Reformacja w Niemczech
Kościół w średniowieczu przeżywał kryzys - wielka schizma zakończona na soborze w Konstancji. Nie podjęto reformy w kościołach katolickich, co było błędem. Papież był władcą Państwa Kościelnego ze stolicą w Rzymie. Prowadził politykę jak władca świecki. Dwór papieski był jednym z najbogatszych, często wyprawiano przyjęcia, bale, papież wydawał dużo pieniędzy m.in. na sztukę - był mecenasem sztuki - opiekował się np. M Aniołem. Wszyscy władcy katoliccy byli zobowiązani do płacenia danin na rzecz papieża - świętopietrze, annaty. Podobnie postępowała cała hierarchia kościelna - biskupi, arcybiskupi. Pobierali m.in. dziesięcinę. Pospolita była także symonia i sprzedaż odpustów. Nie przestrzegano celibatu. Księża wiedli świecki tryb życia i byli słabo wykształceni. Wydano Biblię. Wzrosła liczba jej czytelników, została przetłumaczona na różne języki. Ludzie porównywali to, co było w niej napisane z tym, co mówił Kościół, a wykształceni dostrzegli różnice. W 1517 roku - wystąpienie Marcina Lutra - zakonnik z zakonu Augustianów. Był wykształcony, uważał, że to co głosi Kościół nie zgadza się z Biblią. Chciał zreformować Kościół katolicki, występował przeciwko sprzedaży odpustów. W 1517 roku w Wittenberdze przybił 95 tez - zawarł w nich program reformy Kościoła katolickiego. Wyznawał wyższość soboru. Wywołało to protest hierarchii kościelnej. Papież rzucił na niego klątwę. On jednak uzyskał poparcie książąt niemieckich - nie cesarza. Doprowadził do rozłamu w Kościele tworząc Kościół Luterański. Nie chciał rozłamu. Odrzucał zwierzchnictwo papieża i hierarchii kościelnej. Głową kościoła w państwie ma być jego władca. Głosił sekularyzację dóbr kościelnych - majątki kościoła mają przejść na własność państwa. Pastor miał być urzędnikiem państwowym opłacanym przez nie. Zniósł zasadę celibatu. Źródłem wiary Pismo Święte, przetłumaczone na języki narodowe. Msze święte powinny być prowadzone w językach narodowych. . Odrzucał tradycję kościelną - dogmaty wiary ustalone na soborach. Odrzucił 5 sakramentów - zostawił tylko chrzest i komunię świętą (dwie postacie). Odrzucił kult Matki Boskiej i świętych. Doktryna religijna. O życiu wiecznym nie decydują grzechy - ale nim wiara i łaska Boża. Ten kto posiada łaskę Bożą, jest człowiekiem dobrym, natomiast ten kto jej nie posiada jest zły (np. złodziej). O łaskę Bożą trzeba się modlić. Luteranizm popularny w Niemczech - książętom opłacała się sekularyzacja i odrzucenie hierarchii kościelnej (koniec z daninami). Luteranizm przyjął się w: północne Niemcy, Dania, Szwecja, Norwegia, Państwo Krzyżackie.
Tomasz Münzer reformator w Niemczech. Był anabaptystą. Odrzucał chrzest - uważał, że powinni go przyjmować ludzie dorośli za swoją zgodą. Doktryna społeczna złem jest własność prywatna - chciał wprowadzić wspólnotę dóbr. Ludzie powinni wspólnie pracować i dzielić się owocami tej pracy. Szczególnie zainteresowali się jego poglądami chłopi. Doprowadziło to do wojny chłopskiej w 1525 roku. Chłopi napadali na dwory i zabijali szlachciców, zabierali ziemię. Jan Kalwin działał początkowo w Szwajcarii i Niderlandach. Odrzucał zwierzchnictwo papieża i hierarchii kościelnej. Głosił sekularyzację dóbr. Brak celibatu. Władzę w kościele kalwińskim sprawuje zgromadzenie wszystkich wiernych, które duchownych. Na czele rada, która kontrolowała życie osobiste. Sprawdzali czy żyją zgodnie z Ewangelią, czy uczestniczą w obrzędach. Kościół ten był więc bardzo surowy. Źródłem wiary Pismo Święte. Odrzucał tradycję kościelną i kult Matki Boskiej i świętych. Uznawał 2 sakramenty chrzest i komunię świętą. Doktryna religijna. Zasada predestynacji -twierdził, że Bóg podzielił ludzi na potępionych i zbawionych. Człowiek przeznaczony do zbawienia żyje dobrze (praca, modlitwa), natomiast człowiek potępiony to grzesznik. Nie można tego zmienić. Według Kalwina bardzo ważna jest praca. Jeżeli człowiek jest bogaty, posiada majątek, który zdobył własną pracą to znaczy, że jest wybrany do zbawienia. Nauka Kalwina była zwana Ewangelią pracy. Religia ta przyjmowała się , gdzie praca była ważna (Niderlandy, Francja - hugonoci, Anglia - purytanie). Człowiek cały tydzień pracuje, natomiast niedziela poświęcona Bogu i nie można było pracować i brak innych rozrywek w niedzielę. Kościół anglikański stworzył władca Anglii, król Henryk VIII. Miał córkę z Katarzyną Aragońską, jednak ona już nie mogła mieć dzieci, a on chciał mieć syna. Chciał się z nią rozwieść. Papież nie chciał narazić się królowi Hiszpanii (ojciec Katarzyny), która była jego podporą i nie udzielił rozwodu. Henryk VIII zerwał wtedy z papieżem, ogłosił się głową kościoła dał sobie rozwód. Głosił sekularyzację dóbr, brak celibatu, odrzucał kult Matki Boskiej i świętych