Metoda Majocha

Historia

Metoda została opracowana przez Stanisława Majocha na przełomie lat 50. i 60. XX w. w Stołecznym Centrum Rehabilitacji Schorzeń Narządu Ruchu w Konstancinie.

Początkowo metodę wykorzystywano głównie w terapii bocznych skrzywień kręgosłupa. Według autora, najważniejsze w zatrzymaniu progresji skrzywienia są: nauka nawyku utrzymywania prawidłowej postawy ciała oraz wzmacnianie gorsetu mięśniowego. Inne cechy metody to: rezygnacja z ćwiczeń asymetrycznych, przeprowadzanie korekcji biernej lub czynnej przed każdym ćwiczeniem oraz relatywnie duże obciążenia treningowe — bazujące głównie na ćwiczeniach o charakterze izometrycznym lub ćwiczeniach izotonicznych z oporem submaksymalnym. Często wykorzystywano też synergizmy mięśniowe. Z czasem, po zmodyfikowaniu niektórych ćwiczeń, metodą zaczęto się posługiwać w leczeniu choroby Scheuermanna oraz w celu zmniejszania dolegliwości bólowych dolnego odcinka kręgosłupa.

Badanie

Zgodnie z założeniem autora, w terapii wad postawy jednym z ważniejszych problemów jest takie przeprowadzenie badania początkowego, aby można było dokładnie ocenić stan kliniczny pacjenta oraz ustalić jego możliwości korekcyjne. Wykorzystując swe wieloletnie doświadczenia, Majoch opracował własny schemat postępowania diagnostycznego. Najważniejszymi jego częściami są pomiary:

- wzrostowo-wagowe: wysokość i ciężar ciała;

- długości względnych i bezwzględnych kończyn dolnych;

- obwodów klatki piersiowej i talii - zarówno w ustawieniu wdechowym jak i wydechowym;

- wartości krzywizn kręgosłupa w płaszczyźnie strzałkowej;

- garbu żebrowego i wału lędźwiowego oraz trójkątów talii;

- siły względnej i bezwzględnej mięśni brzucha i grzbietu - za pomocą ćwiczeń testowych;

- ustawienia łopatek, barków, kolców biodrowych przednich górnych;

- pionów - rzutowanych z C₇, TH₁, L₁,;

- zakresów ruchomości kręgosłupa w zgięciu i skłonie bocznym;

- testów: elongacyjnego i antygrawitacyjnego.

Diagnozę stanu pacjenta uzupełniały wyniki badania rtg, ocena siły innych grup mięśniowych z wykorzystaniem testu Lovetta, obrys klatki piersiowej, określenie pojemności życiowej płuc oraz badania hemodynamiczne krwi.

Opracowanie powyższych informacji umożliwiało zebranie dokładnych danych o: ruchomości klatki piersiowej i brzucha, lateralizacji tułowia, głębokości krzywizn w płaszczyźnie strzałkowej, wysokości garbu żebrowego i wału lędźwiowego, różnicach ustawienia symetrycznych punktów ciała, zakresie ruchomości kręgosłupa oraz sile mięśniowej.

Terapia

Bazując na wynikach badania, w tym zaś głównie na określeniu kątowej wielkości skrzywienia dokonywanej metodą Cobba, Majoch wyróżnił cztery grupy terapeutyczne:

- grupa I - kąt skrzywienia podstawowego do 30°;

- grupa II - kąt skrzywienia podstawowego pomiędzy 31° a 60°;

- grupa III - kąt skrzywienia podstawowego pomiędzy 61° a 90°;

- grupa IV - kąt skrzywienia podstawowego powyżej 91°.

Program ćwiczeń uzależniony był od stopnia skrzywienia kręgosłupa, i tak:

• I stopień - leczenie ograniczało się wyłącznie do ćwiczeń

• II stopień - leczenie obejmowało stosowanie gorsetu ortopedycznego lub korekcyjnego opatrunku gipsowego oraz ćwiczenia wykorzystujące synergizmy mięśniowe przy zastosowaniu dużych oporów

• III i IV stopień - (skoliozy operacyjne) - leczenie podzielono na 2 okresy:

1. postępowanie przedoperacyjne: wyciągi odwrotne, ćwiczenia oddechowe, ćwiczenia ogólnokondycyjne, redresje mięśni przykurczonych, wzmocnienie mięśni prostowników grzbietu,

2. postępowanie pooperacyjne obejmuje:

• ćwiczenia indywidualne, izometryczne, oddechowe

• ćwiczenia kondycyjne, podnoszące wydolność ogólną.

Ćwiczenia kondycyjne opierają się na wysiłkach dynamicznych, uzupełnione są programem sportowym w postaci:

• pływania stylem klasycznym na grzbiecie i na brzuchu,

• łucznictwa

• elementów gier ( w formie gry szkolnej )

• narciarstwa ( wycieczki terenowe ).

W programie ćwiczeń szczególne miejsce zajmuje korekcja postawy ciała, która jest ciągle kontrolowana zarówno przez terapeutę, współćwiczącego jak i przez samo dziecko (autokorekcja przed lustrem). Zwracano uwagę aby dziecko poruszając się lub stojąc utrzymywało łopatki złączone, wciągnięty brzuch, a brodę przyciągało do mostka.

Dzienne obciążenia treningowe, sięgające 4,5-5 godzin, zapożyczone zostały z treningu sportowego. Dobierany celowo ruch w terapii bocznych skrzywień uzupełnił trening odczuwania i utrzymywania skorygowanej postawy ciała, ze wszystkimi etapami reedukacji posturalnej. Według autora metody, dla uzyskania pożądanego efektu terapeutycznego należy na każdego pacjenta oddziaływać kompleksowo, unikając przy tym postępowania schematycznego, tylko i wyłącznie odtwórczego.

Testy ćwiczenia

Test ścienny polega na kolejno wykonywanych korekcjach odcinkowych z przyłożeniem oporu na odcinek szyjny (lub na szczyt kifozy piersiowej - w chorobie Scheuermanna). Miarą wytrenowania (poprawy wytrzymałości) był wzrastający czas utrzymania skorygowanej postawy.

Przydatne okazało się wprowadzenie przez twórcę metody również i innych ćwiczeń-testów. Stosowano je nie tylko w treningu siłowo - wytrzymałościowym, ale również w ocenie postępów tego treningu. Posłużenie się ćwiczeniami-testami, wykonywanymi w różnych pozycjach wyjścio­wych pozwalało na dokładne i szybkie wyznaczanie optymalnych obciążeń. Powyższe ćwiczenia określały zazwyczaj cztery stopnie wytrenowania. Każdy z nich, oprócz pierwszego, charakteryzował się wzrastającym obciążeniem zewnętrznym. Przejście na kolejny poziom następowało po pięciokrotnym uzyskaniu przez ćwiczącego maksymalnej ilości punktów przyznawanych w zależności od czasu wykonania ćwiczenia. Normy czasowe, różniące się w zależności od pozycji wyjściowej, przedstawia tabela.

Ilość punktów	Podpory	Zwisy
			1	30"	20"
			2	45"	30"
			3	1'	40"
			4	1'15''	50"
			5	1'30"	1'
			6	1'45"	1'10''
			7	2' 00"	1-20"
			8	2'15"	1'30"
			9	2'30"	1'40"
			10	2'45"	1'50"

Normy czasowe ćwiczeń-testów w zależności od pozycji wyjściowej (w minutach i sekundach) według Majocha.

Każde ćwiczenie wykonywane było w ciągu dnia trzykrotnie. Raz - dla sprawdzenia maksymalnych możliwości pacjenta, zaś po krótkiej przerwie -dwa razy po 70% czasu uzyskanego w pierwszej próbie dla zwiększenia wytrzymałości siłowej.

Trening utrzymywania prawidłowej postawy ciała w metodzie Majocha to nie tylko prosta korekcja bierna wykonywana przez terapeutę, ale to również wdrożenie (bodajże po raz pierwszy w historii polskiej fizjoterapii) sprzężenia zwrotnego. Jedną z wprowadzonych przez Majocha innowacji było zastosowanie „gorsetów przylepcowych”. Gorsety te. w przeciwieństwie do stosowanych wcześniej gorsetów Milwaukee czy EDF (elongacyjno-derotacyjno-fleksyjnych) nie wyłączały napięcia mięśni posturalnych, nie powodowały więc ich osłabienia. W okresie późniejszym gorsety przylepcowe zostały zastosowane przez terapeutów pracujących w Spokane Center w Waszyngtonie.

Przykłady zastosowania gorsetów przylepcowych według Majocha.

Inną formą wykorzystania sprzężenia zwrotnego było zastosowanie antygrawitacyjnego korektora postawy. Korektor umożliwiał kontrolę napięć mięśni utrzymujących spionizowaną postawę ciała. Miarą ich wytrenowania był czas wykonywania ćwiczenia, zaś każde odejście od postawy prawidłowej sygnalizowano dźwiękowo. Korektor ten dał początek wielu innym, stosowanym do chwili obecnej, bardziej skomplikowanym urządzeniom, pozwalającym na zwrotną kontrolę postawy ciała.

Majoch wykorzystał w swojej metodzie trening maksymalnych obciążeń, który pozwalał skrócić czas dziennych zajęć. Stosował też składowe wielu sportów (pływanie, piłka koszykowa i siatkowa, kolarstwo, kajakarstwo, łucznictwo)**. Zdaniem Majocha jednymi z najważniejszych ćwiczeń kształtujących układy: mięśniowy i oddechowy były ćwiczenia w wodzie. Odciążający wpływ środowiska wodnego, działanie ciśnienia oraz sił hydrostatycznych przy równoczesnej symetrycznej pracy obręczy barkowej i biodrowej (styl klasyczny, klasyczny na grzbiecie) prawidłowo kształtowały pracę nic tylko mięśni posturalnych. ale i mięśni wdechowych. Ponieważ w bocznych skrzywieniach kręgosłupa zaburzenia oddechowe mają najczęściej charakter restrykcyjny, dlatego w metodzie tej duży nacisk kładziono na ćwiczenia zwiększające pojemność życiową płuc. Był to podstawowy - według Majocha - cel stosowania ćwiczeń oddechowych. Zajęcia w wodzie (pływanie, nurkowanie, zabawy ruchowe), indywidualne ćwiczenia oddechowe polegające na przedmuchiwaniu płynów pomiędzy naczyniami (stosowane do dzisiaj) czy też oddech „kaskadowy" lub „piramidowy" to tylko wybrane przykłady kształtowania układu oddechowego.

Należy też wspomnieć o ćwiczeniach derotacyjnych. Majoch uważał, że rotacja kręgów na szczycie skrzywienia wraz z towarzyszącą temu deformacją klatki piersiowej występuje dopiero w 11° skrzywienia wg Cobba. Dlatego też najczęściej pomijał on ćwiczenia derotacyjne. Wyjątkiem od tej reguły była manualna korekcja deformacji klatki piersiowej wykonywana w klęku podpartym.

Ćwiczenie derotacyjne według Majocha.

W III i IV stopniu, a więc w przypadkach znacznych kątowo skrzywień, duży nacisk kładziono na przygotowanie do zabiegu operacyjnego, głównie poprzez rozciągnięcie skróconych elementów okołostawowych strony wklęsłej skrzywienia. W tym celu opracowano i stosowano w STOCERZE wyciąg grawitacyjny Majocha.

Polegał on na wykonaniu zwisu odwrotnego, w zawieszeniu na pasach biodrowych i kamaszkach, z zakładanym przez pętlę Glissona obciążeniem, dochodzącym do l/4 wagi ciała. Zastosowanie przed wyciągiem gorących kąpieli oraz parafinowania zwiększało efektywność wyciągu, trwającego do jednej godziny dziennie.

Pod koniec trzymiesięcznego (w okresie późniejszym sześciotygodniowego) pobytu w ośrodku dużo czasu poświęcano nauce zachowań profilaktycznych utrwalających uzyskaną korekcję. Obciążanie kręgosłupa jedynie osiowo - tornister na plecach, a nie teczka w ręce, częste przebywanie w pozycjach odciążających, unikanie sytuacji powodujących mikrourazy kręgosłupa oraz odpowiednio wykonywane ćwiczenia miały za zadanie zapobiegać progresji skrzywienia. Postulaty te nie utraciły do chwili obecnej nic ze swej aktualności.

Dodatkowo o kompleksowości metody świadczyć może kontynuowanie ćwiczeń w warunkach domowych. Dzieci ćwiczyły pod nadzorem swoich opiekunów przeszkolonych wcześniej przez pracowników ośrodka.

W latach następnych Stanisław Majoch, pracując w Thermalbad we Freiburgu. zmodyfikował część opracowanych przez siebie ćwiczeń i wzbogacił sposób postępowania o techniki korckcyjno-antylordotyczne, przydatne w leczeniu kręgozmyku (m.in. „pływanie na sucho", wyciąg hamakowy z dawkowanym obciążeniem, ćwiczenia siłowo-korekcyjne w klęku podpartym i w leżeniu tyłem oraz zastosowanie ortezy dynamicznej). Umożliwiło to usprawnianie pacjentów uskarżających się na dolegliwości bólowe dolnego odcinka kręgosłupa.

Wybrane elementy badania klinicznego według Majocha.

Test ścienny wg Majocha

Wybrane ćwiczenia-testy według Majocha.

Antygrawitacyjny korektor postawy według Majocha.

Wyciąg grawitacyjny według Majocha.

Ćwiczenia stosowane przez Majocha w przypadkach kręgozmyku.

---