Przesłanki dopuszczalności wznowienia postępowania
Wznowienie postępowania jest instytucją procesową stwarzającą prawną możliwość ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia sprawy administracyjnej zakończonej decyzją ostateczną, jeżeli postępowanie, w którym ona zapadła, było dotknięte kwalifikowaną wadliwością procesową wyliczoną wyczerpująco w przepisach prawa procesowego.
Instytucja wznowienia postępowania ma charakter mieszany, bo występują w niej elementy charakterystyczne dla środka zaskarżenia decyzji, jej odwołalności i środka nadzoru. Wznowienie postępowania następuje z urzędu lub na żądanie strony (jako środek zaskarżenia).
Kpa i op opierają dopuszczalność wznowienia postępowania na 2 przesłankach: rozstrzygnięcie sprawy decyzją ostateczną i wystąpienie jednej z przesłanek występujących w art. 145§1 kpa a w postępowaniu podatkowym w art.240 § 1 op.
ostateczność decyzji administracyjnej - jako przesłanka dopuszczalności wznowienia postępowania jest uzasadniona niekonkurencyjnością środków zaskarżenia i dróg weryfikacji decyzji administracyjnej.
wyczerpujące wyliczenie podstaw w art.145 §1 kpa (art.240 § 1 op) - wznawia się postępowanie, jeżeli:
dowody, na których podstawie ustalono istotne dla sprawy okoliczności faktyczne, okazały się fałszywe - wznowienie na tej podstawie następuje wtedy, gdy występują łącznie 3 przesłanki:
w postępowaniu dowodowym prowadzonym w danej sprawie skorzystano z fałszywego dowodu (może polegać na przyjęciu fałszywych zeznań świadków, fałszywej opinii biegłego, na posłużeniu się podrobionym dokumentem itp.);
sfałszowanie dowodu musi być stwierdzone orzeczeniem sądu lub innego organu; (2 wyjątki od tej zasady: 1 - sfałszowanie dowodu jest oczywiste, a wznowienie postępowania jest nieodzowne z wyższych racji, tzn. gdy w ten sposób uniknie się niebezpieczeństwa dla zdrowia lub życia ludzkiego albo zapobiegnie się poważnej szkodzie dla interesu społecznego; 2 - gdy postępowanie przed sądem lub innym organem nie może być wszczęte wskutek przedawnienia lub innych prawnie określonych przyczyn, np.: abolicja, amnestia);
fałszywy dowód był podstawą ustalenia okoliczności faktycznych istotnych w danej sprawie.- chodzi o fakty dotyczące bezpośrednio danej sprawy będącej przedmiotem postępowania i mają znaczenie prawne dla jej rozstrzygnięcia.
wydanie decyzji w wyniku przestępstwa - pojęcie przestępstwa obejmuje wszelkie przestępstwa, a zatem wszelkie przestępstwa przeciwko wymiarowi sprawiedliwości i przestępstwa przeciwko wiarygodności dokumentów. Wznowienie postępowania na tej podstawie jest dopuszczalne, jeżeli łącznie zostaną spełnione 3 przesłanki:
musi mieć miejsce fakt popełnienia przestępstwa,
fakt popełnienia przestępstwa jest stwierdzony prawomocnym orzeczeniem sądu lub innego organu (wyjątki są identyczne jak wyżej),
pomiędzy wydaniem decyzji a popełnieniem przestępstwa istnieje związek przyczynowy -
strona bez własnej winy nie brała udziału w postępowaniu - ta podstawa opiera się na 2 przesłankach:
nie branie udziału strony w postępowaniu - obejmuje zarówno przypadki, gdy strona w ogóle nie brała udziału w postępowaniu, jak również i te, gdy nie brała ona udziału w istotnych czynnościach przygotowawczych. Przez udział w postępowaniu należy rozumieć udział stron w całym ciągu czynności przygotowawczych postępowania administracyjnego, prowadzonych przez organ administrujący.
brak winy strony - będzie to miało miejsce wtedy, gdy nie dopuszczono strony do uczestnictwa w postępowaniu bądź wprawdzie stronę prawidłowo zawiadomiono o wszczęciu postępowania i jego czynnościach, ale nie mogła ona wziąć udziału w nich z powodu przeszkód nie do przezwyciężenia. Jeżeli zaś prawidłowo zawiadomiona strona zrezygnuje z udziału w postępowaniu, to nie ma ona podstaw do żądania wznowienia postępowania. Niedopuszczenie strony do uczestnictwa w postępowaniu będzie występować w 4 przypadkach:
gdy o wszczęciu postępowania na wniosek strony organ nie zawiadamia pozostałych stron i prowadzi postępowanie bez ich udziału,
gdy o wszczęciu postępowania z urzędu organ nie zawiadamia wszystkich stron w sprawie,
gdy organ zawiadamia strony o wszczęciu postępowania, ale następnie nie wzywa ich do udziału w czynnościach przygotowawczych albo wbrew przepisom prawa nie zapewnia im aktywnego udziału w postępowaniu,
gdy organ I instancji nie zawiadamia którejś ze stron o wniesieniu odwołania przez pozostałe strony (podmiotach na prawach stron) i postępowanie odwoławcze toczy się bez udziału strony albo prowadzi się bez udziału strony postępowanie w którymś z trybów nadzwyczajnych.
ujawnienie istotnych dla sprawy nowych okoliczności faktycznych lub nowych dowodów, które istniały w dniu wydania decyzji, lecz nie były znane organowi ją wydającemu - na tej podstawie wznawia się postępowanie, gdy zostaną spełnione 3 przesłanki:
ujawnione okoliczności faktyczne lub dowody, istotne dla sprawy, są nowe - prze pojęcie nowych okoliczności faktycznych lub nowych dowodów należy rozumieć zarówno okoliczności lub dowody nowo odkryte, jak również po raz pierwszy zgłoszone przez stronę.
okoliczności faktyczne i dowody muszą istnieć w dniu wydania ostatecznej decyzji - jeżeli bowiem okoliczności faktyczne powstały po wydaniu ostatecznej decyzji, to dają one podstawę do wszczęcia postępowania w nowej sprawie, a nie będą podstawą wznowienia postępowania
nowe fakty i dowody nie były znane organowi wydającemu decyzję
wydanie decyzji bez uzyskania wymaganego prawem stanowiska innego organu - kpa nakłada na organach administrujących obowiązek współdziałania z innymi organami przy wydawaniu decyzji przez zasięganie ich opinii, dokonywanie uzgodnienia treści rozstrzygnięcia sprawy;
zagadnienie wstępne zostało rozstrzygnięte przez właściwy organ lub sąd odmiennie od oceny przyjętej przy wydaniu decyzji - w tzw. wyjątkowym trybie rozstrzygnięcia kwestii wstępnej organ administrujący nie zawiesza postępowania i sam rozstrzyga, więc jeżeli to rozstrzygnięcie jest odmienne od rozstrzygnięcia właściwego organu lub sądu (np. cywilnego), będzie to podstawą wznowienia postępowania. Takiej podstawy wznowienia postępowania nie wprowadza op.
decyzja została wydana w oparciu o inną decyzję lub orzeczenie sądu, które zostało następnie uchylone lub zmienione - istotą tej podstawy wznowienia postępowania jest to, że decyzja została oparta na rozstrzygnięciu kompetentnego w sprawie sądu lub innego organu, a rozstrzygnięcie to wchodziło w skład szeroko rozumianej podstawy prawnej. Uchylenie lub zmiana podstawy prawnej wywiera odpowiedni wpływ na moc obowiązującą decyzji i doprowadzić do rozpatrzenia sprawy w nowych warunkach prawnych.
Zgodnie z art.145a kpa można żądać wznowienia postępowania również w przypadku, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, umową międzynarodową lub ustawą na podstawie którego została wydana decyzja.