Hieroglify

Egipskie inskrypcje hieroglificzne wraz z reliefami pokrywają mury starożytnych świątyń rozsianych na obszarze od płn. Delty Nilu po Sudan. Na pierwszy rzut oka trudno je odróżnić od obrazów bóstw, ubóstwionych władców czy ludzkich postaci. Przez wiele stuleci aż do 1822 r. kiedy to zostały odczytane przez Jana Franciszka Champolliona znaki te były zaszyfrowane. Ci którzy próbowali je odczytać najczęściej czynili to błędnie i poszukiwali w nich tajemnych, magicznych treści. Champollion odcyfrował pismo egipskie w oparciu o tzw. "kamień z Rosetty", na którym zapisano w czasach ptolemejskich dekret królewski napisany w trzech rodzajach pisma : greckim, hieroglificznym i demotycznym. Pismo starożytnego Egiptu powstawało w długim i skomplikowanym procesie rozwojowym. Wywodzi się z pierwotnych obrazków piktogramów za pomocą których starożytni mieszkańcy doliny Nilu usiłowali przekazać swoim bliskim jakąś informację. Takie piktogramy nie były jeszcze pismem, gdyżnie posiadały wartości fonetycznej. Przedstawiały jedynie określone przedmioty materialne lub istoty żywe. Gdy pojawiły się znaki uściślające treść i wartość fonetyczną zapisu narodził się początek pisma. Egipcjanie jak większość ludów habitosemickich nie notowali samogłosek a jedynie spółgłoskowy szkielet wyrazu. Do zapisu używano ideogramów, czyli znaków graficznych całych wyrazów, które kojarzyły się z konkretnymi przeedmiotami lub pojęciami. Następnym etapem rozwoju pisma egipskiego było wprowadzenie fonogramów, znaków graficznych, dźwięków, które uściślały treść i wartość fonetyczną wyrazu. Stanowiły one szczególnie ciekawą grupę znaków, które dziś przybliżają nam wokalizację egipskiego języka.
Prawdopodobnie powstawały z ideogramów, które przestały oznaczać przedmioty i pojęcia a zostały użyte do oznaczania dźwięków. Jest takich fonogramów koło 30. Dziś mówi się nawet o tzw. alfabecie egipskim mimo, że nigdy znaki te nie pełniły takiej funkcji. Do takiego spółgłoskowego szkieletu Egipcjanie dodawali znak stojący na końcu wyrazu, określający znaczenia danego słowa. Taki znak zwany jest determinatywem. Ideogramy, fonogramy i determinatywy uzupełniają się wzajemnie. Sztuka pisania w starożytnym Egipcie nie była zbyt popularna. Umiejętność tę posiadała nieliczna grupa kapłanów, urzędników czy pisarzy, którzy podczas czytania spółgłoskowy szkielet wyrazu łatwo uzupełniali brakującymi samogłoskami. Tak uproszczony sposób sprawia, że do dzisiaj nie zawsze możemy być pewni brzmienia egipskich nazw. Pieerwsze zapisy hieroglificzne pojawiły się przed 3000 lat p.n.e. za panowania trzech pierwszych dynastii. Z tego okresu zachowały się tylko zapisy imion władców i wielmożów, tytulatura faraonów i nazwy geograficzne. Hieroglify ( gr. święty ) to nazwa nadana przez starożytnych Greków najstarszym znakom pisma egipskiego. Pismo hieroglificzne przetrwało w Egipcie od okresu Starego Państwa do okresu rzymskiego. Jego zastosowanie było ograniczone. Hieroglify traktowano jako pismo ornamentalne i używano do napisów na fasadach świątyń i ścianach grobowców oraz przedmiotach kultu i rytuału. Niemal jednocześnie z poajwieniem się hieroglifów wykształcił się rodzaj kursywy hieroglificznej, która znaczyła jedynie kontury znaków. Tak narodziło się pismo hieratyczne, zwane z greckiego pismem kapłańskim, świętym. Pismo to było używane do zapisów w dokumentach administracyjnych i prywatnych. Z czasem notowano je utwory literackie. Do końca Nowego Państwa było powszechnie używanym pismem na terenie całego Egiptu. W Epoce Późnej pismo hieratyczne uprościło się i przekształciło w tzw. pismo demotyczne. Nazwa tego pisma wywodzi się w ślad za Herodotem, od greckeigo słowa demotikos, znaczący ludowy. Choć w
czasach ptolemejskich pismo to nazywano pismem ksiąg. Pierwsze zachowane dokumenty pochodzą z czasów saickich - kontrakty, umowy, teksty prawne i administracyjne. W zestawieniu z hieroglifami i hiertykiem pismo demotyczne sprawia wrażenie scenografii, gdyż zapis jest zbliżony do zapisu fonetycznego. Demotyki używano do V w. n.e. Ostatnie graffiti pochodzi ze świątyni Izydy na wyspie File. Pismo egipskie przeważnie czyta się od prawej strony lub od góry. Nie jest to jednak jedyny spoób zapisu i często wystepują tu wyjątki, będące poważnym nieporozumieniu przy odczytywaniu różnych tekstów.

---