PT został napisany 1832-34 w Paryżu w atmosferze toczących się na emigracji sporów dotyczących przyczyn powstania listopadowego i dalszej przyszłości polski.
akcja PT zaczyna się w latach 1811-12 w okresie wojen napoleońskich, a kończy się wkroczeniem wojsk nap na Litwę.
Miejscem akcji jest Soplicowo znajdujące się na Litwie.
główne wątki PT to: *spór o zamek pomiędzy Soplicami, a Horeszkami *dzieje Jacka Soplicy *miłość T i Z *spór o Kusego i Sokoła.
Jacek Soplica: paliwoda i kłótnik, czyli człowiek gwałtowny, impulsywny, skłonny do awantur. Przewodził rodzinie Sopliców; cieszył się autorytetem wśród szlachty; odważny, zawadiaka, chętny do walki, pewny siebie, dumny, warchoł, pyszny, naiwny, kieruje się uczuciami, emocjami; troska i czułość do Ewy, egoista, popada w nałóg pijaństwa, hóralski tryb życia.
Ksiądz Robak: pokora (sygnalizuje ją wybór imienia); cichy, spokojny, tajemniczy, powściąga swój temperament, kieruje się rozsądkiem, rozważny, planuje swoje działania, religijny, patriota, ma wytyczony cel i jest gotów poświęcić życie aby go osiągnąć; jego dziłania odnoszą skutek odpowiedzialny i opiekuńczy- czuwa nad losem T i Z.
cechy romantyczne u JS: nieszczęśliwie zakochany, patriotyzm, przechodzi przemianę charakt, samotny.
cechy nietypowe dla botha rom: nie jest indywidualistą (jest dosyć przeciętnym szlachcicem), żeni się (bez miłości).
Ewolucja JS wskazuje kierunek w jakim powinno ewoluować społ pl po klęsce powst list (przezwyciężyć własne słabości, tj pycha, warcholstwo, kłótliwość, podporządkować swoje działania dobru wspólnemu i mieć świadomość że to wspólne dobro wymaga wspólnego działania.
wydarzenia historyczne w PT: 1) uchwalenie konst 3 maja- charakt je muzyka skoczna, radosna (`polonez 3 maja') ponieważ to wydarz dla pl szczęśliwe. 2) targowica (konfederacja wymierzona przeciw konst 3 maja i królowi, symbol zdrady narodowej)- wydarz to symbolizowane jest przez fałszywy akord, kt wywołuje smutek i trwogę słuchaczy. 3)rzeź Pragi w czasie powst kościuszkowskiego- muzyka poważna, dynamiczna, naśladująca odgłosy walki; wywołuje u słuchaczy Stach i płacz. 4) stworzenie legionów pl pod dowództwem dąbrowskiego- smętna, rzewna i nostalgiczna muzyka; żołnierze byli smutni. 5) wkroczenie legionów d na Litwę- (`mazurek dąbrowskiego') muzyka radosna, triumfalna; obecni czuli entuzjazm, jankiel zaczął płakać.
Pt jest epopeją, czyli utworem obszernym- liczy 12 ksiąg pisanych wierszem ciągłym, 13-zgłoskowcem. Bohaterowie są przedstawieni na tle przełomowych dla całego narodu wydarzeń historycznych - w PT jest to kampania napoleońska, z osobą napoleona Polacy wiążą nadzieję na odzyskanie niepodległości. Jednak najistotniejszym przełomem przełomem ukazanym w epopei jest zmierzch epoki polski szlacheckiej. Epopeja zwykle rozpoczyna się inwokacją, która w PT jest skierowana do Litwy. Narrator jest wszechwiedzący i obiektywny, posługuje się językiem zbliżonym do j mówionego. Bardzo często pojawia się zjawisko retardacji, czyli zatrzymania akcji w najważniejszym momencie i przejście do opisywania przyrody.