Prawo międzynarodowe publiczne.
14.02.2006.
Wykład 2: Wprowadzenie do przedmiotu.
Prawo międzynarodowe publiczne- jest ono bardzo stare. Jest to rodzaj prawa. Nie sposób porównywać go do prawa cywilnego czy karnego. Prawo karne powstało wtedy, gdy powstawała zorganizowana władza. Zmiany w tym prawie, które nastąpiły są w istocie nie wielkie. Czyny prawno karne są ściśle wskazane. Nie pojawiają się od wieków nowe przestępstwa. Nic się nie zmieniło od przeciągu paru tysięcy lat. Nic się nie zmienia również w prawie cywilnym.
W Prawie międzynarodowym jest inaczej. Po pierwsze niedawno pojawiło się zjawisko stosunków międzynarodowych, było mało ludzi i było dużo terytorium, i dlatego istniały słabe stosunki między podmiotami. Były to w dużym stopniu struktury społeczne. Kiedy tworzą się kontrakty między podmiotami to wtedy można mówić o stosunkach międzynarodowych. Stosunki międzynarodowe ulegają duże ewolucji. Przez większość dziejów nie mieliśmy z takimi stosunkami do czynienia.
Mieliśmy natomiast do czynienia z hegemonią. Nie istniało prawo międzynarodowe, bo nie było stosunków między państwami (stosunki niezależnych partnerów).
To, co nazywamy teraz państwem jest bardzo młodym pojęciem. Król Francji mówiąc „państwo to ja„ miał rację, powiedział to, gdy już układ stosunków się kończył. To stwierdzenie opisywało układ, którym nazwano państwo- Terytorialnym układem feudalnym.
We współczesnym rozumieniu o stosunkach międzynarodowych możemy mówić gdy:
Pojawia się państwo
Gdy kończą się aspiracje do hegemonii.
Państwo- to wspólnota obywatelska, w dzisiejszym rozumieniu to jest to państwo niezależne od innych państw. Ogranicza się ono, gdyż jego społeczeństwo obywatelskie takich ograniczeń chce i je akceptuje. Początkiem współczesnych stosunków międzynarodowych i prawa międzynarodowego jest pokój westawldzki. Jest owocem porządku, który powstał po pokoju westwaldzkim. Miała być jedna panująca doktryna, gdzie władzę można było narzucać komukolwiek. Została zapoczątkowana poprzez anarchie, odrzucenie aspiracji do tworzenia tego ładu.
Były to aspiracje głównie dla tego, aby powstawało jedno państwo. Przez długi okres te aspiracje były akceptowane, to miało dać pokój. To była cena za pewne podporządkowanie.
Przez długie niektórzy byli skłonni zapłacić ceną podporządkowania się, aby był pokój. Ale upadły one gdyż uniwersalizm okazał się nieefektywny (cesarstwo rzymskie nie dawało pokoju niewolnikom). Powodem były również koszty imperiów (gdyż były to duże koszty, a nie było to uniwersalne). Koszt zapewnienia bezpieczeństwa imperium spada na mieszkańców imperium, którzy nie widzą w tym sensu.
Mówiąc o prawie międzynarodowym mówimy o pewnym układzie. Etapy:
Traktat westwalski- miał on dać pokój dzięki prawu. Państwa są od siebie niezależne, mają swoje prawa i nikt nie ma prawa wtrącać się w ich prawo. Po tym traktacie nie zapanował pokój. Europa wchodzi w wojny napoleońskie poprzez instytucje. W Europie powstają instytucje, które mają zapewnić pokój. Te mocarstwa mają poprzez koncert doskonały prowadzić do porządku. Koncert mocarstw nie do końca okazał się skuteczny.
Konferencje Haskie- ten porządek okazuje się nie dość efektywny. Dochodzimy do I wojny światowej, następuje istotna zmiana władzy. Powstaje system bezpieczeństwa zbiorowego (Liga Narodów) w tej wizji mieści się:
Wartość, każde państwo traktuje pokój jako wartość. Tworzenie społeczności oznacza tworzenie pewnych wartości. Tą wartością jest pokój i miłość do pokoju.
Ta społeczność zamknięta j miłująca pokój jest społecznością zorganizowaną, mają na czele instytucję Ligę Narodów, która ma instytucjonalizować wymuszenie poszanowania pokoju.
Od 1648 roku mamy do czynienia z rozwojem, ale Liga Narodów przeżywa klęskę, gdyż nie zapewniaj ona pokoju. Jesteśmy na etapie wymyślenia nowego systemu.
Proces poszerzenia wartości praw człowieka. Do II Wojny Światowej człowiek nie istniał w stosunkach między narodowcy. Mamy do czynienia z daleko idącą ewolucją, gdyż przez II Wojną Światową nie było praw człowieka.
Patrząc na dzisiejszy świat, gzie państwa różnicują się pod każdym względem (głównie w stosunkach wartości), pojawiły się wizje kolejnych uniwersalizmów. ONZ zaczyna tworzyć i rozwijać instytucje pod organizacji. Jej systemem jest organizacja i poszanowanie praw człowieka. Organizacje dzielą się na organizacje szanujące prawa i nieszanujące prawa człowieka. Coraz częściej mówi się, że chcemy tworzyć wspólnotę, ale bez wartości nie jest to możliwe. Dywersyfikuje się prawo dla tych, którzy tego prawa człowieka nie przestrzegają.
Na części terytorium suwerennego państwa powstaje rząd z nadania ONZ. Obecny porządek Kosowa to jest budowa nowego społeczeństwa.
Prawo powstaje w konsekwencji tego, co się dzieje. Prawo nie służy kształtowaniu czegoś nowego. Jest ot zapisanie czegoś, co już istnieje. Od prawa międzynarodowego będzie się domagano utrzymanie pokoju i bezpieczeństwa, ale również uporanie się z prawami człowieka i uporanie się z prawami środowiska. Aby to spełnić będą potrzebne nowe instytucje i nowe prawa. Państwo ewolucjuje. Prawo międzynarodowe jest owocem państw, ale i państwa są owocem prawa międzynarodowego. Nie ma odpowiedzi na pytanie, co było wcześniej, prawo międzynarodowe czy państwo?
Prawo międzynarodowe:
- to jest ogół pewnych norm obowiązujących między państwami i uważającymi się za członków społeczności. Zmiana stosunku do tego jest jedna, nie tylko państwa są podmiotami.
- Jest to zespół norm regulujących stosunki między państwami i innymi podmiotami
- Reguluje stosunki w ramach rywalizacji i współpracy, ale to jest socjalizujące.
- Dynamiczny system porządku narodowego, czyli, że jest to kolejny system dynamiczny. Prawo wyraża interesy państw i narodów, (ale tylko interesy słuszne).
Gdy mówimy o prawach człowieka to mówimy o wartości moralnej. Prawo międzynarodowe myśli o środowisku, to myśli o przyszłych pokoleniach.
Prawo międzynarodowe-reguluje stosunki pomiędzy podmiotami i uczestnikami, którzy w tych stosunkach uczestniczą (podmiotem jest ten, kto te prawo międzynarodowe tworzy, a uczestnik, korzysta z tego prawa).
O międzynarodowości uczestników decydują kategorie uczestników. Stosunki są międzynarodowe ze względu na swoją rangę. Są one międzynarodowe, gdyż są między różnymi podmiotami i uczestnikami.
PMP
21.02.2006
Wykład 2
Prawo międzynarodowe: reguluje stosunki międzynarodowe między podmiotami prawa międzynarodowego(międzynarodowego m. in. Państwami, organizacjami międzynarodowymi) oraz uczestnikami mającymi zdolność do działania( reguluje obrót pomiędzy państwami).
Stosunki, o których międzynarodowości decyduje: kategoria podmiotu, ranga lub istota.
Inne definicje:
Ogół norm prawnych obowiązujących między państwami uznającymi się za członków społeczności międzynarodowej
Reguluje stosunki pastw w procesie rywalizacji i współpracy
Stosunki między podmiotami
Dynamiczny system w porządku światowym, prawa wyraża interesy państw i narodów mające uzasadnienie w słuszności lub służą ludzkiej pomyślności i moralności
Inne normy(pozaprawne) w stosunkach międzynarodowych: polityczne, moralne, kurtuazyjno grzecznościowe.
Funkcje i cele prawa międzynarodowego:
Zachowanie pokoju i bezpieczeństwa
Rozwój przyjaznych stosunków(z poszanowaniem równości, suwerenności, prawa do samostanowienia.
Postęp gospodarczy, społeczny, kulturalny.
Ochrona praw człowieka
Realizacja równoważonego rozwoju.
Stosunki między podmiotami, państwami, organizacjami międzynarodowymi są regulowane normami prawnymi (ty musisz, ale ja mogę iść rządzić, ja mam roszczenie, mi przysługuje prawo podmiotowe).
Stosunki międzynarodowe mają przede wszystkim charakter polityczny. W tych stosunkach politycznych kryterium decydującym nie jest zespół norm o charakterze prawnym, ale normy o charakterze politycznym. Jeżeli Polska mówi o stosunkach z Niemcami, Francją, USA to jest nasz partner strategiczny. To nie oznacza to, że mamy do każdej sprawy roszczenia prawne z określonymi normami, które nie są normami prawnymi. Normy polityczne, które nie są normą roszczeniową to są one istotą norm. Od dłuższego czasu istnieje w świecie pokusa rozszerzania norm politycznych. Jeżeli stosunki międzynarodowe mają się rozwijać to musi to być cos więcej niż tylko polityka stosunków, ale np. rozwojowa pomoc gospodarcza. Różnica między bogatymi a biednymi państwami jest sprzeczna z pojętym interesem każdego z nas. Państwa skazane na ubóstwo są państwami niestabilnymi, wychodzą od nich wojny, patologie, grupy przestępcze. Aby przeciwdziałać tej groźbie chcemy od państw rozwijających się pomocy gospodarczej. To nie jest tak, że istnieją roszczenia prawe. Istnieje norma polityczna, która powoduje, że w określony sposób kraj będzie kratkowany przez państwo bogate i biedne. Każde normy się rozwijają. Nikt nie podpisał w Helsinkach aktu końcowego.
Normy moralności- tragiczne dziedzictwo z przeszłości jest pogardą dla moralności. Istnieje wizja, że w polityce nie ma moralności.
Car Mackiewicz był stwórcą schematy myślenia „polityka jest to wielkie świństwo, a politycy to dziwki”. To było dziedzictwo myślenia cara Mackiewicza Mickiewicza myśleniu o Polsce. W polityce liczy się skuteczność a nie obiecanki. Istnieje niewiara w moralność polityka.
Moralność w polityce to jest to samo, co moralność w handlu. Ta Samoa moralność dotyczy właściciela sklepu i ministra finansów.
Wyróżniamy państwa stałe i sezonowe, które istnieją od zawsze i które zmieniają się bardzo często. W tym drugim przypadku moralność nie ma znaczenia. „Anglia nie ma stałych wrogów, przyjaciół, ale mają angielski interes narodowy”.
Według naszego wykładowcy w polityce są wartości i tego się trzymajmy.
Element normatywny- normy kurtuazji i grzeczności. Te normy w stosunkach międzynarodowych rządzą. Stosunki międzynarodowe są niedoświadczone za czasów elity dworskiej. Nie odpowiadają one dzisiejszej rzeczywistości. Nie są dostosowane do grzeczności w dzisiejszych czasach. Kurtuazja i grzeczność w dzisiejszych stosunkach międzynarodowych są bardzo ważne. W stosunkach Polsko-Francuskich i Polsko-Brytyjskich podpisany został list popierający politykę amerykańską w Iraku. I po tym liście prezydent Francji powiedział, że Polska straciła dużą szansę na milczenie. Polska naruszyła normę prawną polityczną. Norma polityczna przewiduje przedstawienie własnych poglądów. Prezydent Francji naruszy normę grzeczności, to, co powiedział zaważyło znacznie na stosunkach polsko-francuskich i uszkodziło wizerunek Polski. Tak nie powinien mówić szef państwa o innym państwie. Te normy są bardzo istotne. To dzięki im są bardzo dobre lub złe stosunki miedzy państwami.
Ten cały zespół norm tworzą normatywne ramy, w których funkcjonują stosunki międzynarodowe. Jeżeli stosunki międzynarodowe są kiepskie to nie ma szans na zawarcie bliskich kontaktów politycznych.
Prawo międzynarodowe wyraża interesy narodów lub państw. Te prawo nie wyraża każdego interesu, ale te, które mają uzasadnienia słuszności, moralności, pomyślności społeczeństwa. Prawo międzynarodowe potrzebuje prawno-normatywnego nazywania moralności.
Państwa Europejskie mają normę moralności i posiadają dekalog (z wyjątkiem Niemiec gdyż oni posiadają swoja konstytucję). Państwa te dzielą się na:
Społeczność narodowa jest relatywnie nowa
Społeczność narodowa jest niebywale wielokulturowa.
Społeczność narodowa potrzebuje swojego dekalogu i dlatego była ona trudna do utworzenia w społeczeństwie międzynarodowym są to normy, które uznajemy za fundamenty, na tych wartościach budujemy stosunki międzynarodowe.
Funkcje i cele prawa międzynarodowego:
Zachowanie pokoju i bezpieczeństwa- Człowiek chce pokoju, bo wojna dała dużo cierpień, wojna jest symbolem tego, co jest dla człowieka najgorsze. Bezpieczeństwo to wartość nadrzędna. Uznanie pokoju jako wartości nadrzędnej to nie jest w stosunkach międzynarodowych jako wartość filozofii bez przemocy, która utożsamiamy z gangiem. Pokój i bezpieczeństwo w stosunkach międzynarodowych to siła w ramach i na podstawie prawa. Nikt nie usiłuje twierdzić w prawie międzynarodowym, że jednostka nie ma prawa do bytu samowyzwalania, że napadnięty nie może się obronić.
Rozwój przyjaznych stosunków- Celem społeczeństwa jest rozwój przyjaznych stosunków. Świat to świat dobrych sąsiadów. Poszanowanie równości. Państwa są równe wobec prawa, ale nie oznacza to, że sa równe w gospodarce, wojsku, itp. Stały członek ONZ ma prawo veta, a inne państwa nie mają takiego prawa. Oznacza to ze np. Francja ponosi więcej odpowiedzialności za inne państwa. Poszanowanie suwerenności - prawo państwa o decydowaniu o sprawach wewnętrznych, ale kategoria spraw wewnętrznych zmienia się. 50 lat temu uznawano, że sprawy wewnętrzne państwa to jest inaczej jego system prawny. Prawo do samostanowienia- niezrealizowane prawo państwowe i rządów do życia po swojemu. Jest to jedno z najtrudniejszych praw. Były różne poglądy na przyczyny wybuchu I wojny światowej (m.in. prawo do samostanowienia narodów nie były przestrzegane). Realizacja do tego prawa jest bardzo różna. To prawo jest pewnym prawem fundamentalnym. Procesy, które prowadzą do tego prawa jeszcze się nie zakończyły.
Ochrona praw człowieka- W latach 60 uznawano, że prawa człowieka to bardzo prywatna sprawa. I ten sposób widzenia zmienił się, Auschwits. Ukształtował on inną wizję świata. Po Auschwits uznano, że prawa człowieka nie są prywatne, ale należą do interesów państwa, należało przekonać każdego, że prawa człowieka są najważniejsze. Państwo powinno służyć człowiekowi, człowiekowi prawa człowieka nie śą wartością prywatną.
Realizacja równoważonego rozwoju- Tego problemu nie zauważyli twórcy Karty Narodów Zjednoczonych. Świat i jego zasoby nie są niewyczerpalne. To jest duży problem ludzkości, problem techniczny i aksjologiczny-, jaka jest nasza relacja do środowiska,(jaki jest nasz stosunek do środowiska). W latach 60 nastąpiła zmiana tego fundamentu. Uzmysłowiono sobie, że zasoby są do wyczerpania, a głupota ludzka jest nie do wyczerpania. Człowiek potrzebuje uświadomienia sobie tego, że jest częścią świata, że powinien stworzyć warunki do rozwoju innym. Koncepcja zrównoważonego rozwoju- w konsekwencji chodzi o takie życie, aby inni mogli też żyć. To jest wartość bardzo ważna. (Na szczycie w Rio De Janeiro podpisano koncepcję zrównoważonego rozwoju.
PMP
28.02.2006
Wykład 3
Cechy Prawa międzynarodowego:
Brak ustawodawcy
Brak przymusu-sankcje
Psychologiczne
Odwetowe
Retorsje-proporcjonalny odwet(środkami zgodnymi z prawem) z tytułu naruszenia interesów
Represalia- proporcjonalna i konieczna samopomoc wobec naruszenia prawa, deliktu (Państwo- Ofiara egzekwuje realizację obowiązku, zawiesza stosowanie prawa)
Zorganizowane (polityczne, gospodarcze, zbrojne)
-ONZ- środki zapobiegawcze i przymusu.
Brak obowiązkowego sądownictwa
Dylematy, Czy pomoc międzynarodowa jest prawem?
… nie ma prawa poza i ponad państwem. Państwo wyraża wolę wyższą i posiada najwyższą władzę (Hegel).
Prawo międzynarodowe jest zewnętrznym prawem państwowym (Schecher); …
prawem jest nakaz suwerena poparty sankcją ( Austin- szkoł anglosaska)
Hart-…prawo międzynarodowe to zespół a nie system norm.
Kelsen… jest to prawo „prymitywne” (brak ustawodawcy, sądu i egzekucji oraz samopomoc).
Brak ustawodawcy
W przypadku prawa międzynarodowego jak długo mamy do czynienia z traktatami, tworzą one prawo międzynarodowe. Począwszy od momentu wytwarzania norm wychodzących (zarządzanie tym, co jest, potrzeba zmiany tego, co jest). Jest to coś bardzo silnie odczuwalne. Trafimy na doszukiwanie się istniejącego organu, który rządzi prawem międzynarodowym. To, że ustawodawca jest potrzebny nie zawsze jest realne do utworzenia- jest to język dziennikarzy. Odczuwalna zmiana zachowań wymaga ustawodawcy. W dającej się przewidzieć perspektywie w stanie obecnym stosunków międzynarodowych ten ustawodawca się nie pojawi. Usiłowanie włączenia społeczeństwa w tworzenie prawa, oraz włączenie w to organizmów międzynarodowych. Coraz częściej na konferencjach spotyka się obywateli organizacji pozarządowych.
Po II wojnie światowej prawo międzynarodowe się rozwinęło. Ten problem- brak ustawodawcy jest odczuwalny, brakuje siły sprawczej, która potrafi zmienić istniejący stan.
Brak całkowitego instrumentu przymusu.
Norma prawna różni się od innych norm między innymi tym, że: spór związany z jej stosowaniem jest rozstrzygany sądowo, ale najważniejszy jest przymus. Dzieki temu odróżniamy normy prawne od innych norm. Przymus jest istotny. W prawie międzynarodowym nie ma zorganizowanej instytucji siły, która wymuszałaby zachowanie zgodne z prawem. Stopień respektowania prawa międzynarodowego jest większe niż respektowanie np. kodeksu drogowego. Nie znaczy jednak, że w prawie międzynarodowym nie ma w ogóle formy przymusu. Pewna drobna forma tego przymusu jest. Prawo międzynarodowe jest decydującym stopniem relatywnie odpowiedzialnym za to, co się stało.
Prawo międzynarodowe dysponuje sankcjami. Sankcja działa na sprawą naruszenia prawa, ma też działać odstraszająco. Sankcje mają różne znaczenie:
Sankcja psychologiczna- dzisiaj traci ona swoje znaczenie. Była ona poważnie traktowana w małych społecznościach. Wtedy potępienie ze strony autorytetu coś znaczyło. Dziś wpływ tej sankcji jest słabszy, a siła rażenia tej sankcji jest niewielka.. Ta sankcja w społeczeństwie międzynarodowym ma większe znaczenie, gdyż społeczeństwo międzynarodowe jest społecznością małą. Jeżeli państwo spotyka się z sankcją psychologiczną to znajduje się w warunkach dyskomfortu. Jeżeli wyraża pogląd współcześnie to państwo jest w sytuacji dyskomfortowej. Ta sankcja psychologiczna nie jest czymś nieliczącym się, mamy czasem do czynienia z czytelną zmianą postanowienia.
Sankcja odwetowa
Retorsje- działania zgodne z prawem, ale nie przyjazne
Represalia- działania nie zgodne z prawem.
To jest samopomoc. Państwo decyduje się na retorsje, gdy naruszenie prawa jest bardzo duże, a nie wystarczą tylko przeprosiny. Represalia- działania sprzeczne z prawem międzynarodowym, które jest odpowiedzią na wcześniejsze naruszenie prawa. Są dwie zasady międzynarodowego prawa zwyczajowego:
- uznaje się, że represalia powinny mieć miejsce, gdy będą konieczne
- mają one być proporcjonalne do tego, co się stało.
Państwo broniąc się przed naruszeniem prawa proporcjonalnie czasowo działa w przywróceniu równości
Sankcje zorganizowane ( głównie stanowione przez ONZ). Społeczeństwo jako całość regionalna podejmują wspólne działania do odpowiedzi na łamanie prawa międzynarodowego. Sankcje te mogą być polityczne (np. odwołanie przedstawicieli dyplomatycznych). Te sankcje idą coraz częściej w kierunku sankcji gospodarczych (np. wprowadzenie Embargo, lub sankcja zakazu komunikacji lotniczej). Te sankcje mają coraz większe znaczenie. Sankcje w postaci bojkotowanych towarów są bardzo znane. Są to zakazy wprowadzenia produktu na dane terytorium. Te sankcje w dużym stopniu przynoszą sukces. Ze stosowaniem sankcji trzeba zawsze uważać, bo jeżeli są skuteczne to jest to bardzo silne grono, ale jeżeli przestały być skuteczne to mogą ośmieszyć sprawę. Sankcje gospodarcze są dość skuteczne.
ONZ na podstawie Karty Narodów Zjednoczonych ma prawo używać wszystkich środków do wymuszenia na każdym państwie przestrzegania prawa międzynarodowego. Przy restrykcji traktowania tego zagadnienia prowadzi do strzemiężliwości. W prawie międzynarodowym jest tak jak w prawie krajowym. To nie musi być kara wnikliwa tzw. Sprawdzona siła. Brak pewności sankcji.
Brak obowiązkowego sądownictwa. Istniejące w większości sądy nie są obowiązkowe,
Państwo samo podejmuje decyzję czy rozwiąże swoje sprawy czy też nie. Pewność sądu międzynarodowego jest niewielka.
Hierarchia norm:
Problem hierarchii źródeł a norm.
Zasady ius cogens ( jakakolwiek umowa sprzeczna z ius cogen jest sprzeczna z prawem międzynarodowym).
Katalog zasad- art. 2 Karty NZ.
Zasada równości (wzajemność i prawo do samostanowienia)
Zakaz użycia siły lub jej groźby- nakaz pokojowego załatwiania sporów.
Poszanowanie zobowiązań.
Zakaz ludobójstwa, niewolnictwa, dyskryminacji rasowej.
Prawo międzynarodowe a prawo wewnętrzne.
Poglądy.
Moniści- jest tylko jedno prawo.
- prymat prawa wewnętrznego- negacja prawa międzynarodowego (w przypadku konfliktu prawo międzynarodowe publiczne „musi ustapić”).
- prymat prawa międzynarodowego…. Istnieje wspólna norma podstawowa prawa międzynarodowego i wewnętrznego, którą jest albo solidaryzm społeczny, albo pacta non servoanda (normatywizm, platforma prawa międzynarodowego ogranicza swobodę państw).
Dualiści, różne źródła, różni adresaci, odrębny przedmiot.
Wymóg stosowania przez państwa- dostosowanie prawa
Stosowanie prawa w porządku krajowym (wymaga transformacji).
07.03.2006
Wykład 4: Źródła prawa międzynarodowego.
Pojęcie źródeł.
Materialne
Pozytywizm
Naturalizm/ obiektywizm
Poznawcze: źródło wiedzy w prawie międzynarodowym- zbiór dokumentów i znaczeń, zbiór G.F. Masteusz
Formalne: technik/ formy tworzenia prawa- wyniki, forma, narzędzia wytworzonego prawa.
Katalog źródeł formalnych.
Zawartość
Preambuła KNZ, … z umów i innych źródeł.
Art. 38 satutu MTS … umowy międzynarodowe, zwyczaj międzynarodowy, ogólne zasady prawa…., Wynosi sądowa lub opinie…
Źródło prawa a podstawa orzecznictwa.
Koncepcja pozytywistyczna. Część prawników twierdzi, że interesuje ich źródło formalne. Źródła prawa można rozumieć jako odpowiednie miejsce, z którego wypływa początek. Mówimy o materialnych przyczynach prawa. Co decyduje, że powstaje norma? Prawdą jest, że to są kategorie pozaprawne. Relacja prawnika prawa u społeczeństwa może być frustrująca. Prawnik sądzi, że wie lepiej (może tylko to, jakie normy prawa są potrzebne). Z tymi zjawiskami bardzo silnie spotykamy się w stosunkach międzynarodowych. Świat międzynarodowy jest światem, który budzi silniejsze, negatywne uczucia niż świat, który widzimy, na co dzień. Rzadko spotykamy się, aby istniał uzgodniony pogląd na regulacje, co słuszne i dobre. Jeżeli to przekonanie ulega wzmocnieniu to jest to kwestia 1-2 wyborów parlamentarnych, które przekładają to na normy prawne. Na poziomie międzynarodowym panuje przekonanie, że jakaś norma jest potrzebna, że praktyka jest zła i prawo międzynarodowe nie rządzi sobą i przekształceniem tego polecenia na normę prawną.
Powodami powstania normy prawnej są:
Jeżeli prawo międzynarodowe jest uzgodnione z wolą państwa i nic więcej ponad to może być źródłem norm. Bariera ta jest bardzo wyraźna, gdy nie ma uzgodnień to nie ma normy.
Suwerenność- przez suwerenność rozumie się to, że nic nie można poczynić bez zgody głowy państwa. Państwa na powstanie małych ilości norm nie dają zgody.
Zespół norm a charakterze ius gentium. Musisz się zgodzić z jej wejściem w życie, bo inaczej nie będziesz dołączony do społeczności międzynarodowej. Ta koncepcja dziś w stanie prawa międzynarodowego traci na znaczeniu.
Innym źródłem wartości norm jest koncepcja naturalistyczno- obiektywistyczna. Źródło norm widzi jako stworzony przez Boga porządek rzeczy. Każdy obiekt musi się zgodzić z prawami natury. Prawo natury musi być respektowane w życiu społecznym. Podejście obiektywne nie sięga do źródła. To odwołanie w systemie prawnym jest bardzo silne, sędzia jest powołany do zastosowania przepisów prawa w danym przypadku. Jeżeli sędzia właściwie to zastosował to wszystko jest dobrze. Rola sędziego jest oparta na realizowaniu zasady sprawiedliwości i ma wydać słuszny wyrok.
W układzie Brytyjskim niezbędne kwalifikacje to nie są kwalifikacje prawnicze. Każdy krok prowadzi do podpisania umowy, która oddziałuje na budżet państwa (zwiększa go). Jedyna możliwość to działanie obok prawa. Jeżeli będzie uznane 1% dotacji dla celów normatywnych to przyczyny są do nich inne, to będzie mijało państwo. W udziale pozytywistycznym to jest niemożliwe.
Innym sposobem rozumienia norm jest poznanie prawa. Na poziomie prawa wewnętrznego nie było problemów. Od czasów rzymskich obowiązywała zasada nieznajomości prawa przez społeczeństwo. Prawo wewnętrzne było stanowione od razu, jako prawo pisane. To prawo było dostępne nie tylko w wersji sam przepis, ale w wersji wyjaśnienia do przepisu. Funkcjonują również w obiegu dokumenty wyroków sędziowskich. Prawo międzynarodowe było bardzo różne. Prawo międzynarodowe było tworzone i rozwijało się jako umowy miedzy władcami. Władca tworząc prawo komunikował je obywatelom ustnie lub pisemnie. Porozumienia między władcami było traktowane jako prywatna umowa między sobą np. umowa o granice, wymiana kawałka pola. Istniała nieznajomość powszechnych standardów powiązań między władcami i między państwami. Z rozwojem stosunków międzynarodowych coraz częściej doradcy prawni zaczęli sobie z tego zdawać sprawę.
Pomysł Masteuza- korzystał on z przychylności monarchy i pozycji monarchy, po uzgodnieniu z nim uzyskał możliwość opublikowania umów zawartych przez Rosję. To był pierwszy zbiór dokumentów Mateusza. Należy udostępnić źródła prawa międzynarodowego, gdyż prowadzi to do lepszego funkcjonowania stosunków międzynarodowych. Państwa czuły się lepiej w negocjacjach wiedząc, jaki jest standard.
Wiek XIX to wiek prób kodyfikacji prawa międzynarodowego (konferencje Haskie). Decydujące znaczenie miała I wojna światowa, podczas której odbywały się zawarcia tajnych umów w tajemnicy przed pozostałymi mocarstwami. Część mocarstw zawarła umowę o pomocy między sobą, lecz nie byli oni temu wierni, gdyż gdyby byli to nie wybuchłaby I wojna światowa. Wojna kończyła się pod hasłem „koniec z tajna dyplomacją”. Należało przedstawić tajne archiwa- rządzący traktowali sprawy społeczeństwa jako element klauzuli międzynarodowej. Jeżeli nie będzie tajnych archiwów to będzie działać czynnik przeciwdziałania prawa.
W pakcie Ligi Narodów (która żąda jawności umów) każda umowa przekazywana jest do wiadomości sekretarza i następuje ujawnienie tej umowy. Gdy umowa nie jest zawarta w Lidze Narodów to nie jest ona ważna i nie obowiązuje jest ona nie legalna. Jednak wycofano się z tego (ponieważ ludność się z tym nie zgadzała). Liga Narodów kazała wydawać te zbiory traktatów.
Trwał okres umów powszechnych (każdy mógł do nich przystąpić). Wprowadzono różne nakazy. Wiedzę tę należało przekazać ludności. Miała ona dojść do każdego obywatela. Rozpowszechnienie wiedzy wśród swojego społeczeństwa istnieje od początku. Nagle prawo międzynarodowe przestało być prawem poufnym. Obowiązkiem była jawność publiczna. Zmienia się nastawienie społeczeństwa na prawo. To że ludność chciała znać prawa, zdjęło to charakter poufny z prawa międzynarodowego.
Państwa poszły bardzo daleko. Nie tylko umowy międzynarodowe stały się powszechnie znane. ONZ- gdy jakieś prawo nie jest zapisane w KNZ to norma ta nie obowiązuje. Większość państw wydaje dokumenty międzynarodowe, wiążące się z prawem międzynarodowym. Istnieje międzynarodowe stowarzyszenie, które publikuje archiwa oprócz tego wiele państw posiada swoje własne wydawnictwa. Polska wydaje archiwa od 70 lat.
Do standardów znajomości źródeł prawa na poziomie prawa międzynarodowego nie dochodzimy zbyt głęboko, bo dużo dokumentów jest traktowanych jako tajne lub poufne.
Źródła prawa formalnego- prawny kształt normy. Problemem jest brak katalogów. My nie mamy pełnego katalogu prawa międzynarodowego i to bardzo utrudnia. W Karcie Narodów Zjednoczonych jest twierdzenie, że źródłem formalnym są umowy. Trochę zbliża nas art. 38 satutu MTS- w tym katalogu mamy normy międzynarodowe, słuszność i sprawiedliwość. Zaczyna się on od międzynarodowego stylu systemu, który orzeka na podstawie prawa międzynarodowego w rozwiązaniu korzyści. To jest podstawa orzecznictwa.
Spory rozstrzyga arbitraż, a on orzeka na podstawie tego, co mu jest wskazane. Arbitraż będzie związany z prawem państwa, do którego kodeks jest wysłany.
Art. 38 jest prosta recepcją. Trybunał Sprawiedliwości- chodziło o dużą jasność prawa, aby umowy były rejestrowane. Katalog źródeł prawa międzynarodowego jest katalogiem otwartym. Źródłem prawa międzynarodowego są w szczególności umowy, ogólne zasady prawne, prawo zwyczajowe, uchwały orzecznictwa międzynarodowego, akty jednostronne. Art. 38 to nie katalog źródeł, ale katalog podstaw orzecznictwa jest on katalogiem zamkniętym, że strony mogą i z niezależnym od tego, że sąd ma orzekać nie na podstawie tych źródeł, ale na podstawie słuszności i sprawiedliwości.
Pytania do egzaminu:
Jaka była konsekwencja nie zarejestrowania norm w Lidze Narodów a jaka w ONZ?
Jaki jest charakter art. 38 statutu MTS czy zamknięty czy otwarty źródeł prawa?
14.03.2006
Wykład 5. Umowy międzynarodowe.
Umowa międzynarodowa- wspólne zgodne oświadczenie woli podmiotów prawa międzynarodowego, która wywołuje skutki prawne (tworzy prawa i obowiązki).
Art. 2 konwencji wiedeńskiej prawa traktatów definiuje na potrzeby konwencji.
Budowa umowy:
Tytuł
Preambuła (motywy- arenga, opis, okoliczności powstania, narracja- dawniej inwokacja, intytulacja).
Dyspozycje
Postanowienia materialno- prawne
Postanowienia formalno- prawne
Data, podpis (wg. reguł: alternatu, alfabetu, pete- mele) i pieczęcie.
Klasyfikacja umów
Materialne
Umowy ustawy i umowy kontrakty
Ogólne i szczegółowe
Formalne
Rodzaje stron (państwa, organizacje)
Ilość stron (dwu, wielostronne)
Tryb zawierania (prosty bez ratyfikacji lub zatwierdzony, zlożony)
Możliwość przystąpienia (zamknięte, półotwarte, otwarte)
Organ występujący w imieniu państwa (państwowe, rządowe, resortowe)
Treść (np. polityczna, gospodarcza)
Relacje pomiędzy umowami (główne, wykonawcze)
Równoprawne, nierównoprawne.
Język umowy- był jeden język, łaciński później francuski. Od XIX wieku pojawia się język narodowy, który jest równoprawny w stosunku do innych języków. Umowy są zawierane w prawa narodowego. W ONZ umowy są zawierane z oficjalnych językach Narodów Zjednoczonych. Czasami zdarza się, że taka sama umowa jest inna w różnych językach wtedy również jest sporządzana umowa w języku uniwersalnym, czyli angielskim.
Umowy międzynarodowe są dla państwa, nie ma istotnej różnicy, co do umów międzynarodowych a innych umów. Różnią się one tylko szczegółami. Są dwie umowy o umowach międzynarodowych.
Konwencje Narodów Zjednoczonych prawa traktatów powstały z powodu różnic cywilizacyjnych państw. Po II wojnie światowej krąg kulturalny (społeczeństwo międzynarodowe) powiększył się, to dla grupy tych państw to wiedza o prawie nie była ich wiedzą, dlatego dla bezpieczeństwa woleli spisywać konwencję między państwami, ze świadomością, że nic więcej niż spisanie tej konwencji nie nastąpi. Całe dokonania komisji kodyfikacyjnej sprowadzało się o uzgodnienia próby ukazania różnych poglądów. Uświadomiono sobie, że państwa chcą, aby ta konwencja regulowała umowy międzynarodowe między państwami. Oprócz państw są organizacje międzynarodowe, które zawierają umowy międzynarodowe. Próbowano, więc napisać przepis, aby konwencja regulowała stosunki między: państwem a organizacją, państwem a państwem i między organizacją a organizacją. Pierwsza konwencja będzie regulować traktaty tylko między państwami. Przed zakończeniem tej konferencji zwołano nową konwencję, która regulowałaby umowy między państwami a organizacjami i organizacjami między sobą. Tak, więc:
Pierwsza konwencja reguluje umowy między państwami
Druga konwencja reguluje umowy między innymi podmiotami
Druga konwencja nie zakończyła się ratyfikacją i wejścia w życie konwencją. Na to między innymi nie zgodziła się Polska. Paradoksem nie ratyfikowania tej umowy było to, że co trzy lata na pytanie, dlaczego polska nie chce ratyfikować tej konwencji padały coraz to inne odpowiedzi np., bo konwencja wiedeńska pozwala na to, aby spory były rozstrzygane przez MTS. Można ratyfikować konwencję, ale z zastrzeżeniem, że np. Polsce nie podoba się sprawa MTS. Po latach prawnicy polscy stwierdzili, że nie ratyfikowanie tej konwencji nie jest dobre dla interesów Polskich i dlatego chcieli ją w końcu ratyfikować. Dochodzi się do wniosku, że gra podpisywania tej konwencji była warta. Były kwestie, które w różnych krajach były różne. Przebieg tej konwencji udowodnił, że sensowne było pójście dalej.
Nie ma konwencja aktów jednostronnych i dlatego jest potrzebna konwencja wiedeńska o prawie traktatów.
Sama konwencja zdecydowała się regulować tylko umowy pomiędzy państwami (tak chciały państwa) i regulować te umowy w formie pisemnej, gdyż trudno jest realizować umowy ustne. Jest trudność do odnoszenia się do tych umów, umowy ustne są uznawane w prawie międzynarodowym, ale w tej regulacji decydował powód polityczny. Należy popierać tylko te umowy, które można regulować. Państwa nie chciałyby, aby były zawierane umowy ustne, ale chciałyby, aby te przypadki były relatywnie rzadkie.
Definicja umowy międzynarodowej wypływa naszego rozumowania. Umawiamy się, co do czegoś. Aby mówić o umowie, to mówimy, że chcemy coś i nasz partner decyduje się zrealizować to, co chcemy wzajemnie, za to, co on chce. Umowa jest zawarta, gdy dojdzie do rozmowy, co do tej rozmowy. Jest to wspólna zgoda oświadczenia woli podmiotów międzynarodowych. W przypadku konwencji wiedeńskiej to jest to oświadczenie państw i innych podmiotów międzynarodowych. Konsekwencją zawarcia umowy są skutki prawne. Umowa prawa międzynarodowego jest rządzona prawem międzynarodowym. Jest to umowo cywilno- prawna zawarta przed podmioty międzynarodowe.
Klasyczne są rozbudowane umowy. Umowa prawa międzynarodowego nie różni się znacznie od innych umów. Problemem jest kwestia nazwy, tytułów, gdyż praktyka państw jest zróżnicowana. W prawie międzynarodowym są umowy, traktaty, akty, karty, czyli, że są one zróżnicowane. Wynika to z magicznego myślenia. Niektórzy uznają, że porozumienie jest więcej ważne niż traktaty.
Od II wojny światowej szlachetnym rodzajem porozumienia jest karta (Karta Narodów Zjednoczonych). Używano również terminu pakt (Pakt Ligi Narodów), oraz układy i sojusze.
Zwyczaj międzynarodowy jest taki, że nie ma tu terminu umowy pomiędzy Stolicą Apostolską a państwami nazywane są konkordatami. Nie ma przeszkód prawnych, aby inne umowy miały taką nazwę. To jest kwestia bez znaczenia.
Charakterystyczny elementem umowy międzynarodowej jest preambuła. Wyróżnia się w niej archaizm języka i sztywność preambuły, zawierał ona opis i okoliczności powstania, motywy umowy oraz inwokację i precyzyjną intytulacje. Nie każda umowa zawiera preambułę. Rezygnuje się z niej przy drobnej umowie o charakter „techniczny”. Czasami państwa dążą do tego, aby w preambule załatwić sprawy historyczne. Jest to w umowach wyraźnie zawarte między państwami nieprzyjaznymi dla siebie. Państwa czuły potrzebę wyraźnego wskazania, co się stało i dlaczego. Czasami załatwiano przeszłość w preambule zamiast zamknąć tę sprawę to rozszerzano tę sprawę i dociekano dalej. Na załatwienie tej sprawy można mieć dwa pomysły:
Zrezygnować z nurtu historycznego w preambule i tylko przytaczać wypowiedzi prezydentów.
Prace nad tą preambułą udowodniły potencjał różnic i emocji.
Umowy międzynarodowe interpretuje się poprzez cele zawarte w umowie (jest to bardzo ważne). W ten sposób przedstawia się sposób rozumienia wielu elementów umowy. Uświadamiamy sobie, jaka była wola stron podczas zawierania tej umowy.
W preambułach często są postanowienia normatywne np. Karta Narodów Zjednoczonych. W przeszłości preambuła nie była wiążąca, gdyż miała charakter opisowy. W preambule często jest przedstawiony proces zawarcia umowy. Czasami z tego opisu okoliczności powstania, czerpiemy wiedzę o zmianach w świecie.
Podpis jest rzeczą, której tak naprawdę dziś już nie dostrzegamy. Podpisy składa się z prawej i lewej strony lub w układzie pionowym. Obowiązuje reguła alternatu. W umowach wielostronnych dominuje reguła perlmery czyli przeplatanie (nie ma kolejności). Przyjęto również regułę alfabetu. Państwa same decydują, jaka jest ich nazwa w różnych językach. Konsekwencją tego jest to, że miejsce państwa może się zmieniać, zależy to od języka, w jaki jest napisana nazwa państwa.
Podział umów.
Materialnie- odróżniamy umowy ustawy od umów kontraktów.
Umowa ustawa- reguluje wiele przypadków w wielu systemach, ma charakter ogólny, nie zawsze się nadaje do bezpośredniego stosowania.
Umowa kontrakt- służy do regulacji ściśle określonego przypadku, jest umową wykonawczą do umowy ustawy np. umowa o współpracy kulturalnej, jest bezpośrednio stosowana i jest samoistnych tytułem kontraktu.
Formalne
Rodzaje stron (państwa, organizacje)
Ilość stron (dwu, wielostronne)
Tryb zawierania (prosty bez ratyfikacji lub zatwierdzony, złożony)- reguluje prawo wewnętrzne, decyduje o tym, jaka umowa musi być ratyfikowana, a jaka może być zastosowana w sposób prosty. Ratyfikuje się te, które dotyczą kompetencji ustawodawczej.
Możliwość przystąpienia (zamknięte, półotwarte, otwarte)
Organ występujący w imieniu państwa (państwowe, rządowe, resortowe)
Treść (np. polityczna, gospodarcza)
Wpływ na przyszłe intencje jest istotny, jeżeli chodzi o ratyfikowanie. Sprawa ratyfikowania czy też nie ratyfikowania jest sporem między władzą wykonawczą i legislacyjną.
21.03.2006
Wykład 6.
V. Forma: swoboda wyboru formy pisemna lub ustna. Art. 3 Konwencji Wiedeńskiej prawa traktatów zawiera jednak stwierdzenie, że konwencja reguluje wyłącznie umowy pisemne oraz wymóg rejestracji umowy, wymóg formy pisemnej dla celów dowodowych (art.102 Karty NZ)
VI. Etapy zawierania umowy
Negocjacje
Wyrażenie zgody przez państwo
Powiadomienie stron (notyfikacja)
Rejestracja (art. 18 Paktu LN, 102 KNZ)
Wejście w życie
Obowiązywanie umowy
Zgoda (pacta sunt servanda)
Nieważność- przyczyny
Naruszenie prawa wewnętrznego
Wady oświadczenia woli (przekroczenie kompetencji- art. 47 Konwencji Wiedeńskiej, błąd- 48, przekupstwo- 50, przymus wobec przedstawiciela państwa- 51, przymus wobec państwa- 52)
Forma umowy- decyduje czy ta umowa będzie pisana czy ustna. Wybór tej formy nie wpływa na ważność. Wpływa na posługiwanie się umową. Praktycznie nie ma państwa, które zrezygnowałoby z formy ustnej. Praktyka istnieje i jest bardzo rozbudowana. Każdy prezydent powołuje swój zespół doradców prawa międzynarodowego. Informuje on prezydenta o zobowiązaniach wynikających z prawa zwyczajowego (uzgodnienie ustne)
Etap zawierania umowy- etapy te nie różnią się od etapów zawierania każdej innej umowy. Państwa mają sytuację, w której ich propozycja natyka się na odrzucenie.
Są dwa rodzaje negocjacji. Jedną z nich jest negocjacja nieformalna. Jest to koncepcja polityczna, ukazania kwestii dwustronnej i wielostronnej. Wizja tego, co mamy osiągnąć, do czego będziemy dążyć, zaczyna się od nieformalnych konsultacji. Propozycja zostaje albo przyjęta, albo odrzucona z całą procedurą, która pozwoli zachować twarz. Podczas negocjacji przedstawia się tzw. non paper, czyli plan umowy i warunki, oraz wszystko, co tej umowy dotyczy. Jest to zazwyczaj spotkanie na szczeblu technicznym ambasadora lub jego zastępcy. Aby było wygodniej się porozumieć negocjacjom towarzyszy wręczenie dokumentu non paper. Konkluzja tej rozmowy następuje w postaci wręczenia papieru. Pod koniec rozmowy dajemy czas na to, aby można było się zapoznać z tym dokumentem. Odbiorca tego non paper stwierdza pokazać to do centrali i odpowiedzieć na tą propozycję. Odpowiedz powinna nastąpić to określonym wcześniej terminie. W momencie, gdy mamy pewność, że istnieje zgoda, co do ogólnego zarysu umowy, całe negocjacje się formalizują. Jest to etap porozumienia się o umowie. Strony uzgadniają, kiedy ta umowa wejdzie w życie, czyja to była inicjatywa (wysunięcia tej umowy), obowiązuje jednak wymóg pełnej poufności. W przypadku inicjatywy bilateralnej należy sprawdzić czy to co jest zawarte w umowie daje nam jakieś korzyści w układach i stosunkach międzynarodowych. Bardziej jest skomplikowany układ wielostronny- czy cały układ, w którym pojawiłby się projekt mógłby zostać zrealizowany. Jeżeli ten projekt narusza interesy niektórych państw to w realizację projektu nie ma, co liczyć. Elementem istotnym jest stworzenie grupy państw, które będą inicjatorami, które ten projekt stworzą. Gwarancje muszą być poważne. Próba wzięcia projektu na siebie jest skazana na niepowodzenie. Na poziomie kontaktów nieformalnych tworzymy tę grupę. Niektóre z państw na drodze formalnej mogą nie akceptować tego projektu. Mamy grupę państw traktowanych jako neutralne i grupę państw, które są wiarygodnym przedstawicielem akceptacji tej umowy (uwiarygodnieni).
Negocjacje formalne- toczą się zgodnie z regułami, nie ma tu odstępstw i reguł. W negocjacjach obowiązują:
Zasada techniki negocjacyjnej:
Negocjowanie krok po kroku bez powrotu do uzgodnionej kwestii.
Dopóki wszystko nie jest uzgodnione to nic nie jest uzgodnione (dobry w wielu patentach negocjacji). Są zawierane kompromisy- ilość kompromisów musi się wyrównać.
Żelazna reguła negocjacyjna: negocjowania w celu a nie narzędzi. W negocjacjach następuje blokada, bo są negocjowane narzędzia.
Zadanie pytania-, do czego dane strony dążą. Ważne jest określenie tego, o co nam chodzi- celu i wartości.
Naturalna potrzeba kompromisu. Określenie pola negocjowania, z którego nie można ustąpić. Pole negocjacji i uświadamiania sobie tego, że prowadzenie negocjacji nie jest poniżej godności, jest to zespół bardzo istotnych umiejętności.
Wyrażenie zgody na związanie się z tekstem. To zależy od szczebla prowadzenia negocjacji. Zakończenie to jest parafowanie umowy, (czyli podpisanie umowy). Parafowanie jest traktowane jako dostosowanie się do umowy.
Państwo oświadcza, że czuje się związane z tą umową i podpisuje ją. Wymagana jest ratyfikacja dokumentu. Obowiązek ratyfikacji nie zawsze spoczywa na państwie. Umowa powszechna jest otwarta dla wszystkich organizacji międzynarodowych. Należy przedstawić umowę wszystkim państwom.
Wejście w życie. Umowy wchodzą w życie w wyżej wymienionym czasie. Jest to zapisane w konstytucji. Vakacio legis- umowa „odpoczywa” jest to czas między podpisaniem umowy, a wejście jej w życie. Czasami są potrzebne terminy dodatkowe, ponieważ nie zawsze musi wejść w życie w danym terminie, gdyż mogą wystąpić jakieś przeszkody. Okres vakacia legis może być natychmiastowy, lub wyznaczony w umowie (są to zazwyczaj terminy nie zbyt odległe).
Reguła nie pogorszenia warunków, jeżeli rozpoczynamy negocjacje, to na poziomie czytelnego i określonego stanu istnienie, nie można tego stanu pogarszać. Utrzymanie tego poziomu jest bardzo ważne w negocjacjach.
Obowiązywanie umowy.
Pacta sunt servanda- umowy obowiązują, umowa jest zawarta bez państwa. To jest fundament stosunków międzynarodowych. Ta żelazna zasada prawa międzynarodowego obowiązuje. Umowy mają czas obowiązywania, procedury i typ rozwiązania. Jeżeli wszystko to, co się dzieje jest zawarte w regułach to nie jest to złe (to nie jest nie zgodne z prawem).
Umowy nie obowiązują, gdy jest to kwestia naruszenia prawa wewnętrznego. Powodem nieważności jest podstawowe naruszenie norm konstytucji. Ta umowa nie może być zawarta. Umowa zawarta pod wpływem błędu jest ważna do momentu, gdy ten, który ten błąd popełnił nie zgłosi sprzeciwu, aby ta umowa przestała obowiązywać. Umowa zawarta pod wpływem przymusu nie jest ważna. To jest nie ważność z mocy całego prawa. Jest ona traktowana tak jakby jej nie było. Przymus wobec państwa jest traktowany jako przymus militarny i gospodarczy (ten ostatni nie jest zaliczany do przymusów podpisania umowy). Zawarta pod wpływem przekupstwa umowa jest ważna dopóki nie stwierdzi się, że narusza ona interesy państwa. Tylko nasza ocena decyduje, czy pewne warunki gospodarcze rozwiążemy przymusem gospodarczym.
28.03.2006
Wykład 7.
VIII. Zakres umowy
Podmiotowy: umowy wiążą strony- pacta nec nocet nec prosunt
Wyjątki: pacta in favorem tili- na korzyść strony trzeciej (domniemanie zgody), pacta in detimentum tertili- na niekorzyść (zgoda pisemna, przypadek agresora)
Terytorialny (całe terytorium, wyraźne określenie części)
Rzeczowy (obowiązują w całości)
Wyjątek: zastrzeżenia (jednostronne oświadczenie złożone przed ostatecznym związaniem się umową zmierzające do uchylenia lub zmiany niektórych postanowień wobec składającego). Możliwe reakcje na zastrzeżenie: sprzeciw zwykły (umowa obowiązuje) lub kwalifikowany (umowa nie obwiązuje).
IX. Wykładnia
Pojęcie
Podmiot
Reguły
Zaczyna się od problemu, kogo obowiązuje umowa. Umowy nie wywołują skutków dla krajów trzecich, ale są wyjątki np. umowa na korzyść past trzecich. Jest tu możliwe uprawnienie podmiotu trzeciego, pod warunkiem, że uprawniony wyrazi zgodę. Jeżeli nie ma wątpliwości, że w z tej umowy wyniknie korzyść to milczenie jest zlotem. Wyraźne odwrócenie korzyści wynikają z umowy. Podmiot może odrzucić tę umowę w formie umownej. Państwo trzecie może przyjąć na swoją niekorzyść, ale musi to zrobić w formie pisemnej i oświadczyć, że to zobowiązanie na siebie przyjmuje. Ta pisemna zgoda nie jest konieczna w tym wyjątku. Nałożenie zobowiązań na wywołującego wojnę agresywną jest sankcją. W innym przypadku jest potrzebna zgoda. I to nie jest praktyka przyzwolenia.
Zakres terytorialny umowy. Do całego terytorium państwa, chyba, że z samej umowy wynika coś innego. Ta umowa jest ściśle zorganizowana. Bywają sytuację, gdzie wyłącza się status terytorialny niektórych części państwa nie wymieniając ich w umowach (ograniczenia przemieszczania się- nie przewiduje szczegółowego zawarcia w umowach, wszystkie osoby są adresatami tych norm, ale rodzaj dyskryminacji dotyczy wszystkich cudzoziemców.
Zakres obowiązywania rzeczowego, co do zasady umowy obowiązują całościowo. Praktyka międzynarodowa - zastrzeżenie do umowy. W przypadku umowy, gdzie istnieją trzy strony, negocjujemy tak długo, aż dotrzemy swojego. Jeżeli na coś się nie zgadzamy to nie ma umowy. W przypadku wielostronnego obrotu pojawia się problem, że każda ze stron chce rządzić w umowie, ale to musi się skończyć. Jest to dylemat polityczny. Są państwa, które mówią, że niektóre postanowienia im nie odpowiadają. Rozwiązanie mniejszego zła. Podzielono całość przepisów umowy na istotne i na te, które nie są podstawowe. Możliwa jest sytuacja, że państwo wiąże się umową, ale nie z trzema nie podstawowymi zasadami- jest to tzw. zastrzeżenie umowy. Państwa mogą przyjąć zastrzeżenia. Sytuacja twarda- sprzeciw kwalifikowany. Państwo A podtrzymuje zastrzeżenie do umowy, a państwo B się na to nie godzi. Cały sens tego pomysłu sprowadzał się do pomysłu kodyfikacji w prawie międzynarodowym. Ta koncepcja została powtórzona i zaakceptowana. Trzeba kodyfikować istniejące prawo i kodyfikować tworzenie nowego prawa. Formuła okazała się nieskuteczna. Poziom wejścia w życie to ok. 50%. Zastrzeżenia mogą być wnoszone do ostatecznego podpisania umowy. Nie ma przeszkód wyjścia z zastrzeżeń. Można być z nich wycofany np. przez zwyczaj, który uchyla ten przepis. Z zastrzeżenia można się w każdej chwili wycofać (w XIX wieku była zasada, że umowy, konwencje wiążą tylko pomiędzy państwami). Konwencja wiedeńska wiąże tylko między stronami.
WYKŁADNIA. Jest to ogół czynności zmierzający do ustalania treści, sensu normy procesu prawnego. W prawie mamy do czynienia z sytuacją, gdzie przepis prawny jest nie zrozumiały, bo jest niejasno napisany. Sposób dokonywania wykładni w prawie międzynarodowym różni się od wykładni prawa wewnętrznego państwa.
Sposoby wykładni prawa międzynarodowego. Sprecyzowanie językowe- w przypadku umów międzynarodowych mamy do czynienia z metajęzykiem. Umowa spisywana jest z użyciem terminów prawnych. Dane terminy znaczą, co innego w poszczególnych organizacjach międzynarodowych. Ten sam termin, co innego znaczy w różnych organizacjach. Te różnice językowe są różnicami poważnymi.
Reguły wykładni prawa międzynarodowego.
Reguła celowościowa-, o co twórcy chodziło, co dana umowa ma dać w końcowym wyniku. Reguła międzynarodowa nie może prowadzić do celów sprzecznych z jej interesem, wszystko musi być tak tłumaczone, aby można było osiągnąć cel. Gdy jest to sprzeczne, prawodawca błyskawicznie zmienia przepis prawny. Proces zmiany umowy jest długi. W prawie międzynarodowym wykładnie są dynamiczne, gdyż bardzo szybko się zmieniają. W prawie wewnętrznym nie zadajemy pytania, co prawodawca miał na myśli. Możemy się zastanawiać, co państwo ma na myśli, ale sądzimy, że chcą dobrze.
Wykładnia historyczna-odwołuje się do prac konstytucyjnych. Karta Narodów Zjednoczonych nie zawiera występowania z Organizacji Narodów Zjednoczonych. Wiemy, co zrobić, żeby wstąpić, ale nie wiemy, co zrobić, aby wystąpić z organizacji. W prawie wewnętrznym nie wiadomo jak jest, ale w prawie międzynarodowym sięgamy do dokumentów konferencji, gdzie było zawarte- wolno występować z ONZ, ale nie pisać tego, bo będzie to źle wyglądało dla Organizacji. Ten brak przepisu powoduje, że istnieje ta wykładnia- odpowiada jej część umowy. To jest wspólne wyjaśnienie.
PRAWO ZWYCZAJOWE.
Definicja- norma prawa zwyczajowego jest to norma powstała w wyniku zgodnej praktyki prawotwórczej. Nie każda praktyka jest zwyczajowa.
Elementy definicji wg. Hudson'a (elementy zwyczaju):
Zgodna praktyka (czynnik obiektywny- uzus). Praktyka spójna, stał i jednolita
Ciągłość lub powtarzalność praktyki w wyznaczonym czasie
Pogląd, że praktyka jest wymagana, lub zgodna z prawem międzynarodowym (czynnik subiektywny- opini iuris sive necessitatis, kazusy „Lotus”, „Haye de la Torze”).
Powszechna milcząca akceptacja praktyki przez inne państwa (acquiessence).
Tworzenie
Powstanie. Dowody istnienia praktyki: ustawodawstwo wewnętrzne, umowy międzynarodowe, oświadczenia, przyzwolenie, milcząca akceptacja a estoppel. Przeszkody: protest
Czas (1948 amerykańska regulacja szeltu, 1958 konwencja genewska prawa morza).
Powszechność- regionalność (powszechna akceptacja) istnieją zwyczaje powszechne i regionalne. Zwyczaj powstaje w określonych warunkach kulturowych jak i obyczaj. Może być powszechnym, regionalnym lub tylko pomiędzy dwoma państwami
Prawo zwyczajowe a nowe państwa. Moc wiążąca norm prawa zwyczajowego. Nowe państwa (nie jak PRL, NRD) te, które były wyzwolone z kolonizmu były bardzo nieufne do zwyczaju.
Norma prawa międzynarodowa- to norma powstała w wyniku zgodnej praktyki prawotwórczej, były one nie w formie pisanej, ale w formie praktykowanej. Istnieją różne zwyczaje np. zwyczaj prawny- różni się tym, że adresat może się tak zachować i sądzi, że realizuje prawo. W zwyczaju w prawie tan postępujący, mimo, że nie ma papieru, wie, że to jest prawo i między nimi to jest niepisana umowa. Zwyczaj t zgoda na prawo, uzgodnienie prawa. Jest to praktyka prawotwórcza, która tworzy obowiązek.
Elementy zwyczaju:
Zgodna polityka- coś, co można sfotografować. Jest to tzw. usus. Ta praktyka powinna być stała, spójna. Powinniśmy ją zapisać w postaci normy. To musi być prawo państwa, obowiązkowy przedmiot zachowania.
Czynnikiem subiektywnym zwyczaju jest związanie z przekonaniem, że określony sposób zachowania jest zgodny i wymagany przez prawo. Określany jako przekonanie prawne, że takie zachowanie jest zgodne i wymagane przez prawo.
Ta praktyka powinna być stała, ale niekoniecznie wielokrotna, nieprzerwana w określonym czasie.
Czas ulega zmianie, nie jest on taki sam w przeszłości, czas to były wieki. W przeszłości zwyczaj zmieniał się przez wieki. Skrócenie czasu: konwencja genewska prawa morza. W przeszłości szelf kontynentalny był niedostrzegany przez prawników. Od 1948 roku zaczęło się zmieniać praktyka państw, że szelf do nich należy. Skodyfikowano zwyczaj, który zmieniał dotychczasowy zwyczaj. Państwa uznały ten czas za znaczący. Uznano, że przestrzeń nad państwem ma granicę jest to granica do kosmosu- powszechna akceptacja przez inne państwa. Zwyczaj powstaje, gdy państwa nie protestują. W przeszłości czas był istotny, bo komunikowanie było powolne. Jeżeli coś się dzieje w świecie teraz, każde państwa wie od razu, co się dzieje.
Tworzenie zwyczaju:
Ustawodawstwo wewnętrzne
Źródłem umowy był zwyczaj. Czasami ten zwyczaj jest potwierdzany przez zaświadczenia i przyzwolenia. Niezgoda na jakieś postępowanie może być sprzeczna z tym postępowaniem. Może dojść do powstania nowej normy- zwyczaj pozytywny, zwyczaj negatywny- zwyczaj uchyla dotychczasową normę prawną i ją zmienia. Zwyczaj pojawia się w prawie normatywnym. Nowy zwyczaj reguluje bardzo wiele.
Powszechność- regionalność. Zwyczaj i obyczaj powstaje w warunkach kulturowych. Zwyczaj może być powszechny, regionalny, pomiędzy dwoma państwami. Przykładem normy regionalnej był azyl dyplomatyczny.
Prawo międzynarodowe a nowe państwa. Moc wiążąca norm prawa zwyczajowego. Nowe państwa te, które były wyzwolone z polonizmu były bardzo nieufne do zwyczaju. To z ich inicjatywy kodyfikowano prawo międzynarodowe. Nie lubiły prawa zwyczajowego, które było prawem białego człowieka. Nowo powstałe państwa są związane normami prawa zwyczajowego.
Zawsze umowa, którą Polska może ratyfikować z USA będzie zawsze gorsza niż zwyczaj między USA, Wielką Brytanią i Francją. Ten zwyczaj powstał w warunkach równowagi. Zwyczaj tworzą silni. Zwyczaj bez zgody silnych nie powstanie.
04.04.2006
Wykład 8.
Zakres umowy
Przedmiotowy- kto jest uprawniony, zobowiązany z tytułu. Umowa wiąże struny, uprawnionymi są tylko strony umowy. Praktyka wykracza jednak poza doświadczenie życiowe. Jest to umowa pomiędzy dwoma stronami.
Ogólne zasady prawa.
Art. 38 to jest coś takiego jak orzeczenie sądownictwa. Są też tam ogólne zasady prawa narodów cywilizowanych. Ma dużo kontrowersji.
We wstępie traktatu jest to, że jest to refleksja. Wtedy po raz pierwszy użyto cytat „naród cywilizowany”. Traktowanie niektórych narodów jako cywilizacyjnych, a innych jako nie cywilizacyjne budzi kontrowersje. Po II wojnie światowej pewna grupa państw uzyskała niepodległość, dzielenie państwa na cywilizacyjne i nie cywilizacyjne jest niezręcznością.
Prawo jest pewną formą cywilizacji. Nie każda cywilizacja jest cywilizacją prawną. Powiedzenie, że można stosować zasady prawa jest prawdziwe z państwami przedstawiającymi cywilizację prawną. Każda społeczność zamknięta ma charakter ekskluzywny. Jeżeli my jesteśmy społecznością to akceptujemy reguły, albo nie.
Drugi problem jest trudniejszy: o jakie zasady chodzi w pojęciu ogólne zasady prawa? (czy chodzi tylko o prawa międzynarodowe, czy krajowe i międzynarodowe). Cały problem pojawił się w statusie STSM, a potem MTS. Takiego zapisu nie ma w statucie wewnętrznym państw. Te zasady pojawiły się, gdyż tworząc sądy międzynarodowe MTS, obawiano się sytuacji, że sąd rozpatrując jakąś sprawę powie, że nie ma prawa, nie ma zwyczaju. To zagadnienie ma doprowadzić to tego, by sąd nie mógł powiedzieć, że prawa nie ma. Zarówno sądy bronią się przed sytuacją braku prawa, ale też, żeby była lepsza argumentacja, powołująca się na zasadach prawa. Na to powołuje się też arbitraż międzynarodowy.
STSM odwołał się do zasady, że naruszenie zobowiązania, powoduje obowiązek naprawiania szkody. Na tym naprawianiu szkody opierają się wszystkie sądy.
W ramach cywilizacji prawnej jest kwestia umowy, jak naprawiać szkody, np. spór rozdziela szelf Morza Północnego. Prawo międzynarodowe często powołuje się na zasady ogólne prawa. Do 1989 roku można było myśleć, że system socjalistyczny odrzucił uniwersalny system zasad kapitalistycznych, a USA komunistyczny. Ale od momentu zakończenia zimnej wojny sytuacja się zmieniła.
Uważano, że istnieje niewidzialna konstytucja- istnieją zasady prawne, które są wspólne dla wszystkich państw. Tego nie było od 1989 roku, a po 1989 takie wspólne zasady konstytucyjne pojawiają się. Dzisiaj istnienie ogólnych zasad prawa nie podlega wątpliwości. Jeżeli istnieje identyczne dobro dla wszystkich narodów, jest np. sprawiedliwie rozstrzygnięcie konfliktu. Te zasady ogólne są to zasady, bez których nie mogą istnieć żadne systemy państwowe.
Ogólne zasady prawa- to normy proceduralne, a obok to normy materialne.
Normy proceduralne- norma późniejsza uchyla wcześniejszą, wcześniejsza norma nie uchyla późniejszej. Brak tych norm jako pisanych nie podlega wątpliwości.
Normy materialne- arbitrażowe, istnieją dla wszystkich.
Co do istoty zasady odgrywają różne funkcje:
Charakter proceduralny- porządkowanie elementów prawniczych, ustalają korzystanie z prawa.
Ogólne zasady o charakterze materialnym- wypełnianie systemu norm prawniczych, że nie ma luk.
Sąd stwierdza, ze dana norma jest ważna. Jest pewność, że ogólne zasady praw w przyszłości nie znikną, im więcej będzie sporów, im częściej państwa będą uciekały się do sądów, tym częściej sądy i trybunały będą się posługiwały nie prawnymi regułami. MTS, sądypowołują się na nie prawne, ale znane zasady.
Pojęcie aktu jednoosobowego- jest nim wyrażenie woli państw z zamiarem wyłaniania skutków prawnych w stosunku do jednego lub więcej państw lub organizacji międzynarodowych.
Kolejnym źródłem prawa międzynarodowego są akty jednostronne (pojawiły się stosunkowo późno). W latach 90 pojawiają się w podręcznikach polskich. Akt jednostronny jest zaproszeniem do negocjacji i staje się normą prawną po przyjęciu (akt darowizny w Polsce jest aktem dwustronnym). Istnieje spór, czy w prawie międzynarodowym ta darowizna była aktem jednostronnym czy dwustronnym.
Akt jednostronny- jest to jakby połowa umowy, jeżeli umową jest wspólne oświadczenie woli, które będzie wywoływać skutki prawne do adresata, np. jeżeli państwo składa oświadczenie wystąpienia z ONZ, bo ono nie zawiera żadnej umowy, później jest realizacja tego aktu jednostronnego. ONZ nie może ani oświadczyć przyjęcia, ale też nie może się zgodzić. Uzgodnieniem może być termin odejścia, spłaty składek. Akty jednostronne w stosunku np. do statków przechodzących przez kanał Sueski, jak również wystąpienia z ONZ. Jeżeli chce wystąpić z ONZ, to składa oświadczenie, że jest członkiem. Władze ONZ jedynie mogą wprowadzić ten akt jednostronny do życia.
Analiza prawnicza, poglądy. Istotą aktu jednostronnego jest jego autonomia. Wydanie takiego aktu leży w wygłaszanej kompetencji państwa podejmującego akt, jednym jego źródłem jest suwerenna wola państwa, a skuteczność aktu nie zależy od woli i zachowania innych podmiotów prawa międzynarodowego. W tym sensie, akt jednostronny jest prawnie samowystarczalny- koncepcja dwustronnej czynności prawnej.
Katalog aktów jednostronnych:
Uznanie
Protest, przyzwolenie
Zmienne
Przymierzenie
Formy wyrażania woli i problemy prawne praktyki:
Nota dyplomatyczna
Konferencja prasowa
Przemówienia na forum organizacji międzynarodowej (np. ONZ)
Z podręcznika: historia prawa międzynarodowego, cały blok zagadnień UE, prawo europejskie, geneza ONZ.
Będzie pytanie: struktura ONZ, w jakich kwestiach Rada podejmuje decyzje, jakie skutki głosów, na czym polega Veto, załatwianie sporów.
Istota aktu jednostronnego jest autonomia, niezależność od innych aktów. To odróżnia jednostronny od innych umów międzynarodowych. Akt jednostronny jest w pełni autonomiczny, wynika on z oceny sytuacji, jest to świadomy akt woli, nie jest konsekwencją aktu woli innego państwa, nie jest uwarunkowany przez inne państwo. To czy państwo wyda akt jednostronny zależy od jego organu w konstytucyjnym układzie władzy, inne podmioty nie wpływają na ten akt.
Katalog aktów- nie jest pełny, trwają prace w komisji nad sprawami aktów jednorazowych:
Jest to uznanie- może dotyczyć prawa, jest konsekwencją dostosowania uznania do pewnych zachowań, podmiot uznający do czegoś się zobowiązuje i musi tak postępować
Protest (niezgoda), przyzwolenie (zgoda na określenie postępowania. Może wpłynąć na podstawie normy prawnej. Przyzwolenie lub protest może wpłynąć na wytworzenie normy prawa zwyczajowego.
Zmienianie się- rezygnacja z prawa, jakie postawił, albo, do, którego dążył.
Przymierzenie- zobowiązanie się do określonego zachowania w przyszłości)
Formy aktu jednostronnego:
Nota dyplomatyczna- często uznana w sensie pozytywnym- jest uznane, jest też negatywny sens- protest wobec danego zachowania. Forma- zachowuje wspólne normy prawa międzynarodowego. Przedstawienie wspólnego stanowiska, bez pogarszania sytuacji którymś z państw np. jak wybuchnie rewolucja i przyjęcie rządu przez rząd, a inne państwo wyśle gratulacje nowemu rządowi, to jest to uznanie nowego rządu. Korespondencja jest zachowaniem grzeczności.
Protest jest bardzo nieprzyjemny, protest musi być wyraźny, musi powiedzieć, z czym się nie zgadza, ale zachować kulturę. Wolno złożyć protest. Ambasador składa notę protestacyjną do MSZ państwa przyjmującego. Najpierw trzeba przedłożyć kopertę noty protestacyjnej, by sprawdzić, czy jest ona prawdziwa, grzecznie napisana. Musi to sprawdzić szef protokołu, czy można przyjąć taką notę. W ostatnich latach prawo międzynarodowe uległo zmianom. Nakazuje stronom komunikowanie się przez protesty. Mają czas na złożenie prostemu. Jest to prawo do obrony własnego interesu. Jest czas rekcji, ale państwo może stwierdzić, że ten czas jest za krótki i rosi państwo sąsiedzkie o dodatkowy czas i w tym dodatkowym czasie składa protest i rozpoczyna nowy akt procedury. Jeżeli tego protestu nie ma to znaczy, że jest przyzwolenie.
Oświadczeniem woli państwa może być konferencja prasowa, wypowiedziana formom organizacji międzynarodowych (szczególne ONZ). Zobowiązanie rządu federalnego nie jest prywatne, tylko państwa, jest to akt jednostronny.
Problemem jest oświadczenie woli przy jednostronnym akcie jest brak regulacji traktatowej, brak doświadczenia prawa międzynarodowego, jest traktowane tak samo jak umowy międzynarodowe. Nieważność aktu jednostronnego jest:
Błąd
Przymus
Przekupstwo
Niezgodność z prawem wewnętrznym.
11.04.2006
Wykład 9.
Pojęcie umowy międzynarodowej: formalny akt woli organizacji międzynarodowej wydany przez statutowo organ tworzący nowy porządek prawny obowiązujący w stosunkach pomiędzy lub wewnątrz państw.
Przedmiot regulacji
Reguluje wewnętrzne sprawy organizacji- pro foro interno
Reguluje materię kompetencyjną organizacji, adresowane do członków- pro foro externo.
Prawo międzynarodowe i uchwały międzynarodowe to są dwie odmienne rzeczy.
Uchwały międzynarodowe jako źródło prawa międzynarodowego. Prawo tworzy się tak jak to się robi w parlamencie. Ta formuła konferencji międzynarodowej to jest zamienianie na prawo w sposób mozolny, czym jest umowa międzynarodowa. Sama procedura nie wystarcz, ale forma organizacji współpracujących pojawiła się w XIX wieku. W tym czasie zaczęły one działać, tworząc prawo adresowane do wewnątrz. Te pierwsze organizacje porównać można do podmiotów gospodarczych, komisja do spraw żeglugi rzecznej na Renie, Dunaju zajmowały się technicznymi możliwościami żeglugi na rzekach, brały opłaty od posiadaczy okrętów, które te rzeki przepływały. Były ustawione nie na uzyskiwanie zysków. Państwa stworzyły firmę „komisja rzeczna”, oddały działalność swą.
Następną organizacją był Powszechny Związek Pocztowy- określenie standardów przesyłek pocztowych. Gdyby wezwanie komisji rzecznej pojawiłoby się w dzisiejszych czasach, to państwa zleciałyby te działania prywatnemu podmiotowi, który korzystałby z zysków. Regulacje rozliczeń to typowa działalność pośrednictwa bankowego.
Podmiot działający, komisja rzeczna, unia pocztowa działa poprzez rządy i uchwały i muszą one być wiążące dla organizacji, muszą być skuteczne wobec adresatów i państw. Jeżeli decyzja nie będzie wiążąca to wszystko się rozsypie. To rozpoczęło proces, kolejnym etapem tego procesu była Liga Narodów, która była rewolucją. Liga Narodów po raz pierwszy była organem, który miał zadania i misje do wykonania, zapewnienie, że świat był dobrym i sprawiedliwym. Uzyskała ona kompetencje uchwałodawczą tj. parlament czy rząd. Reprezentant społeczności cywilizacyjnej, każdy, kto do Ligi należał, był społecznością cywilizacyjną. Na swoistej konstytucji społeczność podejmowała decyzje wykonawcze do konstytucji (pakt Ligi Narodów). Prawnik francuski stwierdził, że te uchwały wynikały z własnych kompetencji Ligi Narodów. To nie była suma częściowa decyzji państw, to była decyzja Ligi Narodów, ona wiązała społeczności Ligi Narodów.
Droga podpisania traktatów wydaje się dobrą drogą do decyzji Ligi Narodów. Jednak państwa nie zawsze chcą, bo chcą uchronić swoją suwerenność. Państwa publicznie wyrażają poparcie dla innych w świecie jupiterów. Podpiszą umowę, ale co do ratyfikacji to ona nie zawsze dochodzi do sutku. Państw są w stanie to robić przez wiele lat.
Debata międzynarodowa utrudnia sytuację, bo trzeba albo wstać i powiedzieć, że się podoba jak jest, albo wprowadzić to w życie. Przy całej możliwości i zasadności tworzenia prawa uchwałodawczego, jest to skomplikowane, praktyka międzynarodowa jest bardzo płytka. Państwo rzadko daje prawo organizacjom, aby tworzyły prawo dla siebie. Mogą one tworzyć prawo, ale dla własnych organów, ale dla państw to już nie. Państwo nie zgadza się, aby organizacje tworzyły uchwały.
Tradycyjnie Liga Narodów jest podtrzymywana w ONZ, gdzie Rada może kierować żądania prawne do państw.
Uchwałą jest akt woli organów, podstawą jest statut- adresowany do członków organizacji. Część obserwuje niechęć do tworzenia uchwał. Organizacje dzielą uchwały międzynarodowe na:
Indywidualno- powszechne- nie mają charakteru prawotwórczego, ale są to akty stosowania prawa.
Uchwały ustawne abstrakcyjno- generalne- są to uchwały organizacji międzynarodowych.
Przez wiele lat prawnicy dążyli do tworzenia praw i ustaw dla osób prawnych i fizycznych, przywoływali wspólnoty. I wspólnota i unia tworzy prawo, organizacje mają kompetencje parlamentarne. Parlament tworzy prawo dla państw, dla osób prawnych i jednostek. UE tworzy prawo dla jednostek, osób prawnych, dla państw.
Miękkie prawo- to jest termin bardzo modny w nauce. Odsłonięcie terminu miękkie prawo nastąpiło w latach 70-tych, gdy uświadomiono s obie, że społeczeństwo międzynarodowe potrzebuje prawa (dotyczy to środowiska, praw człowieka, problemy gospodarcze), przy których wiadomo, że jeżeli nie zostaną załatwione, to wszystko się rozsypie. Państwa głoszą i akceptują rzeczy publiczne.
Pojawił się pomysł, aby pociągnąć kogoś za konsekwencje. Rozliczenie kogoś z tego, co mówi. „Chcesz to mów” to nazywano miękkim prawem. Prawem nie jest to, co je robi, ale to, czego skuteczni można wymagać. Aby to było zgodne z prawem to musi być roszczenie. Jeżeli na forum ONZ występuje przedstawiciel państwa i mówi jednym głosem, że coś powinno się robić, to, jeżeli nie podpisał zobowiązania to można go z tego rozliczyć.
Jeżeli państwa tak zgodnie powiedziały to można domagać się realizacji, ale na drodze politycznej, bo nie ma sądowej, gdyż w tej sytuacji nie ma roszczenia.
Na zasadzie miękkiego prawa usiłuje się przeprowadzić zmiany w gospodarce światowej. Mówi się, że prawo miękkie jest „głupie”. Jest jedno prawo i nie ma prawa miękkiego i twardego.
Celem prawa międzynarodowego jest realizacja dobra (Simonides). Realizacja prawa międzynarodowego jest realizacją celu polityki. Polityka to rozsądna troska o dobro publiczne. To jest to miękkie prawo, które zawiera wskazanie do zmian i tworzenia prawa.
Norma polityczna (norma prawna)- nieroszczeniowa norma prawna.
PODMIOTOWOŚĆ W PRAWIE MIĘDZYNARODOWYM. Podmioty
Pojęcie
Klasyfikacja podmiotów
Katalog podmiotów
Atrybuty podmiotowości
Podmioty prawne różnią się pozycją prawną, czymś, co byśmy nazwali atrybutami.
Podmiotowość prawnomiędzynarodowa oznacza zdolność bycia adresatem uprawnień i obowiązków i zdolności do uczestniczenia w obrocie międzynarodowym poprzez działania i czynności wywołujące skutki międzynarodowe (MTS w sprawie „Bernadotte” uznał, że jest nią zdolność roszczeniowa)
Inne poglądy… podmiotem prawa międzynarodowego jest adresat normy prawnej (Verdross) …podmiotem prawa międzynarodowego są wszyscy, których skutki regulowane są prawem międzynarodowym a zarazem nie są jego przedmiotami (Berezowski)
Klasyfikacja podmiotu (wg. Berezwskiego)
Zorganizowane
Terytorialne
suwerenne państwa
nie suwerenne
trwałe
czasowe (np. naród walczący o niepodległość)
bez terytorialne (organizacje międzynarodowe).
Niezorganizowane (jednostki)
Katalog podmiotów
Państwa- podmiotowość pierwotna
Stolica apostolska
Organizacje międzynarodowe- podmiotowość nadana
Jednostki
Narody
Powstańcy- strona wojująca
Atrybuty podmiotowości
Prawo do utrzymywania stosunków międzynarodowych
Zdolność traktowa (ius conirahenhi)
Prawo legacji (ius legationis)
Czynne
Bierne
Zdolność deliktowa
Zdolność procesowa
Immunitet
Zdolność do samoobrony
Obowiązek zapewnienia pokoju- tylko ONZ (atrybut wymuszenia prawa międzynarodowego w stosunkach międzynarodowych).
Podmioty różnią się od siebie w różnych gałęziach prawa. Podmioty prawa różnią się swoją pozycją prawa. Nie dokładnie jest taka sama podmiotowość prawa. Podmiotowość prawa cywilnego, osoby cywilnej, i prawnej oraz skarb państwa, one posiadają różny zakres podmiotowości. Tylko osoby fizyczne mają zdolność i możliwość zawarcia małżeństwa. Działalność bankowa i ubezpieczeniowa, nikt z nas nie może prowadzić tego rodzaju przedsięwzięcia, tylko spółki i spółdzielnie. To wszystko jest zmienne i zależy od poszczególnej gałęzi.
Podmiotowość prawa międzynarodowego jest kwestią podejmowaną głównie przez prawników. Podmioty istniały w prawie międzynarodowym, o podmiotowości nie mówimy, bo katalog podmiotowości jest oczywisty (są nimi państwa). Ta podmiotowość była regulowana normą prawa zwyczajowego. Gdy doszło do poszerzenia katalogu podmiotów, to podmiotami prawa międzynarodowego stały się nie tylko państwa, ale i organizacje międzynarodowe.
Podmiotowością prawa międzynarodowego posługuje się doktryna i prawo międzynarodowe. W obu konwencjach mówi się o umowach prywatnych między podmiotami.
Podmiotowość prawa jest pojęciem prawnym
Katalog podmiotów jest zróżnicowany.
Poglądy na podmiotowość zmieniały się. Podmiotem prawa międzynarodowego jest adresat normy prawa. Samo bycie adresatem nie wystarczy. Berezowski stwierdził, że podmiotem prawa międzynarodowego są wszyscy, którzy są regulowani prawem międzynarodowym, ale nie są podmiotami.
Podmiotowość prawna musi mieć zdolność poprzez działanie, wywoływać skutki prawne. W przypadku próby opisu podmiotowości przez pochodzenie prawa międzynarodowego, zdolność bycia adresatem praw i obowiązków, ale i zdolność uczestnictwa w obrocie międzynarodowym, tworzenia norm prawnych. Analizują elementy w różnych momentach na niektóre rzeczy zwraca się większą uwagę.
Poszerzenie katalogu podmiotów międzynarodowych
Podmioty pierwotne- państwo
Podmioty wtórne
Organizacje międzynarodowe
KATALOG PODMIOTÓW
Dwa podstawowe rodzaje podmiotów
Zorganizowane- struktura organizacji, są podmiotami terytorialnymi, mają prawo terytorialne i bezterytorialne.
Niezorganizowane- są adresatem prawa.
Inne rodzaje podmiotów:
Suwerenne- państwa
Nie suwerenne- inne
Atrybuty suwerenności:
Zdolność utrzymywania stosunków międzynarodowych
Zdolność traktowa
Zdolność tworzenia prawa międzynarodowego cywilnego.
Zdolność utrzymywania i nawiązywania dyplomacji
Zdolność deliktowa- naruszenie prawa międzynarodowego, odpowiedzialność
Zdolność procesowa- występowanie państwa przez sądami jako strona
Immunitet- żadne państwo międzynarodowe nie może sądzić innego państwa
Zdolność do samoobrony- prawo państwa, które jest obiektem agresji do utrzymania siły do obrony.
Atrybut do utrzymania pokoju (tylko ONZ).
Przy zróżnicowanych podmiotach jest zróżnicowane otrzymanie atrybutów. Państwo nie jest nadzorcą prawa.
Konsekwencja poszerzenia podmiotowości- podmiotowość ulega całej ewolucji. Każde państwo dysponuje tymi samymi atrybutami i to wynika z równości wobec prawa. To, jakimi atrybutami się posługują podmioty zależy od okoliczności
Podmiotowość jest pochodną decyzji państw.
25.04.2006
Wykład 10. Państwo.
Elementy państwa: ludność, terytorium, władza najwyższa (Mieszany Trybunał Rozjemczy w 1929r.) i zdolność do utrzymania stosunków z innymi podmiotami (Konwencja o prawach i obowiązkach państw- Montevideo 1933 rok).
Prawo zasadnicze państwa- prawo do:
Istnienia
Niezawisłości
Równości
Utrzymywania stosunków
Czci
Pojęcie „suwerennej równości” (art. 2 ust 1 Karty NZ) obejmuje między innymi równość prawa (równe prawa i obowiązki i jednakowa zdolność do wykonywania prawa). Pełną suwerenność, prawo do poszanowania osobowości, prawo do integralności terytorialnej i politycznej niezależności (zasada nieinterwencji- doktryna Calvo- Drago z 1902 r.), prawo do swobodnego wyboru ustroju politycznego, gospodarczego i społecznego, obowiązek wypełnienia w dobrej wierze zobowiązań i pokojowego współżycia (Deklaracja zasad prawa międzynarodowego- 1970r.).
Powstanie państwa:
Utworzenie na terytorium niczyim (tera nillus)
Oderwanie części terytorium (powstanie w 1993 roku Erytrei po odłączeniu od Etiopii).
Rozpad państwa (ZSRR, powstanie w 1993 roku Czech i Słowacji z rozpadu Czechosłowacji).
Połączenie (powstanie w 1964 roku Tanzanii z połączenia Tanganiki z Ludową Republiką Zimnaru i Pemty).
Upadek państwa
Inkorporacja (włącznie NRD do Niemiec)
Rozpad (SFRJ 1991-1992)
Sukcesja w odniesieniu między innymi do:
Traktatów
Tabula rasa (po uzyskaniu niepodległości m.in. USA, Polska w 1918 roku, Algeria, i Góra Wolta).
Prawo wyboru
Kontynuacja z prawem do wypowiedzenia
Prawo do namysłu- tzw. Doktryna Nyerere (Tanganika- deklaracja z 1961 roku, Uganda, Kenia, Leshoto)
Długi
Inne podmioty- atrybuty podmiotowości
Trzy sposoby poradzenia sobie z sukcesją generalną. Prowadzą one do wyboru. Wybór może być pozytywny (potwierdzenie umowy, którą zachowują państwa, są korzystne, ale mają wady techniczne nowo powstałego państwa). Negatywne (kontynuacja z prawem do wypowiedzi).
Prawo nie udziela odpowiedzi na pytanie czym jest prawo. Istnieją elementy oczywiste, które składają się na fakt istnienia państwa. Elementy państwa to:
Ludność- ogół osób mieszkających na terytorium państwa i podjęte jego jurysdykcji. Związek wielu państw z ludnością reguluje prawo.
Terytorium- ochrona terytorium przed próbą przejęcia, narusza własności terytorialnych.
Władza najwyższa pozwala uznać, że państwo jest strukturą zorganizowaną, prowadzeniem rządów na danym terenie. Władzy najwyższej potrzebuje ludność, bo ma ona interes w tym, aby istniało państwo. Władza najwyższa w państwie jest potrzebna dla sąsiadów i społeczności międzynarodowej. Bardzo ważne jest dla państwa, aby na jego terytorium istniała władza najwyższa, aby obok istniało inne państwo, które zapewnia wykonywanie władzy na terytorium, tę konieczność wstawia Trybunał Rozjemczy.
Zdolność podtrzymywania stosunków z innymi państwami. Władza najwyższa to władza, która ma zdolność utrzymania stosunków międzynarodowych. Ta zdolność musi mieć partnera, bo inne podmioty też muszą utrzymywać stosunki z innymi państwami. Pogłębienie tych stosunków może prowadzić do przekroczenia tych stosunków i wyeliminowania z areny międzynarodowej.
Mówiąc o państwie często odwołujemy się do kategorii jednostki. Państwo jest personifikowane, wynika to z tradycji, gdzie państwo i monarcha oznaczało to samo. Trochę nie jesteśmy w stanie poradzić sobie z państwem inaczej niż personifikując je. Personifikacja jest oczywista. Na nią nakłada się poszukiwanie sposobu zapisania pozycji państwa. Struktura społeczna rządzący i państwa traktowano jako strukturę nadaną od Boga. To jest koncepcja wyjątkowa.
Pojawiła się koncepcja praw zasadniczych państw. Wszystkie normy prawne i instytucje służą obronie państw zasadniczych. Państwo ma prawa zasadnicze, dlatego, że istnieje. Istnieje ono tak jak człowiek. Te prawa to:
Prawo do istnienia, bytu, funkcjonowania, trwania i ochrony.
Prawo do zawisłości- nie podlegamy jakimkolwiek normom narzucanych przez inne podmioty, normy, na które państwo nie wyradzało zgody.
Prawo do równości- równości prawnej, do równości, jaka przysługuje człowiekowi. Wszyscy ludzie są równi w swej godności człowieka. Państwa są równe w byciu państwem.
Prawo do utrzymania stosunków międzynarodowych, do uczestnictwa w obrocie. Prawem jednostki jest uczestniczenie w społeczności. Prawo państwa do utrzymania stosunków z innymi podmiotami realizuje aparat społeczny.
Prawo do ochrony czci- prawo do dobrego imienia i godności. To potrzebne prawo do praw człowieka. Prawo do czci państwa nie oznacza zakazu krytyki wobec tego państwa. Nie może oznaczać naruszani, pozbawienia przez państwo czci innego państwa.
„Suwerenna równość”- jest to zasada stosunków międzynarodowych, w prawie międzynarodowym ONZ. Wynikająca z art. 2 ustęp 1 cele i zasady Karty Narodów Zjednoczonych. Stwierdza się, że państwo opiera się w swych działaniach ba suwerenność godności państw. Suwerenność i równość opierają się na tych stosunkach międzynarodowych. Chodzi o równość prawną. Równość prawa i obowiązki, jednakowa zdolność do wykonywania tych praw. Ale to też nie jest równe we wszystkich państwach. Istnieją państwa określane mocarstwem, które mają więcej obowiązków, zapewnianie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa. Tej odpowiedzialności są one świadome. Społeczeństwo od wieków wyraziła zgodę na pewną nierówność, jest ona akceptowana w świecie, gdzie dąży się do realizacji sprawiedliwości.
Rozdzielcza- rozdzielają po równo
Wyrównawcza- rozdzielają do sprawiedliwego pułapu.
Równość państw może być traktowana, że jedno z państw ma jeden głos w sprawach świata i jeden dolar wkładu na rzecz czegoś- to jest rozdzielanie sprawiedliwe. Mogą dać również tyle wkładu ile mogą dać- jest to sprawiedliwość wyrównawcza.
Pełnia suwerenności, prawo do poszanowania podmiotowości, do integralności terytorialnej, prawo do niezależności politycznej, byt polityczny i gospodarczy.
Zasada niezależności to element sporu politycznego, z tym tematem wiążą się obowiązki np. wypełnianie w dobrej wierze zobowiązań i pokojowej współpracy.
Powstanie państwa.
Utworzenie na terenie niczyim
Oderwanie części terytorium państwa
Rozpad państwa
Połączenie się kilku państw
Powstanie państwa następuje w konsekwencji faktów społecznych, których prawo daje możliwość ich realizacji. Powstanie Tanzanii to umowa w początku prawa międzynarodowego.
Upadek państwa.
Powstaje luka po podmiocie i odróżniamy:
Inkorporację
Rozpad
Sukcesja.
Spadek dotyczący w prawie międzynarodowym traktatów jak i długów, zobowiązań majątkowych. Do traktatów- powinniśmy odróżniać traktaty, które są związane z określonym państwem, jako sukcesora i traktaty ogólne. Istnieją wątpliwości polityczne co do tego.
Tabula rasa (po uznaniu niepodległości m.in. USA, Polska, Algeria, Góra Wolta)
Prawo wyboru
Kontynuacja z prawem do wypowiedzenia
Prawo do namysłu- tzw. Doktryna Nyerere (Tanganika- deklaracja z 1961 roku, Uganda, Kenia, Leshoto)
Długi
Trzy sposoby poradzenia sobie z sukcesją generalną. Prowadzą one do wyboru. Wybór może być pozytywny (potwierdzenie umowy, którą zachowują państwa, są korzystne, ale mają wady techniczne nowo powstałego państwa). Negatywne (kontynuacja z prawem do wypowiedzi). To wymaga namysłu.
Długi.
Ta sukcesja ostatnio jest regulowana w sposób międzynarodowo akceptowany. Zawierają umowy międzynarodowe, które zawierają sukcesję na długi.
Inne podmioty.
Ważna jest podmiotowość międzynarodowa, otwarty katalog innych podmiotów, podmiotowość organizacji międzynarodowych.
26