KEN - c. d

1.04

KEN w 1774 wydała przepis dla dyrektorów (absolwentów szkoły średniej, którzy opiekowali się uczniami w szkole średniej), prefektów, rektorów szkół (ogólna kontrola nad pozostałymi szkołami w okolicy).

Szkoła mieściła się na terytorium zakonu jezuitów i wykładowcy tam mieszkali.

29 września - 29 lipca - czas trwania roku szkolnego. 2 h rano, 2 h po południu - wtedy trwały zajęcia, później życie towarzyskie i rekreacyjne.

W lipcu egzamin końcowy, a później organizowano "popisy". Zapraszano rodziców, pokazywano czego się dzieci nauczyły.

Ci co założyli KEN nie mieli przygotowania pedagogicznego. Powołano Towarzystwo dla ksiąg elementarnych z inicjatywy Ignacego Potockiego w 1775 r. pod jego opieką.

Cele:

przygotowanie odpowiedniego programu

opracowanie stosownych do programów podręczników

kontrola nad strukturą szkolnictwa

prace ustawodawcze

Do KEN weszli nauczyciele praktycy: byli jezuici i pijarzy. Byli tam Hugo Kołłątaj, Józef Wybicki, Franciszek Zabłocki, Antoni Popławski, Onufry Kopczyński (1 podręcznik).

Główną postacią Towarzystwa był Grzegorz Piramowicz.

Zaczęto od opracowania programów. W 1775 już ustalono go. Pełny program miano rozłożyć na 7 klas po rocznym kursie. Starano się połączyć program filologiczno retoryczny i matematyczny.

Przez pierwsze 3 lata: przedmioty ogólne: łacina, polski, oraz nauki stosowane:

4. geometria, wiadomości o ogrodnictwie

5. fizyka, algebra, wiedza o rolnictwie

6. wiedza o zdrowiu

7. rzemiosła, kunszty

Cały czas wiedza o religii uzupełniana wiedzą świecką. Języki nowożytne.

Wtedy nie była ukształtowana jeszcze polska terminologia dlatego był problem z podręcznikami.

Kontrola szkolnictwa:

wizytacje szkół wyższych -> członkowie KEN

wizytacje szkół niższych -> członkowie Towarzystwa

Kilka projektów ustaw:

1793 -> podstawa działalności KEN. Towarzystwa do Księgi.

2 Szkoły wyższe:

Akademia Krakowska(szkoła główna koronna) Reformę szkoły Krakowskiej przeprowadził Kołłątaj

Akad. Wileńska(szkoła główna litewska)Reformę szkoły wileńskiej przeprowadził Marcin Oczolut

Akademia Krakowska: Zmiany w nauczaniu na wydziale filozoficznym. Usunął scholastykę, zwinął niektóre katedry, inne zreorganizował. Przeprowadził też reformy administracyjną.

A. Wileńska podobnie.

1780 - Wprowadzono stan akademicki nie tylko w szkołach wyższych, ale też średnich i elementarnych, który obejmował wszystkich nauczających. Ustawa określała hierarchiczność.

Całe szkolnictwo średnie i parafialne oddawano pod nadzór szkół wyższych.

Szkoła główna krakowska Szkoła gł. litewska

szkoły wydziałowe szkoły wykładowe

szkoły podwydziałowe szkoły podwydziałowe

szkoły parafialne, prywatne szkoły parafialne i prywatne

Obowiązywała pewna autonomia. Nauczyciele wybierali sobie rektora prorektora.

Nadrzędną instytucja była KEN.

Każdy nauczyciel w szkołach ma takie same prawa: prawo do emerytury, prawo kształcenia się (może nawet dojść do uczenia w uniwersytecie).

Otwarto seminaria nauczycielskie, studenci uniwersytetów i szkół średnich.

1780 Kraków; 1783 Wilno.

Nauczyciele podlegali selekcji (pozytywnej). Oceniano poziom wiedzy, obyczaje i zdrowie.

Seminarium trwało 4 lata. Mogli otrzymać stypendium. Uczono w duchu oświecenia i patriotyzmu. Na samym początku ogół, potem specjalizacja.

Wykształcono 110 kandydatów.

Szkolnictwo parafialne:

Podkreślano znaczenie tych szkół, ale KEN koncentrowała się na szkołach średnich, a to ze względów finansowych. Po przejęciu majątków jezuickich.

Ignacy Massalski - propagator szkolnictwa parafialnego. Przygotował przepis dla tych szkół i pewien program : czytanie, pisanie, wych. fizyczne, przygotowanie praktyczne.

Podkreślał, że dzieci wiejskie są tylko dziećmi -> próba przełamania różnic kulturowych -> chłopi i szlachta razem.

KEN - zwierzchnictwa całego szkolnictwa, ale nie ma funduszy do tego by zakładać wszystkie szkoły. Zaapelował do proboszczów i dziedziców by zakładali takie szkoły.

Ten tren załamał się gdy Massalski odszedł z komisji i gdy odrzucono kodeks reform Zamoyskiego. (1780). Kształcenie na szczeblu elementarnym miało być stanowe - tylko chłopskie.

Towarzystwo wydało pierwszy elementarz autorstwa Onufrego Kopczyńskiego, który miał nauczyć czytać, pisać i religii oraz obyczajów (to napisał Piramowicz).

Inne obowiązki dzieci chłopskich -> dla nich ojczyzna to najbliższe otoczenie, a obowiązki praca na roli.

Dla dzieci szlacheckich - cała Polska, obowiązki - obrona kraju, wzmocnienie go (z tego schematu Piramowicz nie mógł się wydobyć).

Kształcenie dziewczyn:

Matki wychowywały dziewczyny do obowiązków domowych - krytykowano.

Krytykowano też wychowanie na pensjach żeńskich -> uczono jezuitów, gra na fortepianie, śpiew, pisanie, czytanie, do życia na salonach.

Postanowiono więc objąć opieką te pensje. Zajął się tym Adam Czartoryski. W 1775 wydano przypisy KEN'u pensjomistrzom i mistrzyniom. KEN miało kontrolować te pensje i wydawać pozwolenia na jej otwieranie.

Prowadzono do nich ducha pozytywizmu. Zaznajomienie z językiem ojczystym, historię narodową, trochę nauk przyrodniczych, wychowanie fizyczne, higiena.

=> Dobre panie domu, które kochają prawdę i ojczyznę, dobra żona, matka - ideał.

KEN nie było w stanie kontrolować tego wszystkiego. Niewiele pensji wprowadziło te zalecenia.

Etapy działalności KEN (3 fazy):

1. od 1773 - 1780 (kodeks Zamoyskiego) - budowano nowy system szkolnictwa i starano się zapewnić mu podstawy materialne (dobra pojezuickie).

Przyjęto zasadę trzystopniowości szkół: parafialne, średnie, wyższe. Opracowano przepisy regulujące życie tych szkół.

1775 Powołano Towarzystwo do Ksiąg Elementarnych. Zaczęły powstawać podręczniki.

Zreformowano Akademię Krakowską.

1780 - reformy zostały zastopowane przez odrzucenie kodeksu Zamoyskiego.

2. 1780 - 1788 [do sejmu 4-letniego]

Pojawiają się pierwsze podręczniki, realizuje się reforma Akademii Wileńskiej. Podział szkół na wydziałowy i podwydziałowy.

W koronie 5 szkół wydziałowych, 11 podwydziałowych. Uczyło się 3844 uczniów. Uczyło w nich 113 nauczycieli [34 świeckich, 79 duchownych].

3. 1788 - 1794

KEN zaczyna się kruszyć. Wybitnych polityków wciągają obrady sejmu Wielkiego. Zaczyna się podnosić (u szlachty) ostra krytyka, żądanie przywrócenia szkolnictwa jezuickiego.

Krytyk:

- powrót jezuitów

- nauczanie łaciny i języka polskiego

- ocena roli wychowawczej szkoły oraz nauczycieli.

Szlachta była przyzwyczajona do jezuitów, krytykowano znacznie wprowadzenie języka polskiego - łacina była potrzebna do sądów itp.

Krytykowano zaniedbania religijne. Szlachta była niechętna matematyce oraz innym przedmiotom wprowadzonym przez KEN oraz nauczycielom - ze świeccy byli.

KEN próbowała zmodyfikować swoje posunięcia.

• W 6 klasie łacina ma być językiem konwersacji. Rodziców zapraszano na popisy by przełamać opory. Zaczęto wpływać na nauczycieli świeckich by się inaczej zachowywali i ubierali.

• Większy nacisk na religię.

Potem szlachta pomału przekonywała się do KEN'u. Nawet w Konstytucji 3 Maja jednym z głównych ministerstw była KEN.

O znaczeniu komisji świadczył fakt, że na jej czele stał prymas Polski.

W ramach KEN został wypracowany nowoczesny ideał wychowawczy Polaka: postępowy obywatel, patriota, rozumie potrzeby kraju, ma szerokie horyzonty myślowe, realnie ocenia warunki w których przyszło mu żyć, kocha ojczyznę, miłość umie wyrazić praca, wrażliwy na potrzeby innych stanów ze względów światopoglądowych i praktycznych. Ideał wychowawczy KEN żyje podczas zaborów.

KEN spolszczyła szkoły. Wprowadziła polską terminologię, przyzwyczaiła do nowych programów, podręczników.

Osiągnięcia KEN były zgodne z duchem dokonań europejskich => pedagogicznych i oświatowych. KEN potrafiła wykorzystać dokonania europejskie i dostosować je do warunków polskich.

---