WYKŁAD 2
Prawo międzynarodowe - zespół norm regulujących stosunki międzynarodowe pomiędzy podmiotami stosunków międzynarodowych m.in. państwa, organizacje międzynarodowe oraz uczestnikami mającymi zdolność do działania (więcej - reguluje obrót pomiędzy podmiotami).
Inne normy: polityczne, moralne, kurtuazji - grzeczności
- nie tylko prawo rządzi stosunkami międzynarodowymi; normy, obyczaje w różnych stopniach.
- w stosunkach politycznych czynnikiem decydującym nie są normy prawne ale polityczne (np. solidarność, wrażliwość, … itd.). Normy prawne utrzymują stosunki na poziomie minimalnym, istnieje tendencja rozwijania norm politycznych (np. pomoc gospodarcza jest sprzeczna z interesem państwa)
- normy moralności, często w polityce w Europie Środ-Wsch. Są państwa, które stałe i sezonowe (moralność nie ma aż takiego znaczenia), stały interes narodowy.
- kurtuazja grzeczności
Ten cały zespół norm tworzy normatywne ramy, w których funkcjonują SM.
Inne definicje:
- ogół norm prawnych obowiązujących pomiędzy państwami uznającymi się za członków społeczeństwa międzynarodowego (Kazus „Lotus”) - teza ta nie znajduje potwierdzenia
- regulują stosunki państw w procesie rywalizacji i współpracy (Tunkin, Gilas)
- stosunki między państwami (Czapliński, Wyrazumska)
- dynamiczny system w porządku światowym (McDougal), prawo wyraża interesy państw i narodów mające uzasadnienie w słuszności (Franck) lub służą ludzkiej pomyślności - moralności (Falk)
Społeczność wielonarodowa - wielo kulturowa, stosunkowo młoda, wiele kultur moralności, norm => wytworzenie wspólnego dekalogu było trudne i nie jest zakończone.
Dekalog - to wspólna baza norm, wartości na których „wyrosło” prawo (funkcje - cele art. 1 Karty NZ)
1. zachowanie pokoju i bezpieczeństwa
2. rozwój przyjaznych stosunków (z poszanowaniem równości, suwerenności, prawa do samostanowienia)
3. postęp gospodarczy, społeczny, kulturowy
4. ochrona praw człowieka
5. realizacja zrównoważonego rozwoju (nowe)
Ad. 1 - siła w ramach prawa jest dozwolona
Ad. 2 - państwa są równe wobec prawa, ale nie militarnie, gospodarczo itd., mają różne prawa, obowiązki, prawo do samostanowienia - życia po swojemu, najtrudniejsze z praw.
Cechy prawa międzynarodowego:
brak ustawodawczy - brakuje siły sprawczej, która zmieni istniejący system
brak przymusu - instrumentów, nie ma instytucji „siły”, która wymusza zachowania prawa, stopień respektowania jest dość wysoki, jest reaktywne - odpowiada na to co się stało; dysponuje sankcjami
Sankcje - w reakcji; również na działanie prewencyjne (ogólne, szczegółowe, zapobiegawcze)
psychologiczne - nie działa na prawa zamknięte, siła niedemokratyczna - reakcja opinii publicznej
odwetowe - retorsje (kiedy nie wystarczą przeprosiny), proporcjonalny odwet (środkami zgodnymi z prawem) z tytułu naruszenia interesu.
Represalia - proporcjonalna (niezgodna z prawem) i konieczna samopomoc wobec naruszenia prawa, deliktu (państwo - ofiara egzekwuje realizację obowiązku, zawierza stosowanie prawa <- powinny mieć miejsce tylko kiedy są konieczne
zorganizowane np. polityczne (debata, potępienie), gospodarcze (nie zawieranie umów, embarga), zbrojne.
ONZ - środki zapobiegawcze i środki przymusu - prawo do użycia wszelkich środków (w tym zbrojnych - musi być brak sprzeciwu). Środki organizacyjne, korygujące oraz środki przymusu bezpośredniego.
brak obowiązkowego sądownictwa - sądy i traktaty międzynarodowe, państwa nie muszą uznawać jurysdykcji
dylematy. Czy prawo mn. jest prawem…
…. nie ma prawa poza i ponad państwem. Państwo wyraża wolę wyższą i posiada najwyższą władzę (Hegel). Prawo mn. jest zewnętrznym prawem państwowym (Schercher);
Organizacje pozarządowe:
…. prawem jest nakaz suwerena poparty sankcją (Austin - szkoła anglosaska)
Hart: … prawo mn. to zespół a nie system norm.
Norma prawna - spór jest rozstrzygany sądowo, jest przymus.
Norma prawna a inne normy:
Być może ewolucja społ. Mn. spowoduje, że prawo mn. nie będzie prymitywne.
Hierarchia norm:
Problem hierarchii źródeł a norm
zasady - ius coqeus (art. 104 Karty NZ i art. 53 Konwencji Wiedeńskiej prawa francuskiego)
ius cogeus - „jakakolwiek umowa sprzeczna z prawem mn. jest nieważna”.
Konwencja nie zawiera katalogu norm ius cogeus
Umów należy przestrzegać - decyzja państw
Katalog zasad - art. 2 Karty NZ, m.in:
- zasada równości / wzajemności i prawo do samostanowienia
- zakaz użycia siły lub jej groźby - nakaz pokojowego rozstrzygania sporów
- poszanowania zobowiązań
- zakaz ludobójstwa, niewolnictwa, dyskryminacji rasowej
Prawo międzynarodowe a prawo wewnętrzne - relacja
Poglądy:
moniści - jest tylko jedno prawo
prymat prawa wewnętrznego - negacja prawa mn. (Austrii, … „ w przypadku konfliktu prawo mn. publiczne musi ustąpić”).
Prymat prawa mn. - …, istnieje wspólna norma procentowa p.mn. i wewnętrznego, którą jest solidaryzm społeczny.
b)