Instytucje i organy statutowe
Instytucje i organy Unii Europejskiej w ich obecnym kształcie powstały w procesie postępującej integracji europejskich państw i narodów.
Wraz ze zwiększaniem się zakresu odpowiedzialności wspólnotowej, rosła również ilość i wielkość instytucji unijnych.
Podczas pierwszych dwudziestu lat funkcjonowania Wspólnot Europejskich podział funkcjonalny był odmienny od obecnego - Komisja przedstawiała propozycje, Parlament doradzał, Rada Ministrów decydowała a Trybunał Sprawiedliwości interpretował.
W ciągu ostatnich dwudziestu lat Parlament stał się wybieralny w wyborach bezpośrednich i zyskał nowe uprawnienia oraz znaczenie, pojawiły się Trybunał Rewidentów Księgowych, a także Europejski Bank Inwestycyjny jako główne źródło finansowania rozwoju ekonomicznego.
Zaczęły także funkcjonować organy doradcze takie jak Komitet Ekonomiczno - Społeczny, który skupia się na prowadzeniu debaty i współpracy pomiędzy partnerami zajmującymi się gospodarką (biznesem)i związkami zawodowymi oraz innymi podmiotami ze sfery socjalnej.
W ostatnim czasie utworzono Komitet Regionów, zajmujący się wspieraniem i prezentowaniem interesów poszczególnych regionów i władz lokalnych.
Organy Unii Europejskiej podzielone zostały na statutowe, tzn. te które uczestniczą w procesie podejmowania decyzji oraz mają prawo do występowania przez Europejskim Trybunałem Sprawiedliwości oraz organy pomocnicze, które mają charakter doradczy.
Prezydencja UE
Parlament Europejski
Rada Europejska
Rada Unii Europejskiej
Komisja Europejska
Trybunał Sprawiedliwości
Trybunał Rewidentów Księgowych

Organy Pomocnicze Wspólnot:
Prawo wspólnotowe przewiduje dwa typy instytucji europejskich: instytucje statutowe i organy pomocnicze.
Organy pomocnicze mają charakter doradczy lub wspomagający politykę wspólnotową i nie uczestniczą bezpośrednio w procedurze podejmowania decyzji.
W skład organów pomocniczych wchodzą dwie instytucje finansowe: Europejski Bank Inwestycyjny i Europejski Bank Centralny oraz dwa Komitety: Ekonomiczno - Społeczny i Komitet Regionów UE. Specjalną pozycję ma Rzecznik Praw Obywatelskich UE.
Każdy z organów pomocniczych Unii ma swoją specyfikę i ściśle określone zadanie albo obszar działania.
Europejski Bank Inwestycyjny udziela długoterminowych pożyczek na inwestycje , Europejski Bank Centralny współdziała z centralnymi bankami państwowymi w zarządzaniu walutą euro, Komitet Ekonomiczno-Społeczny grupuje pracodawców i pracowników i doradza w kwestiach gospodarczych, Komitet Regionów UE jest reprezentacją władz lokalnych i regionalnych i doradza we wszystkich kwestiach ich dotyczących, Rzecznik Praw Obywatelskich stoi na straży praw obywateli Unii.
Komitet Ekonomiczno-Społeczny
Komitet Regionów
Europejski Bank Inwestycyjny
Europejski Bank Centralny
Rzecznik Praw Obywatelskich Unii Europejskiej
Eurostat
Poza tym istnieje wiele innych organizacji pomocniczych i agencje Unii Europejskiej. Mają one charakter ściśle wyspecjalizowany i zajmują się ściśle określonymi sprawami.

Geneza Unii Europejskiej
Unia Europejska stanowi kolejny etap w procesie integracji politycznej i gospodarczej państw europejskich, który rozpoczął się po II wojnie światowej.
Do zasadniczych elementów, które legły u podstaw tego procesu można zaliczyć:

• Doświadczenie wojny, która kosztowała życie wiele milionów ludzi i spowodowała ogromne zniszczenia majątku, a która wywołana została przez nacjonalizm i militaryzm państwowy.

• Politykę Stanów Zjednoczonych w stosunku do Europy (Plan Marshalla), która proponowała pomoc pod warunkiem zgodnej współpracy państw europejskich.

• Zrodzone w środowisku katolickich działaczy politycznych idee głoszące zasadę solidarności międzynarodowej

• Obawę przed ZSRR i skutkami wywołanymi przez polityczny i militarny podział wpływów w Europie.

• Politykę aliantów wobec Niemiec mająca na celu zapobieżenie jakimkolwiek możliwościom odtworzenia się idei narodowego socjalizmu w tym kraju

Już w 1944 r. Francuz Jean Monnet przedstawił ideę ponadnarodowej nacjonalizacji niemieckiego i francuskiego przemysłu stalowego i górniczego. Zarys tego pomysłu stał się później podstawą do opracowania Planu Schumana,(link do następnego "więcej") ale także do stworzenia przez Amerykanów Planu Marshalla.
Twórcą pierwszej spójnej koncepcji integracyjnej powojennej Europy był Wilston Churchill. W czasie swojego słynnego przemówienia w Zurychu w 1946 r. zaapelował o utworzenie Stanów Zjednoczonych Europy. Chodziło o stworzenie silnych więzi między Francją i Niemcami, co z jednej strony miało zapobiegać odradzaniu się jakichkolwiek nacjonalizmów, z drugiej zaś strony uchronić państwa Europy Zachodniej przed wpadnięciem w orbitę wpływów Związku Radzieckiego. Ciekawostką jest to, że Wielka Brytania miała się znaleźć poza tym tworem, gdyż, według Churchilla, jako mocarstwo światowe miała być pomostem między zjednoczoną Europą a Stanami Zjednoczonymi.
Kolejnym impulsem integracyjnym w Europie był amerykański Plan Marshalla, ogłoszony 5 czerwca 1947 r. Podstawowym warunkiem uzyskania pomocy z tych środków było ustalenie wspólnego programu odbudowy i rozwoju gospodarczego oraz podziału pomocy między poszczególne kraje. Rzeczywiście ów plan spowodował powołanie, 16 kwietnia 1948 r. Organizacji Europejskiej Współpracy Gospodarczej (OEEC), która później nabrała jednak charakteru międzykontynetalnego, przybierając nazwę - Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) Warto wspomnieć jeszcze o jednym przedsięwzięciu, które jest uznawane przez wielu za prekursora Wspólnot Europejskich. Jest to Unia Krajów Beneluxu. Początki współpracy Holandii, Belgii i Luksemburga sięgają jeszcze okresu międzywojennego. W 1948 r. państwa te utworzyły unię celną. W 1954 r. zliberalizowano przepływ kapitału, a w 1956 r. ustanowiono wspólny rynek pracy dla swoich obywateli. Ukoronowaniem tych porozumień było ustanowienie Unii Gospodarczej w 1960 r.
Unia Beneluxu była drogowskazem dla tworzących się struktur Wspólnot Europejskich, a z czasem Unii Europejskiej. Rozwiązania przyjęte przez te kraje, stały się podwalinami całego procesu integracji gospodarczej.

HARMONIZACJA PRAWA

• 
  Zadaniem Wspólnot jest zbliżanie przepisów prawnych państw członkowskich w stopniu koniecznym dla prawidłowego funkcjonowania wspólnego rynku. (art. 3h TR). Normy kompetencyjne w tym zakresie dla poszczególnych organów są przewidziane w art. 100 - 102 TR oraz w przepisach harmonizacyjnych odnoszących się do poszczególnych dziedzin.

Art. 100 TR:
Rada, działając jednomyślnie, na wniosek Komisji i po zasięgnięciu opinii Parlamentu Europejskiego i Komitetu Ekonomiczno - Społecznego, wyda dyrektywy o ujednoliceniu takich ustaw, rozporządzeń i przepisów administracyjnych państw członkowskich, które bezpośrednio wpływają na utworzenie lub funkcjonowanie wspólnego rynku.

• Organy Wspólnot mogą realizować zadanie zbliżania przepisów prawnych na dwa sposoby:

• poprzez wydawanie rozporządzeń - tworzenie jednolitego prawa europejskiego, które podlega bezpośredniemu zastosowaniu i w danym zakresie ma pierwszeństwo przed regulacjami krajowymi;

• poprzez wydawanie dyrektyw - zobowiązywanie państw członkowskich do takiego wzajemnego dostosowywania systemów prawnych, aby usunąć lub zmniejszyć zakłócenia.

• Zgodnie z Układem Europejskim ustanawiającym stowarzyszenie między Rzeczpospolitą Polską a Wspólnotami Europejskimi i ich państwami członkowskimi istotnym warunkiem wstępnym integracji gospodarczej Polski ze Wspólnotami jest zbliżenie przyszłego i istniejącego ustawodawstwa polskiego do ustawodawstwa wspólnotowego.
  Do najistotniejszych dziedzin, których dotyczyć musi zbliżenie przepisów prawnych polskich i wspólnotowych są dziedziny związane z gospodarką:

• zasady prowadzenia działalności gospodarczej,

• zasady funkcjonowania i powstawania spółek, spółdzielni i przedsiębiorstw publicznych,

• zasady postępowania upadłościowego,

• zasady funkcjonowania i powstawania banków i zakładów ubezpieczeń,

• zasady świadczenia usług finansowych,

• zasady dotyczące rachunkowości i kwestii podatkowych,

• zasady ochrony własności intelektualnej,

• zasady ochrony przed nieuczciwą konkurencją,

• prawo antymonopolowe,

• prawo celne,

• prawo transportowe i telekomunikacyjne,

• zasady ochrony praw konsumenta,

• zasady ochrony środowiska.

Prawo europejskie - czy prawo Wspólnot Europejskich?

O prawie europejskim możemy mówić w dwóch ujęciach.
Prawo europejskie w ujęciu szerokim obejmuje prawa wszystkich zachodnioeuropejskich organizacji międzynarodowych.
Prawo europejskie w ujęciu wąskim oznacza prawo Wspólnot Europejskich:
prawo Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali,
prawo Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej (obecnie Wspólnota Europejska),
prawo Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej (prawo wspólnotowe).
Acquis communautaire
Porządek prawny UE
Zasady prawne
Orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości i Sądu Pierwszej Instancji
Procedury decyzyjne
Rodzaje procedur
Instytucje uczestniczące w podejmowaniu decyzji
Podstawowe swobody
Harmonizacja prawa

Acquis communautaire - dorobek prawny Wspólnot Europejskich
Zasada poszanowania tego dorobku została podkreślona w postanowieniach traktatu z Maastricht. Każde nowo przyjęte w poczet członków Unii Europejskiej państwo musi bezwzględnie i w całości tą zasadę zaakceptować. Również Polska, z chwilą przystąpienia do Unii Europejskiej, musi przyjąć acquis communautaire w całości.
Traktat z Maastricht o Unii Europejskiej nie stworzył odrębnego systemu prawnego, jak i nie powołał (poza wyjątkami) nowych instytucji dla realizacji wyznaczonych dla Unii zadań. Traktat zaadaptował dla swych potrzeb funkcjonujący dotychczas we Wspólnotach system instytucjonalny i prawny.
Tytuł I art. C Traktatu o Unii Europejskiej stanowi:
"Unia ma do swojej dyspozycji jednolite ramy instytucjonalne, zapewniające konsekwencje i ciągłość działań podejmowanych dla osiągnięcia jej celów, z jednoczesnym poszanowaniem i w oparciu o dorobek Wspólnoty (acquis communautaire)..."
Nadrzędność prawa wspólnotowego (europejskiego) stanowi o istocie Wspólnot Europejskich i umożliwia realizację ich celów.
Zasada prymatu prawa wspólnotowego (europejskiego) nad prawem państw członkowskich nie została w traktatach sformułowana wprost. W praktyce zasada ta funkcjonuje. Określa wzajemne stosunki państw członkowskich i organów wspólnotowych. Jej rangę wzmocniło także odpowiednie orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości.

Procedury decyzyjne
Procedura podejmowania decyzji we Wspólnotach Europejskich przebiega odrębnie w każdej z trzech Wspólnot. Traktat o Unii Europejskiej wprowadził w tym zakresie istotne zmiany jedynie w stosunku do Wspólnoty Europejskiej (dawnej EWG), zaś w pozostałych dwóch wspólnotach proces podejmowania decyzji nie zmienił się w porównaniu z wcześniejszymi zapisami.
Procedura podejmowania decyzji we Wspólnotach Europejskich przebiega wieloetapowo i wielopłaszczyznowo - zarówno na poziomie Wspólnot, jak i na poziomach krajowych państw członkowskich.
Mechanizmy podejmowania decyzji najistotniejszą rolę odgrywają w praktyce procedury podejmowania decyzji we Wspólnocie Europejskiej, jako organizacji o najszerszym przedmiotowo zasięgu.
Jakie występują rodzaje procedur?
Jakie instytucje uczestnicząw podejmowaniu decyzji?

Podstawowe swobody
Postanowienia Traktatu Rzymskiego (z wyjątkiem swobody przepływu kapitału) obowiązują w znacznej mierze bezpośrednio, wyłączając działanie stojącego z nimi w sprzeczności prawa krajowego poszczególnych państw członkowskich.
Podstawowe swobody są elementem "Wspólnego rynku" i ich urzeczywistnienie jest wiążącym celem działań Wspólnoty (art. 2 oraz art. 7a ust. 2 TR).
Zgodnie z tymi postanowieniami Wspólnota dąży do:

• całkowitego zniesienia wewnątrz wspólnotowych kontroli granicznych - usunięcie barier materialnych tzn. kontroli osobowych na granicach

• całkowitego zniesienia tzw. barier technicznych - odmiennych regulacji poszczególnych państw członkowskich dotyczących produkcji i umieszczania towarów na rynkach oraz świadczenia usług

• całkowitego zniesienia barier fiskalnych - zwrot podatków pośrednich przy eksporcie z kraju pochodzenia i ściąganie ich przy imporcie przez kraj docelowy

Podstawowe swobody są urzeczywistniane dla stworzenia stanu, w którym towary i usługi - jeśli odpowiadają wymaganiom stawianym przez należący do UE kraj pochodzenia (zasada kraju pochodzenia) - mogą być oferowane we wszystkich pozostałych państwach członkowskich.
Traktat Rzymski o Wspólnocie Europejskiej przewiduje cztery podstawowe swobody:

1. swobodny przepływ towarów (art. 9 - art. 37 TR),

2. swobodny przepływ osób:

• swoboda przepływu pracowników ( art. 48 - art. 51 T.R.),

• swoboda prowadzenia działalności gospodarczej (art. 52 - art. 58 T.R.),

3. swobodny przepływ usług (art. 59 - art. 66 TR),

4. swobodny przepływ kapitału i płatności (art. 73a - 73g TR). Swobodny przepływ płatności określany jest jako pomocnicza lub piąta swoboda Wspólnoty.

Porządek prawny UE
Na porządek prawny Unii Europejskiej składają się:

• Pierwotne źródła europejskiego prawa wspólnotowego (tzw. prawo pierwotne - primary law, droit primaire, primares Recht)

• Pochodne źródła europejskiego prawa wspólnotowego (tzw. prawo pochodne - secondary law, droit derive, sekundares Recht)

• Umowy międzynarodowe z państwami trzecimi i organizacjami międzynarodowymi

• Umowy zawierane między państwami członkowskimi UE

Pierwotne źródła europejskiego prawa wspólnotowego (tzw. prawo pierwotne - primary law, droit primaire, primares Recht)
Prawo pierwotne - to prawo wspólnotowe ustanawiane bezpośrednio przez państwa członkowskie, konstytuujące Wspólnoty. Pierwotne prawo wspólnotowe znajduje się na szczycie systemu prawnego WE.
Katalog źródeł pierwotnego prawa wspólnotowego obejmuje następujące akty prawne Wspólnoty:

a. Traktat założycielski, ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali, Paryż 1951,
b. Traktat założycielski, ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej, Rzym 1957,
c. Traktat założycielski, ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą (obecnie Wspólnota Europejska), Rzym 1957,
d. Przyjęte przez państwa członkowskie protokoły i oświadczenia załączone do traktatów założycielskich,
e. Dalsze zmiany traktatów założycielskich (traktaty uzupełniające i rewidujące), szczególnie poprzez Traktat o ustanowieniu wspólnych organów, 1965
f. Traktaty o przystąpieniu nowych państw członkowskich do Wspólnoty (Danii, Irlandii, Wielkiej Brytanii z dniem 1 stycznia 1973 r., Grecji z dniem 1 stycznia 1981 r., Hiszpanii i Portugalii z dniem 1 stycznia 1986 r., Austrii, Finlandii i Szwecji z dniem 1 stycznia 1995 r.)
g. Jednolity Akt Europejski, zmieniający i uzupełniający traktaty o utworzeniu EWG, EWWiS i EURATOM -u, 1986,
h. Traktat o Unii Europejskiej, Maastricht, 1992, i. Traktat, Amsterdam, 1999

Pochodne źródła europejskiego prawa wspólnotowego (tzw. prawo pochodne - secondary law, droit derive, sekundares Recht)

• Wspólnotowe prawo pochodne - to prawo stanowione przez poszczególne instytucje Wspólnot, oparte na kompetencji udzielonej w pierwotnym prawie wspólnotowym (Wspólnoty ustanowiły instytucje przyznając im władzę prawodawczą i administracyjną).
  

• Katalog aktów prawnych, którymi mogą posługiwać się organy Wspólnot zawarty został w art. 189 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską (obowiązuje także dla EURATOM - u) oraz w art. 14 Traktatu ustanawiającego EWWiS.
  

• Katalog ten zawiera określone rodzaje aktów prawnych - rozporządzenia, dyrektywy, decyzje, zalecenia i opinie - którymi mogą się posługiwać Rada i Komisja. Każda z kategorii aktów prawnych wydawanych przez organy Wspólnot pozwala na osiągnięcie określonych celów. Akty te różnią się charakterem, mocą obowiązującą, sposobem uchwalenia i służą realizacji różnych zadań.
  

• Organy Wspólnot (Rada Unii Europejskiej i Komisja Europejska) są w wydawaniu aktów prawnych związane postanowieniami traktatów założycielskich, przewidujących dla każdego rodzaju sprawy wydanie konkretnego aktu prawnego.

Rodzaje aktów prawnych Wspólnot na podstawie Traktatów Rzymskich i Paryskiego:

TRAKTAT ZAŁOŻYCIELSKI	EWWIS - art. 14	EWG - art. 189	EURATOM - art. 161
	DECYZJA (ogólna)	ROZPORZĄDZENIE	ROZPORZĄDZENIE
	ZALECENIE	DYREKTYWA	DYREKTYWA
	DECYZJA (indywidualna)	DECYZJA	DECYZJA
	OPINIA	ZALECENIE	ZALECENIE
		OPINIA	OPINIA

Wspólnoty realizują swe cele traktatowe wydając następujące akty prawne:
a. rozporządzenia,
b. dyrektywy,
c. decyzje,
d. zalecenia,
e. opinie.

a. ROZPORZĄDZENIE (regulation, reglement, Verordnung):

• rozporządzenie jest wydawane wówczas, gdy wymagane jest scentralizowane zarządzanie Wspólnotami;

• rozporządzenie zawiera normy prawne powszechnie obowiązujące;

• rozporządzenie jest regulacją generalną i abstrakcyjną;

• adresatami rozporządzeń są zarówno państwa członkowskie jak i obywatele;

• rozporządzenie jest wiążące we wszystkich swoich częściach (różni się tym od dyrektywy, która jest wiążąca tylko cd. celu);

• rozporządzenie obowiązuje bezpośrednio we wszystkich państwach członkowskich i nie wymaga wewnątrzpaństwowego aktu transformacji;

• wszystkie obowiązujące normy prawne organów wspólnotowych (rozporządzenia, dyrektywy i decyzje) muszą zawierać uzasadnienie, podawać, na czyich propozycjach się opierają i jakich zasięgnięto opinii obligatoryjnych. Brak takich zapisów może być przyczyną unieważnienia aktu prawnego z powodu naruszenia istotnych przepisów formalnych;

• rozporządzenie musi być opublikowane w Dzienniku Urzędowym Wspólnot Europejskich i nie wymaga ogłoszenia zgodnie z przepisami prawa krajowego;

• wchodzi w życie z reguły 15 dni po publikacji ( o ile ich ostatni artykuł nie określa daty wejścia w życie, obowiązują od 20 dnia po ich opublikowaniu).

b. DYREKTYWA (directive, directive, Richtline):

• dyrektywa jest wydawana wówczas, gdy istnieje możliwość użycia łagodniejszego instrumentu niż rozporządzenie, by osiągnąć w określonym czasie jakiś cel integracyjny;

• dyrektywy wydawane są najczęściej w sytuacji harmonizacji prawa;

• dyrektywa ma charakter wiążący, ale nie ma charakteru normatywnego;

• dyrektywa wiąże tylko cd. celu dla każdego państwa członkowskiego, do którego jest skierowana;

• 
  dyrektywa nie zawiera norm prawnych, wymaga jedynie, aby adresaci podjęli konieczne środki do osiągnięcia określonego w dyrektywie celu (obowiązuje wyłącznie adresatów);

• adresatami dyrektyw są wyłącznie państwa członkowskie, które zobowiązane są do wydania w określonym terminie przepisów krajowych odpowiadających treści dyrektywy;

• państwu członkowskiemu pozostaje możliwość wyboru charakteru aktu prawnego, wydawanego w celu wykonania dyrektywy - może on mieć charakter normatywny i administracyjny ("wybór formy i metod");

• dyrektywy wchodzą w życie po implementacji przez państwa członkowskie;

• po realizacji dyrektywy (prawidłowej i całkowitej) władze państwowe powinny dokonywać wykładni przepisów krajowych w jej świetle;

• w dyrektywach zwykle ustala się termin, w ciągu którego państwa członkowskie muszą przedsięwziąć niezbędne środki do ich realizacji;

• kontrola wykonywania postanowień dyrektyw należy do Komisji Europejskiej, która może skierować skargę do Trybunału Sprawiedliwości (jeśli stwierdzi, że państwo, do którego dyrektywa została skierowana nie realizuje jej) oraz do sądów poszczególnych państw członkowskich;

• dyrektywy nie są jednorodną grupą aktów prawnych - wyróżnia się dyrektywy koordynacyjne i harmonizacyjne (zbliżające ustawodawstwa poszczególnych państw członkowskich);

• wszystkie obowiązujące normy prawne organów wspólnotowych (rozporządzenia, dyrektywy i decyzje) muszą zawierać uzasadnienie, podawać, na czyich propozycjach się opierają i jakich zasięgnięto opinii obligatoryjnych. Brak takich zapisów może być przyczyną unieważnienia aktu prawnego z powodu naruszenia istotnych przepisów formalnych;

• dyrektywy, które są skierowane do wszystkich państw członkowskich i dyrektywy wydane w procedurze z art.189b Traktatu Rzymskiego muszą zostać opublikowane w Dzienniku Urzędowym Wspólnoty. Nie muszą być publikowane dyrektywy skierowane do pojedynczych państw członkowskich

c. DECYZJA (decision, decision, Entscheidung):

• decyzje służą często do rozstrzygania różnego rodzaju kwestii związanych z funkcjonowaniem wspólnego rynku rolnego, a także z harmonizacją innych sektorów polityki gospodarczej;

• decyzje mają charakter konkretny i indywidualny;

• decyzje nie mają cech prawotwórczych;

• decyzje obejmują we wszystkich swoich częściach tylko tych, do których są skierowane;

• adresatami decyzji mogą być państwa członkowskie lub osoby fizyczne i prawne. Rada Unii Europejskiej kieruje swe decyzje do państw członkowskich, a Komisja Europejska także do osób fizycznych i prawnych;

• decyzje obowiązują bezpośrednio w państwach członkowskich i wobec adresata indywidualnego;

• wszystkie obowiązujące normy prawne organów wspólnotowych (rozporządzenia, dyrektywy i decyzje) muszą zawierać uzasadnienie, podawać, na czyich propozycjach się opierają i jakich zasięgnięto opinii obligatoryjnych. Brak takich zapisów może być przyczyną unieważnienia aktu prawnego z powodu naruszenia istotnych przepisów formalnych;

• decyzje wchodzą w życie po dostarczeniu ich adresatowi (decyzje podejmowane w pojedynczych przypadkach) lub (w innych przypadkach) po obowiązkowym opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym Wspólnot;

• decyzje nakładające na adresatów (osoby fizyczne i prawne) określone obowiązki stanowią tytuł egzekucyjny (wykonywane są zgodnie z procedurą kraju członkowskiego, którego obywatelem jest osoba fizyczna lub na terenie którego ma siedzibę osoba prawna ).

d. ZALECENIA (recommendation, recommandation, Empfehlung ):

• zalecenia są formą wyrażenia stanowiska przez organy Wspólnot oraz proponowania lub formułowania pewnych postulatów, co do zachowania się adresatów tych aktów;

• zalecenia nie posiadają mocy prawnie wiążącej, ich realizacja z prawnego punktu widzenia zależy od uznania adresatów;

• zalecenia są instrumentem oddziaływania na Wspólnoty i na ich państwa członkowskie w procesie realizacji zadań wytyczonych przez traktaty założycielskie;

• zalecenia są głównie wprowadzane w sprawach, dla których nie można wprowadzić ustawodawstwa wspólnotowego;

• zalecenie nie są uchwalane w drodze procedury ustawodawczej obowiązującej dla rozporządzeń i dyrektyw;

• adresatami zaleceń mogą być państwa członkowskie WE, osoby prawne i fizyczne ich prawa wewnętrznego oraz inne organa Wspólnot;

• w praktyce zalecenia są najczęściej adresowane do państw członkowskich;

e. OPINIE (......, avis, Stellungnahme):

• opinie nie posiadają mocy prawnie wiążącej;

• opinie są formą wyrażenia stanowiska przez organy Wspólnot, do którego adresaci nie mają obowiązku się stosować, którego realizacja z prawnego punktu widzenia zależy od uznania adresatów;

• opinie są instrumentem oddziaływania na Wspólnoty i na ich państwa członkowskie w procesie realizacji zadań wytyczonych przez traktaty założycielskie;

• 
  opinie nie są uchwalane w drodze procedury ustawodawczej obowiązującej dla rozporządzeń i dyrektyw;

• brak opinii jest istotnym naruszeniem procedury decyzyjnej;

• adresatami opinii mogą być państwa członkowskie WE, osoby prawne i fizyczne ich prawa wewnętrznego oraz inne organa Wspólnot.

• wśród opinii można wyróżnić: tzw. opinie umotywowane - formułowane przez Komisję w celu skierowania do państwa naruszającego prawo wspólnotowe; opinie zwykłe - prezentujące określone poglądy i zawierające informacje ( opinie wydawane przez Parlament i inne gremia wspólnotowe);

• opinia jest środkiem prawnym, który najczęściej jest stosowany w postępowaniu wewnętrznym - między organami Wspólnot.

Tabela - moc wiążąca aktów prawnych WE

	ADRESAT	MOC WIĄŻĄCA	TERMIN WEJŚCIA W ŻYCIE
ROZPORZĄDZENIE	państwa członkowskie i osoby fizyczne i prawne	obowiązuje we wszystkich częściach	z reguły 15 dni po publikacji
DYREKTYWA	tylko państwa członkowskie	obowiązuje tylko cd. Celów	po implementacji przez państwa członkowskie
DECYZJA	poszczególne państwa członkowskie lub osoby fizyczne i prawne	obowiązuje we wszystkich częściach	Po dostarczeniu lub opublikowaniu
ZALECENIE	organy Wspólnoty, państwa członkowskie lub osoby fizyczne i prawne	Brak	-
OPINIA	organy Wspólnoty lub państwa członkowskie	Brak	-

Umowy międzynarodowe z państwami trzecimi i organizacjami międzynarodowymi

Wspólnoty mają podmiotowość prawnomiędzynarodową i mogą być stronami umów prawnomiędzynarodowych (procedurę zawierania umów określa art. 228 TR oraz art. 206 Traktatu o EURATOMI-e).
Podstawowe znaczenie w tej grupie źródeł prawa mają układy o stowarzyszeniu. Ustanawiają one specjalny rodzaj więzi między Wspólnotami a krajem, który nie jest ich członkiem.
Wśród układów o stowarzyszeniu należy wyróżnić:
umowy zawierane dla podtrzymywania więzi, jakie łączą niektóre państwa członkowskie z państwami trzecimi (np. związki między krajami, byłymi metropoliami a ich byłymi terytoriami zależnymi);
umowy przygotowujące do członkostwa we Wspólnotach oraz do utworzenia unii celnej, np. układy z Grecją i Turcją;
układy ustanawiające stowarzyszenia z krajami Europy Środkowej (układy europejskie) - posiadają specjalny charakter, a ich treść poszerzona jest o elementy dialogu politycznego. Właśnie włączenie postanowień o dialogu politycznym odróżnia układy europejskie od wcześniejszych schematów umów stowarzyszeniowych, które kładły nacisk na sprawy gospodarcze i społeczne. Celem układów europejskich jest między innymi przygotowanie krajów Europy Środkowej do przyszłego członkostwa w Unii Europejskiej.
Do tej grupy źródeł prawa wspólnotowego zaliczane są także układy o współpracy, zawierane w celu intensyfikacji i nadania ram prawnych współpracy gospodarczej

Umowy zawierane między państwami członkowskimi UE
Są to porozumienia między państwami członkowskimi zawierane wówczas, gdy instytucje Wspólnot nie mają kompetencji do prawnego regulowania niektórych kwestii ściśle związanych z działalnością Wspólnot i wymagających takiej regulacji;
Do tej kategorii umów zaliczają się m.in. umowy zmierzające do wyeliminowania niedogodności wynikających z terytorialnego ograniczenia ustawodawstw poszczególnych państw członkowskich oraz do ustanowienia norm prawnych, które miałyby zastosowanie na terytorium Wspólnot;
Umowy te dotyczą przede wszystkim:
międzynarodowego prawa prywatnego,
uznawania i wykonywania wyroków w sprawach cywilnych.

Zasady prawne
Pisane prawo wspólnotowe nie zawiera katalogu praw podstawowych ani ogólnego prawa postępowania administracyjnego.
Porządek prawny Wspólnot został, oprócz pisanych źródeł prawa wspólnotowego, uzupełniony również o niepisaneźródła tego prawa - prawo zwyczajowe i podstawowe zasady prawne przestrzegane przez wszystkie systemy prawne.
Ogólne zasady prawa są formułowane w procesie orzecznictwa Trybunału Wspólnot i służą do rozwiązywania problemów z zakresu prawa wspólnotowego.
Do najważniejszych wypracowanych dotychczas przez Trybunał ogólnych zasad prawa europejskiego należą:
zasada dobrej wiary,
zasada posłuszeństwa prawu,
zasada zgodności z prawem aktów o charakterze administracyjnym,
zasada zakazu dyskryminacji,
zasada jednakowego traktowania,
zasada proporcjonalności,
prawo do obrony,
podstawowe prawa człowieka,
zasada subsydiarności - jedna z najważniejszych zasad prawa wspólnotowego (wynikająca z JAE), zgodnie z którą - w odniesieniu do spraw, które nie podlegają wyłącznej kompetencji Wspólnoty, podejmuje ona działania tylko wówczas i tylko w takim zakresie, gdy cele proponowanych działań nie mogą być skutecznie osiągnięte przez państwa członkowskie a z uwagi na skalę lub skutki proponowanych działań najlepiej zostaną osiągnięte przez Wspólnotę.

Orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości i Sądu Pierwszej Instancji
Porządek prawny Wspólnot jest stale wzbogacany o orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości i Sądu Pierwszej Instancji, które dokonując interpretacji prawa wspólnotowego (europejskiego) przyczyniają się do rozwoju acquis communautaire;
Kompetencje Trybunału nie upoważniają go do aktywnego uczestnictwa w procesach podejmowania decyzji, pozwalają mu jednakże wywierać istotny wpływ na kształt i działanie mechanizmu podejmowania decyzji we Wspólnotach.
Trybunał nie tylko interpretuje przepisy, ustanowione przez inne organy wspólnotowe (Rada i Komisja), ale także kreuje prawo. Wśród uprawnień Trybunału można wyróżnić: rozstrzyganie sporów, wydawanie opinii w trybie art. 228 pkt. 6 Traktatu Rzymskiego oraz udzielanie odpowiedzi na pytania sądów krajowych.

• porządek prawny Wspólnot jest stale wzbogacany o orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości i Sądu Pierwszej Instancji, które dokonując interpretacji prawa wspólnotowego (europejskiego) przyczyniają się do rozwoju acquis communautaire;

• kompetencje Trybunału nie upoważniają go do aktywnego uczestnictwa w procesach podejmowania decyzji, pozwalają mu jednakże wywierać istotny wpływ na kształt i działanie mechanizmu podejmowania decyzji we Wspólnotach.

Trybunał nie tylko interpretuje przepisy, ustanowione przez inne organy wspólnotowe (Rada i Komisja), ale także kreuje prawo. Wśród uprawnień Trybunału można wyróżnić: rozstrzyganie sporów, wydawanie opinii w trybie art. 228 pkt. 6 Traktatu Rzymskiego oraz udzielanie odpowiedzi na pytania sądów krajowych.

Rodzaje procedur
Normy kompetencyjne Wspólnot wyznaczają tryb powstawania aktu prawnego. Z reguły Rada podejmuje decyzję na wniosek Komisji, zaś Parlamentowi, Komitetowi Ekonomiczno-Społecznemu i innym komitetom przysługuje prawo do współdziałania. Od momentu wejścia w życie Jednolitego Aktu Europejskiego, istnieje kilka trybów postępowania przy wydawaniu wiążących aktów prawnych od strony uczestnictwa w procedurach decyzyjnych Parlamentu Europejskiego. Jeśli zgodnie z normą kompetencyjną Rada decyduje po zasięgnięciu opinii Parlamentu - zastosowanie znajduje procedura tradycyjna, jeśli natomiast Rada podejmuje decyzje we współpracy z Parlamentem - zastosowanie znajduje procedura współpracy (art. 189 c) albo procedura uzgodnieniowa (art. 189 b).
Zgodnie z postanowieniami zawartymi w Traktacie Rzymskim (art. 189 b i c) można wyróżnić cztery główne procedury podejmowania decyzji:
a. tradycyjna,
b. uzgodnieniowa (współdecydowania),
c. współpracy,
d. budżetowa.

Procedura tradycyjna
Procedura dotyczy wszystkich spraw nie objętych dyspozycjami art. 189 b i 189 c Traktatu Rzymskiego.
Inicjatywa legislacyjna przysługuje w tej procedurze Komisji. Komisja przesyła projekt do zaopiniowania Parlamentowi (w przypadkach przewidzianych w Traktacie Rzymskim także Komitetowi Ekonomiczno-Społecznemu lub Komitetowi Regionów). Adresatem wniosku Komisji jest Rada, która przekazuje projekt do określonej grupy roboczej Komitetu Stałych Przedstwicieli COREPER (tam zapada decyzja o umieszczeniu projektu w agendzie "A" lub "B" porządku obrad). Ostatecznie decyzję podejmuje Rada Unii Europejskiej uwzględniając propozycje Komisji;

Procedura uzgodnieniowa (współdecydowania)
Procedura ta wynika z art. 189 b Traktatu Rzymskiego i dotyczy wszystkich spraw dla których w Traktacie Rzymskim zastrzeżono jej zastosowanie;
Procedura ta znajduje zastosowanie między innymi w następujących sytuacjach:
- wprowadzanie w życie ogólnego programu lub uzgodnionych posunięć danego etapu realizacji swobody prowadzenia działalności gospodarczej;
- podejmowanie działań określonych w Tytule IX: Kultura;
- podejmowanie działań określonych w Tytule X: Ochrona zdrowia;
- podejmowania działań określonych w Tytule XI: Ochrona Konsumenta;
- przyjmowania wytycznych dotyczących celów określonych w Tytule XII: Sieci Transeuropejskie;
- przyjmowanie wieloletnich programów ramowych w sprawach określonych w Tytule XV: Badanie i rozwój techniczny.
Inicjatywa legislacyjna w tej procedurze przysługuje Komisji. Zasadą podstawową procedury jest uzgodnienie projektu aktu, przedkładanego przez Komisję Parlamentowi i Radzie - przez obie te instytucje, przy aktywnym współuczestnictwie Komisji Europejskiej. W procedurze tej istniej możliwość zwołania posiedzenia Komitetu Pojednawczego (np. jeśli Parlament Europejski nie zgadza się ze stanowiskiem Rady). W procedurze uzgodnieniowej Parlament Europejski, po wyczerpaniu odpowiednich procedur ma w efekcie końcowym możliwość odrzucenia propozycji aktu prawnego.

Procedura współpracy
Procedura ta wynika z art. 189 c Traktatu Rzymskiego i znajduje zastosowanie w enumeratywnie wyliczonych sprawach:
- określenia środków niezbędnych do wprowadzania swobody przepływu towarów;
- regulacji w zakresie ujednolicenia postępowania wobec cudzoziemców;
- regulacji w zakresie ujednolicenia warunków bezpieczeństwa i zdrowia pracowników;
- określenia zasad uczestnictwa przedsiębiorstw i ośrodków badawczych w realizacji programu ramowego w dziedzinie badań i rozwoju technicznego;
- działań potrzebnych dla poprawy stanu, m.in. środowiska naturalnego;
- określenia środków niezbędnych dla osiągnięcia celów w zakresie rozwoju gospodarczo - społecznego państw członkowskich.
Procedura współpracy oparta jest na systemie dwukrotnego czytania projektów aktów prawnych. Jest ona bardziej skomplikowana niż procedura tradycyjna i zapewnia większy udział Parlamentowi. Zmiany dokonane w Traktacie o Unii Europejskiej zdemokratyzowały procesy decyzyjne, jednak nadal decyzje ostateczne pozostawiono Radzie Unii.

Procedura Budżetowa
Procedura ta wynika z art. 203 Traktatu o Wspólnocie Europejskiej. Została ona wyodrębniona w Traktacie Rzymskim ze względu na swój szczególny charakter, tryb oraz ścisłe określenia terminów wyrażania opinii na temat projektu budżetu przez poszczególne instytucje wspólnotowe.
W procedurze tej nadano Parlamentowi uprawnienie do odrzucenia projektu budżetu - demokratyczna kontrola nad wspólnymi wydatkami Unii i możliwość wywierania wpływu na kierunki działalności Rady i Komisji, które w procesie decyzyjnym odgrywają rolę pierwszoplanową.

Instytucje uczestniczące w podejmowaniu decyzji

Głównymi instytucjami uczestniczącymi w procedurach podejmowania decyzji przez Unię Europejską są:
Rada Unii Europejskiej, wraz ze współpracującym z nią Komitetem Stałych Przedstawicieli (COREPER);
Parlament Europejski;
Komisja Europejska.
W różnych fazach tego procesu udział biorą również w charakterze opiniodawczo - doradczym inne instytucje (w zakresie swoich kompetencji). Inne instytucje uczestniczące w procesie podejmowania decyzji możemy podzielić na instytucje bezpośrednio i pośrednio uczestniczące w procesach decyzyjnych.

Bezpośrednio uczestniczące w procesach decyzyjnych to:
Komitet Ekonomiczno - Społeczny (we Wspólnocie Europejskiej i EURATOMI-e);
Komitet Regionów (we Wspólnocie Europejskiej);
Komitet Konsultacyjny (w EWWiS).
Są to instytucje, których istnienie wynika wprost z postanowień traktatowych lub są one powoływane przez Radę Unii Europejskiej, zgodnie z potrzebami Wspólnot w odpowiednim trybie prawnym (tak powołano Komitet Stałych Przedstawicieli -COREPER, Komitety Zarządzające i Komitety Regulacyjne).
Zgodnie z traktatami założycielskimi Wspólnot funkcje tych komitetów określono jako wspierające i doradcze, współuczestniczą one w podejmowaniu decyzji i w większości rozpatrywanych spraw wydają swoją opinię, która nie ma jednakże charakteru wiążącego.
Brak obligatoryjnej opinii jest istotnym naruszeniem procedury decyzyjnej i może być przyczyną unieważnienia wydanego aktu prawnego.
W sytuacji gdy traktaty nie wymagają tego wprost Komitety mogą wydawać, w sprawach, które uznają za istotne, opinie z własnej inicjatywy.
Wśród instytucji uczestniczących pośrednio w procesie podejmowania decyzji możemy wymienić:

Europejski Bank Inwestycyjny;
Komitet Ekonomiczno-Finansowy (wcześniej Komitet Walutowy);
Europejski System Banków Centralnych,
Europejski Bank Centralny,
Komitet Koordynacyjny.
Instytucje te określone zostały w Traktacie Rzymskim (szczególnie po przyjęciu Traktatu o Unii Europejskiej), Traktat nie przewiduje ich bezpośredniego udziału w procesie decyzyjnym, jednak ze względu na ich specyfikę uczestniczą pośrednio w procesie decyzyjnym Unii Europejskiej.

Traktaty założycielskie
Dzisiejsza Unia Europejska, powołana Traktatem o Unii Europejskiej (zwanym Traktatem z Maastricht) jest kolejnym etapem w procesie integracji gospodarczej i politycznej państw europejskich.
więcej...
Do pierwotnego wspólnotowego dorobku prawnego zalicza się:

• Traktat założycielski Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali

• Traktaty założycielskie Wspólnoty Europejskiej (do roku 1992 - Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej)

• Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej

• tzw. Traktat fuzyjny

• Jednolity Akt Europejski

• Traktaty o Unii Europejskiej - Maastricht

• Traktat Amsterdamski

Istotne znaczenie dla funkcjonowania Unii Europejskiej ma także Umowa z Schengen, włączona, na mocy Traktatu Amsterdamskiego, do acquis communautaire Wspólnot Europejskich.
Wszystkie te dokumenty, będące umowami międzynarodowymi, stanowią swoistą "konstytucję materialną integracji europejskiej".

1

2

3

4

5

6

7

8

---