Alternacje (definicje): *'a : e `a-a po miękkiej- jest wtórne- pierwotne ĕ- ĕ stało przed spółgłoską przedniojęzykową twardą- są spełnione warunki do przegłosu lechickiego- ĕ przechodziło w a. `e- stało przed zmiękczoną/ miękką głoską- brak warunków do przegłosu- ĕ przechodzi w e. Przegłos lechicki- dotyczył alternacji a:e czyli ĕ, w miejscowniku stoi - ĕ. ĕ —› `a , kiedy jać stoi przed twardą ĕ—› `e, kiedy jać stoi przed miękką *'o : e `o- o wtórne- pochodzi z pierwotnego e- po nim znajduje się przedniojęzykowo twarda spółgłoska- warunki do przegłosu polskiego. e- stało przed zmiękczoną -brak warunków do przegłosu- zachowanie pierwotnego e. Przegłos polski - dotyczy alternacji o : e , tu zapisujemy e. o—›kiedy stoi po twardej e—›kiedy stoi po miękkiej *e : # (zamiast e wstawiamy jer ) e- alternuje z # - e stoi po głosce twardej (np. ł)- pochodzi z jeru tylnego (twarda)/ przedniego (miękka). E jest ruchome, twarde/ miękkie bo po nim stoi spółgłoska twarda/ miękka. *Np. e:#- pień: pnia- pьńъ : pьńa (pienia) * ó [u] : o , do XI - ǒ : ǒ, XI- zanik jeru na końcu - ō:ǒ, XV-XIX- ȯ : o, od XIX- u : o „O” zapisane jest jako krótkie o (ǒ) + jer. W XI w. zanik jeru, następuje zdłużenie zastępcze (po spółgłosce dźwięcznej).” O” pochylone( podwyższona artykulacja) do „o” jasnego. Zanik samogłosek pochylonych.
*ą : ę- inf. nas o tym, że głoska pierwotnie była krótka ***Miękka +nosowa Ą=> ĕ- XI ē- XV ą Ę=> ĕ- ĕ -ę ***Twarda+ nosowa Ą=> ă- ā- ą Ę=> ă- ă- ę Głoska znajduje się po twardej/*miękkiej głosce, więc jest tylna/*przednia. W XI w. zanik jeru wygłosowego po spółgłosce dźwięcznej. XVw. zanik iloczasu.
*Zdłużenie zastępcze-zmiana samogłoski krótkiej na długą, zaik jeru na końcu, dotyczy też samogłosek, jeśli przed jerem stała dźwięczna to wydłużała głoskę o do ō. *Barwa nosówki- jeśli przed nosówką jest głoska zmiękczona to musiało stać -ę (przednia). Jeśli przed nosówką jest głoską twarda to stało -ą (tylna). *Iloczas- ę- krótka, ą - długa
*Samogłoska na końcu brak jeru ! *Spółgłoska jer słaby! *Po twardych spółgłoskach- jer tylni ъ *Po miękkich- jer przedni ь *Samogłoski przednie: ь, l, e, ę, ĕ, ḷ',ṛ', *Samogłoski tylne: ъ, y, o, a, ą, ḷ, ṛ, u *Samogłoski funkcjonalnie miękkie: sz, cz, c, dz, rz, dż, l- po nich jer przedni „ь” * Do XVw. zamiast -ki(e), -gi(e) było -ke, -ge * W czasownikach w 1 os. l.poj. zamiast końcówki -ę zapisujemy -ą!
Metateza/ przestawka- VIII wiek- zjawisko spowodowało różnicę języków prasłowiańskich. (T- ozn. spółgłoskę) TorT- OR między 2 spółgłoskami, nie ma jeru (prasł.) TolT- OL między 2 spółgłoskami, nie ma jeru (prasł.) *TorT (prasłow.)=> TroT (polski)=> TraT(czeski) =>ToroT (rosyjski) * TolT (prasłow.)=> TloT (polski)=> TlaT(czeski )=.> ToloT(rosyjski) *TerT (prasłow.)=> TrzeT=> TrzoT=> TrzóT *TelT(prasłow)=> TleT
SONANTY: *ar- sonant twardy, ale jeśli alternuje z ER to miekki. *er-(ir) *erz-(irz) *r- sonant miękki *il sonant miękki *eł (r/l sonant twardy, albo miękki) *łu
Palatalizacja I - dotyczy zdrobnień (-ek), czasowników odrzeczownikowych, rzeczowników odrzeczownikowych **Jeżeli po K, G, H była i, e, ĕ , l, r to: K- > CZ ; G=> RZ ; H=> SZ; ***Wołacz na końcu -e!
Palatalizacja II - VIIIw. K=> C ; G=> DZ ; H=> SZ;
DYFTONGI: -oj / aj => ĕ2/ i2
* Msc./ L.poj. /rzecz. m. ż/ tam gdzie na końcu -e=> Ĕ2
*M./ l.mn/ rzecz. mos./ jeżeli na końcu -i to=> I2
Palatatalizacja III- VIIIw. Jeżeli przed K, G. H jest b, i, ę, r to : K=> C ;G=> DZ ; H=>SZ ;
CZASOWNIK:
*TCP - z bezokolicznika po odcięciu końcówki - ti (pisa-ti) *TCT- z 2os./ Cz. Ter./ L.poj/ po odcięciu - szi, -iszi (vid-iszi)
WPŁYW JOTY:
K+J => CZ
G+J => RZ
H+J=> SZ
S+J => SZ
Z+J=> RZ
T+J=> C
D+J=> DZ
ST+J => SZCZ
ZG+J => ŻDŻ
SK+J/ albo samogłoska przednia => SZCZ
ZG+J/ albo samogłoska przednia=> ŻDŻ