Zasady rachunkowości - zasady regulujące prawidłową rachunkowość, zawarte w I rozdziale ustawy o rachunkowości. Zaliczamy do nich:
* zasadę memoriałową
* zasadę kasową
* zasadę periodyzacji
* zasadę ciągłości działania
* zasadę współmierności przychodów i kosztów ich uzyskania
* zasadę podmiotowości
* zasadę ostrożnej wyceny
* zasadę wyższości treści nad formą (wiernego obrazu)
Zasada memoriałowa (z ang. accrual basis) - oznacza, że w księgach odnotowuje się wystąpienie zdarzenia gospodarczego (np. wystawienie faktury), niezależnie czy było to związane z przepływem pieniądza, czy nie. Za moment sprzedaży przyjmuje się moment wydania towaru lub wyświadczenie usługi na rzecz kontrahenta.
Zasada kasowa (ang. cash basis) - polega na zaliczaniu do przychodów danego okresu tylko tych przychodów, które nastąpiły w wyniku rzeczywistego wpływu środków pieniężnych do kasy lub na rachunek bankowy przedsiębiorstwa. To samo dotyczy poniesionych kosztów, a więc ujmowania w księgach danego okresu sprawozdawczego tylko tych kosztów, które są związane z rzeczywistą wypłatą środków pieniężnych (np. z kasy, z banku). Zasada ta ma charakter anachroniczny i jest czasami stosowana w niektórych przepisach podatkowych. Nie ma natomiast zastosowania przy prowadzeniu ksiąg rachunkowych.[1]
Zasada ta jest przeciwieństwem zasady memoriałowej.
Zasada periodyzacji - jedna z zasad rachunkowości, która zakłada podział zdarzeń gospodarczych na pewne przedziały czasowe (oznacza ona ujmowanie działalności jednostek w wyznaczonych jednostkach czasu, np. rok obrotowy czy okres sprawozdawczy.
Zasada ciągłości działania - jedna z nadrzędnych zasad rachunkowości, w myśl której przyjmujemy założenie, że jednostka będzie kontynuowała swoją działalność w przyszłości. W związku z tym przyjęte przez nią zasady (polityka rachunkowości) należy stosować w sposób ciągły.
Zasada ciągłości działania sformułowana jest w art. 5 ustawy o rachunkowości:
1. Przyjęte zasady (politykę) rachunkowości należy stosować w sposób ciągły, dokonując w kolejnych latach obrotowych jednakowego grupowania operacji gospodarczych, wyceny aktywów i pasywów, w tym także dokonywania odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych, ustalania wyniku finansowego i sporządzania sprawozdań finansowych tak, aby za kolejne lata informacje z nich wynikające były porównywalne. Wykazane w księgach rachunkowych na dzień ich zamknięcia stany aktywów i pasywów należy ująć w tej samej wysokości, w otwartych na następny rok obrotowy księgach rachunkowych.
2. Przy stosowaniu przyjętych zasad (polityki) rachunkowości przyjmuje się założenie, że jednostka będzie kontynuowała w dającej się przewidzieć przyszłości działalność w niezmniejszonym istotnie zakresie, bez postawienia jej w stan likwidacji lub upadłości, chyba że jest to niezgodne ze stanem faktycznym lub prawnym. Ustalając zdolność jednostki do kontynuowania działalności, kierownik jednostki uwzględnia wszystkie informacje dostępne na dzień sporządzenia sprawozdania finansowego, dotyczące dającej się przewidzieć przyszłości, obejmującej okres nie krótszy niż jeden rok od dnia bilansowego.
Zasada współmierności w rachunkowości polega na tym, że koszty poniesione w celu osiągnięcia określonych przychodów muszą być ujęte w księgach rachunkowych w tym samym okresie rozrachunkowym, co osiągnięte przychody. Dotyczy to głównie kosztów bezpośrednich, np. kosztów wytworzenia sprzedanych wyrobów.
Zasada podmiotowości - jedna z nadrzędnych zasad rachunkowości polegająca na prowadzeniu rachunkowości w jednostkach gospodarczych określonych nazwą i wyodrębnionych pod względem majątkowym, organizacyjnym i prawnym. Każdą operację gospodarczą charakteryzujemy z punktu widzenia jej wpływu na sytuację majątkowo-finansową przedsiębiorstwa, w którym ta operacja zaistniała, tam jest też ewidencjonowana - księgowana (nie można księgować danej operacji w dwóch różnych podmiotach gospodarczych).
Zasada ostrożnej wyceny (zasada ostrożności) - jedna z nadrzędnych zasad rachunkowości, która nakazuje wyceniać zasoby majątkowe jednostki i źródła ich pochodzenia, tak aby nie spowodować zniekształcenia wyniku finansowego.
Ustawa o rachunkowości z dnia 29 września 1994 r. formułuje tę zasadę w art. 7 ust. 1:
Poszczególne składniki aktywów i pasywów wycenia się stosując rzeczywiście poniesione na ich nabycie (wytworzenie) ceny (koszty), z zachowaniem zasady ostrożności. W szczególności należy w tym celu w wyniku finansowym, bez względu na jego wysokość, uwzględnić:
1. zmniejszenia wartości użytkowej lub handlowej składników aktywów, w tym również dokonywane w postaci odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych;
2. (skreślony);
3. wyłącznie niewątpliwe pozostałe przychody operacyjne i zyski nadzwyczajne;
4. wszystkie poniesione pozostałe koszty operacyjne i straty nadzwyczajne;
5. rezerwy na znane jednostce ryzyko, grożące straty oraz skutki innych zdarzeń.
Zasada wyższości treści nad formą (wiernego obrazu) - jedna z zasad rachunkowości zobowiązująca jednostki gospodarcze do wykazywania w księgach rachunkowych operacji gospodarczych zgodnie z ich treścią i rzeczywistością ekonomiczną tak, aby sprawozdanie finansowe zapewniało rzetelne i realistyczne przedstawienie sytuacji majątkowej i finansowej, wyniku finansowego oraz rentowności jednostki.
Do zasady wiernego obrazu odnosi się art. 7 ust. 2 ustawy o rachunkowości:
Zdarzenia, o których mowa w ust. 1, należy uwzględnić także wtedy, gdy zostaną one ujawnione między dniem bilansowym a dniem, w którym rzeczywiście następuje zamknięcie ksiąg rachunkowych.