Definicja: Migdałek gardłowy (trzeci migdałek) jest jednym z elementów układu chłonnego rejonu nosogardzieli. Tkanka adenoidalna tej okolicy jest wyraźnie obfitsza u dzieci niż u dorosłych. Często ulega jeszcze wtórnym, patologicznym przerostom w wyniku przewlekłego stanu zapalnego, prowadząc do szeregu dalszych zjawisk chorobowych. W przypadku przerostu tkanki adenoidalnej najwięcej dokuczliwości sprawia zwykle przerost trzeciego migdałka (wyrośla adenoidalne, adenoid), który umiejscowiony jest wysoko w górnej części gardła i w normalnych warunkach jest niewidoczny przez otwarte usta.

Występowanie: Rozrost tkanki adenoidalnej postępuje zwykle miedzy 1 a 5 rokiem życia. Jej wielkość utrzymuje się mniej więcej na stałym poziomie miedzy 6-12 rokiem życia i stopniowo zaczyna zanikać po 12-13 roku życia. Patologiczne (ponad miarę) powiększenie trzeciego migdałka występuje najczęściej między 3 a 6 rokiem życia.

Przyczyny choroby: Wśród czynników sprzyjających nadmiernemu rozrostowi tkanki adenoidalnej należą:

• predyspozycja rodzinna (przerosty tkanki adenoidalnej u rodzeństwa, rodziców)

• częste infekcje górnych dróg oddechowych

• przebyte niektóre choroby zakaźne (odra, płonica)

• alergia

Objawy i powikłania choroby:

1. zaburzenia drożności nosa i zmiana toru oddechowego z szeregiem konsekwencji:

• częste nawracające infekcje dróg oddechowych (oddychanie przez usta, a w konsekwencji wysychanie i zmniejszenie miejscowej odporności błon śluzowych gardła, krtani i tchawicy; zaleganie i ściekanie zakażonej wydzieliny, objawiające się często porannym kaszlem i przykrym zapachem z ust)

• zapalenia zatok (zaburzenie pasażu śluzu i zaleganie wydzieliny, częstym objawem są bóle głowy)

• zapalenia ucha środkowego (blokada trąbek słuchowych, zaleganie zakażonej wydzieliny)

• wyłączenie funkcji czuciowej (upośledzenie lub zniesienie reakcji na zapachy) i obronnej nosa (nawilżanie, ogrzewanie i oczyszczanie powietrza)

• zaburzenia ssania u niemowląt i problemy przy spożywaniu posiłków u starszych dzieci (przerwy i męczenie się w czasie jedzenia, czasem wymioty), często odczytywane przez otoczenie jako brak apetytu, prowadzące do gorszego przyrostu masy ciała i ogólnego rozwoju

• zmiany zapalne i ropne okolicy otworów nosowych i okolicznej skóry (ciągły wyciek drażniącej wydzieliny)

• wada zgryzu w wyniku zmian w kształcie kości twarzy, głownie szczęki

• płaska, słabo rozwinięta klatka piersiowa (wynik przewlekłego, płytkiego oddychania), skłonność do garbienia się

• nawracające lub przewlekłe zapalenia spojówek (przenoszenie się stanu zapalnego z nosa przez kanaliki nosowo-łzowe)

zaburzenia słuchu (niedosłuch) - ucisk powiększonych wyrośli na trąbkę słuchową

zaburzenia mowy (mowa nosowa, matowa, czasem jąkanie się i zacinanie)

zespół bezdechów sennych i jego konsekwencje (niedotlenienie mózgu, niespokojny sen, zmęczenie, niewyspanie, drażliwość, nadpobudliwość, trudności w nauce, moczenie nocne)

Rozpoznanie: ustala się zazwyczaj podczas badania laryngologicznego.

Leczenie: polega na usunięciu przerośniętego migdałka (adenotomia). Odpowiednio wczesne leczenie przyczynia się do cofnięcia zmian chorobowych i zapobiega utrwaleniu się powikłań. Po zabiegu dziecko wymaga nadal opieki, mającej na celu wykorzenienie złych, utrwalonych w czasie choroby nawyków - głownie chodzi o przywrócenie właściwego toru oddychania.

Opracowanie - Marzena Mieszkowicz - neurologopeda

Bibliografia:
1. Bull P. D.: Wykłady z otorynolaryngologii. Via Medica, Gdańsk 1999
2. Iwankiewicz S.: Otolaryngologia. PZWL 1991.
3. Hotaling A.J., Stankiewicz J. A.: Otolaryngologia dziecięca. Via Medica, Gdańsk 2000

---