczace kar

• koncepcja kary oparta na utylitaryzmie spolecznym

• celem kary jest osiagniecie konsekwencji pozytecznych dla spoleczenstwa

• zapobieganie przestepstwom przez dzialanie na winnego jak i innych

• najkorzystniejsza kara bylo pozbawienie wolnosci z obowiazkiem pracy

• srodek poprawy przestepcy

• walka z kara smierci

• nieodwracalnosc pomylki sedziowskiej

• przyklad okrucienstwa dla pospolstwa

• pytanie o przyrodzone prawo do zycia

• zmiana kar surowych na dlugotrwale

• zniesienie kar okrutnych (mutylacyjnych, kwalifikowanych form kary smierci)

• ekonomia kar, wymierzana tylko w granicach i sposobach nieodzownych do osiagniecia jej skutecznosci

• kara okreslona ustawowo, wspolmierna do przestepstwa (relatywna)

• szybko wymierzania kary

• utrwalenie zwiazku miedzy przestepstwem a nieuchronna kara

ogolne zalozenia kodyfikacji karnych XVIII-XIX

• w prawie karnym najszybciej przymowaly sie nowe elementy oswieceniowe i prawnonaturalne

• zalozenia fundamentalne

• legalizm (zasada ustawowosci w prawie karnym)

• rownosc wobec prawa karnego

• dazenie do pelnej subiektywizacji i indywidualizacji odpowiedzialnosci karnej

• ostateczne zwyciestwo publicznoprawnego charakteru przestepstwa

• przebudowa katalogu przestepstw i kar (utylitaryzm, racjonalizm, laicyzacja prawa)

• rozne rozwiazania sprawy ochrony wlasnosci idywidualnej

• znioszenie kar okrutnych i hanbiacych

• ograniczanie kary smierci

• czestsze stosowanie pozbawienia wolnosci

• ograniczenie kary konfiskaty mienia

• zmiany w technice kodyfikacji

• podzial przepisow na czesc ogolna i szczegolowa

• rozdzielenie przepisow prawa materialnego i procesowego

Ogolna charakterystyka prawa karnego w XIX i XX

zasady obowiazywania ustawy karnej

• zupelnosci kodeksu

• formalna i materialna (legalna definicja przestepstwa zgodnie z nullum crimen sine lege)

• w koncu XIX pojawialy sie czesto uzupelniajace „ustawy karne”

• powszechnosc obowiazywania

• formalna rownosc wobec prawa

• nierownosc faktyczna w XIX objawiala sie tym ze przepisy prawa karnego mialy chronic posiadaczy

• grzywny nie byly uzaleznione od majatku skazanego

• przestepstwo jest to czyn zagrozony kara przez ustawe w czasie jego poplenienia

• lex retro non agit

• wyjatki

• kodeks karny rosyjski z 1903

• kodeks karny austriacki z 1852 (jezeli ustawa pozniejsza byla lagodniejsza lub gdy w ogole nie uznaje dawnego czynu za przestepstwo)

przestepstwo

• formalna definicja przestepstwa dominowala w XIX

• czyn zagrozony pod grozba kary przez ustawe

• materialne kryteria okreslania przestepstwa w epoce Oswiecenia i poczatkach powstawania panstwa prawnego

• wymieniano rodzaje zamachow, ktore powinny byc uznane za przestepstwo i wywolywac reakcje karna panstwa

• przestepstwo jako czyny sprzeczne z przyrodzonymi prawami naturalnymi, szkodliwe dla spoleczenstwa

• wystepowaly w Theresianie i Landrechcie

• u schylku XIX w warunkach zalamania sie zalozen liberalno-indywidualistycznych nastapil odwrot do „materialnego bezprawia”

• punktem wyjscia do przestepstwa stala sie osoba sprawcy (kierunek socjologiczny, antropologiczny)

• elementy decydujace o przestepczym charakterze czynu

• obiektywny, fakt ze czyn jest zabroniony przez ustawe karna (bezprawnosc kryminalna)

• subiektywny, okreslajacy subiektywny stosunek sprawcy do czynu (zawinienie)

• rozmaite kryteria podzialu przestepstw w XIX

• scigane z

• oskarzenia publicznego

• oskarzenia prywatnego (przestepstwa prywatnoskargowe)

• w kodeksie karnym niemieckim byla to jedyna znana grupa, 38 przypadkow

• z upowaznienia pokrzywdzonego

• na wnosek pokrzywdzonego

• czasem bylo to regulowane w przepisach postepowania karnego (np. kodeks karny rosyjski 1903)

• wg rodzaju i wysokosci sankcji (panowa system wprowadzony przez Code Penal z 1810)

• trojpodzial

• zbrodnie, kary dreczace i hanbiace (sady przysiegle)

• wystepki, kary poprawcze (trybunaly policji poprawczej)

• wykroczenia, kary policyjne (sady pokoju lub policyjne)

• trojpodzial przestepstw przyjal sie w kodeksie karnym niemieckim z 1871, rosyjskim z 1903 i austriackim z 1852 (tylko w kwestii sankcji)

• dwupodzial

• zbrodnie

• wykroczenia (z reguly znajdowaly sie poza obszarem regulacji ustawy karnej)

• np. w polskim kodeksie karnym z 1932 podzial przestepstw na zbrodnie i wystepki

subiektywne przeslanki odpowiedzialnosci karnej

• uzaleznienie odpowiedzialnosci sprawcy od jego stosunku do czynu (wina)

• zgodnie z paremia nullum crimen sine culpa

podzial winy

• umyslna

• w roznych formach zlego zamiaru

• zamiar bezposredni (dolus directus)

• zamiar ewentualny (dolus eventualis)

• zamiar posredni (dolus indirectus)

• wystepowal w prawie austriackim, kiedy sprawca zamierzal sie do popelnienia czynu mniej przestepnego

• z reguly zarzuca ze wzgledu na preasumptio doli

• formy winy umyslnej

• dolus praemeditatus (zamiar przemyslany)

• dolus repentinus (zamiar pod wyplwem impulsu)

• dolus alternativus

• dolus generalus (ogolny zle zamiar)

• nieumyslna

• lekkomyslnosc (luxuria, wina nieumyslna swiadoma)

• niedbalstwo (negligentia, wina nieumyslna nieswiadoma)

• w prawie angielskim do dzis nie wykrystalizowalo sie pojecie winy

• wyroznienie form winy

• zamiar (intention)

• lekkomyslnosc (recklessness)

• niedbalstwo (negligence)

• domniemanie zlego zamiaru

• w prawie statutowym rozpowszechnila sie w XIX koncepcja odpowiedzialnosci obiektywnej

• czynniki wylaczajace odpowiedzialnosc karna z powodu braku elementu podmiotowego przestepstwa

• poczytalniosc

• nieletnosc

• system trzech okresow

• bezwarunkowa nieodpowiedzialnosc

• odpowiedzialnosc warunkowa (jezeli dzialal nieletni z rozeznaniem)

• 10-16 kodeks karny rosyjski 1903

• 13-17 kodeks karny polski 1932

• 12-18 kodeks karny niemiecki 1871)

• odpowiedzialnosc bezwarunowa

• system dwoch okresow

• kodeks karny 1810 (odpowiedzialnosc warunkowa do 16 roku zycia)

• 1912 zreformowany ze wzgledu na liczne zarzuty (wprowadzono system trzech okresow, odpowiedzialnosc warunkowa 13-18)

• system posredni trzech okresow

• w kodeksie karnym austriackim 1852 w wieku 10-14 bylo sie odpowiedzialnym bezwarunkowo ale czesciowo

• stan psychiczny

• metoda biologiczna psychiatryczna

• metoda psychologiczna

• mieszana (przyjeta przez polski kodeks karny z 1932)

nauka o karze

• teorie kary (systematyczne nauki oswieceniowe o naturze i znaczeniu kary)

• Hugo Grocjusz oparl uzasadnienie kary na

• slusznosci (meritum), uzasadnienie czerpane z faktu popelnienia przestepstwa i stopnia winy sprawcy (miala charakter absolutny)

• kara stanowila cel sama w sobie

• uzytecznosci (utilitas), sam fakt popelnienia przestepstwa nie wystarczyl do uzasadnienia kary (charakter wzgledny)

• na podstawie podzialu Grocjuza powstaly kierunki filozofii prawa karnego i teorii kary

• teorie bezwzgledne, opieraja kare na aboslutnych nakazach sprawiedliwosci, etyki „niech bedzie ukarany poniewaz zgrzeszyl” (odwetowe)

• teoria odwetu moralnego Kanta

• wywodzona z nakazu bezwzglednej powinnosci

• karanie wyplywa z imperatywow kateogrycznych bez uwzglednienia innych czynnikow

• teoria odwetu dialektycznego Hegla

• zwiazek miedzy przestepstwem a kara wyprowadzony zostaje z prawidel logiki

• przestepstwo jest negacja prawa, wiec panstwo przeciwstawia mu kare jako negacje jego bezprawia

• jako zaprzeczenie negacji staje sie afirmacja porzadku prawnego

• teorie wzgledne, zakladaja ze kara ma spelniac cele prewencyjne, korzysci przez zapobieganie nowym przestepstwom „niech bedzie ukarany aby nie grzeszyl” (utylitarne)

• teoria odstraszania

• kara jest sprawiedliwa jezeli potrafi odstraszyc czlowieka od popelniania przestepstwa

• Kajetan Filangieri, kara odstrasza przez wykonanie

• Anzelm Feuerbach, kara odstrasza przez samo jej pojawienie sie w ustawie (teoria przymusu psychologicznego)

• teoria zapobiezenia ogolnego i szczegolnego Benthama

• kara w ustawie jako prewencja ogolna

• kara wykonana jako prewencja szczegolna

• teoria poprawy

• kara jest sprawiedliwa jezeli potrafi doprowadzic do moralnego odrodzenia przestepcy

• teorie mieszane

• polaczenie idei odwetu ze wzgledami utylitarnymi (Edmund Krzymuski)

system kar

• podzial kar ze wzgledu na stopien surowosci

• Code penal 1810

• dreczace i hanbiace

• poprawcze

• policyjne

• Kodeks Karzacy 1818

• glowne

• poprawcze

• policyjne

• Franciscana 1803

• kary za zbrodnie

• kary za ciezkie przestepstwa policyjne

• Kodeks Kar Glownych i Poprawczych 1845

• podzial kar ze wzgledu na stopien samodzielnosci (odroznienie czysto formalne)

• zasadnicze

• wlasciwy srodek represji

• dodatkowe

• na poczatku XIX dominowaly kary scisle oznaczone w kodeksach

• kary dodatkowy wystepowaly jako „skutki skazania”

• rownosc wobec prawa to rowniez rownosc w zakresie karania

• w praktyce XVIII-XIX wystepuje tez kary idywidualne (zalezne od statusu skazanego: przynaleznosc panstwowa, plec wiek, stanowisko spoleczne)

• po czesci przezytek feudalny

• po czesci wyraz humanitaryzmu w karaniu

• podzial kar ze wzgledu na charakter dobra ktore bylo nia dotkniete

• kara smierci

• XIX tendencja do radykalnego jej ograniczania, a nawet do calkowitego zniesienia

• tam gdzie sie utrzymala miala z reguly charakter alternatywny

• nie stosowano jej wobec przestepcow mlodocianych (ponizej 21)

• czasem rowniez nie stosowano wobec kobiet i starcow

• XIX zanikly kwalifikowane kary smierci (powieszenie, sciecie toporem lub gilotyna, rozstrzelanie)

• problem kar smierci odzyl po I wojnie swiatowej

• kary cielesne

• kaleczace (mutylacyjne), zniknely z kodeksow juz na poczatku XIX (z wyjatkiem pietnowania)

• zwykle (chlosta), utrzymaly sie dluzej

• w Rosji do 1863

• w Austrii do 1867

• w Anglii utrzymana do nieletnich i za niektore przestepstwa obyczajowe

• pozbawienie wolnosci

• stala sie podstawowym srodkiem represji karnej

• wiezienie, wczesniej kwalifikowana postac kary smierci

• XVIII pojawilo sie jako kara samoistna (ograniczenie wolnosci osobistej)

• prototypem obecnych zakladow karnych byly angielskie i holenderskie zaklady pracy z przelomu XVI-XVII (dla ludzi luznych)

• XVIII we Wloszech zaklady karne sluzyly poprawie przestepcy (leczenie przez oddzialywanie religijne)

• 1703 zalozenie przez Klemensa XI przytulku dla nieletnich San Michele (pierwszy zaklad karny nowego typu)

• John Howard byl tworca nowozytnego programu urzadzania wiezien

• postulaty rozdzielania wiezniow, dawania nadzieji na wolnosc, znajdywania pracy

• systemu wiezienne nowego typu

• pensylwanski (pelne osamotnienie, wiezienie budowane sposobem celkowym)

• filadelfijski

• auburnski (odosobnienia), modyfikacja systemu filadelfijskiego

• wspolna praca wiezniow w dzien, w calkowitej ciszy

• progresywny (angielsko-irlandzki)

• podzial wiezniow w zaleznosci od kary, wieku, cech indywidualnych

• przechodzenie od pelnego odosobnienia, przez okres pracy wspolnej do wiezienia przejsciowego (polotwartego)

• zaklady bortstalowskie, oparte na systemie progresywnym dla mlodocianych

• klasyfikacyjny (wprowadzony w Szwajcarii)

• dzielil wiezniow na klasy, pozwalal przechodzic do wyzszej za dobre sprawowanie

• kara deportacji do kolonii

• zeslania (osiedlenie sie lub katorga) w Rosji

• kary majatkowe

• poczatkowo nie mialy szerszego zastosowania

• sprzeciw konfiskacie jako naruszajacej nienaruszalnosc wlasnosci prywatnej

• zniesiona we Franciscanie, Kodeksie Karzacym

• uznawane za sprzeczne z idea rownosci wobec prawa

• pozniej wprowadzone jako kary zasadnicze i dodatkowe

• argumenty elastycznosci i uzytecznosci (bezposrednich korzysci finansowych panstwa)

• utrata praw

• smierc cywilna pozbawiajaca wszelkich praw stanu

• we Francji zniesiona w 1854

• pozniej jako kara dodatkowa

• utrata praw publicznych

• utrata obywatelskich praw honorowych

• utrata niektorych praw cywilnych (np. opiekunczych)

Glowne kierunki doktryny prawa karnego

szkola klasyczna

• uksztaltowana w I polowie XIX

• program zawarty w wielkich traktatach naukowych zajmujacych sie drobiazgowa analiza norm kodeksowych

• za zalozyciela szkoly uznawany jest Anzelm Feuerbach

• przejete idee XVIII-wiecznych humanitarystow

• w postaci abstrakcyjnych konstrukcji prawnych

• formalne opracowanie hasel

• (formalna) rownosci wobec prawa karnego

• brak przestepstwa bez kary (formalna definicja przestepstwa)

• przestepstwo traktowane jako zjawisko prawne

• wina jako podstawa odpowiedzialnosci jednostki obdarzonej wolna wola

• odpowiedzialnosc karna oparta na koncepcji „autonomii woli” (indeterminizm, woluntaryzm)

• teoria kary jako centralne zainteresowanie szkoly

szkola antropologiczna i socjologiczna

• od lat 70-tych XIX pozytywisci wystapili z krytyka klasykow

• pozytywisci

• tylko kierunek normatywny kontynuowal metode szkoly klasycznej

• ustawa jako samodzielny, odrebny twor, niezalezny od czynnikow pozaprawnych

• analiza przez metode formalno-dogmatyczna

• szkola antropologiczna

• powstala w latach 60-tych XIX we Wloszech (Cesare Lombroso „Czlowiek-zbrodniarz”)

• uznanie sklonnosc do przestepstwa za wrodzona ceche natury czlowieka

• hamowana rozwojem cywilizacji i kultury

• niektorzy ludzie sa tylko obarczeni pierwotnym instynktem zbrodni

• wyrozniani przez szczegolny cechy fizyczne (deformacja ciala, mankuctwo, niskie czolo)

• zalozenia szkoly nie zdolaly sie szerzej rozpowszechnic gdyz zostaly obalone przez nauke

• wskrzeszone w Niemczech faszystkowskich

• szkola socjologiczna

• powstala u schylku lat 70-tych XIX (Liszt- tworca nowoczesnej polityki kryminalnej, Prinz, van Hamel)

• odrzucenie formalizmu szkoly klasycznej i skrajnego biologizmu (idea „przestepcy urodzonego”)

• przestepstwo jako zjawisko spoleczne (wynika z warunkow spolecznej egzystencji)

• przyjety determinizm

• kara miala na celu ochrone spoleczenstwa

• koncepcja systemu srodkow zabezpieczajacych

• „ukarania podlegla nie czyn a osoba przestepcy”

• szkola socjalistyczna

• powstala na przelomie XIX-XX

• tworzona przez niemieckich socjaldemokratow

• 1906 przedstawiona przez Haage na zjezdzie socjaldemokratow niemieckich

• przestepczosc jako produkt kapitalizmu

Historia postepowania sadowego

Proces cywilny

kodyfikacja procesu cywilnego w Austrii

• 1781 Powszechna Ordynacja Sadowa (Allgemeine Gerichtsordnung Jozefa II)

• pierwsza ogolna kodyfikacja procesu cywilnego w sprawach spornych w Austrii

• 1796 Powszechna ordynacja sadowa dla Galicji Zachodniej (182 paragrafy)

• obowiazywala razem z kodyfikacja jozefinska w kilka krajach

• cechy (przemieszanie powszechnego procesu cywilnego (panujacego w krajach I Rzeszy) z elementami prawa natury i polityki oswieconego absolutyzmu „wszystko dla ludu, nic poprzez lud”)

• formalizm

• spornosc (kontradyktoryjnosc), uzasadniona przez naturalne prawa jednostek

• przezornosc (ewentualnosc)

• dowody formalne

• przebieg

• pisemna skarga (przesylana przez sad pozwanemu z wyznaczonem terminem na eskcepcje)

• po nich nastepowala replika i duplika stron

• postepowanie ustne w sprawach drobnych

• sad wydawal wyrok na podstawie zlozonych pism procesowych

• srodki dowodowe: przyznanie, opinia znawcow, swiadkowie, dokumenty, przysiega

• odrebnie uregulowane

• proces posesoryjny

• proces o stosunki poddancze

• proces o stosunki malzenskie

• proces przed sadami szczegolnymi (wekslowym, gorniczym, wojskowym)

• ostra krytyka w XIX

• przewleklosc (brak scislych terminow procesowych)

• zbytni formalizm

• prace nad reforma w latach 60-tych XIX

• 1873 ustawa o postepowaniu w sprawach drobiazgowych

• z inicjatywy Juliusa Glasera

• jawnosc, ustnosc, bezposredniosc, swobodna ocena dowodow

• 1895 nowa procedura cywilna (kleinowska)

• nawiazywala do niemieckiej ordynacji procesowej z 1877

• zasady

• pisemnosc, ustnosc

• jawnosc

• bezposrednosc

• instrukcyjnosc obok kondradyktoryjnosci

• sad moze domagac sie dowodow o ile choc jedna ze stron wyraza na to zgode

• swobodna ocena dowodow

• przebieg

• sad ustala pierwszy termin ustalenia po skardze

• rozstrzyganie zarzutow procesowych

• proba pojednania stron

• sad wyznacza termin pisemnej odpowiedzi na skarge

• pozniej rozprawa glowna (zasada instrukcyjnosci)

• sad dazy do tego by strony zlozyly wyjasnienia potrzebne

• moze zadac stawienia sie swiadkow, eksperyz

• w celu koncentracji materialu dowodowego mogl odrzucac twierdzenia i dowody stron

• mogl karac za przewlekanie procesu i pieniactwo

• pozytywnie oceniona przez nauke

kodyfikacja procesu cywilnego w Prusach i II Rzeszy

• w poczatkach XVIII mysl kodyfikacji powszechnego prawa procesowego

• upadek ze wzgledu na zasady pisemnosci, tajnosci, wieloinstancyjnosci, formalnej oceny dowodow i podzialu na stadia

• ze wzgledu na panowanie zasady kontradyktoryjnosci starano sie zakaz udzialu adwokatow w sprawach drobnych

• okolicznosci sprawy ustalane przez sedziego ex officio

• 1793 Powszechna Ordynacja Sadowa dla Panstw Pruskich

• zniesienie adwokatury (w zamian asystencja urzednikow sadowych)

• zasada sledcza (zniesienie kontradyktoryjnosci)

• okolicznosci mogly byc dochodzone przez sedziego nawet wbrew zgodzie stron

• prawo sedziego do przesluchiwania stron

• przebieg

• stadium instrukcji procesu

• stadium wyrokowania

• pomysl sie nie sprawdzil, liczne zmiany juz w latach 30-tych XIX

• wprowadzanie trzech etapow (postepowanie przygotowawcze, dowodowe, orzekajace)

• ograniczenie zasady sledczej

• 1877 nowa procedura cywilna w Niemczech

• zasady naczelne

• zasada ustnosci i kontradyktoryjnosci (krytykowane za zbytni formalizm)

• zasada autonomii stron

• zasada oficjalnosci tylko w sprawach malzenskich, o ubezwlasnowolnienie i ustalenie ojcostwa

• zniesienie podzialu na stadia

• postepowanie dowodowe przez sklad orzekajacy, swobodna ocena dowodow (wyjatek dla dokumentow publicznych)

• obowiazek zastepstwa przez adwokata przed sadem kolegialnym

• srodki przeciw wyrokowi

• odwolanie

• rewizja

• znowelizowana w 1898

francuski kodeks procedury cywilnej

• 1806 Code de procedure

• wzorowany na postanowieniach ordonansu z 1667 (ustnosc, jawnosc, swobodna ocena dowodow)

• brak sformulowanych zasad procesowych

• obowiazkowa proba pojednania przed powodztwem

• powodztwo za posrednikiem pelnomocnika sadowego

• pisemne lub ustne pertraktacje miedzy pelnomocnikami stron do czasu zlozenia wniosku o wpis sprawy na wokande

• przedstawienie konkluzji (wnioskow i zarzutow) na pierwszym posiedzeniu

• w wiekszosci przypadkow panowala zasada swobodnej oceny dowodow

• sedzia wydawal wyrok po ustnej debacie

• w przypadku braku lub niestawiennictwa zastepcy procesowego sedzia wydawal wyrok zaoczny

• prawo do wniesienia opozycji (powodowale przewlekanie sie postepowania)

• srodki odwolawcze

• zwyczajne

• apelacja

• nadzwyczajne

• opozycja trzeciego

• restytucja

• kasacja

• 1808 wprowadzona w Ksiestwie Warszawskim

• obowiazywala do 1875 (wejscia w zycie rosyjskich przepisow z 1864)

• wady: formalizm, przewleklosc, kosztownosc

• 1823 reforma przepisow egzekucyjnych

• proby rewizji do polowy XIX nie przyniosly wiekszych rezultatow

• 1975 nowy kodeks procedury cywilnej

proces cywilny w Rosji XIX

• po raz pierwszy skodyfikowany w Zwodzie Praw w 1832 (tom X czesc II)

• podobienstwa do procesu powszechnego: tajne, pisemne, legalna ocena dowodow na podstawie streszczen kancelarii sadowej

• prawo do zbierania dowodow z inicjatywy sedziego (wplywalo na przewlekanie sie procesow)

• apelacje do Senatu Rzadzacego

• 1864 ustawy sadowe za Aleksandra II (dolaczone jako tom XVI do Zwodu Praw)

• polaczenie zaczerpnietych z roznych nowozytnych kodeksow zasad procesu

• kontradyktoryjnosc (uzupelniona elementami instrukcyjnosci)

• mogl zadawac strona pytania i wskazywac na potrzebe uzupelnienia materialu dowodowego

• nie mogl sam zbierac dowodow

• polaczenie ustnosci z pisemnoscia

• publicznosc i bezposrednosc (przesluchiwanie swiadkow i przeprowadzenie dowodow na posiedzeniu publicznym)

• we Francji regula bylo odsylanie do tego sedziego delegowanego

• przebieg

• pozew

• pisemny przed sadem okregowym

• przed sadem pokoju pisemny albo ustny

• pozwany musi zglosic wszelkie zarzuty i dowody juz na pierwszym posiedzeniu (sedzia nie musial ich uznac)

• rozprawa ustna i jawna chyba ze strony domagaly sie wykluczenia jawnosci

• swobodna ocena dowodow (w razie braku dowodow zaada slusznosci)

• swiadkowie

• okoliczni mieszkancy

• dokumenty

• przysiega (za zgoda obu stron)

• odwolanie

• apelacja

• kasacja

• 1891 ukaz wprowadzajacy postepowanie uproszczone w sporach z weksli i innych zobowiazan na pismie

tendencje rozwojowe procesu cywilnego XIX-XX

• podstawowe zasady przedstawione juz w ordonansie z 1667 Ludwika XIV

• gwarancja pelnej kontradyktoryjnosci

• jawnosc

• ustnosc

• bezposredniosc

• swobodna ocena dowodow

• poczatkowe zmiany pod wplywem idei liberalizmu i indywidualizmu

• autonomia jednostek w stosunkach cywilnoprawnych

• dyspozycyjnosc i konktradyktoryjnosc

• rownouprawnienie stron

• gwarancje legalizmu postepowania: jawnosc, ustnosc, bezposredniosc, koncetracja materialu procesowego, swobodna ocena dowodow

• nadal poszukiwano prawdy formalnej

• najwieksze wady: przewleklosc i wysokie koszty

• u schylku XIX hasla socjalizacji prawa prywatnego

• realizacja interesu publicznego

• funkcje spoleczne postepowania cywilnego

• ograniczenie zasady kontradyktoryjnej, wprowadzona zasada instrukcyjna lub oficjalno-sledcza

• publicyzacja procesu cywilnego

• powoduje to kryzys postepowania cywilnego

• nasilony po I wojnie swiatowej

Proces karny

program reformy procesu karnego w epoce Oswiecenia

• glowny cel dla teoretykow praw natury

• walka z jednostka jako przedmiotem procesu karnego

• przyznanie jednostka charakteru podmiotu procesu (nadanie obowiazkow i uprawnien)

• walka z nieprawoscia i okrutnoscia wymiaru sprawiedliwosci (inkwizycyjnosci)

• najwczesniej krytyka inkwizycyjnego postepowania dowodowego

• zniesienie tortur (pierwsze proby podjecia tej kwestii juz w Odrodzeniu)

• 1740 (1754) zniesienie tortur jako srodka wymuszajacego zeznania w Prusach

• 1776 zniesienie tortur w Polsce i Austrii

• walka z legalna ocena dowodow (ocena wiarygodnosci swiadka ze wzgledu na plec, stan)

• cel: dochodzenie do prawdy obiektywnej (materialnej)

• zniesienie

• confessio est regina probationum

• in atrocissimis leviores conjecturae sufficiunt (slabsze poszlaki wystarcza w sprawach o ciezsze przestepstwa)

• oparcie na wzorach angielskich

• przysiegli

• proces skargowy (prywatny lub publiczny)

• rownouprawnienie stron w procesie

• nietykalnosc osobista (habeas corpus)

• niezawislosc sadow

• Beccaria sformulowal postulat domniemania niewinnosci

proces karny rewolucji francuskiej i w czasach Napoleona

• 1789 Deklaracja Praw Czlowieka i Obywatela

• art. 7 nullum crimen sine lege, nietykalnosc osobista

• art. 9 domniemanie niewinnosci

• wyrazaly sprzeciw przeciwko ancien regime kiedy kanclerz lub krol mogl in blanco wydac na kogos list pieczetny (zamkniecie w Bastylii)

• oskarzony staje sie podmiotem postepowania

• 1789 dekret Konstytuanty

• zniesienie tortur, kar z podejrzenia

• wprowadzenie jawnosci do II fazy postepowania

• prawo do obrony i wyboru obroncy

• 1791 kodeks karny (rowniez przepisy proceduralne)

• jawnosc i ustnosc postepowania

• swobodna ocena dowodow przez sad

• przysiegli

• lawa oskarzajaca, 8 czlonkow

• lawa orzekajaca, 12 czlonkow

• 1795 Kodeks o przestepstwach i karach (glownie przepisy proceduralne)

• stadia procesu

• sledztwo wstepne (tajne, pisemne, z urzedu)

• postawienie w stan oskarzenia

• rozprawa wlasciwa (jawna, ustna, kontradyktoryjna)

• 1808 Kodeks postepowania karnego

• 643 artykuly

• I ksiega, dochodzenie wstepne

• II ksiega, wyrokowanie i wymierzanie kar

• proces typu mieszanego (inkwizycyjno-skargowy)

• odroznienie faz: postepowania wstepnego (inkwizycyjne) i glownego (skargowe)

• w postepowania wstepnym bral udzial

• prokurator

• sedzia sledczy, tylko w wypadku podejrzen o zbrodnie

• rozdzial scigania, sledztwa i sadzenia

• zasady procesu: jawnosc, ustnosc, skargowosc, swobodna ocena dowodow, kontradyktoryjnosc

• strony: prokurator (oskarzyciel publiczny) i oskarzony

• reformy w XIX (zmiejszenie rozdzialu miedzy fazami procesu)

• 1957-59 obracowany nowy kodeks procedury cywilnej

• proces mieszany stal sie dominujacym na kontynencie europejskim

kodyfikacja procesu karnego w Austrii

• 1768 Theresiana

• jako pierwsza w Austrii kodyfikowala zagadnienie procesu karnego

• w calosci proces inkwizycyjny

• 1776 zniesienie tortur jako srodka wymuszajacego zeznania

• 1788 ordynacja procesowa Jozefa II (oddzielona od prawa materialnego)

• 304 paragrafy (postepowanie w sprawach przestepstw kryminalnych)

• utrzymany proces inkwizycyjny, wszczynany wylacznie z urzedu, tajny, pisemny, posredni

• pozytywna teoria dowodow formalnych (wyrok skazujacy musial zapasc jezeli istniala okresolna ilosc dowodow)

• kary za nieposluszenstwo (zamiast tortur)

• wystepowaly kary nadzwyczajne w przypadku braku pelnego dowodu (kary z podejrzenia) oraz uwolnienie z instancji (pozostawienie w podejrzeniu)

• 1796 ustawa karna zachodniogalicyjska

• zawarte w niej przepisy proceduralne staly sie zrodlem dla Franciscany

• 1803 Franciscana

• brak prawa do obrony (przedmiotowosc oskarzonego)

• utrzymany proces inkwizycyjny

• negatywna teoria dowodowa (w braku pelnej liczby dowodow nie moglo nastapic skazanie)

• zniesienie podzialu na inkwizycje generalna i scislejsza

• wyrok wydawany przez kolegium sedziowskie

• przewidziany rekurs od wyroku

• zakaz reformationis in peius

• 1850 ustawa o postepowaniu karnym

• zapowiedziana przez konstytucje 1849, wzorowana na procedurze francuskiej

• wprowadzony proces mieszany, ustny, jawny, swobodna ocena dowodow

• udzial przysieglych w sprawach politycznych i prasowych

• wszystkie te zmiany zostaly zniesione w czasie reakcji po Wiosnie Ludow

• 1873 kodeks procedury karnej (Julius Glaser)

• 494 paragrafy (zawierala procedure, instytucje prokuratury i organizacje sadow karnych)

• proces mieszany

• grupa przestepstw prywatnoskargowych i dochodzonych na wniosek lub z upowaznienia oskarzonego

• kierownicze stanowisko przewodniczacego w rozprawie, mozliwosc gromadzenia dowodow z urzedu

• zezwalano na odczytywanie zeznac stanowiacych dowod

• srodki odwolawcze

• zwyczajne

• zazalenie niewaznosci

• apelacja

• nadzwyczajne

• rewizja

• prosba o wznowienie postepowania

kodyfikacja procesu karnego w Prusach i II Rzeszy

• XVIII regulacje fragmentaryczne (np. ordynacja procesowa z 1717)

• 1805 Pruska Ordynacja Krymianlna (638 paragrafow)

• proces inkwizycyjny

• zniesienie podzialu miedzy inkkwizycja generlana i scislejsza

• rozne rodzaje przesluchan oskarzonego

• pozytywna teoria dowodowa

• przyznanie sie do winy nie zwalnialo sedziego od dalszego szukania dowodow

• kary zwyczajne i z podejrzenia

• tymczasowe uniewinnienie

• udzial obroncy w procesie (argumenty na pismie)

• obowiazywala na ziemiach zaboru pruskiego

• 1810 wprowadzenie kasacji od wyroku ostatecznego

• 1846 wprowadzenie przepisow procesu mieszanego dla sprawy dzialaczy niepodleglosciowych z Wielkopolski

• 1849 ustawa o wprowdzeniu postepowania ustnego i publicznego z udzialem przysieglych w sprawach karnych

• 1852 wprowadzony zreformowany proces karny

• ustawa wzorowana na francuskim kodeksie postepowania karnego z 1808

• 1877 ogolnoniemiecka ordynacja procedury karnej

• weszla w zycie w 1879 wraz z nowa organizacja sadow

• 506 paragrafow w 7 ksiegach

• podzial postepowania

• wstepne

• przejsciowe

• glowne

• sciganie przestepstw przez prokurature

• dzialal na zasadzie legalnosci (oskarzenie tylko w okreslonej sytuacji)

• jawnosc wewnetrzna postepowania (wobec stron) i udzial obroncy w czynnosciach sledczych

• sad zmierzal do wykrycia prawdy materialnej

• swobodna ocena dowodow, sedzia nie byl zwiazny dowodami stron

• srodki przeciw wyrokom

• apelacja (przeciwko wyrokom sadow lawniczych)

• rewizja

proces karny rosyjski w XIX

• 1832 pierwszy raz skodyfikowane w Zwodzie Praw (tom XV czesc II)

• zasada procesu inkwizycyjnego (od czasow Piotra I)

• 1802 zniesienie tortur przez Aleksandra I

• pozniejsze prace komisji Bludowa

• 1864 generalna reforma sadownctwa (miedzy innymi ustawa o postepowaniu karnym)

• ustawa skladala sie ze wstepu ogolnego (932 artykuly) i 3 ksiag (1080 artykulow)

• wprowadzono proces mieszany

• podzial na stadia

• dochodzenie wstepne (wladze policyjne)

• sledztwo wstepne (sedzia sledczy pod nadzorem prokuratora w sprawach zagrozonych sadzeniem przed sadami lawniczymi)

• oddanie pod oskarzenie

• rozprawa glowna

• ustna, jawna, rownouprawnienie stron

• spisywanie pytan stawianych sedziom co do faktu przestepstwa i winy oskarzonego

• srodki odwolawcze

• apelacja (od sadow orzekajacych bez udzialu przysieglych)

• zazalenie niewaznosci w trybie kasacji (od sadow przysieglych i apelacyjnych)

• od 1 VII 1876 ustawa obowiazywala rowniez w Krolestwie Polskim

• 1881 reakcyjne zmiany w postepowaniu karnym

• wprowadzania w czesci panstwa stanu wzmozonej lub nadzwyczajnej ochrony

• stosowanie represji karnych w trybie administracyjnym

• wiekszy udzial sadow wojskowych

• 1905 ukaz o nadzwyczajnych srodkach ochrony drog zelaznych

• przetrzymywanie przez zadarmerie osob podejrzanych

• 1906 ukaz o sadach wojenno-polowych

• we wszystkich sprawach gdzie nie ma potrzeby sledztwa

• wyrok zapadal w 48 godzin, wykonywano go w 24

ogolne tendencje rozwojowe procesu karnego XIX-XX

• zreformowany proces karny wprowadzal trojpodmiotowosc stosunku prawnoprocesowego (oskarzyciel, oskarzony, sad)

• spor pomiedzy dwoma rownouprawnionymi stronami przed sadem

• prawa oskarzonego: prawo do obrony, domniemanie niewinnosci, rownosc broni

• audiatur et altera pars

• zasady jawnosci wewnetrznej i zewnetrznej

• zasada koncentracji, obecnosc tego samego skladu sedziowskiego podczas calej rozprawy, wyrok po jej zakonczeniu

• sprawy musialy byc zalatwiane definitywnie (zasada ostatecznego zalatwienia sprawy)

• zasada swobodnej oceny dowodow

• poszukiwanie prawdy materialnej

• cechy te stanowily typ idealny ktorego poszukiwaly panstwa doby liberalizmu

• z czasem zjawisko odchodzenia od gwarancji procesowych i mocnej pozycji oskarzonego na rzecz pierwszenstwa interesu panstwa

---