19. Kasper Miaskowski, Zbiór rytmów, Elegia pokutna do Najświętszej Panny i Matki, oprac. Magda Domosud

Tytuł:

• Od razu wskazuje na treść omawianego utworu

• Kasper Miaskowski nie był człowiekiem nieskazitelnym, popełniał wiele grzechów, do których przyznaje się w tej elegii, możemy przypuszczać dlaczego zatytułował ją „pokutną”, być może wiąże się to jego chęcią do odkupienia swoich win, żałuje ich

Treść:

Panegiryk - Do bp Piotra Tylickiego

• Elegia poprzedzona jest panegirykiem do bp Piotra Tylickiego

• Miaskowski wychwala w nim zalety duchownego

• Wyraża się o nim z szacunkiem, mówi, że jest człowiekiem godnym naśladowania, cnotliwym

• Natomiast siebie, Miaskowski, uważa za niegodnego do pisania o nim swoich wierszy, dlatego powierza te zadanie Muzie, która będzie lepszą obserwatorką od niego

• Obraz poety wstydliwego, który nie jest godzien pisać o wielkich czynach biskupa

• Muza obserwuje, że zwierzę na którym jedzie biskup jest dumne z tego, że ma na swoim grzbiecie tak wielką osobistość, dumnie kroczy, powoli z lekkością

• Zauważa także to, że ludzie nie zwracają uwagi na jego ubiór, skupiają się jedynie na jego cudownej twarzy

• Autor zdaje relacje z tego, co powiedziała mu jego obserwatorka - twarz biskupa była tak jasna, że wyczuwalne było światło Boga, tak jakby był przez niego naznaczony - w końcu to jego wysłannik

• Biskup naznaczony jest łaską Boga (tak jak wspominałam o tym wyżej), ma wielkie poparcie ludu; ludzie są dumni, że mogą oglądać jego oblicze, podziwiają go

• Muza jako obserwatorka, dostrzega nad biskupem łaskę Chrystusa

• Maryja jest patronką katedry

Treść ELEGII:

• Miaskowski zwraca się bezpośrednio do Maryi, nazywając ją „Rószczką” - apostrofa

• Maryja jest tą, której ludzie powierzają swoje życie, nie boją się o nic, wiedzą, że ona im zawsze pomoże

• Pojawia się tu kult Maryjny, pokazane jest jej uwielbienie

• Człowiek nie wyzbędzie się grzechu, jeżeli Maryja nie wstawi się za niego u Boga

• Miaskowski porównuje ją do „Gwiazdy Morskiej”, która rozumiana jest jak Gwiazda Polarna, czyli ta, która wskazuje zawsze właściwą drogę

• Ukazanie męki Chrystusa na krzyżu -> autor jest tu człowiekiem grzesznym, za którego Pan dał się ukrzyżować

• Miaskowski wzywa Boga do pomocy tonącemu, by go uratować

• Chrystus przez swoje męczeństwo został błogosławiony po śmierci

• Obraz żłobka, miejsca narodzin, jego historia

• Pojawia się symbol lilii, który charakteryzował Maryję -> czystość i dziewictwo

• Miaskowski przez swoje opowieści wzbudza wspomnienia w Maryi

• Nawiązuje do śmierci Jezusa na krzyżu „Przez raną ranę, piętno Abramowe”

• Cudowne zmartwychwstanie Jezusa, po wielu mękach

• „O żalu!” - zwrot do uczuć, wyraża w ten sposób swój żal po stracie Jezusa, obrazuje też wielką rozpacz Maryi; nie umie tego żalu ująć w słowa

• Miaskowski przyznaje się, że był grzeszny i przez to stracił ścieżkę wiodącą do Boga

• Wspomnienie chrztu Chrystusa w rzece Jordan

• Pojawia się tu także symbol gołębicy, który zesłany jest z nieba, by zakomunikować ludziom, że człowiek chrzczony jest wybawicielem świata

• Autor nie traci nadziei na odnalezienie właściwej drogi, odstąpienie od grzechu

• Chce, by Słowo Boże było jego pokarmem

• Przywołuje obraz Kany Galilejskiej

• Autor nawiązując do tych wydarzeń, mówi o swoich grzechach, które tylko Pan Bóg może obrócić w coś dobrego i sprawić, że Miaskowski nie będzie już grzeszył

• Miaskowski wierzy, że Maryja wstawi się za niego u Boga, dlatego ją o to błaga

• Miaskowski wierzy, że Jezus jest wysłannikiem Boga i wszystko czyni w imię Jego

• Pojawia się obraz wieczernika: obmycie nóg sługom przez Jezusa

• Ukazuje tu Miaskowski postawę człowieka wielkiego, którym jest Jezus, potrafi on zniżyć się do poziomu swoich sług, nie czuje przy tym żadnego wstydu; pokazuje w ten sposób swoją pokorę i miłosierdzie

• Miaskowski chciałby nauczyć się pokory przedstawianej przez Jezusa

• Miaskowski chciałby być obmyty „Jego własną ręką”, tak jak apostołowie, by móc zasiąść z nim godnie przy jednym stole, co wskazywałoby na jego czystość

• Opis koronacji cierniem, drogi krzyżowej -> w dalszym ciągu, Miaskowski stara się wzbudzić wspomnienia w Maryi

• Obraz człowieka złego, który przez swoją niewiarę zgotował Jezusowi taki los

• Miaskowski zwraca się do Maryi, by ta przekazała mu krzyż Jezusa, by ten mógł go nieść; uważa, że każdy człowiek dźwiga swój krzyż, wstydzi się swoich grzechów, jednak potrafi się do nich przyznać; chce tym samym wkupić się w łaski Panny i pokazać swoją pokorę do Boga

• Opisuje także drogę krzyżową

• Mówi, że nie zawahałby się odgonić Szymona z Cyreny od krzyża, by samemu móc pomóc Jezusowi w jego dźwiganiu

• Wspomina Maryi moment, w którym Jezus wiszący na krzyżu, kolejno zwraca się do niej i Jana

• Porównuje Maryję do bogini Niobe

• Moment złożenia Jezusa do grobu

• Maryja - kochająca matka; ukazane jej cierpienie, rozpacz po stracie ukochanego Syna

• Moment zmartwychwstania po 3 dniach; porównanie Jezusa do Feniksa, który odradza się z popiołów

• Wniebowzięcie: Ukazanie świętości Maryi, jej nieskazitelności i doskonałości, wszyscy ludzie oddają jej cześć

• Wszystko na ziemi nieruchomieje, gdy Maryja przekracza przez bramy nieba

• Jest ona wstawienniczką u Boga, pomaga grzesznikom

• „pod twem imieniem marmurowe ściany” - Miaskowski tymi słowami wskazuje na to, że Maryja sprawuje opatrzność nad kościołem

• Ukazanie miłosierdzia i świetności wszystkich matek, które mimo wszystko chronią swoje dzieci

• Mówi, że Maryja wspiera Miaskowskiego, dzięki niej chroni się od grzechu

• Autor wspomina o swych niedoskonałościach, skłonności do grzechu; po raz kolejny prosi o wstawiennictwo u Boga

Podsumowanie:

Jest to utwór pokutny, który Miaskowski kieruje do Maryi, zwracając się do niej niejednokrotnie bezpośrednio. Wyraża nadzieję na to, że Ta wstawi się za niego u Boga, by ten odpuścił mu jego grzechy, o których wspomina. W miarę rozwoju wiersza, Miaskowski wzbudza w Maryi wspomnienia poukładane w chronologiczną całość. Zaczyna od jego narodzin w zimnej stajence, poprzez jego dorastanie. Następnie nawiązuje do okoliczności mąk Chrystusa. Rozpoczyna od cudowniejszych zdarzeń, ukazuje moment chrztu Chrystusa, Wieczernik. Potem przechodzi do ukazania momentu koronowania cierniem, drogi krzyżowej, ukrzyżowania, złożenia do grobu. Wszystkie te wydarzenia wzbudzają żal w Miaskowskim, dlatego, że on sam także przyczynił się do tego przez swoje grzechy. Nie jest nawet w stanie opisywać z większą dokładnością tych wydarzeń, ponieważ sprawiają mu one ból. Zdaje sobie sprawę z tego, że największy bol sprawiają one Maryi, która nie może się pozbierać po stracie ukochanego Syna. Kolejnymi wydarzeniami są zmartwychwstanie, wniebowstąpienie i wniebowzięcie, którymi Jezus udowadnia swoje miłosierdzie, boskość i ogromną miłość do Matki. Miaskowski przechodzi tu do opisu Maryi, jej nieskazitelności, dziewictwa, perfekcyjności. Uważa, że każdy człowiek powinien oddawać jej „pokłon”, co sam czyni. Prosi ją także o wstawiennictwo u Boga, uważa, że tylko ona ma zdolność przekonania go do niekarania grzeszników, co z resztą niejednokrotnie robi. Odnosi się także do wszystkich matek, które dla swoich dzieci zrobiłyby wszystko, tak samo przedstawia Maryję, która nie mogła pogodzić się ze śmiercią Jezusa, dlatego ten wziął ją do nieba. Miaskowski na każdym kroku wychwala jej nieskazitelność i dar przekonywania Boga, dlatego uważa, że mimo grzechu, ponieważ nie zakłada doskonałości człowieka, powinien i tak zwracać się z prośbą do niej, a na pewno zostanie wysłuchany.