Azot.1)AMONsaircz.amon(NH4)2SO4.20%N.sil.zakwasz.gleb2)SALETRZ-sal.wapń.Ca(NO3)2.20%N.fizjo.zasad.-sal.sod.NaNO3.15 %N.fiz.zasad3)SALETRZ-AMONOW-s.amonowaNH4NO3.34% N.słab.zakwasz.gleb-saletrzak.zwykłyNH4NO3+CaCO3.27%N.nie zakwasz.gleby-saletrzak.magnezowy NH4NO3+CaCO3+MgCO3 27%N.nie.zakwasz.gleby.4)AMIDOWE-mocznikCO(NH2)2.46% N.słab.zakwasz.gleb.5)PŁYNNE-RSM.roz.saletrz-moczn.30%N.
AMONOWY-niezasorb.przez.KS.czyPobrPrzezRoślUleg Nitryfikacji. NaGlebachOduż.pHulatnSięAmoniak.AZOTANOWY-łatwPobieral PrzezRślin.MozeUlegImmobilizacji. NieUlegaSorbcjiWymiennej Wglebie(PrzemieszczaSięDoWódGruntowych).WwarunkachBeztlenowychDochodziDoDenitryfikacji.Immobilizacja-właczenieAzotuMinera- lnegoZnaj dująegoSięDoBiomasyMikroorganizmówIzwPróchniczych Mineralizacja-polegNaRozkłZwOrganiczZnajdujSięWgleb DoSubstanc Mineral,WtymDoAzotuAmonow.PłynnaRów.MiedzImmobilizacjAmineralizac.-głowCzynnDecyJestWpro wadzDoGlebSubstanOrganicz Nitryli- kacja-procBiologUtleniańAzotAmonowDoAzotowWwarTlenowPrzez Bakterie.WarunOptym-T=25-30C.ph-lekkokwaśneDoObojętne.PowZak waszanieGleby.Nitr-ZmieniaPostaAzotuWglebie.Korzystna-Wyłacz WczasieZwiększPobierAzotuPrzezRoślin. 4 HN03 = 4 ↑N02 + 2 H2O + ↑O2ZasadyStsowaniaNawozówAzoto wych N.Amonowe.Saletrzano-amonoweAmidowe-Uniwers alne.N.Saletrzane-PoGłównie.Pobier. N.przez.Roś pobierają N.przez.syst.KorzZgleby Głów WformAmon (NH4+)i Azotan (NO3-).ObieFormN.są.równorzęd.WżywRoślin.Jednak o tym, któraFormaJestAktywPobierDecydWieleCzynn: gat. RoślinyStan Fizjolog.FormaN.nawozowego,Warunki gleb. i inne.ZnacznyWpływ NaPrzewagWpobieraniuJednejLubDrugFormyMaOdczynGleby.WwarunkachOdczynZbliżonDo obojętnegoLepszŹródłemJestN.amonowy. WrazZeWzrostem zakwaszeniaDoStanuGlebBardzoKwaśnychWzrasta intens. pobieraniaN-NO3-.ObaJonyPobieraneSąZglebyNaZasadzie wymiany, z wydzieleniem przez korzenie równoważnej ilości innych kationów lub anionów. Pobierając N-NH4+ roślina wydziela równoważną ilość jonu hydroniowego H3O+, natomiast pobierając N-NO3-, wydziela jony HCO3-, OH- lub inne aniony organiczne. Pobrany azot jest włączany w strukturę roślinnych związków organicznych. Przy czym jon azotanowy musi ulec wcześniejszej redukcji do amoniaku. Proces ten odbywa się przy nakładzie energii chemicznej zgromadzonej w ATP. Dlatego odżywianie formą azotanową może być mniej korzystne dla roślin, szczególnie przy bardzo dużych ilościach pobieranego azotu.Rośliny zdolne są również do pobierania azotu przez liście. Tę cechę wykorzystuje się często przy dolistnym dokarmianiu roślin azotem. Dolistnie stosuje się przede wszystkim nie mineralne związki azotu azotanowego lub amonowego, ale organiczny związek azotu - mocznik. Rośliny motylkowate, w odróżnieniu od większości roślin, zdolne są do wykorzystywania azotu asymilowanego przez symbiotyczne bakterie brodawkowe. W optymalnych warunkach po zakażeniu korzeni bakteriami azot asymilacyjny stanowi u tych roślin główne źródło tego składnika.Zawartość i formy azotu w nawozach organicznych. Azot w tych nawozach występuje przede wszystkim w formie organicznej i jedynie w gnojowicy około 50% tego pierwiastka występuje w formie mineralnej.Do nawozów organicznych, w których oznacza się azot w podobny sposób jak w roślinach, można zaliczyć obornik (około 0,5% N w s.m.), gnojowicę (około 0,5% N w s.m.), komposty (około 0,6% N w s.m.), nawozy zielone z roślin motylkowatych (około 2% N w ś.m.) i inne. Przy oznaczeniu azotu w nawozach organicznych ważne jest właściwe pobranie prób tych nawozów.FOSFORANOWE. I.rozpWwodzie-superfosfat PojedyńczyPylist. Ca(H2PO4)2.8%P.OdczynKwaśny-S.P. Granulowany.Ca(H2PO4)2+ CaSO4.8%P.OdczynKawśny-S.Potrójny GranulowanyCa(H2PO4)2 .20%.OdczynKwaśny-S.P.G. Borowany Ca(H2PO4)2.20%P.Odczyn Kwaśny. II.rozpuszczWkwasach-mączka Fosforytowa.Ca3(po4)2. 13%P.Odcz.Zasad.STOSOWANIE-1przedsiewne2NieUlegają Przem- ianomKtórePowodująStraty Składnika3StosowanieNaZapas-NaGlebach Zuregulowanym.pH ZAPOBIEGANIEstratom-ważne RównomierneRoz siewanie.Razem ZsiewemJesliToJestMożliwa.RegulacjapHGleby.WzbogacenieGlebyWmateriieOrganiczną.WapnowanieOdwracaUwstecznianieZawIformyPwGlebie.OgólZawartPwWarstwOrnejGlebUprawWahaSięNajczęściOd0,03do0,15%iZależyOdRodzaju skałyMacierzystej,Stop JejZwietrzOrazZaw Materii Organicz, któraZaw0,5-0,7%P.ZwiązPw GlebWystępWform OrgIMiner. WglebMineralPrzecięt30-40%Pogól ZnajdSięWzwOrganicz a pozost60-70%WpołączMineral.PwWynik MineralJestUwal zTych Połącz,aIntens TegoProcesZależOdStos WęglaDoP w glebie.Im StosunekJest Mniejszy,TymUruchamianPze zw. OrganiczJest Większe.Natomiast PrzyZzwiększTegoStosDo ponad300:1Wzrasta SorpcjaBiologiczna P.ZeWzględNaDostępność PdlaRośWażneSą3 formy tego składnika w glebie (fosfor aktywny, fosfor ruchomy i fosfor zapasowy) i zachodzące pomiędzy nimi przemiany.Fosfor aktywny występuje w roztworze glebowym w formie jonów pochodzących z dysocjacji kwasu ortofosforowego: PO43-, HPO42-, H2PO4-. W warunkach glebowych o pH 4,5-7,0 przeważają w roztworze glebowym jony H2PO4-, które są bezpośrednio pobierane przez korzenie roślin. Fosfor ruchomy - są to najczęściej związki rozpuszczalne w słabych kwasach, takie jak: świeże strącone bezpostaciowe fosforany glinu i żelaza (AlPO4, FePO4), wodoro fosforany wapnia i magnezu (CaHPO4, MgHPO4), fosforan ośmio wapniowy (Ca4H(PO4)3 * 3H2O), wiwianit Fe3(PO4)2 * 8H2O, fosfor zasorbowany na powierzchni uwodnionych tlenków glinu i żelaza, minerałów ilastych, substancji organicznej oraz cząsteczkach CaCO3. Należą tu także niektóre związki organiczne, takie jak fityniany wapnia, występujące przy odczynie słabo kwaśnym, obojętnym i alkalicznym, czy fityniany glinu i żelaza występujące przy odczynie kwaśnym, oraz kwasy nukleinowe. Fosforany te stanowią około 10% całkowitej zawartości fosforu.Fosfor zapasowy.Przemiany fosforu w glebie. Ze względu na dostępność fosforu dla roślin ważne są przemiany zachodzące między poszczególnymi jego formami w glebie. Fosfor aktywny, występujący tylko w roztworze glebowym, jest bezpośrednio dostępny dla roślin. Jego stężenie jest jednak zbyt niskie dla zas pokojenia potrzeb pokarmowych roślin (0,3-3,0 mg P * dm-3, co stanowi od 1 do 3 kg P ha-l), które pobierają go w granicach 30-60 kg P ha-l. Musi więc w czasie wegetacji zachodzić wielokrotne uruchamianie fosforu do roztworu glebowego, najczęściej z ruchomych form tego składnika. Formy te pozostają w stanie szybko ustalającej się równowagi z fosforem aktywnym. Następuje to w wyniku procesów desorpcji z powierzchni cząstek stałych gleby i rozpuszczania zw. fosforu. Ilość uruchamianego fosforu zależy od odczynu, ale także od wilgotności i zawartości materii organicznej w glebie. Najwięcej fosforu ruchomego, nazywanego powszechnie przyswajalnym, odnajduje się w glebach o odczynie lekko kwaśnym. Na glebach o odczynie kwaśnym, a szczególnie bardzo kwaśnym lub alkalicznym, dochodzi do wstecz. fosforu, czyli spadku jego przyswajalności dla roślin. Procesowi temu ulegają związki fosforu dostarczane w postaci nawozów mineralnych, głównie w formie Ca(H2PO4)2. W środowisku obojętnym i zasadowym dochodzi do powstawania fosforanów dwu i trójwapniowych, trudno dostępnych dla roślin, zgodnie z reakcją: Ca(H2PO4)2 + Ca(HCO3)2 2CaHPO4 + 2H2O + 2CO2 2CaHPO4 + Ca(HCO3)2 Ca3(PO4)2 + 2H2O + 2CO2 W środowisku kwaśnym uwstecznianie polega na powstawaniu fosforanów żelazowych i glinowych: Al3+ + H2PO4- + 2H2O Al.(OH)2H2PO4 + 2H+ Fe3+ + H2PO4- + 2H2O Fe(OH)2H2PO4 + 2H+ W miarę upływu czasu strącone fosforany mogą przybierać formy krystaliczne, takie jak waryscyt i strengit (starzenie się fosforanów), stanowiące fosfor zapasowy. W związku z tym, aby zapewnić właściwe działanie nawozów fosforowych ważne jest utrzymanie właściwego odczynu gleby poprzez systematyczne jej wapnowanie. Rolę ochronną w procesie powstawania związków fosforu trudno dostępnych dla roślin pełni w glebie także materia organiczna. Ma ona zdolność do wiązania się z kationami 2 i 3 wartościowymi, na przykład Ca2+, Al3+, tworząc połączenia kompleksowe( tzw. chelaty), zapobiegając w ten sposób powstaniu związków trójwapniowych lub fosforanów glinu. Straty fosforu glebowego. Niezależnie od uwsteczniania mogą występować niewielkie straty fosforu poza środowisko glebowe. Jednakże w odróżnieniu od azotu fosfor jest pierwiastkiem mało ruchliwym w glebie i na ogół pozostaje w tej warstwie gleby, do której został wprowadzony z nawozami. Zmienia on jedynie swoją formę chemiczną na mniej lub bardziej dostępną dla rośliny. W pewnych warunkach część fosforu może ulec jednak wymyciu lub przemieszczeniu z fazą stałą gleby w głąb profilu pod wpływem opadów, szczególnie na glebach zawierających duże ilości substancji organicznej lub na glebach kwaśnych i bardzo lekkich. Szacuję się, że straty te wynoszą średnio tylko 0,4-0,5 kg P na rok z hektara.POTASOWE1)chlorkowesole Potasowe-soleNisprocentoweDo35%K-soleŚrednioprocentowe35-45%K-soleWysoprocentowePowyżej45%K KaonitKCl*MgSO415%K 2)SO42SiarczanPotasu.K2SO4.50%KPotasowoMagnezowe-kalimagnezja22%K-kamex34%KSTOSOWANIE1-przedsiewnieZfosfo 2)-chlorkowe-niestosujemyPodRoślinyDlaKtórychChlorJestSzkodliwy -siarczkowe-drogieStosowaneWogrodnictwie3)NaGlebachCiężkichNie StosowacSoliNiskprocętowychPotasowychZawierającychDużoSodu
Zawartość i formy potasu w glebie. W przeciwieństwie do fosforu potas jest niemal całkowicie związany z mineralną częścią gleby. Zawartość potasu całkowitego w glebach uprawnych waha się od 0,8 do 2,5% i uzależniona jest od składu mineralogicznego gleby i zawartości utworów koloidalnych oraz pylastych. Dlatego też większą ilość tego pierwiastka wykazują gleby cięższe, o dużej pojemności kompleksu sorpcyjnego. Potas występuje w glebie w czterech formach - jako potas aktywny, potas wymienny, potas silnie związany i potas sieci krystalicznej. Potas aktywny zawarty jest w roztworze glebowym, stanowi do 0,2% form ogólnych teg<? pierwiastka, to jest 80 kg K . ha-l.Potas wymienny (ruchomy) zasorbowany jest na koloidach mineralnych i organicznych, stanowi 1-2% form ogólnych. Sorpcja kationów opisana jest w rozdziale 14. Potas silnie związany niewymiennie znajduje się w przestrzeniach międzywarstwowych niektórych miner. ilastych.Potas w sieci krystalicznej pierwotnych i wtórnych minerałów krzemianowych i glinokrzemianowych, na przykład ortoklaz, muskowit, biotyt, leucyt, illit, może stanowić ponad 90% potasu ogólnego. Przemiany potasu w glebie. Bezpośrednio wykorzystywaną formą potasu przez rośliny jest potas aktywny (K+) zawarty w roztworze glebowym. Jego stężenie waha się od 1 do 10 mg K+ * dm-3. W miarę wyczerpywania tej formy potasu jest on uzupełniany głównie z formy wymiennej. Najszybciej jest on desorbowany z kompleksu sorpcyjnego, ale szybkość takiego uwalniania zależy głównie od wielkości kompleksu sorpcyjnego oraz jego wysycenia potasem. Przy bardzo małych ilościach formy aktywnej i wymiennej może dojść do uwolnienia potasu z form silnie związanych w minerałach lub w wyniku wietrzenia minerałów zawierających potas. Na przykład, uwalnianie potasu z ortoklazu może zachodzić w myśl tzw. procesu kaolinizacji:
K2AI2Si6O16 + 2H2O + CO2 H2AI2Si2O8 * H2O + K2CO3 + 4 SiO2 W glebach, które zawierają znaczne ilości illitu, w małym stopniu wysyconego potasem, może dojść do tzw. fiksacji (retrogradacji) tego pierwiastka. Proces ten polega na trwałym zatrzymaniu potasu w przestrzeniach międzywarstwowych tego minerału. Jest to więc proces uwsteczniania tego pierwiastka w glebie. intensywność retrogradacji wzrasta w glebach ciężkich, zawierających więcej minerałów illastych, a szczególnie w glebach wyczerpanych z potasu. Straty potasu przez wymywanie poza środowisko glebowe zależą przede wszystkim od składu mechanicznego gleby oraz od ilości opadów. Na glebach lekkich, o małej pojemności kompleksu sorpcyjnego, są one większe niż na glebach ciężkich. Ilość wymytego potasu zależy również od ilości aktywnej formy tego pierwiastka w glebie oraz stosowanych dawek nawozów mineralnych. W warunkach optymalnego nawożenia mineralnego maksymalne wymycie potasu nie powinno przekraczać 10-20 kg K * ha-l rocznie. Z gleb o małej zawartości potasu przyswajalnego wymycie na ogół nie przekracza 5-10 kg K * ha-l rocznie. Liczby graniczne dla fosforu i potasu. Fosfor i potas to, obok azotu, makroskładniki, na które jest duże zapotrzebowanie pokarmowe roślin. Ponieważ tylko niewielka część tych pierwiastków znajduje się w glebie w formie dostępnej dla roślin, to ilość ta jest najczęściej niewystarczająca do zaspokojenia tych potrzeb. Wtedy ważne staje się stosowanie nawożenia mineralnego. Nawozy wieloskładnikowe. Podział ze względu na technologię produkcji nawozów 1-Nawozy złożone (mieszkanki N+P+K) 2-Kompleksowe-na bazie nawozów złożonych przez dodanie nawozu pojedynczego 3-mieszaniny- produkowane przez konkretne firmy na bazie dostępnych nawozów 4-mieszanki zalecane dla rolników konkretne na potrzeby.
Nawozy płynne- AGosol U 11%N Aerosol Z 12.5%N.Zasady stosowania nawozów-przeciwskazania -pogarsza właściwości -pogarsza stan chemiczny -w wyniku zmieszania mogą wystąpić lotne straty składu -uwstecznienie składników -termin stosowania różnych nawozów. 1- nie mieszamy nawozów przedsiewnych z po głównymi 2- granulowanych z pylistymi 3- kwasowe z chemicznie zasodowymi 4-azotowych z fosforowymi 5-fosforowe z wapnem 6-mocznik z -nawozami siarczan magnezu -nisko procętowymi solami potasowymi -saletra amonowa. Nawozy do odkwaszania- 1) z produkcji podstawowej -tlenek wapniowy 80%CaO 2)wapno kredowe pochodzenia naturalnego-kopalina - wapno kredowe suche 35%CaO 3) nawozy wapniowe 3%CaO. FOSFORANOWE. I.rozpWwodzie-superfosfatPojedyńczyPylist. Ca(H2PO4)2.8%P.OdczynKwaśny-S.P. Granulowany.Ca(H2PO4)2+ CaSO4.8%P.OdczynKawśny-S.Potrójny GranulowanyCa(H2PO4)2 .20%.OdczynKwaśny-S.P.G. Borowany Ca(H2PO4)2.20%P.Odczyn Kwaśny. II.rozpuszczWkwasach-mączka Fosforytowa.Ca3(po4)2. 13%P.Odcz.Zasad.STOSOWANIE-1przedsiewne2NieUlegają Przem- ianomKtórePowodująStratySkładnika3StosowanieNaZapas-NaGlebach Zuregulowanym.pHZAPOBIEGANIEstratom-ważne RównomierneRoz siewanie.RazemZsiewemJesliToJestMożliwa.RegulacjapHGleby.WzbogacenieGlebyWmateriieOrganiczną.WapnowanieOdwracaUwstecznianieZawIformyPwGlebie.OgólZawartPwWarstwOrnejGlebUprawWahaSięNajczęściOd0,03do0,15%iZależyOdRodzaju skałyMacierzystej,Stop JejZwietrzOrazZaw Materii Organicz, któraZaw0,5-0,7%P.ZwiązPw GlebWystępWform OrgIMiner. WglebMineralPrzecięt30-40%Pogól ZnajdSięWzwOrganicz a pozost60-70%WpołączMineral.PwWynik MineralJestUwal zTych Połącz,aIntens TegoProcesZależOdStos WęglaDoP w glebie.Im StosunekJest Mniejszy,TymUruchamianPze zw. OrganiczJest Większe.Natomiast PrzyZzwiększTegoStosDo ponad300:1Wzrasta SorpcjaBiologiczna P.ZeWzględNaDostępność PdlaRośWażneSą3 formy tego składnika w glebie (fosfor aktywny, fosfor ruchomy i fosfor zapasowy) i zachodzące pomiędzy nimi przemiany.Fosfor aktywny występuje w roztworze glebowym w formie jonów pochodzących z dysocjacji kwasu ortofosforowego: PO43-, HPO42-, H2PO4-. W warunkach glebowych o pH 4,5-7,0 przeważają w roztworze glebowym jony H2PO4-, które są bezpośrednio pobierane przez korzenie roślin. Fosfor ruchomy - są to najczęściej związki rozpuszczalne w słabych kwasach, takie jak: świeże strącone bezpostaciowe fosforany glinu i żelaza (AlPO4, FePO4), wodoro fosforany wapnia i magnezu (CaHPO4, MgHPO4), fosforan ośmio wapniowy (Ca4H(PO4)3 * 3H2O), wiwianit Fe3(PO4)2 * 8H2O, fosfor zasorbowany na powierzchni uwodnionych tlenków glinu i żelaza, minerałów ilastych, substancji organicznej oraz cząsteczkach CaCO3. Należą tu także niektóre związki organiczne, takie jak fityniany wapnia, występujące przy odczynie słabo kwaśnym, obojętnym i alkalicznym, czy fityniany glinu i żelaza występujące przy odczynie kwaśnym, oraz kwasy nukleinowe. Fosforany te stanowią około 10% całkowitej zawartości fosforu.Fosfor zapasowy.Przemiany fosforu w glebie. Ze względu na dostępność fosforu dla roślin ważne są przemiany zachodzące między poszczególnymi jego formami w glebie. Fosfor aktywny, występujący tylko w roztworze glebowym, jest bezpośrednio dostępny dla roślin. Jego stężenie jest jednak zbyt niskie dla zas pokojenia potrzeb pokarmowych roślin (0,3-3,0 mg P * dm-3, co stanowi od 1 do 3 kg P ha-l), które pobierają go w granicach 30-60 kg P ha-l. Musi więc w czasie wegetacji zachodzić wielokrotne uruchamianie fosforu do roztworu glebowego, najczęściej z ruchomych form tego składnika. Formy te pozostają w stanie szybko ustalającej się równowagi z fosforem aktywnym. Następuje to w wyniku procesów desorpcji z powierzchni cząstek stałych gleby i rozpuszczania zw. fosforu. Ilość uruchamianego fosforu zależy od odczynu, ale także od wilgotności i zawartości materii organicznej w glebie. Najwięcej fosforu ruchomego, nazywanego powszechnie przyswajalnym, odnajduje się w glebach o odczynie lekko kwaśnym. Na glebach o odczynie kwaśnym, a szczególnie bardzo kwaśnym lub alkalicznym, dochodzi do wstecz. fosforu, czyli spadku jego przyswajalności dla roślin. Procesowi temu ulegają związki fosforu dostarczane w postaci nawozów mineralnych, głównie w formie Ca(H2PO4)2. W środowisku obojętnym i zasadowym dochodzi do powstawania fosforanów dwu i trójwapniowych, trudno dostępnych dla roślin, zgodnie z reakcją: Ca(H2PO4)2 + Ca(HCO3)2 2CaHPO4 + 2H2O + 2CO2 2CaHPO4 + Ca(HCO3)2 Ca3(PO4)2 + 2H2O + 2CO2 W środowisku kwaśnym uwstecznianie polega na powstawaniu fosforanów żelazowych i glinowych: Al3+ + H2PO4- + 2H2O Al.(OH)2H2PO4 + 2H+ Fe3+ + H2PO4- + 2H2O Fe(OH)2H2PO4 + 2H+ W miarę upływu czasu strącone fosforany mogą przybierać formy krystaliczne, takie jak waryscyt i strengit (starzenie się fosforanów), stanowiące fosfor zapasowy. W związku z tym, aby zapewnić właściwe działanie nawozów fosforowych ważne jest utrzymanie właściwego odczynu gleby poprzez systematyczne jej wapnowanie. Rolę ochronną w procesie powstawania związków fosforu trudno dostępnych dla roślin pełni w glebie także materia organiczna. Ma ona zdolność do wiązania się z kationami 2 i 3 wartościowymi, na przykład Ca2+, Al3+, tworząc połączenia kompleksowe( tzw. chelaty), zapobiegając w ten sposób powstaniu związków trójwapniowych lub fosforanów glinu. Straty fosforu glebowego. Niezależnie od uwsteczniania mogą występować niewielkie straty fosforu poza środowisko glebowe. Jednakże w odróżnieniu od azotu fosfor jest pierwiastkiem mało ruchliwym w glebie i na ogół pozostaje w tej warstwie gleby, do której został wprowadzony z nawozami. Zmienia on jedynie swoją formę chemiczną na mniej lub bardziej dostępną dla rośliny. W pewnych warunkach część fosforu może ulec jednak wymyciu lub przemieszczeniu z fazą stałą gleby w głąb profilu pod wpływem opadów, szczególnie na glebach zawierających duże ilości substancji organicznej lub na glebach kwaśnych i bardzo lekkich. Szacuję się, że straty te wynoszą średnio tylko 0,4-0,5 kg P na rok z hektara.POTASOWE1)chlorkowesole Potasowe-soleNisprocentoweDo35%K-soleŚrednioprocentowe35-45%K-soleWysoprocentowePowyżej45%K KaonitKCl*MgSO415%K 2)SO42SiarczanPotasu.K2SO4.50%KPotasowoMagnezowe-kalimagnezja22%K-kamex34%KSTOSOWANIE1-przedsiewnieZfosfo 2)-chlorkowe-niestosujemyPodRoślinyDlaKtórychChlorJestSzkodliwy -siarczkowe-drogieStosowaneWogrodnictwie3)NaGlebachCiężkichNie StosowacSoliNiskprocętowychPotasowychZawierającychDużoSodu
Zawartość i formy potasu w glebie. W przeciwieństwie do fosforu potas jest niemal całkowicie związany z mineralną częścią gleby. Zawartość potasu całkowitego w glebach uprawnych waha się od 0,8 do 2,5% i uzależniona jest od składu mineralogicznego gleby i zawartości utworów koloidalnych oraz pylastych. Dlatego też większą ilość tego pierwiastka wykazują gleby cięższe, o dużej pojemności kompleksu sorpcyjnego. Potas występuje w glebie w czterech formach - jako potas aktywny, potas wymienny, potas silnie związany i potas sieci krystalicznej. Potas aktywny zawarty jest w roztworze glebowym, stanowi do 0,2% form ogólnych teg<? pierwiastka, to jest 80 kg K . ha-l.Potas wymienny (ruchomy) zasorbowany jest na koloidach mineralnych i organicznych, stanowi 1-2% form ogólnych. Sorpcja kationów opisana jest w rozdziale 14. Potas silnie związany niewymiennie znajduje się w przestrzeniach międzywarstwowych niektórych miner. ilastych.Potas w sieci krystalicznej pierwotnych i wtórnych minerałów krzemianowych i glinokrzemianowych, na przykład ortoklaz, muskowit, biotyt, leucyt, illit, może stanowić ponad 90% potasu ogólnego. Przemiany potasu w glebie. Bezpośrednio wykorzystywaną formą potasu przez rośliny jest potas aktywny (K+) zawarty w roztworze glebowym. Jego stężenie waha się od 1 do 10 mg K+ * dm-3. W miarę wyczerpywania tej formy potasu jest on uzupełniany głównie z formy wymiennej. Najszybciej jest on desorbowany z kompleksu sorpcyjnego, ale szybkość takiego uwalniania zależy głównie od wielkości kompleksu sorpcyjnego oraz jego wysycenia potasem. Przy bardzo małych ilościach formy aktywnej i wymiennej może dojść do uwolnienia potasu z form silnie związanych w minerałach lub w wyniku wietrzenia minerałów zawierających potas. Na przykład, uwalnianie potasu z ortoklazu może zachodzić w myśl tzw. procesu kaolinizacji:
K2AI2Si6O16 + 2H2O + CO2 H2AI2Si2O8 * H2O + K2CO3 + 4 SiO2 W glebach, które zawierają znaczne ilości illitu, w małym stopniu wysyconego potasem, może dojść do tzw. fiksacji (retrogradacji) tego pierwiastka. Proces ten polega na trwałym zatrzymaniu potasu w przestrzeniach międzywarstwowych tego minerału. Jest to więc proces uwsteczniania tego pierwiastka w glebie. intensywność retrogradacji wzrasta w glebach ciężkich, zawierających więcej minerałów illastych, a szczególnie w glebach wyczerpanych z potasu. Straty potasu przez wymywanie poza środowisko glebowe zależą przede wszystkim od składu mechanicznego gleby oraz od ilości opadów. Na glebach lekkich, o małej pojemności kompleksu sorpcyjnego, są one większe niż na glebach ciężkich. Ilość wymytego potasu zależy również od ilości aktywnej formy tego pierwiastka w glebie oraz stosowanych dawek nawozów mineralnych. W warunkach optymalnego nawożenia mineralnego maksymalne wymycie potasu nie powinno przekraczać 10-20 kg K * ha-l rocznie. Z gleb o małej zawartości potasu przyswajalnego wymycie na ogół nie przekracza 5-10 kg K * ha-l rocznie. Liczby graniczne dla fosforu i potasu. Fosfor i potas to, obok azotu, makroskładniki, na które jest duże zapotrzebowanie pokarmowe roślin. Ponieważ tylko niewielka część tych pierwiastków znajduje się w glebie w formie dostępnej dla roślin, to ilość ta jest najczęściej niewystarczająca do zaspokojenia tych potrzeb. Wtedy ważne staje się stosowanie nawożenia mineralnego.